Mevrouw Timmerman hoefde
hamer nooit te gebruiken
Kerkleiders breken met
machthebber in Namibië
I
4
'We kunnen onszelf niet in tweeën hakken"
Vrije evangelische vrouwen
namen afscheid,van presidente
De geschikte medewerkers
van het LCGJ
VANDAAG
Voorbijgangers
Een 'verspieder' in Namibië (1)
WOENSDAG 24 MEI 1978
KERK
Trouw/Kwartet
Van een onzer verslaggevers
EDE Meer dan zevenhonderd vrouwen uit de vrije evangelische gemeenten brachten gisteren op
hun jaarlijkse ontmoetingsdag hulde aan hun scheidende presidente, mevrouw M. L. Timmerman-
Hoekendijk uit Heerde. Tweeëntwintig jaar maakte zij deel uit van de commissie voor vrouwen-
werk in de bond van vrije evangelische gemeenten, waarvan sinds 1966 als presidente.
Gisteren droeg zij de hamer over aan
mevrouw J. Slebert-Hommes. Daar
bij vertelde zij wel. dat zij dat Instru
ment al die twaall jaar nooit had
hoeven te gebruiken. Daarom over
handigde zij de hamer aan haar op
volgster als onderzetter van een fraai
bloemstukje.
Mevrouw Timmerman zei in haar
afscheidswoord, blij te zijn voor de
gelegenheid, die zij had gekregen om
mee te mogen helpen bij de opbouw
van een klein deel in Gods Konink
rijk. ..Ik heb iets mogen geven, maar
ongelooflijk veel mogen ontvangen."
De commissie voor vrouwenwerk be
staat nu dertig Jaar en in deze perio
de is er een duidelijke eenheid ge
groeid in het vrije evangelische vrou
wenwerk.
De nieuwe presidente, mevrouw Sie-
bert, zag haar werk als dienstbaar
heid en luisteren, ten opzichte van
God en van elkaar, en zij vroeg het
zelfde aan de leden van de vrouwen
verenigingen.
Gast aan tafel
Een ander hoogtepunt van deze dag
was het „spel rondom de kerk". Op
indrukwekkende wijze gaven leden
van de verenigingen Heerde. Leeu
warden en Zwolle de boodschap van
de vijf broden en de twee vissen
door. Tevens werd dit de start van de
actie „gast aan tafel". Alle dames
kregen een busje mee naar huis. Het
is de bedoeling, dat het voortaan
elke dag bij de warme maaltijd op
tafel staat. Door maar 35 cent te
geven heeft iemand in de derde we
reld al weer een dag te eten.
Ds. H. R. Timmerman, de echtge
noot van de scheidende presidente,
hield een korte toespraak, getiteld
„K.E.R.N.". Die letters duidden op
vier woorden: het kruis van Christus,
dat energie geeft, waarop wij reage
ren, in naastenliefde.
En verder werd er deze dag veel
gezongen en geluisterd naar de zang
van de verenigde Veluwse koren.
Dit is het embleem van de Stichting Oude Gelderse Kerken, waaraan vrijdag 2 juni
de laat-gotische Calixtus-kerk te Groenlo wordt overgedragen door de kerkvoogdij
van de Groenlose hervormde gemeente. De Calixtus-kerk (die gewoon in gebruik
blijft voor de hervormde eredienst en voor andere evenementen) is de tweede
historische kerk, die door de Stichting wordt overgenomen: de eerste was die te
Leur in het Land van Maas en Waal. De Stichting (postbus 19, Dieren) ijvert voor
het behoud van de Gelderse historische kerken en wil belangstelling ervoor
wekken. Begunstigers ontvangen regelmatig nieuws en documentatiemateriaal
van de stichting.
WINDHOEK (LWF) De Zuidafrikaanse stadhouder ln Namibië, rechter Marthunus Steyn, heeft
blijkbaar zijn geloofwaardigheid bij de kerkelijke leiders van het land verloren. Zes van hen
schrijven de administrateur-generaal dat zij het niet eens zijn met diens onderzoekmethodiek ln
zaken van oproer, onrust en martelingen. ZIJ spreken hun bezorgdheid uit over een recente wet,
volgens welke personen zonder aanklacht gevangen kunnen worden gezet.
door A. J. Klei
Er wordt al jaren lang geklaagd
over de koers van het LCGJ. het
landelijk centrum voor
gereformeerd Jeugdwerk. Ja, maar
je kunt klagen wat je wilt, je kunt
een verontrust stukje schrijven in
de kerkbode, je kunt een
bezwaarschrift naar de synode
sturen, het helpt allemaal niks, ze
gaan bij het LCGJ gewoon hun
gang. Aan brutale opmerkingen op
Vors ter geen gebrek, maar over
Rusland hoor je ze niet. Een fijne
toogdag meteen degelijk referaat
bestaat niet meer, nee, die moest zo
nodig ingeruild worden vooreen
praathoek met links gezwets.
Beginselstudie is er niet meer bij,
ze sturen je nou af en toe een
informatiemap en 'tis zonde
dat ik 't zegdan merk je dat het
LCGJ beter thuis is in de werkjes
van de NVSH en het Angolacomité
dan ln die van Calvijn en Kuyper.
Enfin, zo is 't wel genoeg, we weten
waar we aan toe zijn.
Nu tref Ik echter ln het laatste
nummer van het gereformeerde
Centraal Weekblad het volgende
bericht aan. „Koersverandering"
staat erboven, en het luidt:
„Uit het verslag van de kerkeraad
te Wezep: Naar aanleiding van de
verontrusting t.a.v. de
ontwikkelingen in het LCGJ werd
de vergadering vanaf dit moment
bijgewoond door een lid van het
Algemeen Bestuur van het LCGJ.
De geuite bezwaren werden
onderkend. Gedurende een aantal
jaren bestond de gewoonte dat het
bestuur kennis kon nemen van de
activiteiten van het LCGJ via een
jaarverslag. Dat is nu anders.
Iedere vergadering wordt nu
bijgewoond door bestuursleden.
Ongeschikte medewerkers werden
ontslagen en men houdt de koers
nu goed in de gaten. Van een
koersverandering „ineens" kan
geen sprake zijn. Dit mag ook niet
verwacht worden. Maar het
bestuur hoopt de zaak nu in de
hand te kunnen houden en een
koerswijziging ten goede te kunnen
realiseren. We zijn benieuwd."
Of de laatste drie woorden van dit
veelbelovende bericht afkomstig
zijn uit de koker van de
gereformeerde kerkeraad te Wezep
of dat de redactie van het Centraal
Weekblad ze aan het
kerkeraadsverslag toevoegde, weet
ik niet. In elk geval ben ook ik
benieuwd naar de verdere
ontwikkeling. Te meer, omdat het
Algemeen Bestuur met grote
voortvarendheid te werk gaat.
Het Algemeen Bestuur (dat ook ik
gaarne de eer van hoofdletters gun)
gaat thans met een paar man naar
elke vergadering. Het Algemeen
Bestuur woont dus niet af en toe
een vergadering bij. nee. het
Algemeen Bestuur is elke
vergadering present. Dit is een zeer
prijzenswaardige maatregel, maar
zij Is op zichzelf nog onvoldoende.
Want aangezien er niet
voortdurend vergaderd wordt,
blijven er uurtjes over waarop de
mensen van het LCGJ zonder het
toeziend oog en luisterend oor van
het Algemeen Bestuur zijn en het
gevaar is beslist niet denkbeeldig,
dat zij op dergelijke ogenblikken
toch weer aan de koers gaan
knoeien.
Gelukkig gaat het vergaderboek
vergezeld van een veel
doeltreffender maatregel:
ongeschikte medewerkers werden
ontslagen. Kijk. dat Is mooi werk.
Geen gezeur van nog es een keertje
proberen, geen onderhandelingen
met Wim Kok, maar kort en
krachtig: juffrouw, meneer, uw
koers deugt niet. daar Is de deur!
Een toogdag van vór de
koerswijziging
Het verbaast mij echter dat het
Algemeen Bestuur, dat zo
doortastend weet op te treden, dan
opeens een aarzelende houding
aanneemt en verklaart dat ze
hópen de boel ln de hand te houden
en dat alles niet ineens kan. Wat is
dat nou! Ongeschikte medewerkers
zijn de laan uitgestuurd, er zijn dus
alleen maar geschikte
medewerkers over, en waar
wachten we dan nog op?
01
ie I
tl
-T
ij JÉ
enflj
Rechter Steyn heeft zich sinds zijn
benoeming in augustus vorig jaar
Ingespannen voor verzoening met de
kerkelijke leiders en gesproken van
de noodzaak van een vreemdzame
politieke ontwikkeling. Zijn uitspra
ken werden aanvankelijk verwel
komd door de kerken, maar nu be
schuldigen zij de administrateur dat
hij bij onrust steeds verdenkingen
uit tegen een bepaalde zijde en ook
al dwingen de bewijzen daartoe, na
laat de politie en Justitie op te dra
gen terreurdaden van het huidige
machtsblok in Namibië te onder
zoeken.
De kerkelijke leiders maken bezwaar
tegen de oppervlakkige wijze waarop
hij reageert op beschuldigingen van
uit de kerken wegens martelingen
door leger en politie.
Begin van deze maand protesteerde
de lutherse Ovambokavangokerk in
het noorden van Namibië tegen de
Verzet tegen reactie
EKD op PCR-document
KIEL (EPD) De kerkleiding van
de Noordelbische kerk heeft bezwaar
gemaakt tegen de wijze waarop de
leiding van de evangelische kerk in
West-Dultsland heeft gereageerd op
het document van de wereldraad
van kerken Inzake ..Zuid-Afrika nu
de hoop van de bevrijding".
De Noorddultse lutheranen stellen
zich aan de kant van de zwarte be
volking. die „door de gewelddadige
maatregelen van de regering steeds
sterker getroffen worden en steeds
verder de weg op gedwongen worden
naar gewelddadig verzet". In de brief
aan de EKD-leidtng zeggen de luthe
ranen in Kiel dat zij voorstander zijn
van een „gemeenschap ln Christus,
die zover gaat dat wij ons ook naast
de ten onrechte vervolgde broeders
plaatsen, wanneer wij zelf als helpers
verdacht worden van terreur en ge
weld".
De kerk ln Kiel acht het onjuist
geweld bij voorbaat te sanctioneren,
maar neemt het de EKD-leiding
kwalijk, dat zij de wereldraad slechts
formele vragen voorhoudt over het
ontstaan van het document.
acüe van Zuid-Afrika ln het zuiden
van Angola, die tegen vluchtelingen
kampen gericht was. De kerk liet
weten dat onder de 500 slachtoffers
veel familieleden van de kerkleden
waren. De verenigde evangelisch lu
therse kerk ln West-Dultsland heeft
zich aangesloten bij het protest van
de Namlbtsche zusterkerk.
De Namibische kerk eist dat de Vere
nigde Naties onmiddellijk het be
stuur ln hun land in handen nemen
om een wapenstilstand af te dwin
gen. De golf van geweld heeft met de
aanval door de Zuidafrikaanse troe
pen op de kampen ln Angola vernie
tigende proporties gekregen, zegt de
kerk. ZIJ veroordeelt scherp dat bij
de actie honderden weerloze vrou
wen en kinderen zijn gedood en ge
wond. De hele kerk Is geschokt en
vervuld van onrust en pijn.
De kerk wees er ln haar verklaring
op dat de afgelopen weken velen
Namibië uit wanhoop verlaten heb
ben. „In hoofdzaak jongeren, maar
ook hele gezinnen, die de hoop op
een rechtvaardige oplossing verloren
hebben." Tot de Ovambokavango
kerk behoren ongeveer 250.000 van
de een miljoen inwoners van
Namibië.
BEROEPINGSWERK
NED. HERV. KERK
Beroepen te Hoogeveen: B. v. d. Lelie
te Raamsdonk; te Bleskensgraaf en
Harderwijk: I. Kok te Zoetermeer; te
Oudewater (Toez.): H. Koudstaal te
Ridderkerk: te Rhoon: J. Pronk te
Marken: te Hierden: O. C. Post te
Baarn.
Bedankt voor Heusden: W. L. v. d.
Geer te Heukelum; voor Koudum: L.
Westland te Hellendoorn.
GEREF KERKEN
Aangenomen naar Franeker: J. van
Verseveld te Amsterdam; de benoe
ming tot geest, verzorger ln de in
richtingen van het ministerie van
Justitie te Veenhuizen: W. ten Kate
te Vleutern-De Meern.
GEREF. KERKEN VRUG.
Beroepen te Spakenburg Zuid (voor
de miss.dienst op Irian Jaya): P. R.
Baas kand. te Heemse.
Beroepbaar: H. W. van Egmond, J. H.
Kokstraat 82, Kampen: A. v. d.
Sloot, Groenestraat 136, Kampen.
GEREF. KERKEN VRIJG. B V.
Bedankt voor Utrecht: W. G. Riet
kerk te Eek en Wiel.
Ds. R. de Bruin
Op 66-jarige leeftijd is overleden de
hervormde emeritus-predikant R. de
Bruin te Veenendaal. Ds. De Bruin
werd in 1938 predikant van de her
vormde gemeente te Waspik. Vervol
gens stond hij te Noordeloos, te
Veenendaal, te Barneveld, te Zetten
en Andelst, te Lunteren en te Eem-
nes-Binnen. In deze laatste gemeen
te ging hij eind 1973 met emeritaat.
Ds. De Bruin was o.m. bestuurslid
van de christelijke pedagogische
academie „Felua" te Ede.
Helder Camara
Het Diocesaan Pastoraal Centrum in
Groningen heeft zich tot de Neder
landse bisschoppen gewend om zijn
ongerustheid uit te spreken over de
houding van het Vaticaan tegen de
Braziliaanse bisschoppen en met
name tegenover dom Helder Cama
ra. Het centrum vraagt de Neder
landse bisschoppen om steun aan
het Braziliaanse episcopaat.
Ignatius Pi Sjoe Sjih
Vorige week is in Sjen Sjang aarts
bisschop Ignatius Pi Sjoe Sjih over
leden. Hij werd na de revolutie in
China in 1949 gevangen gezet om
zijn trouw aan de paus. Na jarenlan
ge gevangenschap en huisarrest
wijdde hij'tussen 1957 en 1959 twaalf
bisschoppen, die aan het hoofd kwa
men te staan van een katholieke
kerk, die los stond van Rome, de
Vereniging van Patriottische Katho
lieken. De aartsbisschop werd we
gens de onwettige wijdingen buiten
de katholieke kerk gezet. Er werd
nooit meer iets van hem vernomen
tot hij in februari van dit jaar plotse
ling opdook bij het vijfde nationale
volkscongres. Er zijn in China onge
veer vier miljoen christenen, niet
veel minder dan voor 1949. Tweeën-
halfmiljoen zijn katholiek. Er zijn
ongeveer duizend priesters volgens
het Vaticaan.
EXAMENDAGEN
De examens zijn weer in volle gi
Je hoort het links en rechts. Er wo
weer ,,'m geknepen" en „geduimd
gegist en luchthartig over gedaan,
die dingen horen erbij en nog veel
meer. Vaak niet minder bij de oudk» j
dan bij de „slachtoffers". En ieder"
jaar zal er wel weer blijken dat eei
opgave veel te moeilijk was. Daar
kan je dan maar behoorlijk mee
zitten. Veel hangt af van de
examinandi, zij die examen moetij
doen. Hoe hebben ze gestudeerd?
Serieus of met de franse slag?
Hopend op een beetje geluk of na
een nauwkeurig doorlopen van de
vereiste stof? Maar niet minder
hangt 't af van de examinatoren. 2
die het examen moeten afnemen.
Bereiden zij zich ook serieus voor?
Dat zal in verreweg de meeste
gevallen wel zo zijn, maar ook dan
nog niet alles gezegd. Ik herinner i
die zondag in een stad in Indonesi
De kerkdienst was afgelopen.
„Vreemdelingen", bezoekers uit
andere delen van de archipel weri
voor een kopje koffie uitgenodigi'
het „platje" van de pastorie. Het
examentijd. We zaten gezellig te
praten en uiteraard kwamen de
examens ter sprake. Eén van de
gasten bleek leraar te zijn en hij
hier beland om bepaalde examei
te nemen. Wij stelden hem
belangstellende vragen. Daarop
pakte hij uit. Hij legde ons voorojj
welke wijze hij het deed. Opeen
bepaald ogenblik zei hij: Kijk, alsf^
bezig bent met ondervragen of 4
corrigeren is het geen kunst om
iemand van een zeven op een achtlo™
brengen. Wij knikten in de menin|
dat hij daarin bedreven was en
vonden het een aardige man. Hij h"
vervolgde echter met: Maar door
dieper op in te gaan van een zes eer1
vijf maken, dat is de kunst. Wij
verstarden. Hij viel totaal uit de
gunst. We wierpen nog het een en
ander tegen en vroegen waarom dCI
zo'n kunst was. Zijn antwoord
scoorde bij ons een nul. Hij kreeg H
geen tweede kop koffie. En nu maj
hopen dat dit ras uitgestorven is ii
de examenzalen. Tot heil van het |c
volk van slachtoffers. Sterkte!
Actie tegen leningen'?!
aan regering Z.-Afrik
AMSTERDAM In oktober kife
een internationale actie tegen tf'
ken die geld lenen aan de Zuid#
kaanse regering. Hiertoe is opgeld
pen tijdens een beraad van stuf'
en actiegroepen, die zich beziglf
den met transnationale onderneif
gen, het afgelopen weekeinde in
sterdam. Van Nederlandse zijde f
er het Oecumenisch Studie- en p
tiecentrum voor Investerin
(OSACI). Er waren ongeveer veej,
afgevaardigden van zulke groeqi
Onze adreeson:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wlbautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/
DORDRECHT.
Postbus 948
Westblaak 4. Rotterdam
Tel. 010-115588
iRed.i
Schiedamsevest 52
Tel. 010-115700 (adv.)
DEN HAAQ/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLEORONINOEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
door Aart Mak
In het westen van Namibië
ligt de uranlummijn Róssing.
Arandis heet de nederzetting
waar de zwarte mijnwerkers
met hun gezinnen gehuisvest
zijn. Het bestaat uit een ver
zameling willekeurig neerge
zette betonnen huisjes op
grond waar zelfs geen gras op
wil groeien. In dit stoffige
dorp woont Festus Naholo,
predikant van de Lutherse
kerk ter plaatse en tevens se
cretaris buitenland van de
8WAPO, de bevrijdingsbewe
ging van Namibië
Hij vertelt dat alle mannen uit
Arandis in de mijn werken, ln twee
ploegendiensten, van 8 tot 8. De 12-
urige werkdag drukt niet alleen
zwaar op de arbeiders, maar maakt
het ook de kerk moeilijk goed te
functioneren. Niettemin rekent bij
na iedereen zich hier tot de lutherse
kerk.
Naholo: „NegenUg procent van de
Namibiërs is christen. Het is te dan
ken aan het enorme werk dat de
Fins Lutherse en Duits Lutherse
zendingsgenootschappen ln dit
land hebben verricht. Maar de or
ganisatie van de kerken was lange
tijd wel ln handen van blanken,
nauw verwant aan economische en
politieke machthebers. Het bracht
mee dat vreemde elementen bv.
apartheid als behorend tot het
christendom aan ons zwarten wer
den opgedrongen. Maar de zwarte
zendingskerken stonden dicht ge
noeg bij het volk om hieraan weer
stand te bieden."
Eigen identiteit
„De blanke lutheranen (verenigd ln
de derde geheel blanke lutherse
kerk) kunnen wij niet zien als echte
christenen. Hun kerk is een instru
ment van de apartheid, zoals Inder
tijd de Nazi's ook christenen voor
hun kar gespannen hadden." Naho
lo zegt dat het hem nogal eens
moeite kost z'n mensen uit te leg
gen, waarom deze blanken zich
christen noemen: „De zwarten er
varen apartheid als een misdaad
tegen de mens en de christelijke
moraal." Toen de Zuidafrikaanse
autoriteiten de twee grote zwarte
lutherse kerken vroegen zich op te
delen naar bantoestans, weigerden
zij dit. Meer nog, men fusioneerde
tot wat nu de VELK8WA heet.
Vanaf die tijd vaart deze kerk die
meer dan 50 procent van het volk
tot haar leden rekent, een scherpe
koers tegen de apartheid. „Ook
hier,vertelt Naholo, „ontdekten
we in de jaren zestig als zwarten
onze eigen identiteit en kwam er
een zwarte theologie op. Eindelijk
hadden we een eigen vorm van the
ologisch denken, die zich volledig
ingroef in ónze situatie. Nu zijn veel
predikanten geboeid door de theo
logie van de bevrijding. Het loopt
inderdaad parallel met onze situa
tie: bewust geworden verlangen we
nu bevrijd te worden van vreemde
overheersing."
De NG-kerk en de blanke Luthera
nen bestreden ons denken als een
vorm van Ideologie. Maar ze heb
ben niet door dat hun eigen denken
gevangen zit in het systeem van
apartheid."
ons voorbeeld navolging gevonden:
ook het Patriottisch Front in Rho-
desië heeft nu priesters in zijn
midden."
„De werkloosheid is hier in Nami
bië hoog. En er bestaan geen uitke
ringen. Het gebeurt dat zwarten die
om werk vragen, door de blanke
personeelschef grijnzend worden
verwezen naar de SWAPO: die heb
ben wel werk voor je, dat zijn toch
je vrienden? Als Je al geen lid bent
van de SWAPO, dan word je het
hier wel," zegt hij.
Rijk land
SWAPO
De kinderbegraafplaats van Katutura. de iwarte woonstad bij
Windhoek.
Van de lutherse kerk is bekend dat
zij nauwe banden onderhoudt met
de SWAPO Naholo: „Toen wij als
kerk inzagen dat de SWAPO poli
tiek voor ons verwoordde wat wij in
de kerk beleden, hebben wij van
lutherse kerken ln het buitenland
veel kritiek gekregen. Men meende
dat een kerk zich behoorde te dis
tantiëren van een bevrijdingsbewe
ging. Maar wij kunnen onszelf toch
niet in tweeën hakken?, antwoord
den we. Naar de andere kant heeft
Naholo zegt dat Namibië een erg
rijk land is. „Zelfs onder de vloer
van mijn huis zit uranium. Er is olie
ontdekt voor de kust en koper en
diamant worden al jarenlang hier
gedolven. Alles is echter in handen
van buitenlandse maatschappijen.
Deze werken op het ogenblik erg
hard om het land voor de onafhan
kelijkheid leeg te hebben. Zo wordt
het uranium van de RÖssingmijn
niet alleen getransporteerd naar
Zuid-Afrika, maar ook regelmatig
naar Los Angeles en Parijs. Het
gaat dan in het diepste geheim
onder allerlei vermommingen weg.
Herhaaldelijk hebben we ze al ge
vraagd om met de SWAPO te pra
ten, hen herinnerend aan hun ver
antwoordelijkheid ten opzichte
van het Namibische volk. Maar tot
nu toe hebben ze geweigerd. Wèl
geeft bijv. de Consolidated Dia
mond Mines enorme bedragen aan
de DTA (een politieke groepering
die na onafhankelijkheid een thuis-
landenpolitiek voorstaat, a.m.)
voor propaganda-doeleinden."
Naholo vertelt dat de SWAPO hier
ln het westen van Namibië een ge
weldige steun heeft. In de loop der
Jaren hebben steeds meer mensen
en hele partijen zich achter SWA
PO geschaard. Ook blanken. Hij
schat hun aantal binnen de SWA
PO op een paar honderd. „Mensen
als de stamhoofden met hun lijf
wachten. gesteund door Zuid-Afri
ka. hebben velen de ogen geopend
voor wat Zuid-Afrika eigenlijk wil.
Het zijn gewoon bendes die zeggen
politiek te voeren.'
Hij vertelt ons nog dat het voor
Een zwart dorp in het zuiden van Namibië.
zwarten zo moeilijk is blanken te
overtuigen. De psychologische
kloof en de territoriumdrift zijn bij-
na onoverkomelijke barrières.
„Toch geloof ik dat mensen kun
nen veranderen."
H
dii
,jWC
Dit is het eerste van twee artikek
geschreven door Aart Mak. Hij w« Jjj
kortgeleden door enkele kerkeli;
jongerenorganisaties als „versf
der" uitgezonden naar Namibië.
