Voedselgebrek in berooid Kolwezi 'Actieve vrouwen in verzet Zuid-Afrika zitten vast' Moskou leest China de les Aanhangers van nieuw bewind Rhodesië gedood Dash-partij dreigt uit Israëlische regering te stappen Zaïrese troepen aan het plunderen Israël wil gesprek over ontwapening in Midden-Oosten Betogers begraven Wegens inmenging in Aziatische landen Strijd in Congres om drie vrouwen Eleanore Khanyale van het Afrikaans Nationaal Congres 'RIJDAG 2 JUNI 1978 BUITENLAND T rouw/Kwartet7 KINS JAS A (Reuter, UPI) In de Zaïrese stad Kolwezi, twee weken geleden toneel van een bloedige strijd, heerst een noodsituatie. De bevolking heeft gebrek aan alles en heeft bovendien veel te lijden van de Zaïrese troepen die nu weer in Kolwezi zijn gelegerd. In de omgeving van de stad komen nog steeds schermutselingen voor tussen regeringstroepen en opstandelingen, die zich nog bij tientallen in het oerwoud ophouden. Volgens diplomatieke bronnen in de Zaïrese hoofdstad Kinsjasa is er in Kolwezi een ernstig tekort aan voed sel. Er is een week lang al geen voedsel aangevoerd voor deze stad met ongeveer 100.000 inwoners. Wa gens van het Rode Kruis die begin deze week eten brachten naar Kol wezi zouden zijn leeggeplunderd door hongerende troepen. Wat er in de stad nog was aan eten en drinken is voor het grootste deel ingepikt door soldaten van het leger van pre sident Moboetoe. Volgens de diplo matieke bronnen zijn de Zaïrese mi litairen aan het plunderen geslagen zodra de Franse para's zich hadden teruggetrokken. De huizen van de geëvacueerde Europeanen zouden systematisch zijn leeggehaald. De gestolen goederen waren met mili taire vliegtuigen afgevoerd. Gratie President Moboetoe heeft gisteren een bezoek gebracht aan Loeboem- basji, de hoofdstad van de omstre den provincie Sjaba. De president begon zijn bezoek met het verlenen van gratie aan generaal Sjikeva, de commandant van de troepen in Kol wezi ten tijde van de inval van op standelingen uit het zuiden. De ge neraal was ter dood veroordeeld we gens gebrek aan moed bij de strijd. Moboetoe heeft de straf nu omgezet in levenslange gevangenisstraf. Het gedoe rondom generaal Sjikeva bevestigt de berichten dat de Zaïrese regeringstroepen aanvankelijk wei nig weerstand boden aan de opstan delingen en niet erg gedisciplineerd optraden. Deze zelfde troepen moeten nu pro beren een eventuele nieuwe aanval van de opstandelingen te voorko men. Dat het Nationale Front voor de Bevrijding van Congo (het FLNC, de organisatie achter de invasie) door de Franse militaire operatie niet definitief verslagen is staat vast. Een groot deel van de opstandelin gen is zich aan het hergroeperen in Angola, een ander deel is nog steeds in Sjaba. Moboetoe heeft de afgelo pen dagen geprobeerd zich van inter nationale steun te verzekeren om de zaak in Sjaba in de hand te kunnen houden. Hij lijkt daarmee nog niet zoveel succes te hebben gehad. Er is tenminste geen officiële verklaring uitgegeven over het succes (of de mislukking) van Moboetoe's reis die hem achtereenvolgens naar Frank rijk, Marokko en Senegal voerde. Voorlopig kan de Zaïrese president voor zijn veiligheid in elk geval reke nen op de vele honderden Franse en Belgische para's die nu op verschil lende plaatsen in Sjaba zijn gele gerd. Nieuwe opstand Er gaan geruchten dat Moboetoe in middels in een heel ander deel van zijn grote land te kampen heeft met een opstand. Er zou in de noordelijke provincie Kasai een kleine gewapen de groepering in opstand zijn geko men en een dorp hebben bezet. Een bevestiging van deze geruchten was er gisteravond nog niet. Blanken heeft Moboetoe niet alleen nodig voor zijn veiligheid, maar ook voor het herstel van de mijn-indu strie in Kolwezi en omstreken. Door de strijd van de afgelopen weken zijn er stroomstoringen geweest, waar door verschillende mijnen onder wa ter zijn gekomen. De blanke technici die dit euvel zouden moeten verhel pen zijn geëvacueerd. Een paar tech nici worden nu elke dag heen en weer gevlogen tussen de mijnen in Kolwe zi en hun woonplaats elders. Voorlo pig wordt er vanuit gegaan dat de koper-produktie van Zaïre de rest van dit jaar ongeveer de helft bene den de oorspronkelijke raming zal blijven. TEL AVIV (AFP, UPI) Het hoofdbestuur van de Dash-partij die 15 zetels in het de Israëlische knesseth (parlement) heeft en met vier ministers aan de regering deelneemt, heefteen resolutie aangenomen, waarin de partij dreigt uit de regering te stappen als het kabinet niet een meer op de vrede gerichte politiek gaat VQlgen. De resolutie was opgesteld door de minister van verbindingen Meir Amit. De Dash partij, democraten voor verandering, vindt dat de rege ring een vredesoverleg moet voeren dat uitsluitend geleid wordt door veiligheidsoverwegingen en behoud van het Joodse karakter van de staat Israël. Binnen de partij betekent de resolu tie een poging de gespannen verhou dingen te verbeteren tussen vice-pre- mier en partijleider Jigael Jadin en enkele andere vooraanstaande par tijleden, die van mening zijn dat de partij niet meer dai. een passief in strument van premier Menachem Begin is geworden. De resolutie van de Dash houdt een territoriaal com promis in op de westelijke Jordaan- oever. waartegen de andere rege ringspartijen de Ukoed en de Natio nale Religieuze Partij inbrengen dat de „historische banden tussen Israël en Cisjordanië" onverbrekelijk zijn. Volgens de Dash zal het vredesplan van Begin veroorzaken dat de Arabi sche bevolking in Israël zal toene men, waardoor het Joodse karakter van het land wordt aangetast. Opiniepeilingen die onlangs zijn ge houden wijzen uit dat bij nieuwe verkiezingen van de Dash niet veel overblijft. Van de 15 parlementsze tels zouden er nog maar drie over blijven. De stemmen zouden vooral naar de Likoed-partij van Begin gaan, zo kwam uit de peilingen naar voren. NEW YORK (AP) - Israël heeft aan gedrongen op het bijeenroepen van een algemene Arabisch-Israëlische conferentie over ontwapening en op een „soortgelijke doorbraak" in de vorm van hervatting van de Israë- lisch-Egyptische vredesbespre kingen. De Israëlische ambassadeur Chaim Herzog zei in zijn toespraak tot de buitengewone zitting van de Alge mene Vergadering der Verenigde Na ties dat zijn land hoopt en verwacht dat de Israëlisch-Egyptische onder handelingen, „die in januari werden afgebroken door de Egyptische pre sident Anwar Sadat", spoedig hervat kunnen worden. „Israël is van me ning dat een soorgelijke doorbraak bereikt kan en moet worden op het gebied van de ontwapening en dat opnieuw een belangrijke stap kan en moet worden genomen om de vicieu- se cirkel van de bewapeningswed loop in het Midden-Oosten te door breken," aldus Herzog. Ongeveer 10.000 mensen namen gisteren deel aan de plechtigheden bij de begrafenis van de slachtoffers die vielen bij de ongeregeldheden op de universiteit van Bogota in Colombia. De man in het midden op deze foto is de president van de Vrije Universiteit in Bogota. MOSKOU, TOKIO (Reuter, UPI, AP) - De Sowjet-Unie heeft China gisteren de les gelezen wegens zijn inmenging in de interne aangelegenheden van een aantal Aziatische landen. China probeert Japan en de Verenig de Staten mee te slepen in zijn voor bereidingen op „een onvermijdelijke oorlog" met de Sowjet-Unie, zo zei de Russische premier Alexei Kosygin tegen een aantal directeuren van Ja panse kranten die in Moskou op be zoek waren. Kosygin zei dat Japan niet verder moet gaan met plannen, een voorgenomen verdrag van vriendschap met China te sluiten. „China meent dat oorlog met de Sowjet-Unie onvermijdelijk is en maakt zich op voor een oorlog." De premier uitte kritiek op de Japanse pers wegens haar steun voor een Japans-Chinees verdrag, waarover beide landen spoedig de onderhan delingen zullen hervatten. De Sow jet-Unie is fel tegen zo'n verdrag omdat China eist dat Japan de zoge naamde „anti-hegemonie-clausule" ondertekent. Deze clausule is duide lijk gericht tegen de Sowjet-Unie. Tokiose bladen hebben gemeld dat de Amerikaanse president Jimmy Carter Japan heeft aangemoedigd met de onderhandelingen over het verdrag door te gaan. Dit zou zijn gebeurd bij een samenkomst van Carter met de Japanse premier Ta- keo Foekoeda in Washington. Foekoeda verzekerde gisteren de Sowjet-Unie dat een Chinees-Japans verdrag geen verandering zal bren gen in de Japanse buitenlandse poli tiek ten opzichte van de Sowjet- Unie. Geen enkel ander land zal de relatie tussen Japan en de Sowjet- Unie kunnen beïnvloeden, aldus Foekoeda. In Peking zullen ze daar duidelijk anders over denken en pre mier Foekoeda gaf ook niet verder aan welke'toverformule hij had uit gedacht om zowel China als de Sow jet-Unie tevreden te stellen. Vietnam De Russische kritiek op China gold overigens niet alleen de Chinese be moeienissen met Japan. Ook de Chi nese houding ten opzichte van Viet nam, waar Moskou hartelijke be trekkingen mee onderhoudt, werd veroordeeld. De afgelopen dagen zijn tienduizenden Chinese inwoners van Vietnam het land uitgevlucht en vol gens China zijn zij slecht behandeld door de Vietnamese autoriteiten. Moskou beschuldigd China er nu van deze „emigranten" te misbrui ken als hefboom om zich te mengen in de aangelegenheden van Vietnam en later in die van andere Aziatische landen, (in vrijwel elk Aziatisch land wonen wel Chinezen, die vaak een aanzienlijk deel van de handel en de bedrijvigheid in handen hebben en vaak niet erg populair zijn bij de autochtone bevolking). Uit het op treden van Peking wordt volgens Moskou duidelijk dat de Chineze overheid de Chinese emigranten, „en vooral die deel uitmaken van de bourgeoisie" gebruiken om de gang van zaken in landen met een groot Chinees volksdeel te beinvloeden. Landen als Indonesië. Birma, en In dia hebben reden bezorgd te zijn over het optreden van Peking, zo schreef gisteren de Russische Praw- da, „omdat Peking de daar wonende Chinezen al meer in bescherming had genomen." WASHINGTON (l'PI) - Het Amerikaanse Congres zal bin nenkort een keuze moeten ma ken uit drie vrouwen, van wie er éen niet echt is. Toch maakt die laatste een goede kans: zij is de overbekende miss Liberty, die nu al tientallen jaren met een toorts in de hand bij de ingang van de New Yorker haven de immigranten een welkom staat toe te roepen. Het Amerikaanse ministerie van financiën wil haar beeltenis nu ook afdruk ken op een nieuw muntstuk ter waarde van één dollar dat vol gend jaar in omloop zal worden Eebracht. Het ministerie dacht iermee een hele daad tc doen (totnutoe stonden er alleen ^maar mannen op Amerikaanse munten) maar de vrouwenbewe ging in de Verenigde Staten is geenszins tevreden. Als er dan toch een vrouw op de dollar moet waarom dan niet een ech te, zo redeneren de feministen. In het Huis van Afgevaardigden hebben twee vrouwelijke leden nu voorgesteld Susan Anthony op de munt te slaan. Zij was één van de eerste strijders voor de rechten van de vrouw en heeft er in belangrijke mate toe bijge dragen dat Amerikaanse vrou wen tegenwoordig ook mogen stemmen. Een mannelijke afgevaardigde heeft er nog een schepje boven op gedaan door voor te stellen meteen maar twee vrouwen op de dollar te zetten: Susan An thony en de zwarte activiste Harriet Ross Tubman. Voor de vrouwelijk afgevaardigden is Anthony alleen echter wel goed genoeg. SALISBURY (Reuter, AP) Vier propagandisten van de huidi ge Rhodesische regering zijn gedood. Zij werden neergeschoten terwijl zij affiches plakten met aankondigingen voor een politie ke bijeenkomst waar de overgangsregeling die nu voor Rhodesië geldt, zou worden uitgelegd. De slachtoffers behoren tot de orga nisatie van dominee Sithole, één van de zwarte leiders die deel uitmaakt van het huidige bewind, waarin blank en zwart samenwerken. Wie verantwoordelijk is voor de aanslag is niet duidelijk. Militaire autoritei ten in Rhodesië gaven gisteren de schuld aan de guerrilla-strijders van Nkomo en Moegabe. de zwarte lei ders die zich krachtig tegen het over gangsbewind hebben gekeerd. Dit tweetal heeft gezegd dat de guerrilla zal worden voortgezet, ook al wordt Rhodesië niet meer geregeerd door uitsluitend de blanke minderheid. Hun guerrilleros hebben al eerder geprobeerd bijeenkomsten vóór de overgangsregering te verstoren. Woordvoerders van Slthole's organi satie (de ZANU) zeiden gisteren ech ter dat niet vast stond wie de vier propagandisten hadden vermoord. Zij kondigden aan dat de zaak tot de bodem zou worden uitgezocht De aanslag werd gepleegd in het gebied van Wezda. ongeveer tachtig kilometer ten oosten van de hoofd stad Salisbury. Guerrilleros hebben hier vorige maand nog een politiebu reau beschoten met mortieren aan de vooravond van een propaganda- avond voor de overgangsregering. Eleanore Khanyale is een van die vele zwarte Zuidafrikaanse vrouwen die zich bij de bevrijdingsbeweging, het Afrikaans Nationaal Congres, hebben aangesloten om de strijd aan te binden tegen het apartheidssysteem in hun land. Mevrouw Khanyale, die actief is ge weest voor het Zuidafrikaanse be vrijdingsleger Umkhonto We Sizwe ('Speer van de Natie') moest in 1976 net als vele van haar landgenoten het land uit vluchten omdat de politie jacht op haar maakte. Zij was laatst in Londen, waar Conny Braam van de Anti-Apartheids Beweging Nederland haar opzocht om haar over haar strijd te laten vertellen. Onder meer vanwege de inzame- lingsaktie ONDERWIJS TEGEN APARTHEID, waarmee de AABN momenteel bezig is en waarin geld wordt ingezameld voorde onderwijs- projekten van de bevrijdingsbewe gingen in Zuidelijk Afrika, waaron der het ANC. Eleanore Khanyale vertelt over haar verzetswerk en over haar man in Zuid-Afrika. Haar echtegenoot zat bijvoorbeeld zelf tien jaar in een van Vorsters gevangenissen. Kunt u proberen aan te geven wat de positie van de zwarte vrouwen in Zuid-Afrika op het ogenblik is? Khanyale: „Die positie is op het ogenblik erg kritiek. De meeste vrou wen die actief waren in de strijd voor de bevrijding zijn gevangen gezet, en dat zijn ook meestal de vrouwen die leiding gaven aan onze strijd. En het grootste probleem is nog hoe we de jonge vrouwen, die we hebben gere- cruteerd voor het ondergrondse werk nadat het ANC (Afrikaans Nati onaal Congres. Bevrijdingsbeweging van Zuid-Afrika) verboden werd, in het land zelf onderwijs kunnen ge ven. Dus als we ze voor de vrouwe norganisatie aanwerven, dan moeten ze het land wel uitgaan. En zij die nog in het land werken stuiten op allerlei problemen. Bijvoorbeeld dat ze worden opgepakt en opgesloten. En voor sommigen geldt dat, als we ze laat ik zeggen „inzetten" voor demonstraties of andere activitei ten, ze niet eens precies weten tot welke organisatie ze behoren. Om dat je niet de tijd hebt om met iederéén uitgebreid te praten. Het is ook erg gevaarlijk om dat te doen. En dat maakt het ontzettend moei lijk voor ze, bijvoorbeeld als ze het land uit komen. Ze krijgen dan te maken met mensen van verschillen de organisaties in de grensgebieden die ze opvangen, en die ze dan willen meenemen naar hun eigen organisa tie. Zoals in Swaziland. Ik heb daar zelf een jaar gezeten, en daar gebeurt het dat mensen die door onze eigen ANC-mensen gerecruteerd zijn door zo'n PAC-groep (organisatie die zich in de jaren '50-'60 van het ANC af scheidde) worden onderschept. Die willen gebruik van ze maken. Ze ne men die kinderen mee naar hun ei gen kampen. Alleen; zij hebben geen echte eigén kampen, zodat die kin deren in kampen van de regering van Swaziland terecht komen. Daai wordt hen verteld dat ze naar school zullen gaan. Maar daar komt het bijna nooit van. omdat ze die kinde ren gescheiden willen houden van de kinderen van Swaziland. Ze zeggen namelijk dat onze mensen verpest zijn door al die stakingen en opstan den in Zuid-Afrika, en dat hun eigen kinderen erdoor zullen worden aan gestoken Maar hoe dan ook; de meeste actieve vrouwen in ons land zitten vast." Waarom bent u zelf Zuid-Afrika uitge vlucht? Khanyale: „Ik was betrokken bij het ondergrondse werk in de militaire vleugel die verboden is. Ik werkte daarbinnen tot de politie me op het spoor kwam. Ik ging in mei 1976 het land uit. Mijn man zat al vanaf de cember 1975 gevangen, en het werd voor mij te gevaarlijk om te blijven. En ik wist eigenlijk niet precies of ze me nu zochten vanwege de activitei ten van mijn man. of voor mijn eigen werk. Dus bleef ik twee maanden ondergronds in Zuid-Afrika Toen moest ik het land uit. In Zuid-Afrika werkte ik als verpleegster. En de mensen met wie ik samenwerkte, zoals die ene dokter, waren goede mensen. Ze wisten dat ze moesten beschermen. Later heb ik nog als typiste gewerkt." In wat voor soort beroepen zitten die vrouwen die het land uitkomen over het algemeen? Khanyale: „O. dat is heel verschil lend. Sommigen zijn gewoon onge schoolde vrouwen die als huisbe dienden werken, anderen zijn ver pleegster. Neem bijvoorbeeld een van de hoofdzusters met wie ik sa menwerkte. Ze heeft me net geschre ven dat ze vast heeft gezeten. Negen maanden lang. En ze is pas weer uit de gevangenis gekomen, en daarna het land uitgevlucht. Ze vertelde me dat ze in een hele nare situatie zit. Ze heeft namelijk een dochter in Zuid- afrika, die net een baby heeft gekre gen. Die kan ze nu niet zien, terwijl het haar enige dochter is. En daarbij: toen ze vrij kwam was ze eigenlijk al haar rechten kwijt. Want als een maal is vastgesteld dat je tegen de regering bent, dan raak je je baan kwijt. Ze kan nu haar vak niet meer uitoefenen; ze is geen verpleegster meer. Ze mag ook niet meer als huis bediende werken, of als wat dan ook. Ze was secretaris van de Black Wo men's Federation van Zuid-Afrika, maar nu las ik in de krant dat ze dat ook niet meer is. Verder weet ik niet hoe het nu met haar staat." Wij zijn momenteel bezig met een actie voor de mensen die in de vluch telingenkampen zitten. Misschien is het goed als u vertelt wat de vrouwen nodig hebben die Zuid-Afrika uit zijn gekomen. Dus zowel die in het vrou wenhuis in Morogoro (Tanzania, red.) zitten als die in de militaire kampen Khanyale: „De mensen gaan niet gewoon op reis, als ze het land uitko men; ze vluchten weg van huis. Zelfs de meeste ouders weten niet dat hun kinderen het land uitzijn. Alleen wij weten het, omdat we ze „buiten" tegen komen. En als we toevallig familieleden kennen van iemand die gevlucht is. dan brengen we die op de hoogte. Ze vluchten dus, en het enige dat ze dan bij zich hebben, dat zijn de kleren die ze aan hebben. Dus is het allerbelangrijkste: kleding. En we moeten ze echt goede kleren ge ven, vooral de mensen die we weer het land insmokkelen. Zij moeten het zware werk doen; zij moeten ondergronds aan de slag om de mensen thuis te helpen. Het is verder ontzettend moeilijk om de mensen in de doorgangskampen, die in Bots wana en Swaziland liggen, aan kle ren te helpen. Want we kunnen daar bijna niets kopen. Daarom: kleren, kleren! En verder is er ook een schreeu wend gebrek aan toiletartikelen, zo als zeep. Maar ook alle andere toilet spullen. Wat Je maar kunt bedenken. Ik weet alleen niet'of dat niet alle maal erg duur isEn strijkijzers. Liefst elektrisch, want er is in de kampen zo'n gebrek aan kachels (daar moeten alle mensen op koken) dat we ze niet kunnen gebruiken om strijkbouten op te verwarmen." Denkt u dat de Nederlandse vrouwen organisaties de vrouwen die Zuid- Afrika uitkomen kunnen helpen? Khanyale: „O. dat kunnen ze zeker. Als ik zie wat de mensen in Holland in de afgelopen maanden al voor ons gedaan hebbenEr zijn een paar van onze jongeren in Holland ge weest. (ze doelt daarbij op Nkosasa* na Diamini en Sikose Mji, twee jonge ANC-vrouwen die in 1976 en 1977 ln ons land waren) en die hebben het nog steeds over die geweldige solida riteit daar. Ik heb ook gehoord dat er in jullie land acties tegen investerin gen worden gevoerd. En ik verzeker je dat de vrouwen van Zuid-Afrika daar dankbaar voor zijn! U vertelde dat uw man ook gevangen heeft gezeten, en dat nog zat toen u het land uitvluchtte. Hoe was hij in conflict met het Vorsterregiem gekomen? Khanyale: „Mijn man, hij heet Willi am, is op 5 december 1975 samen met negen anderen gevangen gezet. Hij kwam voor het gerecht in het proces dat wel eens de „Pieterma- ritz-burg tien" is genoemd (een pro ces tegen zwarte vakbondsmensen van de ondergrondse vakbeweging van Zuid-Afrika SACTU). Hij werd beschuldigd van sabotage, van over treding van de Terrorisme Wet. Hij had al eerder gevangen gezeten. Al in 1961 ging hij voor acht jaar naar Robben Eiland, en toen hij die straf uitgezeten had werd hij opnieuw op gepakt en voor weer twee jaar opge sloten. Maar mijn man was deze keer, in dit nieuwe proces, „gelukkig" in verge lijking tot de negen anderen. Hij was namelijk de enige die werd vrijge sproken. Vijf hebben er levenslang gekregen, vier kregen 15 Jaar en de anderen 21 jaar. Hij werd wel vrijge sproken. maar ze hebben mijn man sinds die tijd geen moment meer met rust gelaten. Als er maar wat gebeur de, als er politieke acties waren ge weest, dan kwam de politie aan de deur om hem te ondervragen of mee te nemen voor ondervraging. Ze heb ben wel drie keer het hele huis onder ste boven gehaald. Hij zat eerst bij zijn schoonmoeder, maar daar is hij nu weg. Hij vertelde me dat ze hem nog altijd terrorise ren. Ze komen hem ondervragen, het huis onderzoeken Hoe behandelde de politie hem? Khanyale: „HIJ U gemarteld. Ze bon Eleanore Khanyale den een laken om zijn nek. en wurg den hem net zo lang tot hij flauw viel. Hij zei dat hij die martelingen niet zou kunnen uithoudenHij was bang dat hij zou sterven. En ze schopten hem. ze sloegen hem en Mevrouw Khanyale draait haar hoofd af; verder vertellen lukt haar niet

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 7