Vrouwenblad verandert
maar heel langzaam
Drie en een half miljoen Nederlanders lezen Margriet
-S55S
nnargriet
Een woord vooraf.
ZATERDAG 1 JULI 1978
iimmiiT.iii'i
TROUW/KWARTET PS 19-RH 21
Ut
lil september bestaat het
vrouwenblad Margriet veer
tig jaar. In diezelfde maand
krijgt het blad de persprijs
van het Lucas Ooms-fonds
uitgereikt. Margriet krijgt
deze prijs, die vorig jaar aan
de Haagse Post werd toege
kend, omdat het blad, vol
gens de jury "het enige in
Nederland is, dat de emanci
patie van vrouwen in brede
lagen van de bevolking be
vordert. Het blad verlooc
hent daarbij zijn afkomst als
tijdschrift voor huisvrou
wen niet, maar de laatste
jaren worden stelselmatig
maatschappelijke ontwikke
lingen waarvan de verande
rende positie van de vrouw
er één is, aan de orde gesteld.
En dat steeds vanuit de con
crete leefsituatie van huis
vrouwen", aldus het jury
rapport.
Margriet is het grootste
vrouwenblad van Neder
land: het heeft een oplage
van 720.000 (waaronder
580.000 abonnees) en een
leesdichtheid van twee en
een half miljoen vrouwen en
een miljoen mannen. In het
totaal lezen dus zo'n drie en
een half miljoen Nederlan
ders regelmatig het blad.
Van alle Nederlandse vrou
wen leest 46 procent (dus bij
na de helft) de Margriet.
Overigens heeft het blad in
het begin van de jaren zestig
een nog groter bereik gehad:
toen was de oplage 800.000.
Vergeleken met die topjaren
is er een terugloop van zo'n
80.000 exemplaren geweest.
Een van de redenen voor
deze terugloop was toch wel
de aandacht, die Margriet
aan andere dan puur huise
lijke en gezinszaken ging
besteden. Er waren vrouwen
wie dit totaal niet aanstond
die niet geconfronteerd wil
den worden met emancipa
tiezaken. Velen van hen heb
ben later een toevlucht ge
vonden bij bladen als Story.
Weekend en Mix.
Hoe Margriet ontstond en
hoe het in de loop van de
jaren veranderde of soms
juist gelijk bleef staat te
lezen in het volgende
verhaal.
"Voor de vrouw is er de afge
lopen jaren veel veranderd,
veel vrouwen veranderden
zelf ook inderdaad, maar het
vrouwenblad veranderde
niet. Natuurlijk liep het wel
met de mode mee, of liever,
het hobbelde als een bezorg
de tante achter de ontwikke
lingen aan. De bladen die
door hun grote bereik en niet
geringe gezag hun invloed op
de vrouw hadden kunnen ge
bruiken, hielden hun kolom
men gesloten voor verande
ringen. Iedere week verschij
nen er weer een paar miljoen
exemplaren van verschillen
de vrouwenbladen in ons
land, maar ze zijn niet echt
voor de vrouw".
Deze conclusies van de journaliste
Iris Wassenaar in haar scriptie "Vrou
wenbladen: spiegels van een mannen
maatschappij" staan wel in lijnrechte
tegenstelling tot de mening van de
jury van de Lucas Ooms-persprijs,
dat bijvoorbeeld de Margriet zoveel
betekend heeft voor de emancipatie
van de "gewone" vrouw.
Nu is het natuurlijk op een omstre
den terrein als dat van de emancipa
tie van de vrouw zó, dat het de een
nooit snel en ver genoeg gaat, terwijl
de ander vindt dat het allemaal veel
te progressief en revolutionair ver
loopt. Toch moet je door de vrouwen
bladen van jaren terug te vergelijken
met die van nu. een inzicht kunnen
krijgen in wie er het meest gelijk
heeft: degene die vindt dat de vrou
wenbladen zijn blijven steken in een
conservatief patroon van "huisvrouw
kinderen - keuken - cosmetica" of
degene die van mening is. dat de
vrouwenbladen wel degelijk een
weerspiegeling geven van de sterk
veranderde positie van de vrouw in
onze samenleving.
Overeenkomst
Vergist
door Cisca Dresselhuys
•p*>:
Wanneer je bijvoorbeeld oude afleve
ringen van Margriet, uit het oprich
tingsjaar 1938 en van vlak na de oor
log (gedurende het grootste deel van
de oorlog verscheen Margriet niet)
vergelijkt met afleveringen van de
laatste tijd, moet ik eerlijk zeggen
dat ik zoveel punten van overeen
komst zie. dat het af en toe net lijkt of
er geen veertig jaren tussen de ene en
de andere Margriet zitten.
Natuurlijk ziet het blad er uiterlijk
volstrekt anders uit: kleur (terwijl het
vroeger zwart-wit was) en de moderne
typografie en manier van opmaken
zorgen voor een wereld van verschil,
maar wat de inhoud betreft is het
verschil veel kleiner. In de beginjaren
was men dol op foto's van de prinses
sen op het omslag en dat is men nog
steeds. Onlangs weer prijkte prinses
Beatrix (uiteraard een flink aantal
Jaren ouder) op het omslag. En vrij
wel elk jaar staan er "royalty-foto's
"op en in het blad naar aanleiding
van de vorstelijke vakanties in Lech
of Porto Ercole.
Ook andere onderdelen lijken nog
steeds veel op die van veertig jaar
geleden: de zelfmaak-mode, de plan-
tenrubrieken, de recepten, de zoge
naamde grabbelton (met huishoude
lijke nieuwigheden zelfs de naam
van deze rubriek bleef al die jaren
behouden) en de verhalen over vrou
wen die het ver geschopt hebben (in
het eerste nummer van 30 september
1938 staat een verhaal over mevrouw
Roosevelt, de echtgenote van de
toenmalige Amerikaanse president).
Bij het constateren van deze overeen
komsten krijg je toch een beetje een
onwezenlijk gevoel: er is toch wel het
een en ander ingrijpend veranderd in
het leven van de vrouw, hoe komt het
dan dat je daar relatief weinig van
merkt in bladen als de Margriet? Het
ziet ernaar uit. dat de zogenaamde
sandwich formule er de oorzaak van
Is, dat de Margriet nog zoveel op
vroeger lijkt; er staan heus wel eigen
tijdse zaken in het blad, die ook op
een goede manier aan de orde worden
gesteld, maar dit soort artikelen staat
min of meer verdekt tussen de pagi
na's mode. kooptips en recepten. Dat
ls niet zomaar gedaan, daar zit de
filosofie achter, dat je op zo'n manier
ook "onwillige" lezeressen confron
teert met artikelen, die ze anders niet
zouden lezen.
Want het is nog altijd zo. dat veel
Nederlandse huisvrouwen zaken als
emancipatie lom van feminisme
maar helemaal te zwijgen) ver van
hun eigen dagelijkse leven willen
houden Volgens deskundigen is de
enige manier, wil je deze vrouwen
toch een bepaald artikel voorschote
len, om zo'n verhaal in te bedden in
vertrouwde, gezellige onderwerpen.
Het eerste na-oorlogse num
mer van Margriet, met een
prinses op de omslag
In het blad Revue der Reclame zei de
hoofdredacteur hierover (het was
1972): "We waren na het krakeel van
Dolle Mina en van andere emancipa
tiebewegingen wat uit het lood gesla
gen. We hebben ons vergist in het
lawaai, dat in feite slechts een kleine
groep maakte. Daarbij hebben we
wellicht de omvang van de zwijgende
meerderheid onderschat. Onder druk
van de emancipatiebewegingen wa
ren wij bezig van een vrouwenblad te
evolueren, tot een algemeen informa
tief tijdschrift. We haalden de poli
tiek binnen. Op een gegeven moment
zat ik zelfs met een journaliste in
Vietnam. Er verschenen notabene tie
nerpagina's in hippe taal in Libelle.
Het bleek een vergissing. De lezeres
sen wensten in haar blad helemaal
geen politiek, geen maatschappijkri
tiek. De grote groep heeft helemaal
De eerste Margriet uit september 1938. De
datum stond onvolledig op de omslag, wat
door de oprichtster mevrouw Van Eysden
gecorrigeerd werd.
Het meest recente nummer: 23 juni 1978
Ook een prinses op de om
slag: een recent nummer
van Margriet
niet de behoefte te emanciperen. Ze
zijn blij dat ze niet meer hoeven te
werken. Trouwen betekent voor hen:
eindelijk vrij zijn, eigen baas zijn over
een klein bedrijfje, haar gezin. De
gevolgen van de veranderingen ble
ven dan ook niet uit. Het waren nega
tieve gevolgen: het abonneebestand
daalde. De advertentiebezetting ging
achteruit. Daarom hebben we ge
zegd: we gaan terug naar de oude
koers. We gaan weer een volledig
vrouwenblad worden en snijden al
die andere dingen af. Dat blijkt een
juiste beslissing te zijn geweest. We
waren weer thuis. En de lezeres voel
de zich weer thuis. Zij had haar vrien
din weer terug. Dat is ook duidelijk
uit de cijfers te lezen: in de eerste tien
weken van 1972 hebben we er 35.000
abonnees bij gekregen".
Libelle dus terug op de vertrouwde
koers. Met Margriet lag dat wel iets
anders; dit blad heeft vooral de laat
ste jaren beslist wel zijn best gedaan
om tussen de hapjes en de moderu
brieken door actuele, belangrijke on
derwerpen, zoals huwelijk en echt
scheiding. jaloezie, ontrouw, psychi
sche stoornissen en hun behandeling,
seksualiteit, werkloosheid, het recht
op arbeid, ook voor vrouwen, aan de
orde te stellen (misschien te dankei
aan het feit, dat men inmiddels eer.
vrouwelijke hoofdredacteur had ge
kregen?)
Politiek taboe
Toch blijven ook in de Margriet za
ken als politiek volstrekt taboe.
Hoofdredactrice Hanny van der
Horst zegt hierover in een interview:
"Je kunt in een blad als Margriet een
hoop dingen doen, maar het hangt
helemaal af van de manier waarop je
ze presenteert. Alleen politiek is ta
boe. We hebben in jaren niet zoveel
negatieve reacties gehad als op een
interview met Ria Beckers. Een ad
vertentie, die wij plaatsten met als
tekst "vrouwen meld je bij de vak
bond", ontving ik retour in een enve
lop met de kop van Wim Kok vol met
gaten geprikt".
Margriet stelt dus best belangrijke
onderwerpen aan de orde, maar doet
zij dit voldoende? Ligt het zwaarte
punt toch niet vooral op "ongevaarlij
ke", traditionele zaken?
De vorig jaar overleden schrijfster
Harriet Freezer schreef vlak voor
haar dood een artikel waarin zij de
balans opmaakte van vijf jaar vrou
wenbladen. Dit artikel kreeg de kop:
Eén vrouwenpagina op elf damespa
gina's, waarmee zij bedoelde, dat er
op elf pagina's, waarin onderwerpen
als koken, mode, schoonheidsverzor
ging. aan bod kwamen (de damespa
gina's). één pagina met goede, actuele
informatie over belangrijke zaken in
het leven van de vrouw voorkwam (de
ene vrouwenpagina).
Het "verdrinkt"
Harriet Freezer kwam tot de conclu
sie: „Er staan goede artikelen in de
vrouwenbladen en er is vaak. zoals bij
Dat veel vrouwen niet gediend zijn
van een blad waarin zij te maken
krijgen met ingrijpender zaken dan
koken, naaien en kinderen verzorgen,
meende enkele jaren geleden de
hoofdredacteur van Libelle te be
speuren. toen zijn blad. onder invloed
van emancipatiebewegingen als Man-
VrouwMaatschappij en Dolle Mina
ook een wat andere koers ging varen.
Het blad verloor onmiddellijk abon
nees. zei hij.
Mijn beste lezeressen.
sinds 10 Md voor U in elknir in Dcgtne dlr U nidirn Iifd gtkrrgirn hrbt wren
rrrdi Kr perx En. «ur rr slrrdi tusschtn d( Mstgrlet-lorrciKn en dr ftdnrtir
ruikt stevige vriendschapsbanden hebben bestaan. U hel ati| een behoefte U -en en
O. Ik »1J hier niet uitwilden over de gebeurtenissen die In enkele dagen tgds on,
land|e op rt|o grondt reten hebben doen beven Wt| hebben die gebeunemuen roo-
ai> re In adembenemend tempo op ons toe stormden te intens beleefd om ei veel
Orue mannen, oeirc tonen komen thuis. ll|n hel misschien thans reeds Ze Maan «eet
op bet land. In de urtnkeb. In de werkplaatsen Ze ru
wen van Nederland' Er rqn offer:
U hebt die gebracht, als kloeke vrouwen van hel kl*
behoort Thans Is er leed te verrkchten. er is te helpen, er is te
niet met schop en houweel maar thuis, achter de schermen
moet draalen. de kinderen moeten verrorgd en gekleed et snoet genaaid, gcwasschrn
gekookt wotden soms met minder middelen, soms met minder gemakken dan het lot
dusver geschiedde Het doet er niet toe. wc moeten voorwaarts Thans is het
niet de ti|d van kermen, klagen ra tamenteeren maar van onverdroten wcrkiasm
held. tonder morren, sondcr schelden, met In ons hart een groote dankbaaiheid dat
wil op dere arlfre merhelpee mogen ra kunnen aan den opbouw vi
In dit anderhalf jast
..Margriet' -u|n heb ik U leeren kenn
Voornameli|k aan die onder U denk ik. die een root, een e
lagen wegtrekken, om re misschien Met te nen weerkenen
Woodco ca ram pc a
Nederland, om of
Nog een enkel ding wil Ik U leggen: de handen die tusschen ons gesmeed werdr'
in dagen van vreugde en overvloed, de handen van vertrouwen vriendschap en br
hulptaaoheid. die Ik too vaak In U gewaardeerd hch die mogen thans mrt Irlout
gaan Neen. se moeten nog hechter, nog Inniger, nog steviger worden
Ik ben een van U Nedertsndschc huls morden en Ik ben len volle bereid urn ma
rol het uHente in te spannen om U oog meer dan vroeger mei raad en daad h.| Ie
Maan Reken op Margriet vertrouw op Margriet Zn lal U helpen waar »n h,.
H n«n* "JA ii H Mik
sSs'rr du.».' iw'van penpw w.tten In np...r
P- f.i. Aafi- Mei bjn«.l!|e heel l'*'"UtrrTfêi i'
Vans?;" Iel Ier oTtnm» ""eW»»
I. krM lTw o-rh n.et nes »e- uOw fl
i.. I >h -I wel* In alle |rsal er in de h."
.d, I^r ai.orsd Vraag I
Een hoofdredactioneel commentaar van mevrouw Van Eysden op de
invasie in 1940
Een van de eerste afleveringen van de vragenrubriek „Margriet weet raad"
die na veertig jaar nog steeds zo heet.
Margriet, een uitstekende beantwooi
ding van vragen maar dat goed
verdrinkt in de grote stroom van bru
den. recepten, mode, make-up. baby"
en andere typisch rolbevestigend
"dames-zaken De grootste verandc
ring in het vrouwelijk rolgedrag: d
groeiende behoefte aan ontwlkkelini
na het huwelijk, vindt nauwelijk
weerklank in deze bladen. Het veelbe
lovend inhaken op feminisme, da
omstreeks 1965 uit zoveel bladet
bleek, heeft zich niet voortgezet. Inte
gendeel. we zijn terug bij de eeuwigt
vrouwelijke kullekoek.
Wie had vijf jaar geleden gedacht da
de "dame" van onbesproken gedrai
met haar keuken, kinderen en macra
mé zo duidelijk het pleit zou winnei
in de vrouwenbladen?"
Hanny van der Horst was nogal ont
sticht over dit artikel van Harrtë
Freezer. Zij wijst voortdurend op di
plicht van een blad als de Margrie
om maatschappij-veranderinget
mondjesmaat en voorzichtig aan di
lezeressen aan te bieden, teneinde d«
grote groep vrouwen, voor wie eman
cipatie nog een eng woord ls. niet a
te schrikken
Margriet weet raad
Eén onderdeel van de Margriet is
vergeleken met een aantal jaren te
rug. zeer ingrijpend gewijzigd, dat L
de rubriek "Margriet weet raad eet
rubriek waarin vragen van lezeressei
en lezer beantwoord worden «Overi
gens is ook deze naam nog precie
gelijk aan die van veertig jaar gele
den. toen de oprichtster van de Mar
griet, mevrouw Van Eysden-Peeren
die onlangs op 81-jarige leef
tijd overleed, deze vragenrubriel
begon).
In het eerste nummer van de Mar
griet schreef mevrouw Van Eysdei
dat zij een service-rubriek voor df
lezeressen wilde opzetten, die di
naam Margriet weet raad" zou krij
gen. Als voorbeeld van welke vragei
hierin aan de orde komen, somde zi
het volgende rijtje op hoe poets il
zilver, hoe verzorg Ik mijn azalea, hoi
maak ik slagroom, hoe dek ik de tafel
welk cadeau geef ik mijn verloofde
hoe krijg Ik vlekken uit mijn glacé
handschoenen.
Inderdaad bewogen de ingestuurd!
vragen zich tijdenlang voornamelljl
rondom deze thema's. Mevrouw Var
Eysden heeft de vragenrubriek langi
tijd zelf verzorgd, zij beantwoorddi
alle vragen zelf. Pas later, toen d<
vragen van karakter gingen verande
ren. schakelde zij deskundigen in Ir
1940 kwam er een verandering in dez<
rubriek; toen gaf mevrouw Van Eys
den tenminste als antwoord aan eer
vragenstelser, dat "zij een beetje ver
legen met een brief was". Zij zei: "Ik
weet u wel enkele raadgevingen ti
geven voor uw geval, maar in dezi
rubriek gaat dat niet De zaak is ti
bijzonder om hier zoo maar neer t<
schrijven. U gaf noch uw naam noct
uw adres op. Dat was verkeerd van u
u moet vertrouwen in Margriet
hebben".
Zoals gezegd is deze rubriek gehee
veranderd: tegenwoordig is het eer
team van deskundigen, met onde;
andere een psycholoog, een pastor er
een maatschappelijk werker, die d»
vragen beantwoordt De nu gesteldi
vragen hebben niets meer met vlek
ken in handschoenen, maar alles me'
levensproblemen als mislukte huwe
lijken en echtscheiding te maken
(Twee sociologen hebben op verzoek
van de Margriet een onderzoek inge
steld naar deze rubriek door de Jarer
heen. Binnenkort verschijnt dit on
derzoek in boekvorm).
Niet alleen de vragen, maar ook dc
antwoorden zijn sterk veranderd bij
een jaar of vijf, zes terug. Toen werd
vrouwen nog veel meer aangeraden
om veel van hun man te verdragen en
om toch vooral het huwelijk maar in
stand te houden (denk aan de kinde
ren. mevrouw). Nu wordt regelmatig
gezegd, dat er. wanneer de situatie zo
hopeloos is als de vrouw deze voor
stelt, maar eens over echtscheiding
gedacht moet worden (denk niet al
leen aan uw kinderen, maar ook aan
uzelf, mevrouw, u hebt ook maar één
leven). Een zeer ingrijpende wijzi
ging.
Vertrouwenstelefoon
Een van de laatste ontwikkelingen op
dit gebied is het instellen van een
zogenaamde vertrouwenstelefoon
waarheen lezeressen en lezers met
problemen kunnen opbellen: een el
gen telefonische hulpdienst. Het feit
dat deze telefoon meestal roodgloei
end staat, bewijst dat Margriet hier
mee een goede zaak dient: de vrou
wen (en de mannen) hebben duidelijk
behoefte aan zo n instantie, waar ge
luisterd wordt, maar waar ook gepro
beerd wordt om directe hulp te bie
den of door te verwijzen
Dat deze vertrouwenstelefoon zo
enorm aanslaat, lijkt mij een overdui
delijke vingerwijzing, dat vrouwen
van hun lijfblad best iets anders en
iets meer willen, dan alleen maar re
cepten en knippatronen. Hulp bij de
vele mogelijkheden, die ontstaan
door het veranderen van de maat
schappij en de rollen, die mannen en
vrouwen hierin vervullen, is duidelijk
een broodnodige zaak Het zou dus
geen kwaad kunnen, lijkt mij, om
meer redactionele ruimte beschik
baar te stellen voor artikelen over
onderwerpen, die op deze problemen
inhaken
