Een wilde orchidee bij
de tuinvijver
Bent u op zoek naar een auto?
Ze staan in uw eigen krant.
Stoflicht zaad zweeft kilometers ver weg
U Kerft hrt gezien: m uw e»gtn Dat grote aantal mini-advert«n-
krant «taan m Set week-end pagina's ties is in uw voordeel. U vindt nu in
vol auto-mmi's. Méér dan ooit te
voren. En geen «vonder, want die
pagina's worden gelezen door 1-3
mihoen!
uw eigen krant een volledig aanbod krant open. Als u graag op de hoogte
van huizen.auto's, vakantieadressen, wilt blijven van wat er te koop is.
ui toen mensen in het hele land-
Een ideale kans om ie auto snel
te verkopen!
banen.
Er staan ook veel meer kennis
makingsadvertenties en persoonlijke
aanbiedingen in dan vroeger.
Als u een auto zoekt ol een huis.
sla dan de mini-pagina's van uw eigen
topdi
teko»
lees dan de mini-advertenties.
Alles staat er in
Op de mini-pagina's staat wat er te koop is.
door Henk van Halm
Een paar Jaar geleden verscheen er plotseling midden In een pol lissen aan mijn vijver een plantje
met donkerbruin gevlekt blad. Nog een jaar later bloeide het met een tros van paarsrode bloemen
met een tekening van donkere lusvormige lijntjes op de onderlip. Het was een gevlekte riet- of
juni-orchis, een wild orchideetje. Ook aan de overkant van de vijver kwam er een op van dezelfde
soort en nog geen meter er vandaan schoten twee scheutjes op van de breedbladige wespenorchis,
die elk jaar groter worden, maar tot nu toe niet hebben gebloeid.
Orchideeën zijn niet zeldzaam; al
leen de plaatsen waar ze ongestoord
kunnen opgroeien, worden steeds
minder talrijk. Beide soorten orchi
deeën heb ik niet In mijn tuin ge
plant en er ook nooit uitgezaaid.
Hun stoflichte zaad zweeft tientallen
kilometers ver weg en komt op aller
lei plaatsen terecht, maar ziet alleen
kans te ontkiemen en zich tot plan
ten te ontwikkelen op plekken waar
een bepaalde schimmel ln de grond
zit. waarmee de orchidee samenleeft.
Orchideeënzaden hebben niet zoals
de zaden van andere planten, reser
ve voedsel binnen de zaadhuls en
kunnen dus niet op eigen kracht
ontkiemen. Ze bestaan alleen uit een
klem. omgeven door een netvormige
zaadhuis. die hun zweefmogelijkhe-
den vergroot.
Niet in de tuin
Men weet nog steeds niet hoe de
ontkieming precies ontstaat, maar
het ls heel waarschijnlijk dat die
alleen kan plaatsvinden nadat een
schimmeldraadje van die speciale
schimmel ln de kiem is binnenge
drongen en dan door de kiem als
voedsel wordt gebruikt. Normaal zal
dat nooit ln een tuin gebeuren, om
dat de schimmel niet voorkomt in
vaak overhoop gehaalde grond, die
bovendien regelmatig van meststof
fen wordt voorzien en van een ande
re samenstelling is dan de schimmel
nodig heeft. Maar is de grond wel
geschikt op de plekken waar de
orchideeën in mijn tuin opschoten. Is
de bodem weidegrond en bosgrond
wordt de bodem met rust gelaten
en nooit gemest, dan is er een kans
dat er vanzelf orchideeën komen.
Dat ls ook de enige verantwoorde
manier om deze bloeiende planten ln
de eigen tuin te krijgen, want over
planten ls strafbaar (orchideeën zijn
beschermd!), milieuverarmend en
leidt bovendien zelden tot het succes
dat men beoogt. Dan kun Je orchi
deeën beter in de natuur bekijken en
eraf blijven.
En dat er nog heel wat orchideeën in
Poppenorchis, een van de platen in „Wilde erchi-
L deeën van Europa"
Gevlekte orchis, een van de platen in „Wilde
orchideeën van Europa"
BINNENLAND
J. Landwehr: Wilde orchidee
Europa. Uiig. Vereniging tot 1
van Natuurmonumenten, 's
land. 2 delen samen 576 blz
tezamen voor leden „Natuu
menten" 97,50, voor nie
127,50.
H. Heukels en S. J. van Oost'
Flora van Nederland. 18e drul
Wolters-Noordhoff, Groninge
blz.. 46.75.
Trouw/Kwartet P 12 RH
ons land en daarbuiten ln Europa
leven, en vooral ook hoe mooi die
vaak over het hoofd geziene planten
zijn, kun je gewaar worden in onge
twijfeld een van de allermooiste
boekwerken die dit jaar zijn gepubli
ceerd. Het beschrijft alle orchideeën
van Europa en van de landen rond
om de Middellandse Zee en van alle
soorten ook de tot nu toe bekende
plaatselijke typen en rassen. Meer
nog: al die orchideeën zijn in 258
kleurenplaten van 23 x 30 cm afge
beeld op een manier die de oorspron
kelijke perfecte aquarellen helemaal
recht doet.
Sinds 1850 zijn er wel een paar grote
platenwerken over Europese orchi
deeën verschenen, maar deze om
spannen een beperkt gebied of be
handelen maar een paar geslachten.
En als ze alle orchideeën van Europa
omvatten, zijn de gegevens sterk ver
ouderd en kunnen de toegepaste
technieken van kleurendruk de ver
gelijking met de tegenwoordige
weergavetechnieken niet doorstaan.
Dit unieke werk, „Wilde orchideeën
van Europa", is gedrukt in vijf kleu
rendruk, wat de weergave van de
allerfijnste kleurennuances, juist bij
deze bijzondere plantengroep van
groot belang, mogelijk maakt. Wie
ooit de bloem heeft gezien van Oph-
rys speculum, de spiegelorchis. die
voorkomt in het Middellandse Zee
gebied. kan zich voorstellen wat een
tekenaar moest presteren om de
glimmend blauwe lip van deze ook
verder opmerkelijk gekleurde bloem
naar de werkelijkheid te penselen.
Landwehr heeft het gedaan, zesmaal
voor de vergrote bloemen van ver
schillende ondersoorten en varian
ten van deze opzienbarende soort
Een levenswerk
Wie is deze Landwehr, de auteur en
tekenaar van een werk dat elk ander
mens een leven lang bezig gehouden
zou hebben, maar die ondanks zijn
betrokkenheid bij de orchideeën ook
een atlas tekende van alle in ons
land voorkomende bladmossen en
een atlas van alle Nederlandse gras
sen. die in binnen- en buitenland in
hoog aanzien staan? Hij begon zijn
loopbaan als chrysanten- en rozen-
kweker. maar toen in de jaren dertig
de ouderlijke kwekerij werd ontei
gend voor de aanleg van het Amster
damse Bos. kwam hij in dienst van
de gemeente Amstelveen. Daar pak
te hij de aanleg en de beplanting van
parken en plantsoenen op een heel
nieuwe wijze aan. Het tot ver buiten
onze grenzen bekende Jac. P. Thijs-
separk en de tientallen meters brede,
met inheemse planten ingezaaide
middenberm van de Amstelveense
Beneluxbaan zijn voor het grootste
deel zijn werk. Naast die pioniers
werkzaamheden in gemeentedienst
zag hij kans mossen, grassen en or
chideeën te tekenen, niet zelden
beurtelings turend door microscoop
of loep en op het tekenvel, in zulke
ontzaglijke aantallen en met zo'n
perfectie dat hij een gedrevene moet
zijn.
Gedrevene
Alleen al het feit dat hij alle orchi
deeën naar de natuur heeft afge
beeld, die van het hoge noorden
evengoed als die van Zuid-Europa,
Turkije en Noord-Alrika, betekent
dat hij er al zijn vakanties mee ge
vuld moet hebben. Zelf heeft Land
wehr ooit gezegd: „Talent hebben is
geen verdienste, maar je moet het
wel gebruiken en anderen erin laten
delen."
Dat delen is gelukkig ook wat de
prijs van het tweedelige werk betreft
geen al te groot bezwaar, want wie
lid is van de Vereniging tot Behoud
van Natuurmonumenten, betaalt er
nog geen honderd gulden voor.
Veel lof dus voor dit boek, dat naast
de telst en de sublieme kleurenteke
ningen verspreidingskaartjes en eni
ge honderden potloodafbeeldingen
bevat. Toch ook enige kritiek, die
deels de laatstgenoemde afbeeldin
gen betreft. Het merendeel geeft het
landschap of de vegetatie weer,
waarin de auteur de getekende or
chideeën aantrof. Dat geeft een ex
tra dimensie aan het boek, die te
waarderen valt. Maar mij ontgaat
geheel het nut van tekeningen van
een konijn, een slak, een sabel
sprinkhaan, omdat het verband met
de orchideeën nauwelijks blijkt. Een
nog belangrijker punt van kritiek
vind ik zelf de onduidelijke begren
zing van de bloemen van de nachtor
chissen in de aanvang van het eerste
deel. De witte orchissen vallen gro
tendeels weg ln de eveneens witte
achtergrond, waardoor de contouren
niet meer te zien zijn. Verderop in
het werk is dit bij dergelijke bloe
men ondervangen door ze een iets
getinte achtergrond te geven. Maar
dat is dan ook werkelijk alles wat Ik
ten nadele van dit werk zou kunnen
zeggen. Het blijft desondanks een
van de best verzorgde boeken die ik
ooit onder ogen heb gehad.
Ter bespreking ligt op mijn bureau
ook de achttiende druk van de „Flo
ra van Nederland" van H. Heukels,
bewerkt door dr. S. J. van Oost-
stroom. In mijn boekenkast stond
nog de dertiende druk van 1949, die
Gevlekte rietorchis in mijn tuin.
ik nog regelmatig raadpleegde. Er is
veel veranderd sinds 1949, allereerst
de prijs, toen ƒ8,50, nu 46,75! Een
prijsvergelijking is natuurlijk niet
helemaal eerlijk, met een tijdsver
schil van dertig jaar, maar het is wel
een aardige illustratie van de devalu
atie van ons geld. Een praktisch en
niet te onderschatten verschil is de
dikte van beide uitgaven, die van
1949 vijf centimeter, de nieuwe nog
geen drieëneenhalve centimeter, iets
kleiner ook in formaat en daardoor
heel wat gemakkelijker mee naar
buiten te nemen. In omvang scheelt
het niets: de geringere dikte heeft te
maken met het dunnere papier, want
de nieuwe flora telt zelfs nog veer
tien bladzijden meer. Belangrijker
dan dit alles is dat deze laatste druk
geheel is bijgewerkt, met gegevens
over nieuwe vondsten en versprei-
dingsopgaven, de laatste Inzichten
op het gebied van de systematiek en
van de wetenschappelijke naamge
ving en vermelding van nieuwe lite
ratuurgegevens.
Heukels' flora is maatgevend voor de
nomenclatuur, die uniform wordt ge
bruikt in belangrijke botanische
werken, zoals „Wilde planten" van
Natuurmonumenten, de Nederland
se uitgave van Keble Martin's flora
en Westhoff's „Plantengemeen
schappen in Nederland". Het is de
enige zakflora waarmee de tegen
woordig onderscheiden soorten van
paardebloemen en bramen kunnen
worden gedetermineerd. Bovendien
Blikjes in de koeltas. Vragen weinig ruimte.
Gaan open met één vingerklok-klok-lekker-koel!
Blikje leeg? Gooi 't niet zomaar weg, ook 't ringetje niet.
Denk aan ons milieu, 't Gaat al beter. Houen zo en
we blijven blij met blik
biedt Heukels' flora het voordeel
bij elke plant is weergegeven ln
ke plantengemeenschap ze th
hoort in een cijfer- en lettercode
uniform is aan Westhoff's handt*
Om een voorbeeld te geven en bi
orchideeën terug te keren: bij
gevlekte rietorchis staat P 25 A.
betekent dat het een kenmerke
soort is voor klasse 25 orde A,
Milinietalia of de pijpestrootjeso
waarin (zie Westhoff) ook thuishc
lidrus, ruwe smele, grote pimper
moeraslatyrus, gewone engelwol
wederik, grote ratelaar, wilde
tram, kale jonker, moesdistel, p
ruit, poelruit, addertongvaren,
dehavikskruid, ruw walstro en kl(
valieriaan. Niet allemaal tegelijk
tuurlijk, maar meestal zijn er wel
paar soorten in de nabijheid te
den, zoals al die gele ratelaan
donkerpaarse kale jonkers op
natte hooiland, waar ik ik honder
volop bloeiende rietorchissen v<
ergens in het Utrechts-Hollandsi
vierengebied.
