Kojak en Pepper
rechtstreeks uit de States
KUIST
Nieuwe muziek in Middelburg
voor kenners en liefhebbers
Funhouse moet blijven
Angst voor Luxemburgse commerciële inval per satelliet
De gonzende bijen van Mache
ZATERDAG 1 JULI 1978
PS 23- RH 27
satelliet operationeel is (ongeveer vijf
jaar) zal de Europese kijker vele bui
tenlandse programma's kunnen ont
vangen. De H-satelliet zal volgens een
nog te ontwerpen roulatiesysteem
door de Europese landen worden ge
bruikt. Eerst komt bijvoorbeeld Ier
land enige uren ..aan de bak", vervol
gens Groot-Brittannië, daarna Dene
marken. enzovoort. Is het „spoor
boekje" afgewerkt, dan wordt weer
van voren af aan begonnen. Gezien
de centrale ligging van Nederland in
West-Europa, zal de Nederlandse kij
ker zelfs delen van het Italiaanse pro
gramma kunnen ontvangen.
De tijd dat alleen de omliggende lan
den ontvangen kunnen worden
breekt pas aan nadat de H-satelliet is
uitgewerkt en nationale satellieten in
de ruimte worden gebracht. Het H-
satelliettijdperk heeft vooral tot doe',
het publiek vertrouwd te maken met
de komende satelliettijd. Tegen d«
jaren negentig komen de national,
satellieten, dan breekt mogelijk d<
tijd aan waarin Nederland binnen de
..overspill" zal vallen van België.
Frankrijk, Luxemburg en de Bonds
republiek.
Nauwelijks nodig
Nederland heeft op dit moment nog
geen definitieve plannen om mee te
doen aan de satelliet-omroep. Een
belangrijke overweging is dat wij sa
telliet-omroep nauwelijks nodig heb
ben in tegenstelling tot bergachtige
of uitgestrekte landen. Deze zijn
thans nog afhankelijk van een zeer
groot aantal steunzenders om het sig
naal verder te brengen; een satelliet
maakt met één klap uitgestrekte
aardse zendersystemen overbodig.
Voor Nederland daarentegen is satel
liet-omroep aanmerkelijk duurder
dan het huidige „aardse" zendersys
teem. gezien het vlakke landschap en
de geringe afmeting van het land.
In de toekomst zal echter alles dat
met satelliet-omroep te maken heeft
goedkoper worden: raketten, satellie
ten, schotelantennes, ontvangstap-
paratuur. Dan gaat het argument dat
het te duur is steeds minder op. Be
langrijk zal zonder twijfel het gedrag
van de consument worden. Zodra de
industrie tegen een redelijke prijs een
schotelantenne en apparatuur kan le
veren en er tegelijkertijd een behoor
lijk programma-aanbod is. is het mo
gelijk dat een steeds toenemend aan
tal kijkers wel voor zo'n aanschaf zal
voelen. En of Nederland dan meedoet
of niet. dat maakt voor de kijker niet
zoveel uit. Het Nederlandse stand
punt kan momenteel het beste wor
den omschreven als „afwachten". Op
het ogenblik is een stukje ruimte voor
de Nederlandse satelliet gereser
veerd. Of dit stukje ruimte ooit doo
een Nederlandse omroepsatelliet zal
worden bezet, zal grotendeels afhan
gen van de ontwikkelingen in de gro
te Europese landen.
Mr Willem van den Bert is stafmedewer
ker internationale taken van de NOS en
secretaris van de werkgroep „Omroep-
satelliet-NOS".
Renso van Bergen is medewerker van
de afdeling voorlichting van de NOS. Hij
schreef in onxe krant reeds eerder over
satellietomroep.
door Mr Willem van den Berg en Renso van Bergen
Amerikaanse series kunnen elke
avond worden gevolgd: zonder twijfel
onderbroken door reclame, maar mo
gelijk went de kijker hier snel aan.
Indien een dergelijk plan door
Luxemburg wordt gerealiseerd, zal de
commerciële omroep grote invloed
krijgen op de omroepsystemen in Eu
ropa. Voor de verspreiding van het
Amerikaanse systeem is de ligging
van Luxemburg gunstig. Vooral klei
nere landen met omroepsystemen die
ten opzichte van dergelijke invloeden
kwetsbaar zijn. zullen het er moeilijk
mee krijgen. Wat Nederland te wach
ten zou staan is weliswaar niet volle
dig voorspelbaar, maar het lijkt toch
wel zeker dat het voor „Hilversum"
dan nog weinig zin zal hebben Ameri
kaanse detective- en politie-series uit
te zenden. Waarschijnlijk zullen de
omroepen gedwongen worden zich op
meer eigen produkties toe te leggen,
maar daar is nu al weinig geld voor en
tegen die tijd zal het wel niet anders
zijn. Maar daarnaast zou die ontwik
keling de programma-mogelijkheden
van de Hilversumse omroepen wel
eens ernstig in gevaar kunnen
brengen.
Op papier
Theoretisch gesproken kan Luxem
burg binnen afzienbare tijd met satel
liet-uitzendingen beginnen. De ESA
(European Space Agency) heeft de
omroepsatelliet reeds gedetailleerd
op palier, aan de industrie kan op
dracht worden gegeven die satelliet
te bouwen en de NASA wil wel een
raket leveren voor een reis naar de
geostationaire baan. Technisch (en
mogelijk ook financieel) is er geen
enkel probleem om snel aan de slag te
gaan.
Toch js het niet waarschijnlijk dat
Luxemburg binnen één of twee jaar
tot de lancering van een eigen satel
liet zal overgaan. Er moet eerst aan
enige voorwaarden worden voldaan.
Zo moet er een grondstation zijn om
het signaal naar de satelliet te sturen
en parabool-antennes om de uitzen
dingen op te vangen. Samengevat
komt het er op neer dat er een
„markt" moet zijn. Het publiek moet
eerst enigermate „satelliet-minded"
zijn alvorens het zin heeft om met
regelmatige satelliet-uitzendingen te
starten.
Dit proces van „satelliet-minded"
maken gaat plaatsvinden in de jaren
tachtig. Het plan is om in 1982 een
satelliet van de Europese Omroep
Unie af te schieten, waarmee nationa
le tv-programma's via de satelliet
over Europa zullen worden uitgezon
den. Het gaat om de zogenaamde H-
satelhet (Heavy Satellite). Dit bete
kent dat. na enig proefdraaien, de
satelliet-uitzendingen ontvangen
kunnen worden door kijkers die over
een schotelantenne beschikken en
mogelijk aangepaste ontvangstappa-
ratuur.
Dat dan inmiddels in Europa ver
scheidene grondstations zijn ge
bouwd. spreekt vanzelf. De industrie
zal er wel voor zorgen dat betaalbare
antennes en apparatuur op de markt
verschijnen.
H-satelliet
De „overspill" van deze H-satelllet is
zeer groot. Inde periode waarin deze
De omroepsatelliet lijkt welis
waar nog ver weg, maar je
gaat toch twijfelen als de be
richten waar zijn dat Luxem
burg de (commerciële) satel
lietplannen vrijwel rond
heeft. VARA's voorzitter
Kloos heeft onlangs met klem
zijn bezwaren geuit tegen wat
hij omschreef als een ..Veroni
ca in de lucht".
Op het eerste gezicht vraagt de kijker
zich waarschijnlijk af waarom een
Luxemburgse satelliet zo verontrus
tend is. Welke invloed kan zoiets nou
'hebben? Het zal evenwel met deze
commerciële programma's niet an-
;ders zijn dan met de zogenaamde
Luxemburgse deelnemers van dit
land aan het Eurovisie Songfestival,
j 'De nationale vlag dekt de eigen la-
I ding niet. „Het aanbod is van vreem
de herkomst. Zo kunnen we er vrijwel
1 zeker op rekenen dat de Luxemburg-
se satelliet zich zal ontwikkelen tot
een Europees filiaal van het Ameri
kaanse commerciële tv-systeem. Ko
jak en Pepper rechtstreeks uit de
States met pats! vlak voor de
moord, overval en ontknoping recla
me voor een in Nederland zeer be
kend schoonmaakmiddel.
Alvorens hier nader op in te gaan. is
i het ter verduidelijking goed een aan
tal zaken op een rij te zetten. Begin
j 1977 is in Genève de internationale
conferentie over omroepsatellieten
gehouden. World Administration Ra
dio Conference on Broadcasting Sa
tellites in de 12 GHz-band (afgekort
WARC). Ongeveer honderd landen
j namen daaraan deel. Voor de zoge-
naamde regio's is een frequentieplan
opgesteld. Dit houdt in een verdeling
van golflengten ten behoeve van sa
tellietomroep. Regio 1 omvat Europa,
Afrika en de Sovjet-Unie. regio 3 Azië.
Australië, en Oceanië. Noord-, Mid
den- en Zuid-Amerika (regio 2) zijn
buiten dit frequentieplan gebleven.
Aan een mogelijke Nederlandse om
roepsatelliet is volgens het WARC-
plan een baanpositie toegewezen sa
men met België, Luxemburg. Frank
rijk. de Bondsrepubliek. Oostenrijk.
Zwitserland en Italië. Deze baanposi
tie ligt op 19 graden westerlengte
boven de evenaar. Groot-Brittannië
en Ierland hebben een baanpositie op
31 graden W.L.; de Scandinavische
landen op vijf graden O.L., Of Neder
land in de toekomst een satelliet in de
ruimte zal sturen, is nog onbekend.
De overheid heeft zich er nog niet
over uitgelaten. Daar komt bij dat
onder de huidige omstandigheden
voor een klein land als Nederland het
gangbare aardse systeem goedkoper
1 lijkt.
Toekomstige omroepsatellieten zul-
I len in een zogenaamde geostationaire
baan om de aarde worden gebracht.
Dat wil zeggen: een baan waarin de
Vijf kanalen
Ieder land heeft de beschikking over
vijf satellietkanalen. Deze kanalen
kunnen zowel voor tv-programma's
als voor FM-radioprogramma's wor
den gebruikt. Het is bij voorbeeld
mogelijk via deze kanalen vier kleu-
ren-tv-programma's en zes k acht ste
reo-radioprogramma's uit te zenden.
Een kanaal kan dus gebruikt worden
voor een tv-programma of het hierbo
ven genoemde aantal radiopro
gramma's.
Gezien de ontvangstmogelijkheden
in Nederland kunnen, indien de lan
den die ons „overstralen" deze verde
ling zouden volgen, vanuit de geza
menlijke baanpositie zestien buiten
landse tv-programma's worden ont
vangen en een groot aantal radiopro
gramma's. Wie echter dat buitenland
se aanbod te weinig vindt en bij voor
beeld meer prijs stelt op de Britse
programma's, kan zich een tweede
schotelantenne aanschaffen en deze
richten op de Britse baanpositie. Mis
schien denkt de lezer: hadden de Brit
ten nu maar gelijk „onze" baanposi
tie gekozen, want dan bleef ons dat
gezeur ten minste bespaard. Deze
..splendid isolation" komt echter
voort uit zakelijkheid. Engeland is
een belangrijke exporteur van tv-pro-
dukties (Bellamy's, the Pallisers,
Daar Komen De Schutters) en deze
positie wil het niet prijsgeven.
Ellipsvorm
Een belangrijk begrip in de satelliet
omroep is de zgn. „overspill". De bun
del die vanuit de satelliet naar bene
den wordt gestuurd, krijgt op het
ronde aardoppervlak een ellipsvorm.
Het is dan mogelijk deze ellipsvorm
te verbreden of te versmallen, zoals
een vergrootglas bewijst, dat het zon
licht opvangt en doorkaatst. Kleine
landen, zoals Nederland en België,
kunnen met een smalle ellips toe. Het
vraagstuk van de „overspill" heeft,
betrekking op de grensoverschrijding
van de programma's. Aardse grenzen
bestaan voor de satelliet niet; indien
een land niet al te gigantisch van
afmetingen is. wordt het programma
eveneens uitgezonden over delen van
het buurland. En daar beginnen de
problemen. De regering van het buur
land of de regeringen van aangren
zende gebieden kunnen dat om ver
scheidene redenen niet leuk vinden.
Vrijwel steeds kunnen de bezwaren
teruggevoerd worden op omstandig
heden van politieke aard. De Sovjet-
Unie bij voorbeeld heeft er grote be
zwaren tegen dat delen van dit land
zouden vallen binnen de „overspill"
van westerse satellieten, vele landen
van de Derde Wereld voelen evenmin
voor te veel onbelemmerde invloed
van buitenaf. Zo zou Nederland bij
voorbeeld terwille van de bescher
ming van een geprofileerde omroep of
een nationaal cultuurbeleid minder
trek kunnen hebben in commerciële
programma's via Luxemburg. Hoe
wel alle betrokken landen het er over
eens zijn dat het vraagstuk van de
„overspill" moet worden geregeld, is
men er nog niet in geslaagd om bin
nen de Verenigde Naties tot een op
lossing te komen. Dit maakt mogelij
ke maatregelen tegen een commer
ciële satelliet bij voorbaat niet een
voudig.
Contacten?
Tijdens de WARC '77 heeft Luxem
burg een vrij grote bundel voor zich
zelf geclaimd. Er zijn waarnemers die
stellen dat wel met een kleinere bun
del had kunnen worden volstaan.
Hoewel er geen harde bewijzen op
tafel liggen, zijn de geruchten sterk
dat er intensieve contacten zouden
bestaan tussen Luxemburg en Ameri
kaanse geïnteresseerden, zoals pro-
duktie-maatschappijen. Europa is
zonder twijfel voor de Amerikanen
een aantrekkelijke markt. Grote con
cerns werken ..world wide", zodat
Amerikaanse commercials zonder
veel problemen ook op de Europese
markt kunnen worden gericht.
Wat sommigen vrezen is dat Luxem
burg niet zal dralen een omroep-satel-
liet omhoog te brengen zodra de gele
genheid zich zal voordoen en dat het
via deze satelliet commerciële pro
gramma's gaat uitzenden. Omdat ons
land binnen de „overspill" van
Luxemburg valt, sluipt daarmee een
omroepsysteem binnen waartegen
weinig te doen valt.
Stap verder?
Luxemburg kan een stap verder gaan
en via een van de beschikbare tv-
kanalen een Nederlandstalig pro
gramma uitzenden. De taalbarrière
voor kijkers in Nederland en België
wordt opgeheven via nasynchronisa-
tie of ondertiteling. En de nieuwste
Toekomstbeeld. Een paraboolantenne op het dak voor ontvangst van de satellietomroep.
omloopsnelheid van een satelliet ge
lijk is aan de tijd die de aarde nodig
heeft om een omwenteling te maken.
Vanaf de aarde gezien zal een derge
lijke satelliet zich dus steeds op een
vaste plaats in de ruimte bevinden.
Dit in tegenstelling tot het merendeel
van de satellieten dat tot nu toe is
gelanceerd: deze geven de indruk op
een bepaald tijdstip „over te komen".
De afstand waarop een satelliet geo
stationair is. bedraagt 36.000 kilome
ter boven de evenaar.
Om satelliet-programma's te kunnen
opvangen, moet de kijker over een
parabool-antenne beschikken. In
principe is de doorsnede van deze
schotelvormige antenne negentig
centimeter. Met deze negentig centi-
meter-antenne kan in vrijwel geheel
Nederland, naast de eventuele Neder
landse programma's, tevens het pro
gramma-aanbod van België, Duits
land, Luxemburg en Frankrijk wor
den ontvangen. Indien echter een sa
telliet-antenne met een grotere door
snede wordt geïnstalleerd, worden de
mogelijkheden om meer program
ma's te ontvangen of een betere ont
vangst te realiseren in het algemeen
vergroot. Dat de Nederlandse kijkers,
naast de programma's uit eigen land,
ook de programma's van België.
Luxemburg. Duitsland en Frankrijk
kan ontvangen, komt enerzijds door
dat de satellieten van deze landen in
dezelfde baanpositie staan als van
Nederland en anderzijds doordat Ne
derland wordt overstraald door de
stralingsbundel van deze landen.
Oostenrijk, Zwitserland en Italië,
hoewel in dezelfde baanpositie. kun
nen niet ontvangen worden omdat de
stralingsbundels van deze landen ons
land niet bedekken.
door R. N. Degens
MIDDELBURG „Weet u wat ik in uw stuk gehoord heb?
Grote zwermen gonzende bijen of zo, die steeds maar rondom
mijn hoofd zoemden."
Deze impressie wilde de oude dame
op de eerste rij beslist kwijt aan de
"componist van het stuk. de Frans-
man Frangois-Bernard Mache. die
,een paar stoelen van haar vandaan
zat. Maar ondanks de levendige geba-
ren waarmee ze haar luidkeelse com-
[mentaar illustreerde, begreep hij
ihaar niet, of verkeerd. Dat niet of
verkeerd begrijpen komt op de beste
j [festivals van nieuwe muziek voor,
,maar dan in hoofdzaak bij het pu-
i Jbliek. Zeker wanneer zich onder dat
[publiek bij de kenners steeds meer
[gewone liefhebbers mengen. Een ver
schijnsel dat bij het „Festival Nieuwe
Muziek" in Middelburg, waar het hier
[over gaat. mei vreugde geconstateerd
■kan worden.
I
[Dat festival (georganiseerd door
Jeugd en Muziek Zeeland) is nu in
1 volle gang. Negentien dagen lang kan
men er in verschillende localiteiten
.(verrassend zoveel aantrekkelijke
t concertruimten Middelburg blijkt te
[hebben) naar muziek van deze tijd
.luisteren. Het duurt wat korter (21
jjuni tot en met 9 juli) dan het Holland
'Festival, maar wat informatie over
dftieuwe muziek betreft geeft het. met
ruim veertig eerste uitvoeringen, veel
meer. De programma's zijn dit jaar
(het derde dat Jeugd en Muziek zoiets
onderneemt) gegroepeerd rondom de
Italiaanse componist Sylvano Bus-
sotti en de Amerikaan Lejaren Hiller.
Daartussendoor Engelse en Neder
landse composities. Een groot aantal
uitvoerende kunstenaars (waaronder
de componisten zelf) werkt er aan
mee om dit festival mogelijk te ma
ken voor het handjevol subsidiegeld
waarmee Jeugd en Muziek met moei
te en volharding ook dit jaar weer
(bijna) toe heeft weten te komen.
dagavond in de stedelijke concert
zaal het „Octuor" van Mache voor
vijf strijkers en twee blazers hadden
uitgevoerd. Het heeft in elk geval een
aantal intrigerende glissando-passa-
ges en het klonk deze avond voor het
eerst in Nederland. Evenals het „Di
vertimento" van Lejaren Hiller en het
Tweede Pianoconcert van de Engels
man Michael Finnissay.
Dat men deze Hiller nooit eerder hier
had gespeeld bleek geen gemis: Leja
ren dacht in 1958 toen hij dit stuk
schreef (hij was toen toch al ruim
dertig, doctor in de chemie, en niet
onvermaard als componist) dat een
Divertimento per se leuk moet zijn.
De muzikale grapjes die hij voor het
eerste van het vijfdelige stuk bedacht
komen in de volgend delen steeds
weer terug, en daartegen zijn ze niet
bestand.
een goochelaar en de trefzekerheid en
spierkracht van een bokser. Terzijde:
men kent hem in Middelburg, en hij
mocht uit vrees voor beschadiging de
plaatselijke Steinway niet gebruiken.
Kortom, het was weer een machtig
gebeuren waarvan de eer minder aan
de componist dan aan de vertolker
toekomt. In dat opzicht eigenlijk een
echt romantisch pianoconcert.
Pluspunt
Veel publiek
Prijsprikken
Bij het Pousseur-programma vorig
jaar was het nog echt een feestje voor
weinigen. Zonder dat je dit jaar van
een overweldigende belangstelling
kan spreken (nergens ter wereld staat
men te dringen voor zulke evenemen
ten) is er bij de concerten dit jaar
toch steeds verrassend veel publiek.
Van zeer uiteenlopende herkomst en
leeftijd. Getuige de genoemde oude
dame. Die haar impressies kwijt wil
de nadat leden van het Radio Kame
rorkest onder Ernest Bour donder
Voor het pianoconcert van Finnissy
(32) had de fenomenale pianist Geof
frey Madge zich met zijn befaamde
bedrevenheid en bezetenheid ingezet.
„Een partijtje prijsprikken op de pia
no" voorspelde iemand toen het nog
moest beginnen. Wat Madge's vertol
king betreft klopte dat wel. Het stuk
zit vol cascades van pikzwarte fortis-
simo-toonstrossen in de laagte, en
schichtige toevalstreffers in de hoog
te. Bij Madge is zoiets (tot ieders
verbazing) altijd prijs en hij doet het
met de overtuigende virtuositeit van
Met ..Spatial Music 4" van Ton de
Leeuw (een wereldpremière in de ge
wijzigde vorm waarin het nu werd
uitgevoerd) was de avond met een
pluspunt voor de oudere Nederlandse
componisten generatie begonnen. En
met de allereerste uitvoering van de
„Dansen voor kamerorkest" van Pe
ter Jan Wagemans werd dit concert
hoopvol besloten. Want deze expo
nent van de jongste Nederlandse
componistenstal (leerling van Jan
van Vlijmen) bleek via deze „Dansen"
andermaal iemand die weet wat hij
muzikaal wil en kan, en die dat op een
verstaanbare en overtuigend-boeien
de manier laat horen.
Het feest werd voortgezet (om elf uur
volgens plan. maar dat werd over half
twaalf) in de fraai gerestaureerde
Vleeshal die ook uitermate geschikt
blijkt te zijn als concertruimte voor
kamermuziek. Daar speeïde de Ame
rikaanse pianist Yvar Mikhashoff
werken van Amerikaanse componis-
Frances-Marie Uitti: ..om voor uit bed te blijven..
Geoffry Madge:
..prijsprikken op de piano..
ten (Antheil. Cowell, Sellars. Wolff en
Ives). Van Ives de ..Concord Sonate"
die alleen al bijna drie kwartier
duurt. Zodat het ver in de kleine
uurtjes liep voordat de Amerikaanse
celliste Frances-Marie Uitti aan de
vertolking van haar eigen „Xantrum"
voor violoncel zou kunnen beginnen.
Ongetwijfeld een gebeurtenis om
voor uit Je bed te blijven want Fran-
ces-Marie is ook een vaste steunpi
laar van de Middelburgse muziekfes
tivals en een intelligent vertolkster
van eigen en andermans werken.
Maar velen zullen haar deze avond
niet meer gehoord hebben. Want de
meest Middelburgse hotels hebben
een sluitingsuur dat nog niet op zulke
internationale nachtconcerten is af
gestemd. Vanaf volgende week
woensdag zijn de programma's in
hoofdzaak gewijd aan Sylvano Bus-
sotti met medewerking van onder
meer het Nederlands Vocaal Ensem
ble en de sopraan Dorothy Dorow.
Raad voor de Kunst:
DEN HAAG (ANP) De Raad voor
de Kunst vindt, dat minister Garde
niers van CRM „Funhouse" een pro
jectstudie van 200.000 gulden moet
geven. Daarmee keert de raad zich
tegen het plan „Funhouse" buiten te
sluiten van het budget voor de mime-
voorziening.
De Raad voor de Kunst acht subsi
diëring van „Funhouse" een essenti
eel onderdeel van het door de raad
uitgebracht vierjarenplan voor de
mime. Met de opzet en de intenties
van dit plan is het ministerie van
CRM vorig jaar al akkoord gegaan.
In de adviezen over subsidiëring van
mimegezelschappen en miroeprojec-
ten voor het komende seizoen heef'
de raad voor de kunst zijn vertrou
wen uitgesproken in de plannen vai
Rob van Houten voor een nieuw
koers voor „Funhouse". Met de ge
noemde twee ton wordt de allerklein
ste mogelijkheid geboden om di
plannen van Rob van Houten te ver
wezenlijken. aldus het advies.
Wordt Rob van Houten de subsidie
onthouden, dan betekent dit een ont
kenning van de specifieke functie van
„Funhouse" in de mimevooreienlnp
en het tenietdoen van een nog enigs
zins werkbare situatie in het mimebe
stand. Het advies voor „Funhouse"
zal volledig gehonoreerd moeten wor
den, aldus de Raad voor de Kunst.
