Hoessein en Fachd
nemen afstand van
Palestijnse staat
Sadat
vrije hand
De periodieke hoofdpijnen van de Sjah
Afrikanen moeten
zelf vrede bewaren
Zaïre
Uit 1971 daterend plan opgehaald
Franse president op topconferentie
Bij beteugeling links en rechts
Ruim honderd
doden bij
schietpartij
in Rhodesië
Drie doden bij
rellen in Peru
Religieuze leiders bedreigen Iraans regime
BUITENLAND
T rouw/Kwartet7
'achd
J an een onzer redacteuren
AMSTERDAM Jordanië en Saoedi-Arabië hebben het uit 1971 daterende plan voor een
terenigd Arabisch Koninkrijk weer uit de la gehaald. Dit plan. destijds door vrijwel alle partijen
n het Midden-Oosten verworpen, voorziet in de stichting van een Verenigd Arabisch Koninkrijk
lestaande uit de oostelijke en westelijke Jordaanoever met koning Hoessein aan het hoofd,
liermee lijken Jordanië en Saoedi-Arabië enige afstand te nemen tot de door de Arabieren geëiste
tichting van een onafhankelijke Palestijnse staat.
olgens goedingelichte kringen in de
ibanese hoofdstad Beiroet zijn Sa-
edi-Arabië en Jordanië het over het
oor de Jordaanse koning in 1971
elanceerde plan eens geworden tij-
ens besprekingen tussen Hoessein
n de Saoeaische kroonprins Fachd.
ie gisteren zijn geëindigd. Het door
oessein gelanceerde plan werd des-
jds als een poging van Jordanië
ezien om haar claim op de door
iraël bezette westelijke Jordaanoe-
er tegenover de Palestijnse Bevrij-
ingsbeweging (PLO) staande te
ouden. Met name Egypte en de
LO keerden zich toentertijd fel te
en het plan.
Iet de erkenning van de PLO als de
nige wettige vertegenwoordiger van
et Palestijnse volk op de Arabische
>pconferentie van Rabat in oktober
974 leek het Hoesseinplan een stille
ood te zijn gestorven. Sindsdien
eeft de Egyptische president Sadat
erhaaldelijk erop aangedrongen
at de PLO en Jordanië een of ande-
vorm van staatkundig verband
ouden aangaan nog voor de stich-
ing van de Palestijnse staat. In Pa-
?stijnse kringen wordt deze gedach-
ic bij voorbaat van de hand gewezen,
'unctionarissen van de PLO willen
en toekomstige band tussen een
'alestijnse staat en Jordanië niet
efinitief verwerpen. Zij menen ech-
er dat een dergelijke band alleen in
iverweging kan worden genomen als
le Palestijnse staat al in het leven is
eroepen.
'ederale
ladats jongste voorstellen voor een
loorbreking van de impasse in de
lesprekingen met Israël lijken in het
rerlengde van het Hoessein-plan te
iggen. Sadat stelde voor om de wes-
elijke Jordaanoever tijdelijk aan
Fordanië en de Gazastrook tijdelijk
ian Egypte terug te geven. Dit voor
stel werd zowel door de PLO als
!sraël verworpen. In privébesprekin-
;en tussen Palestijnse en Egypti
sche functionarissen heeft de PLO
jechter in het verleden voorgesteld
iom in de toekomst een federatie te
stichten tussen Palestina, Jordanië
en Egypte.
Tijdens Hoesseins besprekingen in
Saoedi-Arabië zou verder de moge
lijkheid zijn besproken om op korte
termijn een kleine Arabische top
conferentie in Riad te houden. Aan
deze bijeenkomst zouden naast Ko
ning Khaled van Saoedi Arabië en
de Jordaanse vorst, ook president
Assad van Syrië, president Sadat en
PLO-leider Jasser Arafat moeten
deelnemen. Zowel Syrië als de PLO
hebben een bijeenkomst met Sadat
tot nu toe afgewezen zolang de Egyp
tische president aan zijn in novem
ber verleden jaar gelanceerde
vredesinitiatief blijft vasthouden.
Ondertussen onderzoeken de Israëli
sche autoriteiten mogelijkheden om
nog meer Arabisch grondgebied in
de bezette gebieden te onteigenen.
Dit is gisteren in Jeruzalem door
regeringsfunctionarissen meege
deeld.
In de afgelopen weken is stukje bij
beetje een Israëlisch plan bekendge-
worden dat voorziet in de stichting
van zes nieuwe Joodse nederzettin
gen, waarin uiteindelijk 160.000 men
sen moeten komen wonen. Binnen
drie jaar moeten er vooreerst tien
duizend Joden de zes nieuwe neder
zettingen bevolken. Het plan is deze
week voorgelegd aan het ministerië
le comité voor nederzettingen, waar
van de minister van landbouw Arrik
Sjaron voorzitter is. Nadat het plan
ook in de Knesseth, het Israëlische
parlement, is besproken zal het aan
het ministeriële veiligheidscomité
worden voorgelegd waarvan de be
raadslagingen geheim dienen te wor
den gehouden.
Vijf van de zes nieuwe nederzettin
gen moeten voortkomen uit reeds
door de extreem-nationalistische
Goesj-Emoeniem beweging gestich
te kernen op de westelijke Jordaan
oever. In kringen van het Israëlische
ministerie van defensie lijkt men er
toe te neigen een aantal zich zelf
bedruipende grotere Joodse bevol
kingscentra in het bezette gebied te
willen stichten in plaats van een
kleine nederzetting op elke plaats
die in de Bijbel wordt genoemd.
Verzet
Onder de Palestijnse bevolking
groeit echter het verzet tegen de
nederzettingspolitiek van de Israëli
sche regering. Inwoners van het
plaatsje Nebi Salach hebben tegen
de onteigening en omheining van
delen van hun landerijen een klacht
ingediend bij de Israëlische Hoge
Raad. Deze klacht is inmiddels ont
vankelijk verklaard. Inwoners van
Nebi Salach hebben de afgelopen
weken zich erover beklaagd dat zij 's
nachts door Israëlische legereenhe
den worden geïntimideerd.
PARIJS (UPI, DPAl De Franse president Giscard d'Estaing
heeft de Afrikaanse landen gisteren opgeroepen de conflicten
binnen Afrika zoveel mogelijk zelf op te lossen. Hij zei dit in een
rede, waarmee hij de Frans-Afrikaanse topconferentie in Parijs
opende. Aan die conferentie doen behalve Frnkrijk twintig
Afrikaanse landen mee.
Blanken wachten op het vlieg
veld van Kolwezi op vervoer
naar Europa
Vervolg van pagina 1
dag reisde president Moboetoe naar
Kolwezi om de wereld te laten zien
dat zijn troepen het vliegveld had
den heroverd. De Franse para's die
hiervoor gezorgd zouden hebben, wa
ren afkomstig uit Djiboeti waar
Frankrijk nog een garnizoen in
stand houdt.
President Giscard waarschuwde dat
„buitenlandse krachten" die hij niet
nader omschreef proberen het
CAIRO (UPI, Reuter) De
Egyptische kiezers hebben pre
sident Sadat de vrije hand ge
geven om maatregelen te tref
fen tegen zijn linkse en rechtse
tegenstanders. Dit is gisteren
in Cairo door de regering be
kendgemaakt.
Bij een opkomst van 85,4 procent
zouden 98,29 procent van de kiezers
zich zondag in een referendum heb
ben uitgesproken voor een door Sa
dat op 14 mei voorgestelde serie
maatregelen. Deze maatregelen
moeten de basis vormen voor een
wetgeving die linkse en rechtse criti
ci van het Egyptische bewind aan
banden legt. Volgens regeringskrin
gen in Cairo gaat het Sadat in eerste
instantie om het wegzuiveren van
een aantal vooraanstaande politici
aan beide vleugels van het politieke
spectrum. Van een rechtstreekse
ontbinding van de rechtse Nieuwe
Wafd-partij en de linkse Nationale
Verenigde Progressieve beweging
(NUPR).
Zowel de Egyptische regering als Sa
dat hebben deze twee partijen ervan
beschuldigd een lastercampagne te
gen de regering te zijn begonnen om
het bewind in Cairo te ondermijnen.
Sadat beschuldigt de linkse partij
Anwar Sadat
ervan door communisten te worden
overheerst terwijl de Nieuwe Wafd
vooral uit feodalen zou bestaan, die
het politieke leven in Egypte gecor
rumpeerd hadden in de periode voor
de staatsgreep van de Vrije Officie
ren in 1952.
De door Sadat voorgestelde maatre
gelen moeten communisten uit alle
belangrijke.posten in de regering, de
vakbeweging en de pers weren. Bo
vendien moet het al degenen die
eraan schuldig worden bevonden het
politieke leven in het land voor of na
de revolutie van 1952 te hebben ge
corrumpeerd worden verboden om
politieke activiteiten te ontvouwen.
Vooral onder intellectuelen in Egyp
te bestaat er enige ongerustheid over
de door Sadat voorgestelde maatre
gelen. Er wordt met name gevreesd
dat Sadat van plan is de door hem
ingevoerde liberalisatie van het poli
tieke leven in Egypte terug te
schroeven. Dit werd gisteren door de
Egyptische minister van informatie.
Abdel Moneim el Sawi, ontkend.
In het Egyptische parlement zitten
twaalf afgevaardigden van de Nieu
we Wafd. terwijl de NUPR over drie
zetels beschikt. Ruim driehonderd
van de 360 parlementszetels zijn in
handen van Sadats Centrumpartij.
Voor politieke waarnemers stond de
uitslag van het referendum al bij
voorbaat vast. Bij eerdere referenda
kreeg Sadat altijd ruim negentig
procent van de stemmen. De linkse
oppositie, die opgeroepen had tot
een boycot van het zondag gehouden
referendum, kreeg deze keer nauwe
lijks de kans om haar standpunt
bekend te maken. De laatste uitgave
van haar weekblad Al-Ahali werd
door de regering in beslag genomen
nog voor het aan de man kon worden
gebracht.
machtsevenwicht in Afrika te wijzi
gen. „Wij hebben lang gemeend dat
economische en sociale ontwikke
ling, waaraan wij een belangrijke bij
drage hebben geleverd, dè manier
was om de vrede te verzekeren," al
dus Giscard. „Nu moeten wij onder
ogen zien dat deze vrede in toene
mende mate wordt bedreigd. Daar
om is vrede zelf pu de eerste voor
waarde voor vooruitgang in Afrika."
De president zei dat hij later op de
conferentie verder wil praten over de
veiligheid in Afrika.
Waarschijnlijk zal dan het plan voor
de vorming van een gezamenlijke
troepenmacht worden besproken.
Deze troepenmacht zou steeds moe
ten worden ingezet als één van de
deelnemende Afrikaanse landen met
een gewapend conflict te kampen
krijgt. Op dit moment vervult
Frankrijk voor verscheidene Afri
kaanse landen deze functie. Zo zijn
de Fransen momenteel daadwerke
lijk betrokken bij de strijd in Tsjaad,
de westelijke Sahara en sinds vorige
week in Zaïre. In Tsjaad helpen ze de
zittende regering tegen een bevrij
dingsbeweging (het Frolinat), in de
Sahara steunen ze met name Maure-
tanië tegen de onafhankelijkheids
beweging Polisario en in Zaïre zijn ze
Moboetoe te hulp gekomen om een
gewapende opstand neer te slaan.
Gisteren hield Giscard zijn Afri
kaanse toehoorders voor: „Wij gelo
ven dat het de taak van de Afrika
nen, en van de Afrikanen alleen, en
van de in ter-Afrikaanse organisaties,
is om de conflicten op het continent
op te lossen." Hij voegde daaraan toe
dat Frankrijk alleen tijdelijk militai
re hulp aan bevriende landen in Afri
ka had verstrekt.
De Afrikaans-Franse conferentie die
gisteren in Parijs begon is de vijfde
in haar soort. Het is de Franse tegen
hanger van de Brits Gemenebest.
'Imperialisme'
In Frankrijk is gisteren van linkse
zijde geprotesteerd tegen de inter
ventie in Zaïre. Communistische en
socialistische groeperingen beschul
digden de Franse regering ervan dat
zij in Afrika regiems in stand hield
die niet de steun van de plaatselijke
bevolking hadden. Frankrijk werd
verder verweten uit te zijn op de
behartiging van eigen economische
belangen, wat vogens de oppositie
„een imperialistische politiek" is.
De Belgische premier Tindemans
heeft gisteren in het parlement een
verklaring afgelegd over het beleid
van zijn regering inzake de opstand
in Zaïre. Hij wees het verwijt dat de
Belgen veel te laat tot actie waren
overgegaan van de hand. De premier
legde uit dat er twee redenen waren
geweest voor een afwachtende hou
ding. Ten eerste zag het er aanvan
kelijk niet naar uit. dat de blanken
bijzonder gevaar van de opstandelin
gen hadden te duchten. Ten tweede
had een grootscheepse operatie eni
ge tijd van voorbereiding nodig, om
dat er in Kolwezi onvoldoende voed
sel, geneesmiddelen en brandstof
waren. Die moesten eerst worden
aangevoerd, aldus Tindemans.
De premier liet niets merken van
Belgische ontevredenheid over het
Franse optreden, maar uit zijn relaas
bleek duidelijk dat zijn regering vrij
dag verrast was door de Fransen.
Tindemans legde uit dat het coördi
natie-overleg tussen België. Frank
rijk. de Verenigde Staten en Groot-
Bnttannië nog gaande was toen hij
vrijdagmorgen van de Franse presi
dent te horen had gekregen dat
diens parachutisten over enkele
uren zouden landen in Kolwezi. De
premier zei dat de Belgische operatie
niet langer dan 72 uur zou duren.
Later kondigde hij Inderdaad aan
SALISBURY (AFP) - Bij de schiet
partij op 13 mei in het Rhodesische
Goetoe zijn 105 burgers om het leven
gekomen. De verantwoordelijken
voor deze slachting zijn de Rhodesi
sche veiligheidstroepen. Dit ver
klaarde de zwarte Rhodesische lei
der bisschop Moezorewa. lid van het
overgangsbewind dat momenteel
Rhodesië regeert. Volgens eerdere
officiële berichten was het dodental
52. maar volgens bisschop Moezore
wa is dat veel te laag.
De schietpartij vond plaats in een
gebied dat door de Rhodesische vei
ligheidstroepen wordt beheerst.
Guerrillastrijders hadden echter
kans gezien een bijeenkomst te be
leggen voor de bevolking Tijdens de
bijeenkomst doken veiligheidstroe
pen op en openden het vuur. Moezo
rewa heeft vorige week het gebied
bezocht Uit zijn relaas kan worden
opgemaakt dat er in het wilde weg is
geschoten.
dat de Belgische troepen uit Kolwezi
werden terug getrokken, maar dat er
in het noordelijker geleen Kamina
voorlopig een bataljon parachutis
ten gelegerd zal blijven.
De Franse onderminister van bui
tenlandse zaken Olivier Stirn heeft
gisteren het sturen van troepen nog
eens verdedigd als een operatie die
absoluut noodzakelijk was om het
leven van de blanken te redden. Hij
prees de Franse para's voor hun be
heerst optreden
Bij de actie zijn. volgens officiële
opgave twee Franse militairen ge
dood en een dozijn verwond. Over
het totaal aantal slachtoffers bij de
strijd in Sjaba is nog geen zuiver
beeld te krijgen. Vast staat wel dat
het totaal aantal gedode blanken ver
boven de honderd ligt en waarschijn
lijk zelfs de 200 overschrijdt. Maar
vast slaat ook dat het aantal gedode
zwarten veel hoger ligt. Volgens de
opgave van de Fransen zijn er alleen
al ruim 250 opstandelingen gedood
Getuigen, die gisteren in Brussel
aankwamen, bevestigden dat het
aantal zwarte slachtoffers dat van de
blanken verre overtrof, afgaande op
de lijken die overal lagen. Spora
disch stuitten de Franse militairen
gisteren in de omgeving van Kolwezi
nog op verzet. Dat duidt er op dat de
opstandelingen nog niet geheel zijn
uitgeschakeld en ln staat moeten
worden geacht terug te keren zodra
de Fransen hun hielen hébben
gelicht.
LIMA (Reuter) Al bij het begin
van een 48 uur durende algemene
staking in Peru tegen de verhoging
van de voedselprijzen is het gisteren
tot gewelddadige botsingen geko
men tussen demonstranten en de
politie Volgens nog onbevestigde
berichten werden drie mensen ge
dood toen de politie het vuur opende
op stenen gooiende demonstranten
De algemene staking leek gisteren
voor de volle honderd procent te
worden opgevolgd Ze volgt op een
week van rellen ln verschillende Pe
ruaanse steden waarbij twaalf men
sen gedood werden
Eerst werd het vertrek van de sjah vier
dagen uitgesteld omdat hij verkouden zou
r of zijn Politieke waarneners in de Iraanse
hoofdstad Teheran menen dat het uitstel
minder te m aken had n et de gezondheid
stoestand van de sjah dan met de wens
persoonlijk het bevel te willen voeren bij
de onderdrukking van de demonstraties
tegen zijn bewind.
Kdoor James Dorsey
Met de sjah van Iran valt niet te sollen. Dit wilde de alleenheerser van dit
n achtige, olierijke land zijn eigen burgers en de rest van de wereld laten
weten voordat hij verleden week voor bezoeken aan Bulgarije en Hongarije
vertrok. De sjah is er kennelijk van overtuigd dat zijn met harde hand
i h gevoerde beleid de al vier maanden durende onrust in Iran de kop zal
indrukken.
in een telegram gedreigd de 'jihad', de in
de moslemse gedachtengang verankerde
'heilige oorlog', tegen hen te verklaren.
De confrontatie tussen de wereldlijke en
de religieuze macht in Iran begon in janua
ri. De regering n aakte toentertijd de fout
een artikel in de plaatselijke pers te inspi
reren waarin een van de verbannen n os-
lemse leiders omschreven werd als een
soort rattenvanger van Han elen. Bedoeld
werd de geestelijke leider van het land,
Ajatollah Roehollah Khomeini, die naar
Irak werd verbannen na de bloedige rellen
in 1963 en die sindsdien het bewind van de
sjah bestrijdt, omdat het door zijn mos
lem se bril bezien afvallig zou zijn. De dood
van Khomeini's zoon, die in religieuze
kringen in Iran als mysterieus wordt om
schreven, was eveneens aanleiding tot de
huidige golf van onrust in het land.
Het in januari gepubliceerde artikel leidde
tot demonstraties van theologiestudenten
in de heilige stad KomDe studenten wil
den uiting geven aan hun onvrede over
„pesterijen" van de kant van de regering.
Officieel stierven zes studenten door door
de politie afgevuurde machinegeweerko
gels. Onofficieel wordt het aantal slachtof
fers op tien keer zoveel geschat.
Preek
Op instigatie van de overlevende studen
ten sprak hun geestelijke leider Ajatollah
Op het eerste gezicht lijkt de rust in Iran te
zijn teruggekeerd. Honderden mensen
3 werden tijdens de reilen in de tweede week
van mei opgepakt. Zij zullen naar alle
waarschijnlijkheid voor militaire recht
banken terecht moeten staan. Maar het is
zeer de vraag of deze m aatregelen de rust
definitief zullen herstellen. Het protest te
gen het bewind van de sjah komt in gol
ven. Sinds vier maanden breekt de onrust
weer uit na een periode van veertig dagen,
overeenkomstig de moslemse rouwperio-
de. periodes waarin de slachtoffers van het
brutale onderdrukken van eerdere demon
straties werden herdacht.
Sjariat Madari zich tijdens een dienst in de
m oskee tegen het bewind van de sjah uit.
Deze prediking geeft uiting aan de meest
serieuze oppositie tegen het bewind in
Teheran sinds de rellen van 1963. De clan
destien opgenom en band circuleert nu in
moskeeën in het hele land.
Midden februari kwam het opnieuw in Iran
tot botsingen tussen dem onstranten en de
politie. Op 18 februari, veertig dagen na de
eerste dem onstraties hadden de autoritei
ten zich op nieuwe rellen in het ten zuid
westen van Teheran gelegen Kom voorbe
reid. De bom barstte echter in de noord
westelijke stad Tabriz. Aanleiding was een
botsing met de politie, waarbij een jonge
arbeider stierf De woedende m assa's spui
den hun agressie op de kantoren van Irans
enige politieke partij, de Rastakhiz en op
de symbolen van de westerse samenleving:
banken, bioscopen en winkels die televisie
toestellen verkopen werden vernield. Op
nieuw werd m et scherp op de dem onstran
ten geschoten.
Precies veertig dagen later, op 30 maart,
uitte de onvrede zich opnieuw. Ditmaal
beperkten de demonstraties zich niet al
leen tot de steden en op het platteland,
maar sprong de vonk voor het eerst over
naar de hoofdstad Teheran. Midden deze
maand vonden de demonstranten, die leu
zen als 'weg met de sjah' schreeuwden de
markt omsingeld door tweeduizend man
van de Iraanse gevechtstroepen. Niemand
werd gedood, maar vijftig mensen raakten
gewond.
Religieus verzet
Deze keer komt de oppositie tegen het
bewind van de sjah niet van seculaire
linkse groepen maar van de religieuze lei
ders van de overwegend uit sjütische m os-
lems bestaande Iraanse bevolking. Vol
gens goedingelichte kringen in Teheran
hebben deze geestelijken de sjah onlangs
Opstand
De religieuze leiders in Kom hebben de
sjah laten weten dat zij een 'definitief
besluit' zouden moeten nemen wanneer de
sjah voortgaat met het optreden met ge
weld tegen demonstranten en het 'onder
druk zetten' van het volk. Deze per tele
gram verstuurde boodschap en de op band
gezette toespraak van Matari laten een
duidelijke verandering zien in de houding
van de religieuze leiders. In het verleden
beperkten de Sjiah-geestelijken zich tot
zaken zoals de mensenrechten en de open
bare orde. Nu is er echter sprake van een
op gang gekomen strijd voor een 'moslem
se regering'.
Het bewind van de sjah lijkt ondanks het
harde optreden van politie en het leger nog
niet besloten te hebben hoe het de onrust
het hoofd moet bieden. Enerzijds heeft
Teheran laten weten hard te zullen optre
den tegen subversieve elementen en 'vast
besloten anarchisten', anderzijds uitte
men 'diepe spijt' voor het feit dat politie
agenten op 10 mei het huis van Ajatollah
Mohammed Reza GolpavegaTini waren
binnengedrongen en een van diens dienst
boden hadden gedood en zijn vrouw had
den verwond. In officiële uitlatingen heeft
de sjah zich tot nu toe onthouden van
aanvallen op de geestelijke leiders. Inte
gendeel. tijdens een ontmoeting met
Iraanse journalisten ruim een week gele
den legde hij de verantwoordelijkheid voor
de in het land heersende onrust op de
schouders van de aanhangers van de voor
malige premier Mossadegh, wiens bewind
25 jaar geleden omver werd geworpen.
Akkoord
Niettemin moét de sjah zich ervan bewust
zijn dat hij op de een of andere manier tot
een akkoord met de geestelijke leiders zal
moeten komen. Zij zijn de kern van het
verzet. De door de sjah ontworpen 'witte
revolutie' waardoor Iran in snel tempo een
hoogontwikkeld, geïndustrialiseerd land
moet worden, is de sjitische geestelijken
altijd een doorn in het oog geweest. Het
aan de geestelijkheid in het kader van de
landhervorming onttrokken land, de vrije
verkoop van alcohol, het toelaten van
vrouwen tot de universiteiten en het niet
In het ten zuidwesten van Teheran gelegen stadje Kom neemt een tank van
het Iraanse leger in het centrum zijn positie in.
meer dragen van sluiers door vrouwen ligt
hun zwaar op de maag.
Bij het nemen van hun 'definitief besluit'
zullen de geestelijken rekening moeten
houden met het feit dat zij bij een frontale
botsing met de sjah tegenover een goedge-
oliede gewapende macht zullen komen te
staan. Op dit ogenblik kunnen zich de
tegenstanders van het bewind in Teheran
vinden op de noemer van het anti-sjah
zijn. Het is maar de vraag echter hoe lang
het gaat duren voordat onderlinge me
ningsverschillen de overhand krijgen.
De sjah beschouwt de onrust als 'onbe
langrijk'. Niettemin dringt de tijd om een
besluit te nemen over zijn houding Jegens
de geestelijkheid. Want over Iets minder
dan veertig dagen zal hij vrijwel zeker
opnieuw door de oppositie worden uitge-
daagd.
