Roomsen, dat waren wij Einde of lente van het christendom? Noordwijk is een deftige badplaats VANDAAbi Conferentie ZATERDAG 17 JUNI 1978 KERK TROUW/KWARTET De jaren zestig waren ook voor menig katholiek geluk kige jaren. Er kwam een ein de aan de apartheid van het „Roomsen, dat zijn wij", waarmee de Nederlandse katholieken zich lang in de natie hadden gepresenteerd. De opsluiting in eigen kring die binnenskamers, vooral in gezin en school, een nogal kil en muf klimaat had teweeggebracht, werd eindelijk doorbroken. Natuurlijk had het „rij ke Roomsche leven" ook aantrek kelijke en zelfs gezellige kanten ge had. Maar toen het te lang voortge zet dreigde te worden en katholie ken aan den lijve moesten ontdek ken. onvoldoende te zijn toegerust voor de maatschappij waarin zij leefden, werd het een beklemming in plaats van een aanvaardbare be staansmogelijkheid. De oecumene, het kerkelijk gemengde huwelijk, de niet-autoritaire opvoeding, het vrije weekend, de politieke volwas senheid. ze maakten samen met nog veel andere factoren een snel einde aan de idylle van de ene katholieke familie, geschaard rond ..vader bis schop". Intussen is de katholieke kerk in Nederland van een hecht en ondoor dringbaar basUon. dat op niet-kat- holleken een bijna beangstigende indruk maakte, veranderd in een gemeenschap die op zoek is naar wat het evangelie onszelf en onze wereld nu te zeggen heeft. In soci aal-psychologische bewoordingen heet dat: een gemeenschap op zoek naar een nieuwe identiteit Walter Goddijn Een belangrijke fase in dat verande ringsproces was het Pastoraal Con cilie (1968-1970) in Noordwijker- hout. waar de Nederlandse katho lieken voor het eerst en openlijk tegenover hun bisschoppen konden uitspreken, hoe ze hun kerk wilden en hoe ze samen verantwoordelijk heid wensten te dragen voor een maatschappij waarbinnen de stem van de kerken dreigde te verstom men. Tot schrik van menig Ro meins prelaat kwamen de Neder landse katholieken op dat Pasto raal Concilie tot een welbewuste en georganiseerde keuze voor een nieu we manier van kerk-zijn. waar men in Rome op dat moment nog nau welijks aan toe was. De Hollandse molens maalden heel wat sneller dan de Romeinse. door Nico Versluis Een van de mensen die in die over gang een belangrijke rol vervulde, was de secretaris van het Pastoraal Concilie, de franciscaan dr. Walter Goddijn. Naast kardinaal Alfrink is het aan Goddijn te danken geweest, dat de katholieke vernieuwing in Nederland snel een organisatorisch kader kreeg en allerlei kanalen kon den ontstaan, waarlangs de voor mannen van de vernieuwing elkaar konden ontmoeten en bereiken. Walter Goddijn. intussen hoogle raar geworden aan de theologische faculteit in Tilburg, heeft onlangs een boek gepubliceerd, waarin hij nog eens terugkijkt naar die ge beurtenissen uit de jaren zestig en ze plaatst in het bredere verband van wat hij noemt: ..de identiteits verandering van het katholieke volksdeel". Het boek heet „Room sen, dat waren wij" en is bedoeld voor iedereen die wil weten, waar om de Nederlandse katholieken nu zoveel moeilijker te „plaatsen" zijn dan pakweg dertig jaar terug. Goddijn gaat daarbij vooral ontle dend en informerend te werk. Hij laat zien. hoe het protestantse over wicht de katholieke eerst lange tijd op een achterstand zet. die in eigen kring werd ervaren als achterstel ling en tot allerlei anti-protestantse gevoelens aanleiding gaf. Hoe ver volgens vooral tijdens de bezet tingstijd het klimaat gaat verande ren, waardoor de katholieken zich definitief uit het lang gekoesterde isolement gaan losmaken. De toene mende welvaart, het democratise ringsproces dat alle vormen van ge zag, ook het kerkelijk gezag, ter discussie stelde, en niet in het minst de groeiende invloed van de katho lieke intellectuelen. 2oals Rogier, Buytendijk, Fortman, Trimbos. Terruwe. en vele anderen, zorgden er dan verder voor, dat het Neder landse katholicisme zich kan ont wikkelen tot een vorm van christe lijk geloven, dat ln voortdurend ge sprek is met wat in onze maat schappij gaande is en daarvan na tuurlijk ook de invloed ondergaat. Omdat Rome die beïnvloeding en de initiatieven die er het gevolg van zijn, steeds moeilijker kan controle ren, ontstaat in de periode die God dijn beschrijft (tot 1972) een hele reeks spanningen en conflicten. Onontkoombaar Goddijn heeft daar zelf midden in gezeten en besteedt er in twee hoofdstukken van zijn boek nogal wat aandacht aan, hoewel hij er gens terecht! opmerkt, dat je de katholieke vernieuwing niet moet voorstellen als een soort „los van Rome-beweging". Wat de kern van die vernieuwing uitmaakt is volgens Goddijn, dat in een land als Nederland waar een gemengd pro testants-katholieke bevolking woont in een moderne, geïndustria liseerde samenleving, een ontwik keling zoals de katholieken hebben doorgemaakt, min of meer onont koombaar was. Hij wordt in die gedachte bevestigd door sociologisch onderzoek in de Verenigde Staten, waar soortgelijke processen aanwijsbaar zijn. Wat daarbij verloren gaat, is de strakke eensgezindheid en hechte groepsi dentiteit, waardoor mensen die zich tegen anderen afzetten, worden ge kenmerkt De winst van zo'n proces is evenwel, dat een geloofsgemeen schap sneller reageert op wat in haar omgeving gaande is, daardoor meer mensen mobiliseert en actief maakt, en in gesprek blijft met an dersdenkenden en andersgelovigen. Veel verder dan deze laatste vast stelling komt Goddijn eigenlijk niet. als het gaat over „de nieuwe identiteit" van de Nederlandse kat holieken. De ontwikkeling naar een grotere zelfstandigheid van de plaatselijke gemeentes en paro chies, het ontstaan van de christe lijke basisbeweging en de voort gaande informele oecumene, ko men in zijn boek niet aan de orde. Toch zou het best interessant zijn geweest om van een godsdienstsoci oloog als Goddijn te vernemen, hoe hij deze ontwikkelingen van de laat ste jaren beoordeelt. Zou daar niet de groei naar de nieuwe identiteit zich aftekenen? Nico Versluis, als pastor verbonden aan de Dominicuskerk. te Amster dam, bespreekt: „Roomsen, dat wa ren wij" door prof. dr. Walter God dijn, uitg. Gooi en Sticht te Hilver sum, 128 pag., prijs 15,90. door dr P. A. v. d. Wey, O. Carm. „Dat het christendom eens zal verdwijnen, lijkt me niet alleen waarschijnlijk, maar ook wenselijk. Wat me echter niet wenselijk voorkomt is een geforceerd en overhaast verdwijnen, waarmee de historische continuïteit geweld zou worden aangedaan. Ik zou willen dat deze liquidatie zich op waardige wijze voltrok, langs lijnen van geleidelijkheid en zonder woede of wrok in de harten der betrokkenen na te laten. Een bepaalde periode hiervoor aan te geven, lijkt mij overbodig; maar ik zou die periode zo lang mogelijk willen nemen, opdat deze godsdienst gelegenheid krijgt tot geleidelijke verschuivingen tot aan een punt waar niemand meer kan zeggen of de heersende religie christelijk is, of reeds tot iets anders is geworden." Dit schreef Vestdijk ruim dertig jaar geleden (De toekomst van de religie. Arnhem. 1947). Meer dan eens is in de loop der tijden (vooral in de Verlich ting) de ondergang van kerk en chris tendom voorspeld, soms met vreug de. soms met hartzeer. Vaak hebben gelovige christenen deze ondergangs voorspellingen gebagatelliseerd, maai velen raken hierover in onze dagen wel degelijk aan het piekeren. Niet dat ze bang zijn voor een volle dig verdwijnen van kerk en christen dom. want zij geloven in de bijstand van de Heer in Zijn Kerk. Of echter het kerkelijk christendom in ons land of in het Westen zal blijven bestaan, lijkt hun hiermee niet geopenbaard.! Nu. na ruim dertig Jaar nemen vele christenen Vestdijks profetie ernsti ger dan in 1947. Ze zien de stroom versnelling van een bedenkelijke uit tocht uit de kerk. Deze onrust kan heilzaam werken indien ze de christe nen weer aanspoort tot een ernstig gewetensonderzoek. Dit gebeurt ge lukkig ln onze dagen door bezorgden van allerlei christelijke richtingen. Verkenning Mijn aandacht vlei op een recente verkenning van Jean Delumeau. pro fessor aan het College de France en specialist in de geschiedenis der Re naissance en Hervorming. Achter de titel van zijn nieuwste boek zet hij wel een vraagteken. „Einde van het Christendom?" (Gooi en Sticht, Hil versum. 1978. 165 bladz., 19.90 gld.) ADVERTENTIE boekennieuws Het wil een „gelovig boek over het ongeloof in de geschiedenis van de kerk (zijn). Geen poging om een af schuwelijke erfenis goed te praten, maar een moedige erkenning van de zonden onzer vaderen', én van onze generaties. Hij verwacht geen onder gang. maar een nieuwe lente! Kerk als macht „Met de afstand die de tijd schept wordt het duidelijk, dat de belang rijkste zonde van de kerk in de loop van de tijden is geweest, dat zij een macht geworden is, en dus onder de drang der omstandigheden een werk tuig van onderdrukking." aldus Delu meau. Oedurende meer dan 1500 Jaar heb ben de verantwoordelijke leiders van het christendom het woord van Jezus vergeten: „Mijn koninkrijk is niet van deze wereld". Het officiële christen dom is eigenlijk al gaan glijden vanaf het Constantijnse tijdperk. In onze jeugd raakten we nog verrukt over de overwinning van Constantijn. Hij leek ons de grote geloofsheld, die voor christendom en kerk de zege praal behaalde, op het slagveld! Nu denken we er wel wat genuanceer der over en zien ook de kwalijke kan ten van die ..overwinning". Toen werd al spoedig het christendom „voordeliger", en dan moet men op passen! Omdat het christendom aan de macht gekomen is en één werd met de staat, is het totalitair gewor- - vi fr Kopergravure uit „Historie der kruisvaders" door Louis Maim- burg S. J. (Amsterdam, 1684). den en heeft het al degenen vervolgd, die afweken van de officiële leer." Wie de .Waarheid' niet had, werd het recht op leven ontzegd, eeuwenlang. Vandaar later de Inquisitie. Toen werd de Kerk ontrouw aan haarzelf. En de kruistochten! In onze jeugd dweepten we met Godfried van Bouillon en klonk ons de ronselkreet van Peter van Amiens ,God wil het!' als heldhaftige muziek in de oren. Nu geloven we beslist dat God dit niet gewild heeft. Geschiedenis De geschiedenis van de middeleeuw se christenheid is wel zeer voor twee uitleggingen vatbaar. Van de ene kant perioden van christelijke vurig heid en van de andere kant vaak een politiek-religieuze ideologie van mac- chiavellistische snit Er werd te veel gerekend op geld en macht en tegelij kertijd met vuur het evangelie gepre dikt en uitzonderlijk werk verricht Monniken hebben door gebed, agri cultuur en cultuur enorm veel zegen gebracht over Europa zolang ze trouw bleven aan hun geestelijk ide aal. Ook bij hen was telkens weer een .hervorming" nodig, zodra ze bezwe ken onder de verleiding van macht en bezit Delumeau ziet ook de onchristelijke kanten van de Middeleeuwen en noemt de christenheid rond 1500 bij na een „missie-land." De plattelands bevolking had tussen 1450 en 1650 vrijwel geen kennis van de grond waarheden van het christendom. Eeuwen door hebben waarschuwin gen geklonken om de geestelijke lei ders van de christenheid ervan te weerhouden te bezwijken voor de be koring van de macht. Mannen als Arnaud van Brescia, Pierre Valdes, Marsilius van Padua, Lorenzo Valle, Savonarola en Jan Huss roerden zich hevig. „Pas in de 20ste eeuw k1 dit protest als evangelisch erkend door de verantwoordelijke leiders." De ontkerstening van vandaag acht de auteur voor een groot deel de onbe taalde rekening van de geweldige af dwaling die 1500.jaar geduurd heeft! Twee Hervormingen Delumeau prijst zowel de katholieke als de protestantse „Hervorming" al betreurt hij ten zeerste met Erasmus de verscheuring van Christus' kleed. De auteur brengt ons de hartstochte lijke klacht van Willem Postel onder ogen. Deze bezweert zowel de Vaders van Trente als de protestanten van Noord-Europa in deze termen: „Maakt een einde Vaders aan deze vloed van vervloekingen tegen uw broeders. Zij bezitten de ijver voor God. en God alleen is de rechter. Maakt een eind, gij broeders in het Noorden aan dit misbruiken van ver vloekingen; bedenkt dat gij zelf ook mensen zijt8taat toe dat temid den van u iedereen kan leven volgens zijn gewoonten, totdat Christus aan alleen de eenheid schenken zal Later er niet langer papisten noch lutheranen zijn, laten wij allen de naam van Jezus aannemen, van wij wij ons heil verwachten. Erasmus Ook Erasmus en Castellio betreuren deze „broedertwist": „Wie zou nog christen willen zijn, als hij ziet dat zij die de naam van Christus belijden door christenen vermoord worden door vuur, door water, door het zwaard, zonder enige barmhartigheid en wreder behandeld dan rovers en moordenaars?". Ja t o e n had er een christelijke schuldbekentenis tegeno ver Joden, Indianen en Negers moe ten klinken. Men leek wel collectief blind jegens eigen grote schuld. Wrang klinkt oqs nu de motivatie, waarmee in in Angola de Portugezen de gevangen negers (na hun onge vraagde doop) vóór de overtocht naar Brazilië toespraken: „Denkt eraan dat Jullie nu kinderen van God bent. Jullie gaan nu vertrekken naar het land van de Portugezen, waar jullie de dingen van het geloof zult leren. Denkt niet terug aan jullie geboorte land: eet geen honden, geen ratten en geen paarden. Weest tevreden!" Schuld Wij allen, katholieken en protestan ten dragen een schuld uit het verle den jegens elkaar mee. Er bestond een plan om op 't jongste Vaticaans concilie met een „boeteviering" te beginnen onder spijtbetuiging over de inquisitie, pauselijke staat, totali taire idee van evangelisatie, ver krachting van de gewetens en steun aan „wereldse machten". Helaas is dit niet gebeurd, maar de idee is levend gebleven. Aan beide zijden is het bewustzijn gegroeid, dat scheuring indruist te gen de hartewens van Christus: „Mo gen allen één zijn"! Vele christenen geloven evenwel, dat .eenheid-in-ver- scheidenheid" perspectieven opent voor een „verjongd" christendom met minder pracht en praal, maar met meer Innigheid, liefde, toewij ding en gebed. Naast vervlakking en verval speurt men toch weer hoopvol le lentetekens in kerk en christen heid Pater v.d. Wey woont in het Carmelie- tcnklooster te Boxmeer. PRIESTERLUK De Heer zei tegen Mozes: Dit moet je zeggen tegen het Jakob en aan de zonen van Israël d< weten: met eigen ogen hebben jullie hoe Ik ben opgetreden tegen hoe Ik jullie op arendsvleugelen «0 gedragen ner en hier bij Mij gebracht. Als jullie je aan Mijn woord hou^ dr en mijn verbond bewaart, dan: jullie -hoewel de hele aarde Mij toebeit Ee van alle volken op bijzonder wij m mijn eigendom zijn. n d Jullie zullen mijn priesterlijk jar koninkrijk dan en mijn heilig volk zijn. i00r (Exodus 19.2—6) d LEEN MU JE OGEN 4# druk. 80 Wi 7.00 F*»* bo*»»p*j oor Mn mot ft** or mot <H onoot 0* 4uteur d* oofc •n Nmtertend 0*001 vonrouwon gone* at» d* book* OM* GM" UCFOC MOET JE LEREN 30 druk 7? ÖU 7.50 Ho* omqaot mot a*M/ MdO ormpatt mot cvOon Op óotoOóo mmngwoi w%to acNnfk Wailai Trot»sc* «i boek* over r»ce atpacien van or tmioo tv«s«n mensen en UET*VREUGDE VROUW ZUN en «rat da man daarloa kan bedragen 3o dn*. 144 btz 14.90 IK. MAN IK. VROUW 192 btt 19.90 S«iu44fM an eAnale** ia*on Een betrouwbare g«H voor 4»en ao ncn op hal brede lernwi van de se*uakie4 «nUen oriënteren en t>i a>te moderne mncNen de Betw< ncNmggevend «neen laten Vbranfvbeer <n de boekftenooi Q^flKOK KAMPEN Onze adressen: AMSTERDAM: Wibautstraat 131 Tel. 020-913456 ROTTERDAM/ DORDRECHT: Postbus 948 Westblaak 4. Rotterdam Tel. 010-115588 (Red.) Schiedamsevest 52 Tel. 010-115700 (adv.) DEN HAAG/LEIDEN: Postbus 101 Parkstraat 22. Den Haag Tel. 070-469445 ZWOLLE'GRONINOEN: Postbus 3 Melkmarkt 56. Zwolle Tel. 05200-17030 door A. J. Klei Noordwijk is een deftige badplaats. Het is dok de badplaats voor gereformeerden in betere doen De modale gereformeerde gaat met vakantie naar Katwijk, daar is 't eenvoudig en netjes, maar zodra een gereformeerd mens zijn zegeningen ziet toenemen, trekt hij des zomers naar het sjlekere Noordwijk. Toen de kinderen klein waren, liepen we wel eens met het wandelwagentje door de duinen van Katwijk naar Noordwijk en dan hield ik mezelf in jeugdige overmoed voor: als ik nu maar héél goed m'n best doe op de krant, wie weet Ik ben wel eens benauwd geweest dat de om zich heen graaiende welvaartde confessioneel getinte glorie van Noordwijk zou doen tanen, maar sinds ik vernam dat een gereformeerde hoogleraar in de theologie zich onlangs van een recreatief onderkomen ln Noordwijk heeft verzekerd, ben ik er weer helemaal gerust op. De room van de gereformeerde melk vloeit nog altijd daarnaar toe. Dit legt. zo komt me voor. de plaatselijke gereformeerde kerk verplichtingen op. maar ik vraag me af of de Noordwijkse gereformeerde kerkeraad zich wel voldoende bewust is van wat hij aan zijn stand verplicht is. Ik heb hier enige zorg over na lezing van een knipsel uit het Leids Dagblad van 3 Juni. dat een lezer zo vriendelijk was m^toe te sturen en waaruit lk begrijp dat voornoemde kerkeraad wil proberen, het werk van de koster door vijftig vrijwillige gemeenteleden te laten verrichten „Vijftig man voor één koster!", roept het Leids Dagblad geestdriftig uit en lk geef toe, dat het niet gering ls warneer vijftig lieden nodig zijn om Jouw werk over te nemen. Hierbij verbleekt zelfs de nagedachtenis van professor Jan Waterink. voor wie de Vrije Universiteit indertijd zeven opvolgers moest benoemen. Overigens vrees ik. dat het een grote janboel wordt met zoveel namaak-kosters over de vloer. Ik zie de zondag naderen, waarop een welgestelde badgast, die vóór de dienst des Woords zijn handen even wil wassen, bij 't fonteintje een kliederige handdoek aantreft en hoofdschuddend vaststelt dat Noordwijk Nóórdwijk niet meer ls. En dan helpt het niet meer als broeder X haastig komt verklaren dat-ie dacht dat zuster IJ er deze week voor zou zorgen Het is te laat, het beeld is vertroebeld. Maar er zijn andere bezwaren, en thans stoot ik dieper door. Je geeft die vijftig vrijwilligers een mooie smoes in handen om zich aan allerlei kerkewerk te onttrekken. Ouderling worden? Man, ik ben al twee avonden kwijt, dinsdags moet ik de toiletten van het verenigingslokaal schrobben en vrijdags stof ik altijd de preekstoel af. Een jeugdclub leiden? Maar uitgerekend op de Instulfavond sta ik op 't rooster om de vloer van de consistorie te dweilen. De Open Deur rondbrengen? 'k Zou niet weten wanneer, lk steek al zoveel tijd ln het aanharken van het kerkepad. Dit was een kerkelijk bezwaar. Vervolgens slaan we de blik naar het maatschappelijk leven en lk concludeer dat de Noordwijkse gereformeerde kerkeraad in deze periode van werkloosheid een kostbare arbeidsplaats afstoot zónder dat de omstandigheden hem daartoe dwingen. Want volgens het Leids Dagblad „geeft de kerkeraad de voorkeur aan de normale vergoeding voor dat werk". De centen zijn er dus. Als lk de protestants-christelijke vereniging van kosters ln Nederland was. zou ik een aantal kerkgebouwen bezetten, teneinde deze praktijken terstond de kop in te drukken Want voordat je 't weet worden ook elders de kosters aan de kant gezet. In Krimpen aan den IJssel schijnen ze ook al met vrijwilligers aan het klungelen te zijn. Wat steekt er eigenlijk achter het Noordwijkse besluit? Geen economische overwegingen, zoals we zagen. Is er een geestelijke drijfveer? Het Leids Dagblad is daar erg vaag over. het heeft het over gemeenteopbouw en dat de kerk „meer ls dan een geestelijk verzorgingsinstituut waar Je zelf de schouders niet onder hoeft te zetten". Dat zal best waar wezen, maar lk zie niet ln dat je pas in een kosterloos tijdperk van dergelijke waarheden doordrongen raakt Grondleggende woorden voor d >ere positie van het volk Israël als en) uitverkoren volk. Nooit kan Isra zomaar een volk worden. Altijd: het dit teken blijven dragen en daardoor in zijn bestaan verbon zijn met de naam van deze God. aan dit volk komt, komt aan dez God. Hij brandt zich, er ontstaat* gat in zijn bestaan dat met geenf enkele welvaart te vullen ls. Begrijpelijk dat velen naar Isn zien. Wat niet wegneemt, het sta hier in de vorm van een tussena de hele aarde van God Is. Hoe d relatie dan ligt staat ln het slot fl bestaan van Israël zal hieraan f beantwoorden als het een volk 4 priesters is. De priester is de dlendende mens. Hij dient GodJ zijn naaste. Ds. J. J. van Hille nol daarom het diakonale de grondt| van het kerk-zijn. In het spoor vi Israël. Die visie maakt allerlei grenzen van bewondering en biji kenbaar en tegelijk opent het d( wegen voor hen die zich noemen! de Israëliet Jezus van Nazareth.J VOORBIJGANC Beroepingswerk NED. HERV. KERK Beroepen te Hoornaar (toez.) Waardenburg (toez G. H. Fre' kand. te Stolwijk; te Nieuw a.d. IJssel; A. v.d Vlist te Gei den; te Werkendam (toez.): J. Hilversum; te Drumpt: J. C. val gen kand. te Wageningen. Aangenomen naar Zeevang:! Stobbelaar vic. te Amsterdam; q noeming tot studiesecretaris v geref. bond: C. den Boer te Wai gen; de ben. tot bijst i.h. pai Hierden: P.P. J. Monster, em. pr^g Den Bosch (reet.). Afscheid van Augustinusga: J. stra (studieredenen). GEREF. KERKEN Beroepen te Deventer: Emmeloord. Beroepen te Scheemda: A. G. Ba te Muiden-Muiderberg. Aangenomen naar Niawier G. ma kand. te Kampen; naar Bergt Zoom: J. G. Wijers, kand. te Kan GEREF. KERKEN (vrijgem. B.V Afscheid van Doorn: K. B. Holi ber. te Arnhem. CHR. GEREF. KERK Bedankt voor Maassluis: B de 0 te Utrecht-Noord. GEREF. GEMEENTEN Beroepen te Aalst: J. Mol te Rijé, :r: E. C. Kilt WAALSE GEMEENTEN Afscheid van Middelburg: R. Gras wegens emeritaat. F. J. Brevet De heer F. J. Brevet te Rotter heeft een boekje geschreven da „40 eeuwen Van Adam tot Hero noemde. Het is „voor zijn vrie: rt een overzicht van de verhalen vai Oude Testament en dat aan lit e die er weinig van weten, enig uit t zou kunnen geven". De heer Br die een chronologische opsomi geeft van de oudtestamentische schiedenis, betrekt ook de apoci boeken in zijn werk en biedt tensl een tijdstabel. Het boekje, da pagina's telt en geïllustreerd is bijbelse prenten van Rembn kost vijftien gulden en is verkrijg bij: Amesz-boekhandel VoorscN laan 145, Rotterdam. Harry Pals De doopsgezinde vredesgroep schikt weer over een vaste functli ris. Het is de 25-jarige pas afgt deerde hervormde theoloog H Pais. Zijn werk zal voor twee vi bestaan uit het begeleiden dienstweigeraars en voor drie vi uit het uitdragen van de evangeUl vredesgedachte in de doopsgea gemeenten. t Kamp van de vrede aan het Wai Westernieland. Voor mensen uit basisbeweging. Keuze uit 26 jul juli, 8 - 15 Juli, 17 - 26 juli. 29 Jul aug. Inl. en opg. tel. 050-135759. Lichamelijk gehandicapten en sualiteit. Voor hen die ln hun ber met lichamelijk gehandicapten maken hebben. 26 - 30 juni. Van I henhuis. Aardenburg 01177-1259). Katechese en liturgie, nieuwe zichten en projecten, 19-23 juni, H takt der Kontinenten. Soestèrt (tel. 03463-1755). Leef-tijd, voor mensen van 60 J en ouder, 26 Juni -1 Juli óf 24 -29] De Drieklank, Paterswolde 05907-2700).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 2