renco: de Duitse of de Amerikaanse lijn?
inel maatregelen voor gehandicapten'
Achter het
gordijn (1)
Vchter het
gordijn (2)
VVD-afvallige
De zwijger
'Geen tijd'
Agenda
PSP neemt het op
voor kinderen op
Robbeneiland
timercommissie maant regering
Gehoorgestoorden maken NOS
twee wensen duidelijk
gratis op het postkantoor:
vakantiekaarten-memo
ptt post
Bouwvakker
op slag dood
politieke en commerciële achtergronden van een keus
l
IET
NSDAG 27 JUNI 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
9
PARLE ME NTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRSPARLEMENTARISMEPARLEME NTENPARLEMENTEREN PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTAR
Redactie a.i. Gerard van der Wulp, bijdrage Johan van Workum
th
Toch nog verrassend Is het kabinet
il het afgelopen weekeinde het eens
reworden over de bezuinigingen. De
>ezuinigingsnota zal nu waarschijn-
ijk nog de Tweede Kamer bereiken
óór donderdagavond, wanneer de
tamer met zomerreces gaat. Daar-
nee zou dan toch nog uitvoering
norden gegeven aan het voorstel
ran oppositieleider Den Uyl. Die
pande vorige week woensdag een
litvoerig debat aan tegen „het ka-
lnet van de grootspraak", omdat
/an Agt en zijn ploeg over tijd
raren met het uitbrengen van de
lezuinigingsnota.
)en Uyl wilde dat de nota tenmin-
te zou worden uitgebracht voordat
le Kamer met vakantie ging. Maar
'an Agt, de.meningsverschillen die
n zijn ploeg nog bestonden taxe-
end, durfde dit niet toezeggen. De
egeringsfracties CDA en VVD had-
en er geen enkele behoefte aan het
le veel geplaagde premier nog
ïoeilijker te maken dan hij het,
•nminste naar hij zelf zo graag
leert, toch al heeft.
let voorstel van Den Uyl werd dus
erworpen. Daarbij is het niet ieder-
ondeien ontgaan dat een vooraanstaand
d van de CDA-fractie zich aan de
0I emming onttrok. Het was Boers-
op (j ia. minister van sociale zaken in
K^ui et kabinet-Den Uyl, en in decem-
er door formateur Van Agt tever-
eefs gevraagd zijn ambt aan te
ouden. Hij was woensdagmiddag
el in de zaal, maar toen er gestemd
oest worden, bleek hij zich op te
ouden achter de groene gordijnen.
■n:
tale
egesti
ieb
oersma leidt sinds december een
at teruggetrokken leven in de
DA-fractie. Zijn oud-collega's in
PvdA-banken aan de overzijde
n de Kamer treden graag op de
lorgrond. En zijn CDA-oud-colle-
Lubbers is erg actief als onder-
drs J. Boersma (CDA)
voorzitter van de fractie onder Aan-
tjes. Maar Boersma valt voorname
lijk op door Friese zwijgzaamheid.
Soms echter staat hij in een debat
opeens aan de microfoon voor inter
rupties.
Zo stond hij vorige week In het
debat over de bezuiniging op de
kinderbijslag aan de microfoon om
zijn opvolger als minister, Albeda,
uit te lokken tot enkele negatieve
uitspraken over het wijzigingsvoor
stel van CDA en WD om middenin
komens en grote gezinnen wat te
bevoordelen. Dit voorstel was inge
diend door de CDA-woordvoerder
in dit debat, Hermsen, de KVP'er
die twee jaar geleden de CD A-kri
tiek mobiliseerde tegen het bezuini
gingsplan van het kabinet-Den Uyl
voor de kinderbijslag.
Indiener van dat plan indertijd: mi
nister Boersma. In dit plan kwam
de besparing tot stand door fors te
nivelleren in de bijslagen, iets waar
tegen vooral vanuit de KVP krach
tig verzet is gerezen omdat men
geen nivellering wenste over de rug
gen van de grote gezinnen. Het
nieuwe kabinet heeft dit plan nu
ingetrokken, en wil in plaats hier
van de besparing bereiken door in
perking van kinderbijslagen voor
zestien- en zeventienjarigen.
Boersma kwam vorige week nog
een tweede keer naar de interruptie
microfoon. Dat was om staatssecre
taris De Graaf te wijzen op de „ern
stige bezwaren" tegen zo'n sterke
bezuiniging op gezinnen met zes
tien- en zeventienjarigen. En dat
terwijl Hermsen even tevoren na
mens de CDA-fractie was komen
vertellen dat het plan van de staats
secretaris na de belofte van com
pensaties voor de lagere Inkomens
voor het CDA „belangrijk minder
onbevredigend" was geworden.
Boersma en Hermsen zijn het dus
nog steeds niet eens. Deze week
wordt het debat voorlopig afgerond,
en wordt er gestemd over het wijzi
gingsvoorstel van CDA en WD.
Volgens Hermsen stond Boersma in
de CDA-fractie tot nu toe alleen
met zijn afwijzing. Het wachten is
of de oud-minister intussen nog me
destanders heeft gekregen.
Wie mocht denken dat er alleen in
de linkse partijen en in het CDA
mensen zijn die grote moeite heb
ben met de regeringsplannen voor
levering van verrijkt uranium aan
Brazilië, heeft het mis. Onverwacht
blijkt er in de WD-fractie toch een
Kamerlid te zijn dat grote moeite
heeft met de brief die het kabinet
vorige week aan de Kamer over
Urenco stuurde: mevrouw Vrij-
landt-Krijne, Kamerlid sinds het
aantreden van het kabinet-Van Agt.
De WD-fractie steunde in februari
dan wel de motie-Van Houwelingen
(de Kameruitspraak waarin de rege
ring werd gezegd dat er meer veilig
heidsgaranties moesten worden be
vochten bij de levering aan Brazi
lië), maar uit voortdurende uitspra
ken van fractieleider Rietkerk en
fractiewoordvoerder Portheine was
voor iedereen duidelijk dat die
steun veel meer was ingegeven door
de wens met regeringspartner CDA
op één lijn te zitten, en veel minder
door oprechte verontrusting over de
verspreiding van kernwapens over
de wereld.
Dat die taxatie Juist was, bleek af
gelopen week, toen de WD-fractie,
in tegenstellng tot (een deel van) de
CDA-fractie, de brief van het kabi-
mevrouw J. H. Vrijlandt-Krij
nen (VVD)
net als zeer gunstig uitlegde. De
brief waarin het kabinet te kennen
gaf dat de motie Van Houwelingen
niet uitvoerbaar was wegens
weigerachtigheid van de partner-
landen Engeland en West-Duits-
land, en dat dus maar met minder
genoegen moest worden genomen.
Het voor het oog zo eensgezind op
trekkende WD-front blijkt nu ech
ter toch gespleten, al is het maar
een eenzaam splintertje in de vorm
van het nog kersverse Kamerlid.
Mevrouw Vrijlandt heeft vorige
week in de fractievergadering van
de VVD laten weten bezwaren te
hebben tegen het plan van het kabi
net om een exportvergunning voor
de levering aan Brazilië te geven in
verband met de non-proliferatie, en
de gebrekkige invloed die Neder
land daarop binnen Urenco blijkt te
hebben.
Maar of mevrouw Vrijlandt afvallig
zal blijven, en dus de oppositie en
de principieel denkende CDA'ers
bij een eventuele stemming zal
steunen, is nog zeer de vraag. „Ik
ben heel druk bezig om alles voor
mezelf op een rijtje te zetten," zei ze
gistermiddag desgevraagd. Het in
politiek Den Haag opgeld doende
verhaal dat de nieuwe fractievoor
zitter Rietkerk met ijzeren hand
intern althans de fractie leidt en
geen afvalligen duldt, gaat voor me
vrouw Vrijlandt niet op: „Er wordt
helemaal geen druk op mij uitgeoe
fend. Ik heb natuurlijk wel gesprek
ken hierover, maar ik kan in volle
vrijheid zelf mijn keuze bepalen."
Het is alweer bijna drie weken gele
den dat premier Van Agt zichzelf
voor de laatste maal confronteerde
met de parlementaire pers, in wat
eens de wekelijkse persconferentie
was. Twee vrijdagen achtereen liet
de premier het afweten, met het
diplomatiek ingeklede excuus dat
er in de ministerraad geen „gewone
agenda" behandeld is, en dat er dus
ook geen persconferentie behoeft te
zijn.
Maar al heeft het kabinet dan geen
gewone agenda te behandelen ge
kregen, het kwam de afgelopen we
ken toch veel vaker bijeen dan ooit
in zijn nog vrij prille bestaan. En er
werden hoogst belangrijke zaken
verhapstukt, zoals de bezuinigings
nota met bijbehorende maatschap
pijvervormingen, en de omstreden
leverantie van verrijkt uranium aan
Brazilië.
De informatievoorziening over deze
voor het land belangrijke onderwer
pen heeft premier Van Agt door het
laten schieten van zijn wekelijkse
ontmoeting met de pers nu geheel
uit zijn vingers laten glippen.
Niet dat het in de maanden dat de
premier nog wel op zijn persconfe
rentie kwam erg veel beter was: in
toenemende mate ging Van Agt niet
in op hem gstelde vragen. Soms
ontweek hij, maar veelal weigerde
hij gewoon het antwoord.
Dat is wellicht de reden dat de
parlementaire pers zich zo snel
heeft neergelegd bij het tjdelijk niet
verschijnen van de premier: materi
eel stelde de persconferentie toch al
niet veel meer voor, zo is de algeme
ne opvatting onder de parlementai
re journalisten.
In het CDA wordt de neergang van
het contact met de pers trouwens
diep betreurd. Daar zag men in de
vorige kabinetsperiode vaak met
lede ogen aan hoe Den Uyl de pers
conferentie en het daaraan gekop
pelde televisiepraatje uitbuitte. Dat
de CDA-premier nu wekenlang ver
stek laat gaan en bovendien de
parlementaire journalisten lang
zaamaan tegen zichzelf in het har
nas jaagt acht men een ongewen
ste ontwikkeling.
Een extra reden voor Van Agt om
zich Juist in deze voor hem drukke
en moeilijke weken met tekst en
uitleg naar buiten toe te presente
ren zou moeten zijn het feit dat veel
van de zaken waarmee het kabinet
bezig is langs andere wegen zijn
uitgelekt. Zoals bij voorbeeld het
complete ontwerp-plan voor de be
zuinigingen op de sociale voorzie
ningen. Een poging om ter indam
ming van de onrust de uitgelekte
gegevens in een context te plaatsen
heeft Van Agt echter niet gedaan.
Wel heeft het kabinet opdracht ge
geven om uit te zoeken hoe de stuk
ken uitgelekt kunnen zijn, en de
ambtenaren nog eens nadrukkelijk
op hun geheimhoudingsplicht te la
ten wijzen. Maar duidelijk is, dat
dat zonder een koppeling aan een
open voorlichtingsbeleid volstrekt
onvoldoende zal blijken te zijn.
Na de vermoeiende nachtelijke ver
gaderingen in het Catshuts over de
bezuinigingen kan premier Van Agt
nu eindelijk wat rustiger weken te
gemoet zien. Bovendien gaat over
morgen de Tour de France van
start, en nog wel in Leiden. Helaas
heeft Van Angt nog zoveel achter
stallige zaken weg te werken dat hij
het aanbod heeft moeten afslaan
om donderdag al een taak te vervul
len in de openingsceremonie.
Dries van Agt hield ervan om in de
ochtenduren, voorafgaand aan de
gewichtige staatszaken, met zijn
renfiets te toeren door Hollands
dreven. De afgelopen maanden
heeft hij echter heel wat moeten
afzien. Hij had er geen tijd voor.
Alhoewel, begin mei kwamen op
een vroege ochtend enkele topamb
tenaren van de CEC (centrale eco
nomische commissie), onder wie di
recteur Van den Beid van het Cen
traal planbureau, hun rapport aan
bieden aan de premier. Dat rapport
schilderde een sombere economi
sche toekomst, en wierp derhalve
donkere schaduwen over de bezui
nigingsoperatie waaraan het kabi
net zich zojuist had gezet. De heren
topambtenaren wilden de premier
alvast wat nadere toelichting bij
hun rapport geven. Zij waren de
afgelopen vier jaar gewend dat in
zulke gevallen de premier al dagen
zat te popelen van ongeduld. Nu
kregen ze echter tot hun verbazing
te horen: ..De minister-president
heeft geen tijd." Onverrichterzake
begaven zij zich weer naar buiten.
Alwaar zij nog net konden waarne
men hoe Van Agts chauffeur de
renfiets van de premier in de minis
tersauto aan het laden was voor de
gebruikelijke ochtendrit door de
polders.
Tenzij de Tweede Kamer daar deze
week zelf nog verandering in
brengt, is dit de laatste vergader-
weék voor het zomerreces van de
Tweede Kamerleden. Dat het reces,
dat volgens plan tot 27 augustus
duurt, zal worden ingekort wordt
echter niet meer verwacht, omdat
er zich in de Tweede Kamer een
meerderheid aftekent om de be
spreking van de bezuinigingsnota
van het kabinet die pas eind deze
week beschikbaar komt na het
reces te doen plaatsvinden. Daaro
ver beslist de Kamer waarschijnlijk
vanmiddag.
Belangrijkste punt op de Kamera
genda deze week is de brief van de
regering over de levering van ver
rijkt uranium aan Brazilië. Verder
wordt behandeld, naast een aantal
stemmingen over eerder behandel
de onderwerpen, de wet gewetens
bezwaarden militaire dienst, en
wordt de sanering van het betaald
voetbal besproken. De eerste Ka
mer behandelt vandaag de wet in
vesteringsrekening. Met de Kamer
gaat ook deze rubriek met reces.
ADVERTENTIE
'ARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRSPARLEMENTARISMEPARLEMENTENPARLEMENTEREN PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTAR
onze Haagse redactie
HAAG De Tweede Kamer verlangt van de regering
er nu met spoed maatregelen worden getroffen voor de
mdicapten in ons land. Die groep, zo was men het er in de
lercommissie gisteren wel over eens, heeft in de loop der
i op vele terreinen een flinke achterstand opgelopen.
■d
H b
wor<
j)
dolen 1
is geh«
aotvad
ngspunt voor de commissie was
'.ets voor het revalidatiebeleid,
oekwerk dat nog onder de vori-
tssecretaris van volksgezond-
samengesteld. Die schets is
een opsomming van de stand
aken in de zorg voor de gehandi-
n dan dat het een idee geeft van
r moet gebeuren,
brief van mei '78 heeft staats-
aris Veder-Smit van volksge-
;id, die is belast met de „orga-
van het werk van verscheide-
isteries in deze stof een aantal
lunten voorgesteld. Die speer-
n zijn zaken waar men zo spoe-
lelijk mee wil beginnen en die
het bereikbare liggen,
roegtijdig inzien van stoornis-
de ontwikkeling van Jonge kin-
is zo'n speerpunt. Men denkt
en verbetering van medische
oor of even na de geboorte van
nd. Die hulp is er op dit ogen-
et of nauwelijks. Ook zou aan
moeten worden besteed aan
orkomen van stoornissen door
:n vooral breder onderzoek in
>te levensfasen,
moet worden gewerkt aan de
aving en verruiming van ar-
ïogelijkheden van de gehandi-
Ook sport en recreatie staan
lijst van speerpunten van het
atiebeleid. een overigens ver
term, zo vonden de meeste
leden.
Dat deze brief van vorige maand toch
wat te mager is naar het idee van de
Kamerleden, bleek uit de elf moties
die werden ingediend. Zo vond men
algemeen dat de overheid voorlopig
maar eens voorrang zou moeten gaan
geven aan gehandicapten bij sollici
taties in een overhekisbetrekking.
Dat zou dan tot voorbeeld moeten
strekken van het particuliere be
drijfsleven.
Bij wijze van een motie werd de
staatssecretaris gevraagd iets te doen
aan de ongelijkheid en de onrecht
vaardigheid die er bestaat tussen ou
ders, die hun gehandicapte kind thuis
willen houden en ouders die hun kind
willen onderbrengen in een tehuis. In
het eerste geval bestaat er geen enke
le vergoeding, in het andere geval
kost het de ouders niets.
In een hoorzitting, voorafgaand aan
de commissievergadering werd die
schrijnende onrechtvaardigheid al
aangestipt door mensen van buiten
af. Als voorbeeld zou een spel-otheek
al een geringe tegemoetkoming kun
nen zijn. De staatssecretaris zegde
toe, dat in studie te geven aan de
geëigende commissie, die is samen
gesteld uit vertegenwoordigers van
verscheidene ministeries.
Ook op het gebied van zelfstandig
wonen wordt op dit ogenblik gewerkt
aan experimenten. Voorts werd ook
de toegankelijkheid van openbare ge
bouwen en verkeersproblemen nog
eens onder de aandacht gebracht.
Staatssecretaris Wallis de Vries van
CRM vertelde ondermeer alle moge
lijke steun te zullen verlenen aan de
para-olympische spelen, die volgend
jaar in Arnhem worden gehouden,
maar ook bij andere evenementen en
sportgebeuren waarbij gehandicap
ten nauwer betrokken zouden moe
ten zijn.
Het nationaal orgaan zwakzinnigen
zorg (het NOZ) heeft al eerder laten
weten diep teleurgesteld te zijn in het
feit, dat op de lijst van speerpunten
de problemen in de zwakzinnigenzorg
zo goed als niet aan de orde komen.
Die teleurstelling is des te groter,
omdat de gezamenlijke organisaties
al lang van tevoren een aantal proble
men uitvoerig aan de orde heeft ge
steld bij de overheid. Wat de grief
enigszins verlicht is de toezegging
van de bewindslieden, dat particulie
re organisaties op dit terrein voort
aan vroegtijdig worden betrokken in
de voorbereidingen van het beleid.
DEN HAAG Ondertiteling van het
NOS-journaal en geschreven nieuws
bulletins op de televisie, zoals het
ANP op de radio verzorgt, zijn twee
van de belangrijkste wensen van de
gehoorgestoorden in ons land. Een
aantal samenwerkende organisaties
in Nederland legde gisteren die twee
wensen voor aan de commissie voor
het gehandicaptenbeleid.
Tenminste 7,5 procent van de Nede-
randse bevolking zou tot de groep
doven of slechthorenden gerekend
kunnen worden volgens onderzoekin
gen die de makers van de petitie
gebruiken.
Het betekent dat er 200.000 doven in
ons midden zijn en 170.000 dragers
van een hoorapparaat. Bij uitstek is
het deze groep niet-zichtbaar gehan
dicapten, die dreigen geïsoleerd te
raken. In de petitie pleit men voor
schriftelijke mededelingen op sta
tions en vliegtuigen als het om aan
kondigingen van iets bijzonders gaat.
Dat is des te belangrijker omdat door
onze communicatiesystemen doven
vaker moeten reizen. Ook stelde men
dat het contact met hulpverleners
beter zou moeten worden. Als voor
beeld haalde, men het spreken aan
van veel hulpverleners, dat onduide
lijk zou zijn en het handschrift van
huisartsen.
De verstaanbaarheid van ambtena
ren zou moeten worden verbeterd.
Deze mensen zouden zich ook vaak
geërgerd tonen als een slechthorende
of dove voor hun neus staat.
In de problematiek van de huisves-
Aardigheidje van ptt post een .vakantiekaarten-memo"
Ligt voor u klaar op alle postkantoren.
Nu kunt u - voor u met vakantie gaat - bedenken
wie u een kaartje wilt sturen.
Het „vakantiekaarten-memo" is een handig adressen-
vouwblad dat u makkelijk op kunt bergen in agenda
of portefeuille. Er is ruimte voor 12 adressen, mèt
postcode natuurlijk. En 't kost niets.
ting gaf men te kennen graag in een
benedenhuis te wonen. Een intercom
in een flatgebouw is onbruikbaar, ook
leeft men doorlopend in angst bij
brand te laat te worden gewaar
schuwd.
In de bouwverordeningen zou men
moeten opnemen dat er installaties
worden aangebracht in de vorm van
zogeheten ringleidingen, die inhou
den dat men aansluitingen voor hoor-
appraten heeft.
TV-uitzendingen
Televisie-uitzendingen voor gehoor
gestoorden in de vorm van nieuws
bulletins komen geregeld vanaf
1 april '79 in de ochtend en de middag
in plaats van het test-beeld op het
televisiescherm.
Staatssecretaris Wallis de Vries van
CRM zei dat gisteravond in de com
missie voor het gehandicaptenbeleid.
De NOS heeft zendtijd daartoe aan
gevraagd. De minister van CRM zal
die aanvraag binnenkort doorsturen
naar de omroepraad, die er over be
slist. „Maar de minister is positief",
zo zei de staatssecretaris. Dat zelfde
geldt voor de ondertiteling van Ne
derlandse programma's. Hoewel dat
veel moeilijker ligt, zijn de bewinds
lieden ook daar ontvankelijk voor.
Verscheidene organisaties van slecht
horenden en doven hadden gisteren
in een petitie aan de kamer-commis
sie aangedrongen op dat soort maat
regelen.
DEN HAAO (ANP) - Het PSP-Ka-
merüd Van der Spek wil dat minister
Van der Klaauw van buitenlandse
zaken bij de Zuldafrikaanse regering
aandringt op vrijlating van tenmin
ste zes kinderen die gevangen worden
gehouden te zamen met politieke ge
vangenen op het Robbeneiland.
Van der Spek herinnert in schriftelij
ke vragen aan een verzoek dat de
belangenvereniging minderjarigen
eerder daarover bij de bewindsman
deed. Hij wil dat Van der Klaauw zijn
invloed aanwendt opdat alle namen
van op het Robbeneiland gevangen
genomen kinderen bekend gemaakt
worden.
Verder moet naar buiten komen wat
die kinderen precies misdaan heb
ben. Net als alle andere gevangenen
op het Robbeneiland moeten deze
kinderen onvoorwaardelijk in vrij
heid worden gesteld en de gelegen
heid worden gegeven naar hun
ouders terug te gaan, aldus de
PSP-er.
AMSTERDAM (ANP) De 31-Jarige
bouwvakarbeider Hassan Tetik uit
Amsterdam is gisteren tijdens werk
zaamheden op een in aanbouw zijnd
flatgebouw in de Zuid-Bijlmer om het
leven gekomen. De man, wiens natio
naliteit bij de politie onbekend is viel
bij het demonteren van een beton-
stortinstallatie van de vierde naar de
tweede etage. Daar kreeg hij ook nog
een vallende stalen balk van de stor-
tinstallatie op het hoofd. Het slach
toffer was op slag dood.
prof. dr. E. Boeker
discussie rondom de uitbreiding van de Ultra centrifuge (UC)-fabriek te Almelo dient
:wee zaken te onderscheiden. In de eerste plaats is er de uitbreiding zelf. Ondanks verzet
elen, onder wie ik zelf, hebben regering en parlement in Januari van dit jaar besloten met
tbreiding akkoord te gaan.
ij dit accepteren, richt de aandacht zich op een tweede zaak, die vandaag in de Tweede
f r aan de orde komt. Dat zijn de voorwaarden waaronder Nederland de produkten van de
i „em briek zal exporteren: strenge waarborgen tegen verspreiding van kernwapens zoals
Ika die stelt, of zwakke voorwaarden waarmee West-Duitsland Amerika uit de markt wil
ngen. In dit artikel pleit ik voor de Amerikaanse lijn als de minst gevaarlijke van de
at 11
n woei
siaskei
jk, wa
al
aan
swijk
nd
inwerking tussen Nederland,
en Engeland bij het verrij-
uranium volgens de UC-me-
-erk ee^ geregeld in het Verdrag van
(1970). Het verdrag regelt de
ling en bouw van UC-fabrie-
hecht grote waarde aan het
ian van de verspreiding van
pens. De drie landen moeten
en ieder voor zich er voor
dat het verrijkte uranium,
tt plutonium dat uit het ura-
RHS»nUtaat ln kernreactors- b*-
bruikt kunnen worden om kernwa
pens te maken.
Bij belangrijke beslissingen, zoals le
vering van verrijkt uranium, de uit
breiding van oude of de plaats van
bouw van nieuwe fabrieken, heeft elk
land veto-recht. Duitsland kan dus
geen eigen UC-fabriek in Oronau
bouwen als Nederland zich daartegen
verzet. Op zijn hoogst kan Duitsland
bij de herziening van het verdrag
(1981) de overeenkomst opzeggen.
Het land zal zich daarvoor dan wel in
de vele Internationale verbanden
waarin de UC-landen deelnemen
moeten verantwoorden.
Als de Nederlandse argumenten sterk
genoeg zijn. dus gebaseerd op het
tegengaan van een oorlog met kern
wapens, zal Duitsland het verdrag
moeilijk kunnen beëindigen. Men
moet bedenken, dat zowel de VS als
de Sowjet-Unie zich sterk zullen ver
zetten tegen de bouw van installaties
in Duitsland zelf, waarmee het land
kernbommen kan maken.
De zorg over verspreiding van kern
wapens heeft bestaan sinds de VS de
zg. vreedzame toepassingen van
kernenergie propageerden. In 1957
werd het atoombureau IEAE in We
nen opgericht om naast stimulering
vankernenergie ook waarborgen te
scheppen om militair gebruik van
uranium en plutonium die bij kern
energie een rol spelen, tegen te gaan.
Die waarborgen moeten zó water
dicht zijn, dat twee buurlanden, zoals
Argentinië en Brazilië, die op gespan
nen voet leven, ervan overtuigd zijn
dat de ander met zijn kernenergie-
industrie geen kernbommen kan ma
ken. Immers, anders zal elk land uit
voorzorg geneigd zijn enkele bom
men te maken en daarmee is de ver
spreiding van kernwapens een feit en
het risico van het gebruik van deze
wapens sterk vergroot.
Het Weense atoombureau heeft een
aantal boekhoudkundige controle
maatregelen ontwikkeld en een ze
ventigtal Inspecteurs aangesteld om
op de uitvoering toe te zien. Die con
troles vereisen de medewerking van
het te inspecteren land. Ook als die
wordt verkregen of wordt afgedwon
gen is het technisch erg moeilijk om
controles uit te voeren als er zeer
grote hoeveelheden uranium of pluto
nium ln het kernenergiesysteem cir
culeren. In het bijzonder, als de ver
werkte brandstof uit een reactor in
een chemische zg. opwerkingsfabriek
wordt gescheiden in uranium en plu
tonium is nog niet bekend hoe water
dichte control'eystemen zijn te
bouwen.
In het Amerikaanse congres eist men
dat een controleysteem zó streng
moet zijn, dat per dat maximaal en
kele tientallen gTammen plutonium
uit het systeem kunnen verdwijnen.
Als men bedenkt dat iedere grote
kernreactor 230 kg plutonium per
Jaar levert, krijgt men een idee van de
technische en politieke opgave waar
men voor staat.
Wet van Carter
De discussies in het Amerikaanse
congres hebben geleld tot de wet te
gen de verspreidng van kernwapens. W3t flU?
die maart 1978 van kracht geworden
is. De V8 zullen zich bijvoorbeeld zeer
sterk beperken bij de export van ver-
rijkingsfabrieken en van opwerkings
fabrieken totdat men weet hoe men
controles waterdicht kan uitvoeren.
In de practljk heeft men de uitvoer
van dit soort installaties stopgezet.
Dit staat dus in schrille tegenstelling
tot de Duitse levering van dit soort
installaties aan Brazilië. Voorts zul
len de VS na maart 1980 geen verrijkt
uranium leveren aan landen die nog
geen kernwapens bezitten, zonder
waterdichte controles op het totale
kernenergiesysteem. Ook fabrieken
die het land zelf ontwerpt en bouwt,
zouden zo onder de controles moeten
vallen.
De V8 gaan op deze manier veel ver
der dan de motie
Van Houwelingen volgens welke Ne
derland wel bereid is na maart 1980
verrijkt uranium te exporteren, mits
de opslag van plutonium uit Neder
lands uranium (een klein onderdeel
van het hele systeem) maar goed ge
regeld is.
De Nederlandse regering heeft nu de
mogelijkheid om tegenover haar
partners te betogen dat de nieuwe
wet van Carter de levering van ver
rijkt uranium aan landen als Brazilië
in een nieuw daglicht stelt. Ook het
verdrag van Almelo eist de meest
verstrekkende waarborgen tegen de
verspreiding van kernwapens Ken
nelijk moeten recente pubiikaties
van het Weense atoombureau zelf.
waaruit de zwakte van de controles
blijkt, samen met de studies ten be
hoeve van het Amerikaanse congres
inzake verspreiding van kernwapens,
leiden tot een nieuw Urenco-beleid.
Dat zal moeten aansluiten bij de
strenge Amerikaanse export politiek.
Men moet niet al te zeer onder de
Indruk komen van het Duitse verzet
tegen zulk een beleid. Het is geba
seerd op financieel gewin ten koste
van verhoogde onveiligheid in de we
reld. Een herinnering aan de Duitse
rol ln twee wereldoorlogen, ook ln de
VS, de Sowjet-Unie en Engeland, zal
aan een vasthoudend Nederlands op
treden zeker internationale steun ver
lenen.
Dr. E. Boeker is hoogleraar in de theo
retische natuurkunde aan de Vrije
Universiteit te Amsterdam en lid van
het Nederlands overlegorgaan tegen
kernbewapening.
