Het Balcon' is groot kijkspel Gezelllig folk- op het Malieveld Diepenbrocks mis in concert-uitvoering HOUJUiDHSI Irakese klassieke muziek in museum Imposante uitvoering van Mahlers 'Derde' agel schopt tegen henen, en hard ook adente samenleving IS in Een werk zonder inzinkingen Nederland regelt internationaal voedselonderzoek Verkeer eist veel doden Brand in school aangestoken 1NDAG 12 JUNI 1978 KUNST TROUW/KWARTET 9 -1 nap gscharufcr André Rutten door Jac. Kort ■rus». fTTERDAM De voorstelling, die Franz Marijnen met i Ro-theater heeft van Jean Genets „Het Balcon", in de taling van Josephine Soer de première was vrijdagavond ie Rotterdamse Schouwburg begint met de geluiden van rig mitrailleurvuur: er is een revolutie aan de gang. '0 irootpl.) nogelijkH rdag; op; jen op ns 29. a el verschijnen, gaan er wel een Dit is een beknopte en dus vereen- ig 'e rL 'EKELU ioevi 13 A'4 723128 r dag-( ssen o| iag. AMSTERDAM Het Holland Festival heeft dit jaar als thema „volkskunst en relaties met klassieke kunst". Onder deze laatste wordt verstaan kunst van en voor de elite van een volk. revolutie blijft rond het toneel maar de figuren die op het even erg als de functionarissen, die door de revolutie verdreven zijn. lartstr. i a spelen. Dat toneel stelt een luxe hans3ijeel voor genaamd ..Het Balcon", t dat bordeel wordt nadrukkelijk huis der illusies genoemd. eerste reeks van vier scènes j Je als toeschouwer achtereen- geconfronteerd met een man lisschop zou willen zijn en dat in bordeel ook kan denken te zijn, inder die rechter wil wezen, een generaal, een vierde, die eigen een keurig heertje is, maar do- ra zou willen zijn. hele illusionistische bedrijf dt geleld door madame Irma, wel gecontroleerd door de com- saris van politie en uiteindelijk estuurd door een hofdignitaris gezant") die ieder op hun manier UrSUS ievolutie als een maatschappelijk zien dat zij proberen in de hand lijgen. Madame Irma wordt daar- de nieuwe koningin, de mannen OpieiJ» graag bisschop, rechter, gene- wilden zijn, moeten echt als zo- gaan functioneren, maar zijn in het geheel niet gelukkig mee. pseudo-bisschop wilde echt een gere bisschop zijn, de rechter een rechtvaardig oordelend de generaal een oprecht aan- ler. In het bordeel, het huis der es, kon dat, konden zij zichzelf in de werkelijke samenleving, rin zij door de revolutie terecht ïen, verdringt hun traditionele :or vail ttie het eigen ik en worden zij voudigde interpretatie van een inge wikkeld en barok stuk, waarvan de eerste versie in 1956 gereed was, de nu gespeelde derde in 1962. Het toont een luxueus bordeel, dat tegelijker tijd theater is, in een reeks uitbundi ge beelden om een decadènte en cor rupte samenleving onder de loupe te nemen. Een vergrootglas, dat regisseur Frans Marijnen in samenwerking met de ontwerper van het toneelbeeld, Jean-Marie Fiévez gretig en met gro te vindingrijkheid gebruikt. Er is een hoge spiegelachterwand, enigszins schuin geplaatst, waarin zich ook weerspiegelen wat opzij van het to neel gebeurt, en waarin wat op het toneel zelf gebeurt nog eens te zien is. Er zijn vele verbluffende visuele ele menten. Ook in de prachtige collectie kostuums van Dagmar Schauberger. Een uitvoerige praatscène tussen ma dame Irma (gespeeld door Fred Vaas- sen) en Carmen (ganci Geraedts) wordt opgeluisterd door een uitvoerig badritueel. Het is een fantastisch kijkspel, waarin de bedoelingen van de schrijver gaandeweg verhelderd en onderstreept worden. De rechter (Jéröme Reehuis), de bisschop (Julien Schoenaerts) en de generaal (Otto Sterman) in „Het Balcon" Ro-theater. Vergroot Het vraagt wel een breed-uitgewerk- te, levendige speelstijl het zijn in feite uitvergrote beelden, ook letter lijk in die zin, dat de hoge functiona rissen op sterk verhoogde schoenen lopen waardoor op sommige plek ken de spanning wat wegvalt. Maar het is verrassend, hoe die dan weer wordt opgevoerd. Het vraagt ook veel van de spelers. De „groten" der aarde, bisschop (Ju lien Schoenaarts), rechter (Jéróme Reehuis), generaal (Otto Sterman). De „gezant" eigenlijk het superieure brein (Cees Linnebank). De politie commissaris. de drukke, vinnige, gro ve doener die driftig ook „groot" wil worden (Lou Landré). De directrice madame Irma, gespeeld dus door een acteur (Fred Vaassen), in kleding, houding, gedrag, grime een imposan te figuur, heerseres, koningin. En de meisjes: de zondares, (Barbara Mas- beck), de dievegge (Ilona van Wijk), het paardje (Marieke van Leeuwen), Carmen (ganci Geraedts), Chantal (Marja Habraken) en nog anderen. Een indrukwekkend kijkspel, dat tot bijna middernacht duurde en enke len wat zwaar op de maag bleek te liggen. Zondagmiddag kon men van dit gen re een aantal voorbeelden beluisteren in het Tropenmuseum, waar het Baghdadi Magam-ensemble uit Irak optrad. Het gaat hier om een doorge- componeerde vokale en instrumenta le muziekvorm, die uitsluitend in Irak voorkomt. Men onderscheidt in deze muziek ver schillende soorten, al naar gelang de toonreeksen die worden gebruikt en het wel of niet toepassen van een ritmische begeleiding. Veelal is de gang van zaken de volgende: na een instrumentaal voorspel betreedt de zanger het podium. Hij begint zijn lied te zingen, dat na een zeker hoog tepunt. zowel letterlijk (toonhoogte) als figuurlijk (intensiteit) naar een dalend slot voert. Meestal gaat de zang dan over in een z.g. pasta, een licht klassiek lied, dat de finale vormt. Anders dan in onze westerse muziek, kent men in de uit de Ooster se landen afkomstige muziek troons afstanden die kleiner zijn dan een halve toon. Zulks was ook in de zang van Maidan Nazhat deze middag dui delijk waarneembaar. Het gezelschap bestond, behalve uit de zanger, uit vijf instrumentalisten. Zij bespeelden een viersnarige strijk- luit, een fluit, een tamboerijn, een tablah en een met hamertjes gesla gen citer. Het is natuurlijk heel Interessant om eens zo'n demonstratie van deze Oos terse muziek, v aarvai. het thema veelal de gelukkige en ongelukkige liefde is. mee te maken. Het mooiste is weliswaar een en ander te horen in het land waar deze kunst inheems is, maar dat is voor slechts weinigen weggelegd. Jo or luktie. jnde AMSTERDAM Het heeft er alle schijn van, dat Gustav Mahler in de Italiaanse diri gent Claudio Abbado een even begaafd als toegewijd vertolker heeft gevonden. Enige maanden geleden kwam deze dirigent met het jeugdorkest van de E.E.G. tot opmerkelijke prestaties in Mahlers Zesde Symfonie. Vrijdag avond vertolkte hij met het Concert gebouw Orkest de Derde Symfonie van dezelfde componist. Het heeft lang geduurd voor de muziek van Mahler in landen als Frankrijk en Italië begrip en bewondering ont moette, maar daar schijnt nu toch verandering in te komen. Mahlers Derde Symfonie stamt uit 1896. Zij is wel eens aangeduid met de door Jac. Kort naam symfonische cantate, omdat zij, behalve met orkest, een Vrouwen koor, een jongenskoor en een alt soliste vergt. De bouw van het stuk, waarvan de speelduur zeven kwartier bedraagt, is hoogst merkwaardig. On geveer de helft van die tijd moet worden uitgetrokken voor het eerste deel. De titel van dit deel luidt: „Pan ontwaakt, de zomer treedt aan". Het is een muzikaal gedicht op de natuur. De andere helft van de tijd wordt besteed voor de overige vijf delen, die tot titels hebben: 1. Wat mij de bloe men vertellen, 2. Wat mij de dieren vertellen, 3. Wat mij de mens vertelt, 4. Wat mij de engelen vertellen en 5. Wat mij de liefde vertelt. Het is in deze delen, dat Mahler het woord, vertolkt door de menselijke stem, te hulp roept. Eenmaal klinkt een lied uit Des Knaben Wunderhom. In deel V: „Es sungen drei Engel einen slis sen Gesang". In deel IV: „O Mensch! Gib Acht" van Nietzsche. Behalve het Concertgebouw Orkest werkten aan de uitvoering mee: het Jongenskoor van de Bavo in Haar lem, het Vrouwenkoor van het Colle gium Musicum Amstelodamense en de alt Christa Ludwig. Claudio Abbada, die uit het hoofd dirigeerde, had dit grote apparaat voortreffelijk in de hand. Alle details waren uitstekend afgewerkt. Door zijn inspirerende leiding ontstond van deze compositie een Imposante uitvoering, die de volle Grote Zaal tot de laatste noot met ingehouden adem deed luisteren. Dirigent en alle medewerkers ontvin gen na afloop een langdurige ovatie. door Geert Kistemaker DEN HAAG In een tent op het Malieveld speelde zich gisteren een door het volksmuziekthe ater „De dansende beer" in het kader van het Holland Festival georganiseerd volksmuziekfes tival af. Het programma bevatte elf groepen, vijf uit Nederland en de overige uit Hongarije, Baskenland, Denemarken, Zweden, Ierland en België. ruisefi b.b ook 31 5 b.g.g. Hans W. Ledeboer ij SLM ISTERDAM Kagels „Muziektheater", in het afgelopen w rttend gepresenteerd in Carré, is wellicht een van de meest 55.1 streden bijdragen aan dit Holland-Festival: een deel van a<® publiek gaf juichend blijk van enthousiasme, een aantal nsen riep „boe!" en weer anderen liepen uiteindelijk boos zaal uit. aanvullende klankletters en woor- den. Verrassend, wel wat lang uitge werkt, wat ten koste van veel van de schokkende humor gaat. „Camera Obscura" de wonderlijkste rollende toneelconstructies, waarmee grillige dingen worden gedaan: ski's met wieletjes, gemonteerd aan een trap-toestel, een sleetje, ook met wie len, dingen die op kinderwagens lij ken, een fiets met een dwars voorwiel leuk om met zo-iets eens door Amsterdam te rijden! en een won derlijke hoge „kachelpijp", die al rij dend vreemde gebaren maakt. Ook hier gebeurt weer zoveel op het to neel, dat men de muziek of, zo men wil, ondersteunende klanken hele maal vergeet. Effecten Waar al die effecten bij de toeschou wer naar toe kunnen leiden laat Ka- gel zien in zijn „Variété" na de pauze: ouderwets variété, vooral bestaand uit heel goed goochelwerk, een even wichtskunstenaar met een hoge sta pel glazen, een meisje in een mand, dat door een enorm aantal sabels wordt doorstoken, helemaal ver dwijnt en weer helemaal ongedeerd uit de „lege" mand opstaat. Allerlei overbekende magische trucs, waar van een groot deel van het publiek vond. dat men déér niet voor was gekomen en zijn ongenoegen niet on der de stoelen van Carré wenste te steken. Welnu, uiteindelijk ging het Kagel dóér helemaal niet om. Het ging hem om de muziek, waarmee Kagel op een volstrekt andere manier dan gewoonlijk met alle variété-num mers een relatie poogde te leggen. Een morbide muziek, die klanken Kagels Muziektheater: Came ra Obscura. geeft van decadentie en ontbinding. Zoals het hele variété-genre in onze tijd van televisie en gejaagdheid, van pop. rock, punk en noem maar op, is ondergegaan en vervallen. Kagel heeft met zijn „Variété" kennelijk weinig anders willen doen dan dwars liggen en hard tegen schenen schop pen. Wat hem terdege is gelukt. Ondanks het lawaai van brullende motoren en gierende banden van een slalomracebaan dertig meter naast de tent, dat de hele middag bijzonder storend door de muziek heendrong, heerste er een vriendelijke en ont spannen sfeer in en om de tent. Het was steeds mogelijk rond te wande len. een consumptie te halen of een praatje met de muzikanten te maken. Het programma begon met de Hon gaarse groep Vizöntö, die op enigs zins chaotische wijze muziek uit de Balkan liet horen. De Baskische groep Kresala, gekleed in kleurige klederdracht, vertoonde enkele tradi tionele dansen. Interessant was de Txala Parta, een slaginstrument be staande uit drie stevige balken, waar op door twee spelers krachtig met stokken wordt geslagen. De etude achtige stukken op de txistu, een fluit met maar drie vingergaten, wa ren razendknap maar te langdurig. Danswijsjes Een Deense driemansformatie zorgde daarna voor gezellige pretentieloze danswijsjes, die ook de Nederlandse groep De Perelaar aan een enthousi ast publiek hielpen. De Perelaar speelde zelf opgespoorde oud Noord nederlandse dansmelodieën. len precies het effect, dat de Keulen wonende Argentijnse ORTJ* siieke dwarsligger Mauricio Ka- iepterrJ heeft willen bereiken. Kagel is iponist en men moet als toeschou- en toehoorder van héél goeden ie zijn om door alle absurditeiten zijn „theaterwerk" heen te kun- geraken om iets van Kagels mu lle bedoelingen tot zich te laten in. Als theaterspel is vooral het e deel van het programma boei- het drieluikje „Kontra-Danse", Itativarie" en „Camera Obs- r. »tra-Danse" is anti-dans. Goede ten, maar beslist géén dansers, 0 van de werkgroep .Darstellen- 8piel" van de Keulse Sporthoge- ®ol, hebben klassiek-academische letfiguren tudeerd zonder ballettechnische vooropleiding, indien gekleed in zwarte, plecht ige costuums, als een gezelschap Pee mannen-van-middelbare-leef- De bewegingen heel traag, waar- ente er een karikatuur van de acade- jche danskunst ontstaat, die met nooit zou kunnen worden be- ELVEE Heel rake typen-uitbeelding, al- g tot in uiterste consequentie in Wljke clownerie naar de absurdi- Het hoogtepunt van de middag was de Ierse groep Olsln, die op hoog niveau zogeheten jigs, reels en bal lads speelde. De helder ritme-accen ten en het gemakkelijke samenspel van mandoline, bouzouki en viool stelden de overige groepen ver in de schaduw, en maakt van Oisin een waardig opvolger van de inmiddels ontbonden Ierse topformatie Planxty. Niet minder knap, maar toch duide lijk van nlet-professionele opzet was de Nederlandse groep Calgija, die de bijzonder moeilijke ritmes en melodieën uit het Macedonisch-Turk- se gebied speelde. Allerlei moeilijk te stemmen intstrumenten werden toch erg ervaren bespeeld. Het Nederland se Crackerhash bracht zeer humo ristisch Engelse en Nederlandse ballades en danswijsjes. Het programma voor de avond be stond uit de Nederlandse dansgroep Fyrtur, die op het veld Deense, Noor se en Zweedse dansen uitvoerde. Daarna werd ruim twee uur lang het publiek in de tent betrokken bij een „rondreis" waaraan alle muzikanten deelnamen. Het programma werd besloten met de Belgische groep Snaar en de al internationaal beken de Haagse groep Kings Galllard. door W. H. Wolvekamp ROTTERDAM Gedurende de tijd waarin Alphons Diepen- brock gymnasiumleraar was te 's-Hertogenbosch heeft deze belangrijkste Nederlandse componist na Sweelinck zich bezig gehouden met de compositie van een mis voor tenorsolo, dubbel mannenkoor en orgel. De oorspronkelijke opzet was, dat deze compositie zou dienen in de rooms katholieke eredienst. Twintig jaar heeft Diepenbrock echter moeten wachten voor John Winnubst in Utrecht de gelegenheid kreeg de mis in liturgisch verband uit te voeren. Jeidend. De toeschouwer vergeet begeleidende muziek: stemmings- ■ken, de hele zaak nog een ■tzetje naar de absurditeit geven. ïnnenstem Itativarie" houdt een „zingende" ilniste in, Peter Schumann in •itie, effen rood tot handen, ge- Jten pruik toe. Zijn stem blijft een gewone mannenstem. Als tekst collage van citaten uit koralen Bach met allerlei bijkomende en Omstreeks 1910 besloot de componist het stuk om te werken voor gemengd koor en orkest, zodat het geschikt werd voor een uitvoering in de con certzaal. Verder dan de eerste twee delen, Kyrie en Gloria, is Diepen brock echter niet gekomen. Vele ja ren na zijn dood (1921) heeft in 1968 op aandrang van Jan Mul, toen voor zitter van BUMA, de voltooiing van de mis in de door Diepenbrock be doelde concertversie gestalte gekre gen door Hendrik Andriessen. Zo doende werden Credo, Sanctus, Be- nedictus en Agnus Dei in een nieuw gewaad gestoken. Tijdens het tweede jubileumconcert van het door David Zinman geleide Rotterdams Philharmonisch Orkest vond in de geheel bezette Doelen een eerste integrale uitvoering van de mis plaats. Behalve het Orkest werkten hieraan mee het Groot Omroepkoor (dirigent Frans Müller) het mannen koor van de BBC (Instudering door Gordon Kember) en de vocale solis ten Clarice Carson, sopraan, de mez zo-sopraan 8ylvia Schlüter, de tenor Seth McCoy en de bas Henk Smit. Het is zonder meer duidelijk, dat zulk een ideaal en groot ensemble alleen kan worden ingezet bij bijzondere gelegenheden. Bij het 60-jarig Jubi leum van het R.Ph. O. zijn blijkbaar kosten noch moeite gespaard om Die penbrocks grootste schepping op de best denkbare wijze te kunnen vertol ken Voor David Zinman is deze uit voering een groot succes geworden. Hij heeft er mee bewezen een groot nig uitgevoerde Serenade werd de sche stijl (gelijktijdig optredende me lodieën). de dubbelkorige structuur en de sterk persoonlijk getinte or- kestkleur, die Hendrik Andriessen in de geest van de componist goeddeels heeft weten te verwezenlijken. Het gehele werk klinkt zeer geïnspi reerd. Nergens doen zich inzinkingen voor. Wel doet zich een zeker gemis voelen aan voldoende tegenstellingen in de dynamiek door een vaak te constant massief klankbeeld, dat op den duur wel eens vermoeiend dreigt te worden. Dat dit tijdens deze uit voering vrijwel werd voorkomen pleit voor de hoge kwaliteit van de vertol king. Beide koren, de vocale solisten en het Orkest hebben voortreffelijke prestaties geleverd,- zodat deze uit voering aan alle hooggespannen ver wachtingen heeft voldaan. Voor de pauze werd Mozarts Serena de in D (K.V. 320), de zogenaamde Posthoornserenade, ten gehore ge bracht. Het stuk is, inzonderheid wat de blazers betreft, op fijnzinnige wij ze gespeeld. In deze betrekkelijk wei uitvoeringsapparaat in een zeer moei lijk werk tot opvallende prestaties te kunnen inspireren. Karakteristiek voor Diepenbrocks Missa in die Festo zijn de polymelodi- solo voor posthoorn, een nogal primi tief en klein instrument, waarop voor namelijk natuurtonen kunnen wor den gespeeld, op bekwame wijze voorgedragen door de hoornist Eddy van Leeuwen van het R. Ph. O. DEN HAAG (ANP) Het onderzoek naar het kweken van eiwitrijk voed sel uit afvalprodukten zal internatio naal vanuit Nederland worden ge coördineerd. Het gaat om het gebruik van gisten, bacteriën en schimmels die slechtverteerbare landbouwafval- len omzetten in veevoer van hoge kwaliteit. Dit zou vooral de voedsel voorziening op het niveau van dorps coöperaties in ontwikkelingslanden moeten verbeteren Volgende week komt op het Instituut voor land bouwkundig onderzoek van bioche mische produkten (ILOB) in Wage- nlngen een werkgroep van verschil lende VN-organen bijeen om regelin gen te treffen voor de opzet van sa menwerkingsverbanden in Zuidoost- Azië. het Midden-Oosten en Midden- Amerika. Om de produktiemogelijk- heden aan te passen aan plaatselijke omstandigheden in ontwikkelings landen. dienen vooral organisatori sche en financiële problemen uit de weg te worden geruimd De bestaan de kennis op dit gebied is verspreid over te veel instituten en industrieën om ze effectief te kunnen gebruiken. Als grondstoffen voor de voedereiwit- produktie zijn enorme hoeveelheden organisch afval beschikbaar ge schat op 1750 miljoen ton per Jaar in de vorm van stro. rijstkaf, suiker riet resten en andere gewassen. LEERSUM - De 66-jarige E. Mole naar uit 8chledam en zijn 65-jarige echtgenote zijn gisternacht, terwijl ze aan de kant van de weg liepen, aange reden en om het leven gekomen. Het echtpaar werd geschept door een ach terop komende personenwagen. De beide slachtoffers moeten op slag dood zijn geweest. OP8TERLAND Bij een ongeluk dat vrijdagavond laat gebeurde, zijn eveneens twee doden gevallen. Slachtoffers zijn de 21-jarige J. Kla ver uit Noordwolde en de 20-jarige F. de Jong uit Gorredijk. Twee andere mensen werden zwaar gewond. Het ongeluk gebeurde bij een inhaalma noeuvre in Terwispel (gem. Opster- land). OULPEN Op de rijksweg Vaals- Maastricht is een personenwagen zondagmorgen vroeg (vermoedelijk door het rijden met te hoge snelheid) enkele malen over de kop geslagen. De 17-jarige bestuurder Wim Martens uit Baexem. werd op slag gedood. Van de andere drie Inzittenden, allen Jonge mensen, werden er twee gewond. COEVORDEN Een afremmende vrachtwagen, die in een slip raakte is noodlottig geworden voor de 33-jari- ge R. E. V. A. Sepheert Beenen uit Coevorden. die de vrachtwagen in zijn auto tegemoet reed. Bij de bot sing kwam de man om het leven. WARMOND De 52-jarige P N. de Groot uit Warmond is in de nacht van vrijdag op zaterdag om het leven ge komen toen hij met zijn fiets in bot sing kwam met een bromfietser. STEENWIJK - De 19-jarige Y. Jong man uit Steenwijk is om het leven gekomen nadat hij vermoedelijk in zijn auto door slaap werd overmand en verongelukte. DIEPENVEEN De 35-jarige motor rijder R van Glnkel uit Deventer verloor bij een inhaalmanoeuvre de macht over zijn stuur en sloeg tegen een tegemoetkomende auto. De man was op slag dood. Het ongeluk ge beurde gistermiddag. AMERSFOORT - De brand, die za terdagmorgen voor tonnen schade heeft aangericht aan de dr. D. Q. Mulockschool te Amersfoort, blijkt te zijn aangestoken. In verband met deze brand is de 17-Jarlge R. B. uit Amersfoort gearresteerd. Deze jonge man heeft bekend. Hij trok tijdens de brand de aandacht van de surveillancedienst van de poli tie, door opvallend gedrag. Vanaf een hoog gelegen punt in Amersfoort stond hij de brand te bekijken. De recherche was er direct al van over tuigd dat de brand was aangestoken. Aan de achterzijde van de school was een ruit weggenomen In de school heeft men bovendien sporen van brandstichting aangetroffen— In hoeverre de btan3 'die anderhalve week geleden" heeft gewoed In het oude politiebureau, ook op rekening van de jongeman moet komen, staat nog te bezien Df politie onderzoekt de mogelijkheid, want het staat vrij wel vast dat ook die brand werd aan gestoken

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 9