einig ruimte voor ambacht
„Wat? Een premie
en geen boete?"
'"weedse bonden: meerderheid in ondernemingen
Meer stabiliteit voor wisselkoersen
:;>len of kernenergie
mbachtshof verzamelterrein voor bedrijfjes
Zestig mensen weg
bij graanhandel
NCOV: overhaast
Kamerdebat fout
bij bezuinigingsnota
Bel 020-5204911
BANQUE DE PARIS ET DES PAYS -BAS NV
Dr Zijlstra: in belang economische groei
Korte staking
bij havenbedrijf
'Omgekeerd' koersrisico
ast werknemersfondsen ook spaarloon
)AG 13 JUNI 1978
FINANCIEN EN ECONOMIE
TROUW/KWARTET P 15 - HHS 17
ADVERTENTIE
een onzer verslaggevers
LVSIjKERK Het ambacht krijgt te weinig ruimte. Dat geld zowel letterijk, dus wat de
Tsvesting betreft als in politieke zin want de aandacht voor de problemen is gering.
deo
t visie ontplooide dr L. Bak, bui
dag i gewoon hoogleraar in de prakti-
gisch 'planologie aan de Vrije Universi-
iaas op een studie-conferentie in Nij-
de b t van het Nederlands Christelijk
loed lememers Verbond (NCOV).
Waa
en. i. Bak stelde voor ambachtelijke
rijfj es als schilders, timmerlieden,
ee li uatiewerkplaatsen en garages te
d vi vesten in speciale „ambachtsho-
erdn ruim met groen omzoomde ter-
gew m waarop de bedrijven weinig
igeni ler veroorzaken en ze niet aan alle
rvoorschriften zouden behoeven
-"^roldoem. Daar zouden ze kunnen
>gt<i irommelen" wat ze op hun huidl-
and estigingsplaats niet kunnen, zo
iaiee hoogleraar. In Nederland is nog
noeti te ervarin6 me^ deze ambachts-
i in(J in maar in West-Duitsland is men
,n (j. ontevreden met deze nieuwe op-
autor Deze samenklonteringen van am-
lana ltón ziin eerst ontstaan in
psbo dl®0 waar na de oorlogsverwoes-
alles opnieuw werd opge-
ïooE "d maar waar men aanvankelijk
dusi verzuimd rekening te houden
kleinere bedrijfsruimten.
Ie panden
Bak kwam tot zijn suggestie
de huidige zeer onbevredigende
itie waarin het ambachtelijk be-
verkeert. Driekwart van deze
kleine ondernemingen is gevestigd in
vooroorlogse panden. Doorgaans dus
in woonwijken die steeds meer ont
volkt raken en voor het verkeer voort
durend moeilijker bereikbaar zijn. De
eigenaar kan zijn bedrijfje vaak
slechts met mate vernieuwen. Ten
eerste laten de oude panden dat niet
toe, ten tweede is de ondernemer ge
bonden aan een reeks vergunningen.
Maakt deze serie problemen het al
moeilijk genoeg voor de ambachts
man, zijn positie wordt nog wankeler
omdat hij, aldus prof. Bak, van ver
schillende kanten wordt weggekeken.
Dat geldt niet voor warme bakkers,
zelf uitbenende slagers of fietsenma
kers maar wel voor vestigingen die
lawaai of stank veroorzaken of waar
regelmatig een tientons vrachtwagen
goederen moet uitladen. Actiegroe
pen willen deze bedrijven uit de
woonwijken weghebben en menig ge
meentebestuur ziet deze ambachten
liever niet dan wel, meende de heer
Bak.
Er is een stroming die zegt dat be
drijfjes uit een saneringswijk moeten
verhuizen naar de eerst volgende
buurt die aan de beurt komt om te
worden gerenoveerd en zo voorts
maar volgens Bak is dat voor de
ondernemers nauwelijks op te bren
gen. Een andere oplossing zou zijn
een verzamelgebouw dat zelfs op
coöperatieve basis geëxploiteerd kan
worden. Maar tegen zo'n pand komen
dezelfde bezwaren als tegen het am
bacht tussen de woonhuizen, boven
dien hebben sommige bedrijven
ruimte in de open lucht nodig. De
praktijk leert dat de ambachtelijke
bedrijven gedeeltelijk vertrekken en
dat de vacante ruimte wordt opge
vuld door de groothandel.
De oplossing zou naar de mening van
prof. Bak daarom het ambachtshof
zijn (al mag dat, zoals later tijdens de
discussie werd opgemerkt) nooit een
leprakolonie voor ambachtelijke be
drijven, keurig verscholen in het
groen worden). Zonder steun van de
overheid zag Bak de ambachtshoven
echter niet van de grond komen. De
huisvesting in een nieuw pand is voor
de meeste ondernemers niet op te
brengen omdat ze een zeer ongunsti
ge kostenstructuur hebben. Per ont
vangen gulden bijvoorbeeld zijn de
huisvestingskosten tweemaal zo
hoog als in de detailhandel wat aan
de hand van een eenvoudig voorbeeld
duidelijk is te illustreren. Een kruide
nier heeft naast zijn winkel slechts
magazijnruimte nodig, maar een fiet
senmaker moet daarnaast ook nog
beschikken over een reparatiewerk
plaats. Een ambachtsman kan zich
per vlerkante meter slechts een huur
veroorloven die ligt op ten hoogste
twee derde van het bedrag dat de
winkelier mag uitgeven.
Water tot de lippen
Prof. Bak vond het hard tijd dat de
overheid oog kreeg voor de proble
men van het ambacht, een sector in
onze economie met 100.000 bedrijven
en 600.000 manjaren werk. Van de
100.000 kleine ondernemingen zitten
er 60.000 in de stad en binnen deze
groep is bij 15.000 bedrijven het water
tot de Jippen gestegen. Tien procent
van het nationaal inkomen is uit de
UTRECHT Het graanhandel- en-
produktiebedrijf Schouten in Oies-
sen zit in de liquiditeitsproblemen. Er
staat een reorganisatie op stapel die
betekent dat zestig van de 266 werk
nemers moeten verdwijnen. Met de
vakbonden wordt onderhandeld over
een afvloeiingsregeling en een sociaal
plan, aldus een mededeling van het
bedrijf.
Volgens districtsbestuurder L. Speek
van de Industriebond NKV is het
bdrijf dat veel zaken doet met de
Verenigde Staten met name in de
nesten gekomen door het dalen van
de dollarkoers en heeft bovendien
een verouderd management het be
drijf in de kaart gspeeld.
ambachtelijke sfeer afkomstig, maar
de gemeenten laten zich weinig aan
deze sector gelegen liggen. Prof. Bak
achtte daarom betere voorlichting
nodig, juist aan gemeenten en depar
tementen.
Toch was hij niet geheel pessimis
tisch, Want in deze tijd van werkloos
heid vermoedt prof. Bak dat de over
heid juist uit een oogpunt van werk-
gèlegenheid wel weer belangstelling
zou krijgen voor het ambacht. Hij
voorspelde verder dat deze kleinere
bedrijven ook opnieuw binnen de ge
zichtskring van Jongeren zouden ko
men, al kon dat nog zeker een jaar of
vijf duren.
Van een onzer verslaggevers
NIJKERK Voorzitter D. Zuidhof
van het Nederlands Christelijke On
dernemers Verbond (NCOV) vindt
dat de parlementaire behandeling
van de komende bezuinigingsnota
niet eerder mag plaatsvinden dan in
augustus. Een serieuze behandeling
vraagt tijd voor de sociale partners
om grondig te kunnen studeren en te
overleggen met de achterban. De
heer Zuidhof waarschuwde voor een
herhaling van wat er in juni 1976
gebeurd is. Toen heeft de Tweede
Kamer zich laten verleiden om met
een overvolle agenda, vlak voor het
zomerreces ook nog even de toenma
lige ombuigingsnota te behandelen.
De heer Zuidhof hield zijn pleidooi op
de vergadering van de verbondsraad
van het NCOV in Nijkerk. Hij zei daar
dat het beleid van dit kabinet met
betrekking tot het midden- en klein
bedrijf pas goed te beoordelen valt
aan de hand van de stukken die ons
de komende maanden zullen berei
ken. „Het is niet de stijl en de intentie
van het NCOV om een kabinet te
beoordelen op basis van vermoe
dens."
Het is niet zo. aldus de heer Zuidhof,
dat een CDA/VVD-kabinet bij voor
baat op de instemming van het ver
bond met het beleid mag rekenen. Hij
herinnerde er aan dat 1 juli een be
langrijke datum is voor het prijsbe
leid. Het is nog niet bekend welke
prijzen dan mogen worden berekend.
Intussen lopen de tekorten op de toe
gestane marges steeds maar op.
Grondige bijstelling, dan wel vrijstel
ling, ls dringend gewenst, aldus voor
zitter Zuidhof.
BANQUE DE PARIS: Banque
de Paris, afdeling Télébanque, met wie
spreek ik?"
VAN HOUWELINGEN: „Met
van Houwelingen. Zeg heb ik het
goed gehgord? Kan ik nu telefonisch
een reservegeld-rekening met5!4%*
rente bij u openen?"
BANQUE: „Zeker meneer
van Houwelingen"
VAN HOUWELINGEN: En kan
ik ook gewoon tot f 5.000,- per
maand opnemen zonder ehboete
of opnamekosten te moeten betalen?"
•Rente 514% t. n.o.
BANQUE: „Inderdaad
meneer en als u minder dan
de helft fan hu> gemiddelde jaarsaldo
opneemtmogen wij u zelfs een
maand rente extra geven."
VAN HOUWELINGEN: „Een
soort premie?"
BANQUE: „Precies meneer. Bij de
jaarlijkse rente-afrekening in januari
krijgt u 1/12 van de rente er nog eens
extra bij."
VAN HOUWELINGEN:„Dat is
pas goed nieuws zeg! Noteert u zo'n
reservegeld-rekening voor mij."
afdeling Télébanque
PARIBAS-»
Amsrerdam-Amhem-Breda-Dordrecht-Eindhoven-Enschede-Groningen-Den Haaq-HaaHem-
Heerlen-Hengdo-Maastricht-Nijmcgcn-Roermond-Rorrerdam-Tilburg-Utn.'cht-Venio-Weeit.
Van een onzer verslaggevers
BAZEL Een betere economische groei in de wereld kan niet
worden bereikt zonder een grotere stabiliteit van de wissel
koersen. Dr Jelle Zijlstra, president van de Bank voor Interna
tionale Betalingen (BIB) in Bazel, verklaarde dit maandag in
de jaarvergadering van deze „centrale bank onder de centrale
banken".
<laar.
leze bol
Den
ers s.v.
BOSCH Het gebruik van kolen is, naar de mening van voorzitter mr J.
l van Zuydewijn van de PNEM, het enige alternatief van kernenergie. Hij
t gisteren in de persconferentie van de Provinciale Noordbrabantse
ieiteits-Maatschappij in Den Bosch.
tussen deze twee," zei hij, „stelt de samenleving wel voor een rwaar
l De vraag is hoeveel nadelen men van elk systeem wil aanvaarden."
i blijkt het stofprobleem bij kolenstook goeddeels opgelost Uit metin-
üjkt dat de hoeveelheid stof in de lucht rond de met kolen gestookte
les in Geertruidenberg „zeker beneden de algemeen aanvaardbare nor-
lijft" Het probleem zit volgens hem dan ook veel meer in de uitworp van
L Daarvoor is nog geen goede operationele oplossing gevonden."
inins^
dat de PNEM de mogelijkheden bestudeert voor stadsverwarming in
Tilburg en Helmond. Het Bredase project (13.000 woningen) is vrijwel
TERNEUZEN Negentig werkne
mers van het havenbedrijf August de
Meijer in Terneuzen hebben gister
ochtend het werk neergelegd, uit pro
test tegen de moeizame CAO-onder-
handelingen tussen de vakbonden en
de directie van het bedrijf.
Zo wil de directie niet ingaan op de
eis om een halve procent extra prijs
compensatie voor de gestegen aard-
gasprijzen en het optrekken van de
arbeidsvoorwaarden naar het niveau
van vergelijkbare op- en overslagbe
drijven in het Rotterdamse havenge
bied.
Op advies van de vakbonden werd de
spontaan begonnen staking na het
middaguur beëindigd. De bonden zul
len volgende week de onderhandelin
gen met de directie voortzetten.
Koersstabilitiet, daarbij inbegrepen
de goede verwachting op de wissel
markten dat de koersen stabiel zullen
blijven, vergt internationale samen
werking en coördinatie van het beleid
van alle landen die er in belangrijke
mate mee te maken hebben. De afge
lopen maanden zijn er bemoedigende
blijken van een dergelijke samenwer
king tussen de Verenigde Staten en
Europese landen geweest. Dit zowel
op monetair gebied als bij de inter
ventie op de wisselmarkten, zo zei dr
Zijlstra. die, zoals bekend, ook presi
dent van De Nederlandsche Bank is.
Hij zei te geloven dat een belangrijke
bijdrage tot het herstel van het ver
trouwen in de economische vooruit
zichten van de industrielanden kan
worden geleverd als de samenwer
king de komende maanden wordt
voortgezet. Tenzij er In de wereld een
snellere economische groei tot stand
komt zal het niet gemakkelijk zijn
het gevaar van protectionisme (be
scherming van de eigen industrie te
gen buitenlandse concurrentie door
middel van invoerbeperking) te ke
ren. zo meende hij.
Een onregelmatig verloop van de wis
selkoersen is slecht voor het vertrou
wen in de economie, voor de investe
ringen en voor de omvang van de
economische bedrijvigheid, zo merk
te hij op. „We kunnen alleen maar
baat hebben bij maatregelen die
voorkomen dat het opnieuw tot grote
koersschommelingen komt," aldus
de president van de BIB.
Een wereldomvattende economische
recessie is niet waarschijnlijk, maar
er is veel te zeggen voor nieuwe, be
scheiden maatregelen ter bevorde
ring van de economische groei in de
Westerse industrielanden. Dit staat
in het jaarverslag van de Bank voor
Internationale Betalingen (BIB) in
Bazel.
Opgemerkt wordt dat een aantal klei
nere landen, waarvan de betalingsba
lans in het afgelopen jaar achteruit is
gegaan, al is begonnen met het beper
ken van zijn economische bedrijvig
heid. Van de Verenigde Staten kan
niet worden verwacht, dat ze op hun
eentje de rol van economische loco
motief blijven spelen, aldus het
verslag.
De Bank vindt dat er gepaste maatre
gelen moeten worden genomen om
het vertrouwen in de dollar volledig
te herstellen. Er is nl. voor het Ameri
kaanse geld, als voornaamste reser
ve-eenheid van het internationale
geldstelsel, in de naaste toekomst
geen alternatief. De BIB, die een
soort hoofdbank is voor vrijwel alle
centrale banken ter wereld, meent
dat in de eerste plaats een verklei
ning van het buitensporige tekort op
de lopende rekening van de Ameri
kaanse betalingsbalans geboden is.
AMSTERDAM De Nederlandsche
Credietverzekering Maatschappij
(NCM) heeft in overleg met het minis
terie van Financiën een nieuwe dek-
kingsmogelijkhcid voor de banken in
gevoerd. Hierdoor worden de risico's,
verbonden aan het exporteren in Ame
rikaanse dollars, verminderd.
Omdat de nieuwe dekkingsvorm effec
tief wordt bij een stijging van de dollar
koers ten opzichte van de gulden wordt
dit element van de dekking de dekking
van het „omgekeerde koersrisico" ge
noemd. De NCM financieringspolis zal
aan deze nieuwe dekkingsmogelijk
heid worden aangepast.
Gezien het feit dat dekking van het
omgekeerde koersrisico zich slechts
voordoet in die enkele gevallen dat de
leningnemer in gebreke blijft, is de
verschuldigde premie beduidend lager
dan die voor het gebruikelijke koers
reda
alleen de oppositie heeft in september 1976 de Zweedse sociaal-democraten'de algemene
ngen doen verliezen. Premier Olof Palme heeft zijn val zeker ook te danken gehad aan
tverwante vakcentrale LO. Vlak voor de verkiezingen kwam de LO met een plan voor
feedse versie van de vermogensaanwasdeling, de zogeheten werknemersfondsen. Een
fan de kiezers heeft zich laten afschrikken door het doel: rond de eeuwwisseling moeten
erknemers een meederheid van het aandelenkapitaal in het grootste deel van het
dse bedrijfsleven in handen hebben.
wegen.
itatiesl
ïling
i.v. de
ndt
'leem voor Palme was twee
'leden, dat er nauwelijks tijd
B via een grondige discussie
de sociaal-democratische par
ken goed geformuleerd stand-
lenken e komen over het LO-plan.
met ee
3 en ee n was sinds 1971 gewerkt door
pliike 10°m Rudo1* Meidner, een wat
I Wtsschuwe kamergeleerde,
ositiepartijen wisten dat het
van publikatie van het voor-
Trou* zeer ongelegen kwam en
o daar handig gebruik van.
f «ociaal-democraten zijn niet
ȟch voor een tweede maal te.
"tassen.
;ze
[tel
unrHpnfcte is het oorspronkelijk voor-
1975 al aan een staatscommls-
fcelegd. zodat ook groeperin-
[buiten de soclaal-democrati-
in de bestudering zijn be-
l Ten tweede heeft een werk-
de LO en Palmes' partij het
rOSlDü eidner wat bijgeslepen en er
Jlgemene" aspecten van de
"•che situaties in verwerkt.
el-Meidner II is aan de ach
terban toegestuurd voor kritiek en
suggesties en de antwoorden worden
momenteel verwerkt. Aan het eind
van dit jaar zou er dan een afgerond
stuk kunnen liggen, waarop Palme
zijn ideeën voor de verkiezingsstrijd
van volgend Jaar kan funderen. Want
het is onvermijdelijk, dat de werkne
mersfondsen de komende Jaren naast
de bestrijding van de economische
achteruitgang het voornaamste poli
tieke discussiepunt zullen gaan vor
men. De jaren tachtig zullen wat de
Zweedse arbeidsverhoudingen be
treft, voornamelijk in het teken staan
van de „vermogensaanwasdeling".
Collectief
Wat behelst het plan-Meidner? De
LO-econoom wil dat een gedeelte van
de jaarlijkse winst en daarbij
wordt dan gedacht aan 20 procent
na aftrek van afschrijvingskosten
maar vóór de heffing van de belastin
gen, door de bedrijven in een speciaal
collectief fonds wordt gestort Deze
verplichting zou alleen gelden voor
ondernemingen wier aandelen op de
beurs worden verhandeld en bedrij
ven met meer dan 500 werknemers.
Tegenover de inkomstenderving van
de aandeelhouders zou een zekere
compensatie moeten komen te staan.
De fondsen, die voor de vakbonden
moeten worden beheerd, zouden aan
gewend worden voor het verwerven
van aandelen in de verscheidene on
derenemingen. Dit met als waar
schijnlijke consequentie, dat over on
geveer 25 Jaar de werknemers via de
bonden een meerderheidsaandeel in
het kapitaal hebben.
Rudolf Meidner over de gedachte
achter het voorstel. „Onze loonpoli
tiek is gebaseerd op de solidariteit.
Het probleem is dat sommige bedrij
ven, zoals de Volvo, er wat het winst
maken bovenuit steken. Omdat de
arbeiders in een bedrijf hun looneisen
meestal afstemmen op de hoogte van
de winst, hebben we ze gevraagd zich
te matigen om de verschillen met
andere werknemers niet te groot te
laten worden. Maar, vragen die werk
nemers. de winsten blijven hetzelfde
en spekken we op die manier niet de
zak van de aandeelhouders?
door Bert van Panhuis
Daarnaast bestaat er in Zweden een
hoge concentratie van de eigendom
van ondernemingen. Het aandelenka
pitaal is zo verdeeld dat 50 families
het beleid bepalen. Dat is een situa
tie, die tegengesteld is aan onze
ideeën over nivellering.
Ten derde is er de democratisering
van het bedrijfsleven. Tot het midden
van'de Jaren zestig richtten de bon
den zich vrijwel alleen op de belo
ning, maar nu gaat bet ook om de
Invloed in de bedrijven zelf. Met deze
zaken als ondergrond zijn we aan het
werk gegaan tot onze voorstellen ge
komen."
Sinds 1976 heeft de werkgroep een
vierde aspect ingebracht in haar
voorstellen, namelijk dat van de ka
pitaalvorming. Meidner: „De komen
de tien, vijftien jaar is er in Zweden
een herstructurering van de econo
mie nodig. De toeristenindustrie zakt
in, we hebben onze verplichtingen
aan de ontwikkelingslanden, lenin
gen moeten worden afgelost, er moe
ten nieuwe infrastructuren komen.
Daarvoor is kapitaal nodig.
Nu zeggen de industriëlen, dat er
geen kapitaalprobleem is. Maar dat
geloof ik niet. Ik meen dat de enige
manier om voldoende geld te krijgen,
via het sparen is. Dat willen we bevor
deren. maar er moet wel „invloed"
tegenover staan."
De LO heeft daarom een voorstel
voor een zogeheten ontwikkelings
fonds. waarin de werknemers 3 pro
cent van hun loon moeten storten.
Het beschikbaar komend bedrag zou
in verscheidene vormen gebruikt
worden voor investeringen in het be
drijfsleven.
Om een voorbeeld te geven van het
gewicht van zo'n fonds, het zou Jaar
lijks worden gevoed met 3 miljard
gulden en als dat in 1976 in het be
drijfsleven zou zijn geïnvesteerd, dan
had het daarmee 40 procent van de
totale investeringen gevormd.
Spaardwang
Een niet uit te vlakken stimulering
van de economie: maar hoe denken
de werknemers zelf over het voorstel,
want het is en blijft spaardwang
Meidner: „Dat is voor ons ook nog
een probleem; we weten niet in hoe
verre de Idee zal inslaan. Natuurlijk
verdient het vrijwillige sparen de
voorkeur, maar het is de vraag of dit
voldoende zal opleveren. Maar, om
eerlijk te zijn, als je de mensen zo
eens vraagt hoe ze over de idee den
ken, dan blijkt het niet erg populair
te zijn."
Die impopulariteit van Meldners
voorstellen strekt zich ook uit tot de
partijen, die momenteel de regerings
coalitie vormen Centrum, Libera
len en Conservatieven en de werk
gevers. Vooral de werkgevers en in
hun vaarwater de Conservatieven
voelen voor geen van beide ideeën
van de LO Sociaal-democraten.
Wat de kapitaalvorming aangaat,
meent men, dat via simpele facilitei
ten het sparen van de doorsnee
Zweed kan worden aangemoedigd en
dat zal voldoende opleveren. De
werknemersfondsen zijn volgens deze
twee groeperingen een bedreiging
van het geldende stelsel van de vrije
markteconomie. Aanvaarding zou be
tekenen. dat de economische macht
in handen komt van de staat en de
(vooral onder sociaaldemocratische
regeringen daarmee samenwerkende)
vakbonden.
Individueel deel
De Centrumpartij van premier
Thorbjörn Fftlldin neemt een mid
denpositie in. Het centrum meent,
dat een deling van de vermogensaan-
was ln de lijn ligt van de sociaal-
economische ontwikkelingen. Fali-
kant ls men echter tegen een collec
tief karakter, met de bonden als be
heerder. Ffilldin meent dat de nadruk
moet liggen op de individuele bijdra
gen.
Het zou niet mogen worden uit
gekeerd, maar worden besteed aan
voorzieningen ais pensioenen, bij- of
herscholing en betaald verlof.
De Liberalen onderschrijven een deel
van de sociaaldemocratische en een
deel van de argumenten van het Cen
trum. Parlementslid Olie W&stberg:
„We streven naar een democratise
ring van de economische macht, dus
tegen de vermogensconcentratie.
Waar we bang voor zijn is, dat je met
de plannen van Meidner een machts
concentratie bij de bonden krijgt. We
zouden daarom het mee6t voelen
voor het oprichten van een nieuw
pensioenfonds, waarin de vrijgeko
men gelden zouden worden gestort.
Wat het sparen betreft zijn we het
met Meidner eens, dat er ln de ko
mende Jaren een kapitaalprobleem
dreigt. In plaats van een regelrechte
spaardwang zou Je een systeem moe
ten maken, dat de mensen dringend
aanzet tot sparen."
Meidner zelf ten slotte over de toe
komst van zijn plannen: „Waarom die
angst voor de vakbondsmacht Ze
zijn hier nooit militant geweest en er
is geen reden om aan te nemen, dat ze
dit alsnog zullen worden. Waar ik me
op richt ls de betrokkenheid van de
werknemer bij de economie, de ge
deelde verantwoordelijkheid. Het
duurt Jaren, voor Je de mensen aan
zoiets went Ik ben er ook van over
tuigd dat de grote meerderheid nog
qiet zover is. Ik redeneer maar. dat
het succes niet verzekerd is maar dat
het het proberen waard is."
