Schiphollijn zonder eindpunt Nijmegen blijkt voer voor archeologen De tekening van een lezer Trouw commentaar Provinciale Staten (1) Den Haag - Warmond - Haarlemmermeer - Amsterdam-Zuid - maar dan? Provinciale staten (2) Lekkende vaten verspreidden gas 9Y\ spannend moment VRUDAG 2 JUNI 1978 BINNENLAND Trouw/Kwartet Het slingeruurwerk wordt nogal eens als voorbeeld gebruikt om be paalde maatschappelijke ontwikke lingen te duiden. De statige bewe ging van de slinger staat dan voor de regelmatige afwisseling van de rich ting. Een tijd om inspraak te willen en een tijd om daarvan moede te zijn, een tijd om de inkomens zoveel mogelijk te nivelleren een tijd om te denivelleren (Toxopeusronde). Zo is er ook een tijd geweest van doel bewuste centralisatie, waarin de vrij ver gaande bevoegdheden van pro vinciale staten enigszins werden te ruggedraaid. Iets daarvan vinden we nog terug in de figuur van de com missaris van de koningin, destijds vooral benoemd om de zaken van de koning en het koninkrijk waar te nemen, vaak dwars tegen de verlan gens van de staten in. Hij werd daarom weieens de „rijkskruier" genoemd. Die ontwikkeling vond uiteindelijk haar bekroning in de provinciewet van Thorbecke (1853), die weliswaar nog nadrukkelijke be voegdheden overliet aan de staten, maar dit stond in geen verhouding meer tot de oorspronkelijke be voegdheden. Sindsdien is echter de invloed van de rijksoverheid op het maatschappelijk gebeuren aanzien*, lijk toegenomen. De provincie. kreeg weliswaar ook meer taken, maar veel minder dan het rijk. Daar komt dan nog bij dat die taken vaak ten deel vielen aan het college van gedeputeerde staten en niet aan de rechtstreeks door de kiezers geko zen staten. Een duidelijk en actueel voorbeeld: provinciale staten van Limburg hebben in feite niets te zeggen over een zo belangrijke kwestie als de afgraving van het mergelgebied Margraten. De tegen beweging is duidelijk: de rijksover heid zal meer taken moeten delege ren naar de provincie en, wat mis schien nog belangrijker is, erop toe moeten zien dat de gekozen provin ciale staten hierin volop kunnen meedraaien. Het is deze gedachte van decentralisatie, die mede ten grondslag ligt aan de nog door het vorige kabinet ingediende wetsont werpen reorganisatie van het bin nenlands bestuur. Het is op zich verheugend dat minis ter Wiegel zich blijkens zijn vonge week bij de Tweede Kamer inge diende notitie fn grote lijnen met deze opzet kan verenigen. Teleur stellend is het echter, dat hij bij de uitwerking ervan in wezen met een ondergeschikte zaak is begonnen, nl. welke de begrenzing behoort te zijn van de nieuwe provincies. Het lijkt ons veel logischer het eerst eens te worden over het takenpakket van de provincie, om daarvoor vervol- Eens een stuk grondgebied te zoe- en. zoals de betreffende kamer commissie gisteren terecht ook con stateerde. Nu kan Wiegel zich er natuurlijk op beroepen dat de raad voor territoriale aangelegenheden hierover nog een advies moet uit brengen. Maar dan is niet duidelijk waarom hij met zo veel haast zijn suggesties bekend maakt over de nieuwe provinciegrénzen. De minis ter ontlokt hiermee een schier oeverloze discussie over welke grens Wel en welke niet wenselijk is. Waarom bijvoorbeeld Brabant wel in drieën en Zuid-Holland niet? Het zijn voor de hand liggende vragen, die alleen maar zinvol kunnen wor den beantwoord aan de hand van een nader vast te stellen takenpak ket. In dit verband is het wellicht nuttig in dit takenpakket ook de politie en de brandweer mee te ne men. Een sterk gecentraliseerd poli tieapparaat is in bepaalde omstan digheden niet ongevaarlijk, zeker niet in een sterk gecentraliseerde maatschappij. Maar daarvan mogen we verwachten dat minister Wiegel die zal willen veranderen. ROTTERDAM Op het terrein van Leys Ferry Service bij de Waalhaven in Rotterdam heeft woensdagavond laat een gevaarlijke toestand ge heerst, doordat uit een aantal vaten een gevaarlijk gas lekte. Het betrof tien vaten, die deel uitmaakten van een partij van 87 en gevuld waren met cyanuur-chlorlde. Uit veiligheidsoverwegingen moest de partij nat worden gehouden, waar door sommige vaten zijn gaan door roesten. Het water kon toen direct bij de lading komen, hetgeen gasvor- ming veroorzaakte. De brandweer haalde de vaten weg. Er deden zich geen persoonlijke ongelukken voor. door Peter van den Berg De aanleg van een snelle spoor verbinding tussen Den Haag en Amsterdam, vaak niet geheel terecht betiteld als Schiphol lijn, begint langzamerhand een lijdensweg te worden. Hoewel het tracé tussen Schiphol en de Minervalaan in Amsterdam- Zuid tegen het eind van dit jaar gereed komt, ls het nog maar de vraag ot er inderdaad een trein gaat rijden. Minister 'Tuijnman ziet het meer zitten met een voorlopige tramver binding, maar volgens de Ne derlandse Spoorwegen kleven daaraan te veel technische pro blemen. Juist nu ook de spoor wegen eigenlijk aizlen van het plan om de lijn op het Museum plein te laten eindigen, wordt het hoog tijd om eens serieus te kijken naar de mogelijkheden om de Schiphollijn aan te slui ten op reeds bestaande verbin dingen in en om Amsterdam. Ing. M. van Wltsen van de afdeling planing van de Nederlandse Spoor wegen gaat ervan uit dat de Schip hollijn niet op het Museumplein zal eindigen. „Je kunt eigenlijk wel stel len dat de Schiphollijn In onze nieu we plannen helemaal geen eindpunt meer zal krijgen. We denken nu meer aan doorgaande verbindingen en aansluitingen op de trajecten Am sterdam-Haarlem. de Hemlijn en - Amsterdam-Utrecht." Mogelijkheden Wie de situatie In en om de hoofd stad in ogenschouw neemt, ziet dat er eigenlijk legio mogelijkheden zijn, maar dat de uitwerking ervan In ieder geval nog vele jaren zal gaan duren. In navolging van vele actie groepen overwegen de spoorwegen zeer serieus het dijkllchaam In het westen van de stad, In de Jaren der tig ontstaan door een werkverschaf fingsproject, eindelijk eens te gaan gebruiken. De Schiphollijn kan dan bij de Riekerpolder afbuigen in noor delijke richting en aansluiten op de verlegde spoorlijn Amsterdam-Haar lem. Deze lijn wordt op verzoek van de gemeente Amsterdam verlegd, omdat de huidige baan te veel tegen de stadsbebouwlng aanligt. Via een nieuw station Sloterdijk kunnen reizigers dan vanaf 1983 rechtstreeks vanuit Den Haag of vanaf Schiphol via de rlngspoor- Overzicht van de bestaande en mogelijke spoorlijnen in en rond Amsterdam. Doorgetrokken lichte lijnen zijn de reeds bestaande verbindingen. De dikke zwarte lijn is de bijna voltooide verbinding Schiphol-Minervalaan. De stippellijnen zijn verbindingen die overwogen worden. De verbinding met het Museumplein is voorlopig in de ijskast gezet. baan-west reizen naar Haarlem, Am sterdam CS en na voltooiing van de Hemspoortunnel in datzelfde Jaar ook doorreizen naar Zaandam. De NS plant voorlopig maar één station op de westelijke ringdijk; bij de Cor nells Lelylaan, waar overstappen op sneltram 1 mogelijk is. Het rijk heeft voor deze snode plan nen nog geen geld beschikbaar ge steld. Dat zal er zeker moeten komen aangezien er meer dan tien viaduc ten op deze lijn moeten worden ge bouwd. Ook zullen er voorzieningen tegen geluidshinder getroffen moe ten worden omdat de naoorlogse be bouwing in Amsterdam-west de ring dijk zeer dicht is genaderd. Tram Tot zover de aansluiting „om de west". In Amsterdam zuid zit het ook niet helemaal lekker. Het voorlopige eindpunt van de Schiphollijn op de Minervalaan ligt op een moeilijk te bereiken plaats. Weliswaar wordt er druk gewerkt aan een rechtstreekse tramverbinding met het Centraal Station om eens in de twintig minu ten aansluiting te geven op treinen van en naar Schiphol, maar ideaal is anders. Zo dacht minister Tuijnman er blijkbaar ook over toen hij voor stelde om uit te laten zoeken of het mogelijk zou zijn om de tram dan maar direct door te laten rijden naar Schiphol. Maar dat stuit op veel technische bezwaren. ing. Van Witsen: „Die gedachte van een tram is niet nieuw, maar komt in dit stadium veel te laat. Bovendien zullen trams en perrons omgebouwd moeten worden. Een trein rijdt op 15.000 volt, een tram op slechts 600. De in- en uitstap van een tram ligt lager waardoor de perrons aangepast zouden moeten worden. Daarnaast heeft een tramwiel een andere grip op de rails. Het is een moeilijk uit te voeren voorstel en vanwege het tij delijke karakter ook te duur." Evenals de Amsterdamse gemeente raad pleiten nu ook de spoorwegen voor doortrekking van de Schiphol lijn naar het RAI-complex. De raad heeft hiertoe reeds een motie aange nomen en het Europaplein met bete re uitvalswegen staat de spoorwegen ook meer aan. Daarbij komt dat een station RAI betere mogelijheden biedt< voor doorverbindingen onder de Amstel op de spoorlijn Amster dam-Utrecht en in 1985 en 1988 op de groeikernen Almere en Lelystad. Die aansluiting zou volgens de plannen van de NS ter hoogte van Duiven- drecht moeten komen omdat het an ders opnieuw een verbouwing van het Amstelstation zou betekenen Dat zou een te dure en voor trein en metro-reizigers een te vervelende zaak worden. 'Dode' spoorlijn Een andere zaak is het „dode" spoor lijntje dat van Amsterdam-Zuid via Uithoorn naar Loenersloot loopt. De spoorlijn, die sedert de jaren vijftig niet meer wordt gebruikt, dient thans als aanvoerlijn van materiaal voor de Schiphollijn. Velen pleiten voor heringebruikname van dit tra ject, maar de NS zien daar voorlopig geen brood in, temeer daar de plan nen van Amsterdam over het even tueel aanleggen van een metro naar Amstelveen en omstreken nog lang niet vast staan. Voorlopig zal dit wel een „nostalgisch" lijntje blijven, waar bij tijd en wijle een oude stoomlocomotief voor een attractie zorgt. Het Museumplein zal wel nooit meer worden wat het vroeger was voor de oorlog was het een ijsbaan maar het staat wel nagenoeg vast dat het in zijn huidige opzet kan blijven bestaan. Dat betekent, nu zelfs de NS afzien van hun voorne men de 6chiphollijn hier te laten eindigen, dat de brandweerkazerne en het Zuiderbad niet gesloopt hoe ven te worden. Het houdt tevens in dat de gevreesde aanslag op de woonbuurten voorlopig ls afgwend. Actievoerders, die geregeld wezen op het gevaar van wildgroei van bedrij ven, cityvorming en het aantrekken van meer verkeer, zien deze ontwik keling als een zege. 'Hart' doorboord Maar de Schiphollijn ls geen project waar alleen Amsterdammers zich druk over kunnen maken. Na 1981 is ook het traject Schiphol-Leiden ge reed en kan de lijn bij Warmond aansluiten op het reeds bestaande traject tussen Haarlem en Den Haag Na Schiphol duikt de lijn de Haarlemmermeer in. De NS hebben toegezegd haltes te maken bij Hoofddorp en Nieuw Vennep, maar feit blijft dat het veel geroemde „groene hart" in de Haarlemmer meer met de komst van de Schiphol lijn op drie manieren wordt door boord 1 Naast elkaar lopen dan de Hoofd vaart van Badhoevedorp naar de Ringvaart bij De Kaag. de Schiphol lijn naast de Kagertocht en de rijks weg van Amsterdam naar Den Haag. Door dc haltes bij Hoofddorp en Nieuw Vennep wordt weliswaar vol daan aan de wens van de bewoners van die plaatsen om ook een recht streekse spoorverbinding met de hoofdstad te hebben, maar in feite doorkruist het de oorspronkelijke plannen van NS een snelle hart op hart verbinding tussen Den Haag en Amsterdam volledig. Misschien is dat wel beter ook. Door meer de nadruk te leggen op aanslui tingen rondom Amsterdam en Schiphol rechtstreeks bereikbaar te maken voor treinreizigers uit het noorden en het oosten van het land. kan de Schiphollijn als alle huidi ge plannen doorgaan in de jaren tachtig toch nog een van de drukste baanvakken van ons land worden Dan is de lijn toch nog een aardige injectie in en om Amsterdam voor het openbaar vervoer, dat de laatste vijftien Jaar niet veranderd is. in tegenstelling tot het aantal fietsers, waarvan slechts eenderde is overge bleven. Geen wonder als in dezelfde periode het vervoer per auto blijkt te zijn verdubbeld r Tekeningen. voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw, iury politieke prent. Postbus 859, Amsterdam. \V3TTn6 111111^ Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon. J HET WEER door Hans de Jong Weerrapporten OoTC „Flink wat droog en overwegend warm weer," aldus begint de En gelse verwachting voor de hele maand juni. Wel even rekening houden met een kouder, minder stabiel intermezzo, maar denke lijk zal de frissere lucht voorna melijk later in de maand door werken. Als juni inderdaad de breikous van eind mei zal heb ben overgenomen, is er kans dat er in het verdere deel van de zomer nog één of meer warm weer herhalingen zullen voorko men. De wet der persistentie mag niet worden gebagatelli seerd: een eenmaal Ingezette be weging vertoont de neiging door te gaan. De Engelsen hebben voor hun prognose als vergelij kingsjaren gebruikt: 1901,1911, 1918, 1933, 1939, 1940 en 1970. 1901 1911 1918 1933 Dit op basis van de algemene luchtclrculatie op het noordelijk halfrond. De zomers in die gese lecteerde jaren produceerden vrij veel zomerse dagen van vijf entwintig graden of meer. Het staatje geeft uitslagen van De Bilt. Het lijkt veelbelovend, dat zult u moeten toegeven. De zon is weer heftig in oproer gekomen overeenkomstig trou wens de verwachting van deskun digen in Nederhorst den Berg. Aantal vlekken gisteren maar liefst 232 tegen 111 op 24 mei; tien centimeter-straling 148, toen 141. De uitzonderlijke zomer van 1947 bracht een grote mate van over eenstemming tussen het zonne vlekkengetal en de temperatuur op aarde. Het bleek dat de tempe ratuur zes dagen voor een vlek- 1940 1970 gemiddeld: normaal. 1901-'30 Juni 2 Juli 14 augustus 7 zomer 23 juni 5 JuU 14 augustus 14 zomer 33 juni 0 juli 3 augustus 4 zomer 7 juni 7 JuU 12 augustus 9 zomer 28 juni 8 juli 6 augustus 11 zomer 25 juni 9 juU 2 augustus 3 zomer 14 juni 14 JuU 3 augustus 7 zomer 24 juni 6 JuU 8 augustus 8 zomer 22 juni (4) juü (6) augustus (3) zomer (13) kenmaximura door een dal ging en zes dagen voor een vlekkenmi- nimum z'n hoogtepunt bereikte. Elke periode met een vlekkenmi- nimum en -maximum werd op 27 dagen gesteld. Het verschijnsel was zo frappant zie artikel van 8. W. Visser In „Hemel en Damp kring" 1950 dat toeval moet worden verworpen. Waarom kan dat dan niet in elke zomer worden geconstateerd? Voorwaarde is een „grote zomer" met erg weinig be wolking over uitgestrekte gebie den en verder een bijzonder krach tige zonne-activiteit. De verhoog de zonne-actlvltelt is een aanwij zing voor veel erupties van het door de zon uitgestraalde ultra violette licht. In de ozonlaag vindt een verhoogde opneming plaats en dus volgt er een temperatuur stijging, het sterkst nabij de tropi sche gebieden, minder op de ge matigde breedten. Zou er met dat vele zwart op de satellietkaarten, de laatste tijd getoond via de TV, ook deze zomer eens zo een surpri se in de lucht zitten met binnen kort 32 ft 35 graden? Laatste vooruitzichten: een zwak frontje veroorzaakte gisteren lo kaal onweer na 30 6 gr. C. In Gorre- dijk, 30.7 in Zuldhorn en 30 in Uithuizermeeden. Dé hoogtestro mingen zijn zuidwest tot west ge worden, onder meer op vijfdui zend meter hoogte. De hogedruk- gebieden laten ons echter niet in de steek en dit betekent uitzicht op een overwegend droog en zon nig weekeind met later lagere tem peraturen, bij zuidwest tot westen windjes, die later opnieuw naar de zuidoost-hoek teruggaan. HOOGWATER zaterdag 3 juni Vllsslngen 1.14-13.40, Haringvliet- sluizen 1.24-13.49, Rotterdam 3.08- 15.46, Scheveningen 2.20-14.49, LJ- muiden 2.59-15.26, Den Helder 6.54- 19.22, Harllngen 9.30-21.45, Delfzijl 11.29-23.39 Temp Amsterdam licht bew. 28 De Bilt licht bew 28 Deelen licht bew. 28 Eelde licht bew 30 Eindhoven half bew. 28 Den Helder onbew 24 Rotterdam hall bew. 28 Twente licht bew. 27 Vhssingen Ucht bew 22 Zd Limburg onweer 24 Aberdeen licht bew. 21 Athene Ucht bew. 24 Barcelona Ucht bew. 20 Berlijn Ucht bew. 29 Bordeaux onweer 24 Brunei Ucht bew 27 Frankfort hall bev. 27 Geneve Ucht bew. 23 Helsinki onbew 22 Innsbruck hall bew 26 Klagenfurt onbew 23 Kopenhagen onbew 26 Lissabon onbew 25 Locarno zw bew 34 Londen half bew. 25 Luxemburg half bew 24 Madrid half bew 25 Malaga orbew Mallorca Ucht bew. 23 Munchen onbew 24 Nice Ucht bew 22 Oslo onbew 27 Panjs half bew. 24 Rome Ucht bew. 22 Split geh bew. 23 Stockholm onweer 22 Wenen licht bew. 26 ZUrtch half bew. 34 .Casablanca ,onbew 21 Istanbul onbew 21 Tunis zwaar bew. 20 Van een onzer verslaggevers NIJMEGEN De Amerikanen In Vietnam moeten zich ongeveer net zo gevoeld hebben als de Romeinen die Germanië hebben wiUen veroveren. Een modern leger in strijd met beweeglijke vijanden in een met bossen overdekt gebied. De vergelijking Is van drs J. H. F. Blommers van de Rijksdienst van oudheidkundig bodemonderzoek (ROB). De Romeinse soldaten had den ook hun vertier nodig en ln Nij megen zo ls. sinds twee weken bekend konden ze dat vinden in een amfitheater. Wat tegenwoordig een voetbalstadi on voor sportmlnnend publiek ls was zo'n amfitheater voor de Romeinen. In Rome bouwden ze het grootste: het beroemde Colosseum, waar 20.000 toeschouwera zich konden verlustigen ln de Romeinse spelen. Het amfitheater van Nijmegen was niet zo groot, (wasu-schljnljk voor S000 man) maar het mag volgens Blommers wel tot de middelgrote worden gerekend. Bovendien ls het het noordelijkste amfitheater en tot nu toe het enige dat ln Nederland la gevonden Eerat de Romeinse solda ten en later de burgerij van Nijme gen zagen er de vaak wrede gevech ten van man tot man en met dieren die Indertijd volop in bet wild gevan gen konden worden ln dat gebied. Nijmegen was de noordelijkste van een keten van legerplaatsen langs de grote rivieren, van waaruit invallen werden gedaan in Oermanlê. Toen keizer Augustus ln 14 na Chr. dood ging werden verdere veroverings plannen opgegeven. De grote leger plaats van 25 hectare en met twee legioenen (12.000 man) werden dras tisch Ingekrompen. In 70 kwamen de Batavieren echter in opstand tegen Julius Civtlis Na het neerslaan van de rebellen werd er een kleinere legerplaats (vijf tien hectare) voor een legioen ge bouwd, om de Bataven er onder te houden. In deze periode, het einde van de eerste eeuw, moet het amfi theater zijn gebouwd. Er werd een gat van drie meter in de grond gegra ven. De opgeworpen aarde diende voor een wal waarop de publieke tribune werd gebouwd. Aanvanke lijk was de arena afgewerkt met bout. later met steen. Een stuk van zo'n stenen muur is nu bloot gelegd. De oorspronkelijke houten wanden dienden waarschijnlijk in de periode dat er nog Romeinse soldaten gele gerd waren. De stenen muur ls een aanwijzing dat naderhand de burge rij het amfitheater heeft overge nomen. Kuil In een van de straten van de Nij meegse Schildersbuurt zitten de be woner» nu met een groot gat voor de deur. Dit moet een kelder zijn ge weest in het midden van de arena. Er liep een ondergrondse gang naar toe. Aangenomen mag worden dat dit niets te maken had met een toegang voor wilde dieren of iets dergelijks. Waarschijnlijk is er een beweegbare vloer geweest, zoals die tegenwoor dig ook in de betere theaters voor komt. Wellicht hebben kuil en gang ook een functie gehad voor de afwa tering. In de kuil werden munten en aardewerk gevonden die het moge lijk maakten vast te stellen in welke periode de arena moet zijn gebouwd. Nijmegen is voor archeologen eigen lijk één grote vindplaats. Er is een (inmiddels voor de helft ontdekte) legerplaats geweest en in de buurt een stad voor burgers. (Ulpia Novio Magus). Men kan er echter moeilijk bij omdat de nieuwe stad er bovenop is gebouwd. De ROB is er echter als de kippen bij wanneer er graafwerk wordt verricht. Zo ook ln de Schil dersbuurt waar de gemeente ander halve kilometer straat overhoop haalt om er „leefstraten" van te ma ken. Er was al een vermoeden dat er iets moest zitten. Dat bleek inder daad zo te zijn. Badgebouw In de nabijheid van de legerplaats werd enkele jaren geleden al een „forum" (een soort supermarkt van 155 bij 100 meter) blootgelegd, het grootste Romeinse gebouw dat ooit ln Nederland ls gevonden. Eigenlijk mag men nu ook nog een badgebouw verwachten. Drs Blommers houdt voor mogelijk dat dit binnenkort in de buurt van het amfitheater wordt ontdekt. Een andere mogelijke vesti gingsplaats voor zo'n badgebouw zo dat er Inderdaad is geweest vormt een complex voetbalvelden. Als dat zo is dan zal het badgebouw voorlopig nog niet worden ontdekt Dit gebied is namelijk op de voorlo pige monumentenlijst geplaatst om het te vrijwaren van door de gemeen te geplande bebouwing en te bewa ren voor toekomstig onderzoek. Er is op het ogenblik namelijk geen tijd voor. De binnenstad van Nijmegen wordt gerenoveerd en daar hebben de onderzoekers de handen wel tot 1985 aan vol. Bovendien wordt ook elders in Nederland veel onderzoek verricht Er is zelfs.nog geen tijd geweest om de tot nu toe gedane vondsten eens behoorlijk te beschrij ven en op een rijtje te zetten. In eerste instantie richt men zich nu op het blootleggen van het pas ont dekte amfitheater, dat waarschijn lijk 90 bij 80 meter groot was. Dit wordt onder meer gebaseerd op een stuk muur dat naar nu pas blijkt twee jaar geleden is ontdekt toen een bewoner van de Schildersbuurt een gat in zijn tuin groef. Met de gemeente is inmiddels overleg gaan de over een symbolisch markering van de thans uitgegraven kelder die straks weer wordt dichtgegooid. Alle sporen van de Romeinse tijd zullen dan daar ter plaatse worden vernie tigd De opgraving van het amfithe ater.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 5