eetjes' unieke verzameling 'onkruid'
.eerling kansrijker
)ij niveau-onderwijs
Utrechts Symfonie-Orkest
wil nieuw publiek trekken
IOO gedroogde planten van rond eeuwwisseling op tentoonstelling in Heemstede
rschil tussen zwak en begaafd kleiner
M
Akkoord over
CAO technici
bij het toneel
ITET
TERDAG 10 JUNI 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
PHS 27
door Hans Schmit
HEEMSTEDE Rond 1880 begon Juffrouw Cornelia Adol-
phina van Wickevoort Crommelin aan haar levenswerk: het
vastleggen van de rijke plantenwereld van het Kennemer-
land. Zij zocht op de buitenplaats „Wildhoef" in Bloemendaal,
waar zij het grootste deel van haar leven wooijde, naar wat in
die dagen ook al met onkruid werd aangeduid; ze plukte in de
duinen, op het strand en langs de bennen. Daarna droogde zij
haar vondsten zorgvuldig, schikte de gedroogde planten op
het papier en vermeldde met sierlijke letters naam, vindplaats
en jaar. Toen zij in 1936 op tachtigjarige leeftijd stierf,
omvatte haar herbarium meer dan duizend vellen met ge
droogde planten.
frouw Keetje (Cornelia A. van Wickevoort Crommelin).
or Bert de Jong
N HAAG Wanneer in één klas op verschillend niveau
lerwijs wordt gegeven, maken de zwakke leerlingen de
otste vorderingen. Ook doen leerlingen uit een lager soci-
economisch milieu het goed bij dit systeem. Verder is
leken, dat door onderwijs op verschillend niveau in één
s (het zogenaamd gedifferentieerd onderwijs) het verschil
sen zwakke en begaafde leerlingen veel kleiner wordt. Geleidelijk
Het herbarium van „Juffrouw Kee
tje". zoals zij in de volksmond werd
genoemd, verdween na haar dood in
de vergetelheid tot het onlangs min
of meer bij toeval door de Haarlemse
antiquair Frank Eweg werd aange
kocht. Net op tijd, want het herbari
um lag sinds kort op een vochtige
plaats (in een gebouw van de Stich
ting Kennemerduinen een organi
satie waar meer begrip voor de waar
de van het herbarium zou mogen wor
den verwacht) en zou snel verloren
zijn gegaan. Frank Eweg prepareerde
de bladen zorgvuldig en lijstte er zo'n
vierhonderd in, die tot 25 juni in
Heemstede worden geëxposeerd.
Liefde voor natuur
Uit de expositie blijkt hoe groot de
liefde van Juffrouw Keetje voor de
haar omringende natuur is geweest
en met hoeveel zorg zij haar herbari
um opzette. De zorgvuldigheid waar
mee zij, als „amateur" te werk ging,
doet denken aan die van andere niet-
professionele natuurkenners uit vroe
gere tijden, voor wie sinds kort weey
grote belangstelling bestaat. Zoals
Maria Sibylla Merian (1647-1717), die
in Suriname met grote nauwkeurig
heid en artisticiteit de wereld van
Tegenover de sterk stijgende kosten
staat dat de mogelijkheden van het
onderwijs veel groter zullen zijn.
Door het werken in groepen met el
kaar wordt sociale winst geboekt: de
kinderen leerden beter samenwerken
en werden vrijer in het spreken. Als
middel noemden de leerkrachten ver
mindering van de concurrentie en
taak-bewustzijn van de leerlingen.
winstpunten van het niveau-
irwijs, die min of meer bekend
n, zijn door Wim J. Nijhof aange-
id in zijn proefschrift „Interne
rentiatie als een innovatie", dat
listeren aan de Utrechtse univer-
t verdedigde. Nijhof verrichtte
onderwijskundig onderzoek in de
tde klas van negen lagere scholen
trecht. Zijn bedoeling was vooral
te gaan of een andere georgani-
ti onderwijssysteem, waardoor
individuele kind meer tot zijn
t kan komen, haalbaar is.
Voorwaarden
conclusie van Wim Nijhof is, dat
erwijs op verschillend niveau in
klas goed mogelijk is en duidelijk
delen heeft. Maar er moet wel
enkele voorwaarden worden
aan.
de eerste plaats moeten de leer-
:hten worden voorzien van leer
vetten, die bij de verschillende
aus behoren. Verder is het nodig,
de leerkachten, die aan deze ver
ering in het onderwijs meedoen
goede begeleiding krijgen. Nijhof
t zo ver. dat hij pleit voor een
wijziging van het onderwijs aan de
.pedagogische academies.
Over de begeleiding van het onder
wijs merkt hij in een van zijn stellin
gen nog op, dat het aantal schoolbe
geleidingsdiensten en andere dienst
verlenende instanties moet worden
teruggebracht tot enkele regionale
centra zowel voor onderzoek, ontwik
keling en begeleiding. De beschikba
re mankracht op dit terrein, meent
Nijhof, wordt niet efficiënt gebruikt.
Kleinere klassen
Het nieuwe systeem van onderwijs,
dat werd onderzocht, werkt het beste
in klassen kleiner dan 26 leerlingen.
De laatste voorwaarde, die dr. Nijhof
dan ook noemt, is dat het onderwijs
budget veel groter wordt. Hij schat
dat de kosten niet minder dan twaalf
procent zullen stijgen.
In klassen tot 25 leerlingen is het
mogelijk de geluidshinder over en
weer van de groepen binnen de per
ken te houden. Een ander voordeel is,
dat in deze klassen de leerkrachten
het onderwijs het best kunnen orga
niseren.
Wim Nijhof pleit er voor, dat het door
hem onderzocht systeem van onder-
wys geleidelijk per vak wordt inge
voerd. Zijn onderzoek had betrekking
op het onderwijs van de Nederlandse
taal. Wat Nijhof voor ogen heeft is
een ander type school, waarin door de
winst van het nieuwe systeem in over
brengen van kennis meer aandacht
kan worden gegeven aan de sociale
en maatschappelijke doelstellingen
van het onderwijs.
Overigens zweert hij niet bij het on
derwijs op verschillend niveau. Beter
een goed functionerend jaarklassen
systeem dan een slecht functione
rend ander systeem, aldus een stel
ling. Over meer individueel gericht
onderwijs in klasseverband is nog
weinig bekend. Wetenschappelijk on
derzoek op dit terrein is nog nauwe
lijks gedaan. Het proefschrift van Nij
hof, die verbonden is aan de vakgroep
onderwijskunde aan de Utrechtse
universiteit is het tweede op dit terr-
rein. Zijn onderzoek werd gesubsi
dieerd door de Stichting voor onder
zoek van het onderwijs (SVO) in Den
Haag. Het proefschrift verscheen in
de SVO-serie, die wordt uitgegeven
door de Staatsuitgeverij in Den
Haag. Kosten 30.
insekten en planten op het tekenpa
pier vastlegde. Of zoals de Engelse
Edith Holder, een tijdgenote van Juf
frouw Keetje, van wie in 1906 het
natuurboek „The country diary of an
Edwardian Lady" verscheen. Een
boek dat in Engeland nu weer in
iedere boekwinkel ligt en de laatste
jaren regelmatig moet worden her
drukt. Edith Holder, zo vertelde de
Haarlemse bioloog Piet van Zalinge
tijdens de opening van de expositie in
Heemstede, kwam op 49-jarige leef
tijd op tragische wijze om het leven:
zij verdronk in de Theems toen ze in
Kews Garden bezig was knoppen van
de kastanje te tekenen, en viel.
Van Eeden
De omgeving waarin Cornelia van
Wickevoort Crommelin wandelde en
haar planten zocht, was bijzonder
rijk aan natuurschoon. Ook Frederik
van Eeden wandelde in het Kenne-
merland en schreef over deze tochten
opstellen, die zijn gebundeld in „On
kruid". In die bundel, die Van Eeden
opdroeg aan „allen die met mij dat
onkruid waarderen en die, gelijk ik.
aan de studie van onkruid een groot
deel van hunne vorming en hun le
vensgeluk te danken hebben", komt
ook een beschrijving voor van „Wild
hoef", de buitenplaats die Juffrouw
Keetje in 1899 erfde. Van Eeden
schrijft daar over: „Wildhoef komt
veel overeen met Saxenburg, waar
aan die plaats bijna onmiddellijk
grenst, en is waarschijnlijk een even
oorspronkelijke, oude boschgrond.
Op Wildhoef vindt men prachtige
hooge populieren, met stammen van
ongeveer zes el omtrek. Deze echte
nationale en te weinig gewaardeerde
boom groeit in de omstreken van
Haarlem van alle boomen het snelst
en het hoogst en bereikt somstijds
reusachtige afmetingen. Hij is tegen
de zeewinden en het klimaat goed
bestand, en de eenige boom die het
lagchende voorkomen der Holland-
sche bosschen nu en dan een verhe
ven karakter geeft. Het sieraad van
deze plaats is voorts een buitenge
woon hooge sparreboom, die, evenals
die van Elswoud, de eer van de ern-
sthafte familie der Coniferen met
waardigheid handhaaft."
De kruiden die Juffrouw Keetje pluk
te, determineerde en droogde, zijn
aanzienlijk minder groot maar daar
om niet minder interessant. Tot 25
juni kunnen de liefhebbers van onze
wilde flora kennis nemen van het
werk van Juffrouw Keetje; daarna zal
het werk (zo is de bedoeling) verhui
zen naar de muren van de liefhebbers.
Want de gedroogde planten zullen als
ADVERTENTIE
Verkrijgbaar in de boekhandel
Lexicon van de
moderne Nederlandse
Literatuur
Biogmfische en bibliografische
gegetvns him bijna500auteurs
uil Befeic, Friesland en Nededand
JubfleumprijsflO,-
Deze feestuitgave verschijnt
als 5QOe Meulenhoft Edtie
Meulenhoff Amsterdam
Een gedroogde plant in het herbarium.
schilderijtes worden verkocht. Anti
quair Frank Eweg ziet het uiteenval
len van de collectie niet als een ramp,
ook al omdat alleen werkelijk geïnte
resseerden een stukje uit de collectie
kopen en op deze wijze velen perma
nent plezier van de stukjes kunnen
hebben.
Vindplaatsen
Bovendien zijn alle bladen genum
merd en wordt naam en adres van de
koper vastgelegd, zodat het mogelijk
is wanneer bij voorbeeld een exposi
tie over een bepaalde vindplaats
wordt gehouden, de eièenaars van de
betreffende bladen te vragen deze
korte tijd af te staan. Die vindplaat
sen liggen vooral in de omgeving van
Bloemendaal, Zandvoort, Heemstede
en Haarlem. Ze plukte niet alleen op
buitenplaatsen, maar ook van velden
en wegen, van strand en duin, zodat
de collectie een grote verscheiden
heid heeft. Ook Terschelling bezocht
zij, terwijl haar verzameling tevens
bloemen en planten uit Zwitserland
bevat. Zij werd namelijk verzorgd
door een Zwitserse predikantsdoch
ter, met wie zij de vakanties in Zwit
serland doorbracht.
Het merendeel van de planten die in
Keetjes herbarium zijn onderge
bracht, zijn ook nu nog in het Kenne-
merland te vinden. De bioloog Piet
van zalinge: „Een paar soorten uit het
herbarium zijn in aantal achteruitge
gaan, terwijl ook de gevarieerdheid
achteruit is gegaan. Toch kunnen de
kenners in het gebied ook nu nog
vinden wat Cornelia van Wickevoort
Crommeling toen heeft gevonden.
Overal in het land is sprake van nivel
lering, waarbij zwakkere planten wor
den verdrongen door sterkere. Het
Kennemerland vormt echter een gun
stige uitzondering. Door de waterwin
ning zijn de duinen behouden, terwijl
ook de meeste landgoederen in tact
zijn gebleven. Met name het land
goed Caprera is nog een bijzonder
mooi en gaaf stukje."
Hrl levenswerk van Juffrouw Cornelia Ad-
olphina van Wickevoort Crommelin, „Keet
jes herbarium". Tot 25 Juni 1978 in ,t Oude
Slot, Ingenieur Lelylaan 4, Heemstede. Da
gelijks van 13.30 tot 17.00 uur, ook op ïater
dag en tondag. Bij aankoop van een ingelijst
blad, ontvangt men uitgebreide informatie
over de betreffende plant, samengesteld
door Piet van Zalinge.
Een aantal kruiden uit Keetjes herbarium.
AMSTERDAM (ANP) De kunste
naarsorganisatie NW en de Vereni
ging van Nederlandse Toneelgezel
schappen (VNT) hebben overeen
stemming bereikt over de CAO voor
1978-1979 voor de technici van de
gezelschappen. Dit betekent dat de
technici vanaf 1 september een werk
week zullen hebben van 40 uur. met
een maximum van 60 uur per week en
2068 uur per Jaar. Na één seizoen zal
dit maximum worden verlaagd naar
1880 uur per Jaar.
Dit hebben de partijen bij de CAO.
die 100 tot 120 technici betreft, giste
ren laten weten. De technici staakten
op 19 mei voor de beperking van hun
werktijd, waarna het overleg tussen
de lagere subsidie-gevers (provincie,
gemeente) ertoe leidde dat de toneel
gezelschappen toestemming kregen
akkoord te gaan met de CAO-voor-
stellen van de vakbond.
Deze wijst er overigens op. dat het
ministerie van CRM, de andere be
langrijke subsldiënt zich „keihard"
blijft opstellen: de eis van de technici
is onredelijk en er is bovendien geen
geld voor. CRM laat deze' verbetering
van de arbeidsomstandigheden van
de technici dan ook eventueel ten
koste gaan van de overige toneelvoor
zieningen.
Zowel de vakbond als de VNT zijn
hierover bijzonder boos De VNT
heeft CRM laten weten dat als door
deze zaak andere voorzieningen wor
den aangetast, gezamenlijke actie
van de gezelschappen niet is uitge
sloten.
1 het nieuwe Utrechts muziekcentrum Vredenburg is alleen
maar de ruwe betonbouw klaar, maar toch heeft het
Utrechts Symfonie Orkest zich in het midden van het centrum
gelegen podium laten fotograferen.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Het Utrechts
Syrhfonie Orkest verwacht
heel veel goeds voor zichzelf
en zijn publiek van het nieu
we muziekcentrum Vreden
burg, dat begin volgend jaar
officieel zal worden geopend.
Er zijn in het nieuwe seizoen
1978-1979 behalve de gebrui
kelijke series maar liefst drie
nieuwe series in het program
ma opgenomen, waarmee het
orkest na 23 jaar in de
noodbehuizing van het hou
ten „Tivoli" te zijn gehuisvest
hoopt een nieuw publiek
aan te trekken.
De aardigste serie Promenos, welke
wordt opgezet in samenwerking met
de NOS-radio-orkesten. Die serie van
vier concerten op de vrijdagavond is
bedoeld om het vaste patroon van
een concert-avond te doorbreken
Het feest begint al om kwart over
zeven met een voorprogramma van
amateurs, waarna om kwart over
acht (tot een uur of tien) het Radio
Philharmonisch Orkest een compleet
concert geeft Dan is de koek nog niet
op. want na een korte pauze is het
Utrechts Symfonie Orkest aan de
beurt eveneens met een compleet
concert. Ondertussen zijn er in de
kleine zaal en de foyers solisten en
kleine ensembles te beluisteren en ter
afsluiting (het is dan al royaal mid
den in de nacht) volgen nog Jazz
concerten of demonstraties van niet-
westerse muziek Bij deze Promenos-
serie zal de nadruk liggen op het
weinig gespeelde en het eigentijdse
repertoire.
De nieuwe serie is geïnspireerd door
het eigen karakter, dat de vrijdag
avond langzamerhand in Nederland
heeft gekregen (het is de avond dat de
mensen het langste op blijven en het
meest geneigd zijn om door te halen
tot de vroege ochtenduren) en door
het nieuwe muziekcentrum, waarin
foyers en wandelgangen van niet
minder belang zullen zijn dan de gro
te en kleine concertzalen
Uitstel
Een beetje vervelend voor het U.8.O.
is. dat de aanvankelijk voorziene ope
ningsdatum van het nieuwe muziek
centrum (10 november) niet haalbaar
bleek Het wordt nu 26 Januari 1979.
Dat betekent dat de eerste helft van
het Utrechtse muziekseizoen zich
toch nog in het oude en voor afbraak
bestemde „Tivoli" moet afspelen Om
te onderstrepen dat in het nieuwe
muziekcentrum echt een nieuw begin
zal worden gemaakt, is het mogelijk
zich voor een half seizoen te abon-
Nu Paul Hupperts definitief (om ge
zondheidsredenen) weg is als vaste
dirigent van het U.S.O., gaat het
U.S.O.-bestuur op zoek naar een nieu
we vaste dirigent of mogelijk zelfs
meer dan één vaste dirigent Het
nieuwe muziekcentrum met zijn vele
en unieke mogelijkheden (ballet,
mime. kameropera) zal naar verwach
ting ook het orkest voor nieuwe op
drachten plaatsen en het is niet uitge
sloten dat daarvoor speciale 'vaste of
vaste gast dirigenten moeten wor
den aangesteld.
Per 1 september is verder Dick Bor
(naast Emmy Verhey en Jan Bleu-
mers» als eerste concertmeester aan
gesteld en Joke Vermeulen, die aan
voerster was van de alt violisten in
het Nederlands Kamerorkest gaat
eveneens per 1 september als aan
voerster over naar het U.8.O.
