Argentijns leger kan niet wennen aan de politiek 1 1 Argentinië, een land vol wanhopige mensen tm DINSDAG 23 MEI 1978 door Herman Amelink Vele öuizenden voetbal- enthousiasten uit de hele wereld gaan de komende maand naar Argentinië, om op de tribunes van de voetbalstadions lucht te geven aan hun nationa listische sentimenten. De vele duizenden ko men vooral om hun eigen land te steunen in de „wereldoorlog'' die we reldkampioenschap voetballen heet. Ze zul len er met hun eigen par tij strijdend overwinnen of verliezen. Maar zullen ze ook een goede indruk krijgen van het land dat als slagveld dient, Ar gentinië? Aan de regeerders van het land zal het niet liggen. De militaire junta die het land sedert maart 1976 bestuurt, heeft een bedrag van 1,1 mil joen dollar uitgetrokken en voor dat bedrag het Ameri kaanse reclamebureau Bur- son-Marsteller in de arm ge nomen. Dat bureau heeft voor de militaire regering methodieken en technieken uitgedacht waardoor de be zoekers aan de wereldkam pioenschappen een zeer posi tieve indruk van Argentinië zullen krijgen. De militaire regering van Ar gentinië staat zo langzamer hand wel heel slecht bekend in de wereld. Zij weet dat en is bereid daar iets aan te doen. Generaal Antonio Luis Merlo, die door de Junta met de organisatie van de kampi oenschappen is belast zei on langs: „Niemand gelooft meer aan boodschappen van regeringen. Maar de moge lijkheid om 35 000 toeristen te laten toestromen die een heel ander beeld kunnen uit dragen dan wat in de hele wereld heeft postgevat, dat is het wat al onze inspanningen waard is." De Argentijnse regering zal de komende tijd haar uiter ste best doen de buitenland se bezoekers, voetballers, supporters en journalisten te laten vergeten wat er in het land aan de hand is. De eufo rie van de wedstrijden moet het afdwalen van de gedach ten naar de 10.000 mensen die de afgelopen twee jaar ver moord zijn, de 15.000 die in die periode „verdwenen" zijn en de 8.000 politieke gevange nen voorkomen. De militai ren hebben hun uiterste best gedaan de wedstrijden zo goed mogelijk te organiseren, waarbij aan de hoogste vei ligheidsnormen wordt vol daan. Iedere bezoeker aan de wedstrijd staat geregistreerd doordat de kaartjes op naam zijn uitgegeven. Ook is be kend waar iedereen zit. zodat de aanstokers van eventuele ongeregeldheden zo opge pakt kunnen worden. Er is niets aan het toeval overgela ten. Alles zal rustig en orde lijk verlopen, voorzover het van de organisatie afhangt Geen evenwicht De vooraanstaande rol die militairen nu al weer meer dan twee jaar spelen in Ar gentinië is niet nieuw. Toch zou je dit in een land als Argentinië niet meteen ver wachten. De omstandighe den die in andere landen van Latijns-Amerika militaire re geringen aan de macht heb ben gebracht doen zich in Ar gentinië nauwelijks voor. Het land is groot en telt naar ver houding maar weinig inwo ners, ruim 25 miljoen. Het is rijk aan delfstoffen en wordt niet geteisterd door raciale of religieuze tegenstellingen. Het land heeft een goede, uit gebreide infrastructuur: vooral veel spoorlijnen, een ontwikkelde industrie. Reeds In de jaren vijftig verwierven de sterk ontwikkelde vak bonden voor de arbeiders vele sociale rechten en voor zieningen, die de vergelijking met West-Europa goed kon den doorstaan. Toch heeft Argentinië in de laatste dertig jaar geen even wichtig politiek stelsel gehad dat de spanningen die iedere dynamische samenleving kenmerken op een doelmati ge manier kon opvangen. Toen de inmiddels legendari sche Juan Peron in 1943 de macht greep, had Argentinië al meer dan tien jaar sociale en politieke onrust achter de rug. Vanaf dat jaar was hij de man die het gezicht van de Argentijnse politiek bepaal de. Als minister van sociale zaken nam hij een aantal maatregelen die erg goed vie len bij de arbeiders en dat leverde hem in de kortste ke ren een enorme populariteit waardoor hem in 1946 presi dentschap in de schoot viel. Economisch kreeg hij na af loop van de Tweede Wereld oorlog aanvankelijk flink de wind mee. De export van vlees leverde Argentinië wel kome deviezen. Toen de peri ode van economische opbloei echter voorbij was, keerde voor Peron het tij. In 1955 werd hij bij een militaire staatsgreep ten val gebracht. De periode 1955-1966 werd gekenmerkt door een ge mengd burgerlijk-militair be stuur dat sterk anti-peronis- tisch was. Vele sociale ver worvenheden werden in deze periode ongedaan gemaakt, maar tot een herstel van poli tiek evenwicht kwam het niet. In 1966 beslóot het leger alleen te gaan regeren. De burgerpresident Illia werd af gezet, het parlement ontbon den en daarmee begon de pe riode van de „Argentijnse re volutie" met achtereenvol gens de presidenten Onga- nia, Levingston en Lanusse. In deze periode kwam er een einde aan de protectionisti sche economische politiek van het land en kwam het buitenlands kapitaal volledig aan zijn trekken, tot onge noegen van arbeiders en een nieuwe generatie studenten, die zich sterk tot Peron voel den aangetrokken. Vanuit zijn ballingsoord Spanje bleef de grote leider nog steeds het politieke bedrijf in zijn land overschaduwen. TROUW/KWARTET] Maar de militairen kwamen tot de conclusie dat zij het alleen niet af konden. Gene raal Lanusse besloot; in 1972 het peronisme weer een kans te geven. Eind dat jaar keer^ de de grote leider weer terug naar zijn land. Op 11 maart 1973 werden verkiezingen ge houden waarbij Perons stro man, de tandarts Hector Campora, tot president geko zen werd onder de leuze: Campora president, Peron aan de macht. Peron keerde toen definitief naar zijn land terug en werd in oktober van datzelfde jaar met 62 procent van de stemmen tot presi dent gekozen De terugkeer van Peron werd geen herhaling van wat er in 1946 gebeurd was. De econo mische malaise stelde het re gime voor zware problemen, de politieke gewelddadigheid nam steeds verder toe en Pe ron nam zijn toevlucht tot een steeds repressiever be leid. De sociale onrust nam verder toe. Peron stierf me dio 1974, nog net op tijd om de definitieve ondergang van zijn regering niet meer mee te hoeven maken. Zijn derde vrouw Isabel, die nog geen sprankje van de stralenkrans van zijn tweede vrouw Evita had, sleepte het peronisme voort tot maart 1976, toen zij door het leger ten val werd gebracht. Ander kaliber Het militaire regime dat toen aan de macht kwam bleek van een heel ander kaliber dan de. militaire regeringen daarvoor. De toenemende strijd tegen gewelddadige be wegingen als de links-pero- nistische Monteneros en het trotskistische Volksbevrij dingsleger (ERP) in het noordwesten van 't land van de jaren zestig, hadden de militairen het gevoel gegeven dat zij verantwoordelijk wa ren voor de politieke situatie in hun land. De ideologie van de nationale veiligheid deed haar intrede. Het land moest beschermd worden tegen het opdringend communisme. De huidige president Videla betitelde de strijd tegen de gewapende verzetsstrijders als de „derde wereldoorlog tegen het communisme." De laatste jaren hebben ech ter duidelijk gemaakt dat ook de militairen de proble men waarmee Argentinië kampt niet aankunnen. De hollende inflatie uit de nada gen van het peronisme is we liswaar tot staan gebracht, maar men heeft de economi sche situatie nog lang niet onder controle. De inflatie is nog altijd tweemaal zo groot als het percentage dat men zich ten doel gesteld had. Vi dela's beleid heeft er onder tussen wel toegeleid dat de prijzen veel sterker gestegen zijn dan de lonen, zodat er in het vroeger zo welvarende Argentinië weer honger wordt geleden. Het multina tionale bedrijfsleven kreeg alle kansen, maar de burgers van het land dienden zich rustig te houden. De politiek bewuste Argentijnen lieten dit niet op zich zitten en kwa men tegen de regeringspoli- tiek in verzet, wat enorme onderdrukking tot gevolg had. Met krachtige hand hield de militaire junta de bevolking eronder. Onzekerheid Het laatste jaar lijkt er een toenemende onzekerheid on der de militairen te bestaan. Ze blijken niet over de ideale politieke en economische ideeën te beschikken die het land uit de crisis kunnen ha len. De inflatie en de werk loosheid blijven op een on aanvaardbaar niveau en het politieke verzet in binnen- en buitenland blijft zich weren, ondanks de succesvolle strijd tegen de guerrillabewegin gen. De militaire regering lijkt nu te willen streven naar een geleidelijke vergroting van de invloed van burgers op het bestuur, maar dan wel zonder dat de oude partijen weer een vinger in de pap krijgen. In maart van dit jaar om streeks de tweede verjaardag van de militaire coup die pre sident Isabel Peron ten val bracht, werden de eerste trekken van een nieuw beleid wat duidelijker. Generaal Vi dela zal zich op 1 augustus, als hij vanwege zijn leeftijd uit de militaire dienst ver dwijnt, aandienen als burger- president die vier jaar aan de regering blijft. In die periode wil hij toenadering zoeken tot burgerlijke bestuurders. Daarbij wil Videla niet ver vallen in de fout die generaal Lanusse in 1972 maakte die de militairen volledig terug trok uit de regering. Het leger zal op de achtergrond steeds een controlerende functie houden, terwijl de burgers het vuile werk opknappen De vraag is echter of bur gerlijke sectoren inderdaad bereid zullen zijn met de mili tairen samen te werken. Me dio april vond er overleg plaats tussen minister van arbeid generaal Horacio Uendo en de vakbeweging. Maar de vakbeweging is niet bereid tot samenwerking als er geen garanties komen dat de vakbonden en de vak bondsleiders hun vrijheid herkrijgen. Een aantal politi ci heeft zich wel toeschiete lijk betoond. Zo omschreef de leider van de radicale par tij Ricardo Balbin, Videla be gin april als een president die democratie wil. Ook een or ganisatie als het Agrarisch Verbond van Jorge Aguado dient zich als gesprekspart ner bij Videla aan. De meer derheid van de oude politieke leiders is echter niet bereid tot een politieke discussie met de militairen. Spanningen do Jo Het gebrek aan succes van het eigen beleid en het on vermogen om weer contact op te nemen met de burgerlij ke sectoren leidt tot ernstige spanningen binnen de strijd krachten. Admiraal Massera van de marine heeft zich te genover bezoekende buiten landers al zeer negatief uitge laten over de fascistische trekken in het optreden van het leger. Massera. die een van de drie leden van de mili taire junta is. doet voorko men of de repressie in Argen tinië alleen het werk is van het leger. Zelf heeft hij echter boter op zijn hoofd, want ook de marine heeft al heel wat staaltjes van geweld tegen politieke tegenstanders van de militaire regering ver toond. Toch maakt het feit dat hij zich afzet tegen Videla duidelijk dat de militairen onderling weinig eensgezind meer zijn en ook geen oplos sing meer zien voor de pro blemen waarmee het land kampt. Dit geeft het Argentijnse ver zet extra kracht. De militaire regering kan zich alleen met geweld handhaven en dat maakt haar innerlijk steeds onevenwichtiger. Ze zoekt naar politieke openingen, naar een politieke machtsba sis waarop ze kan steunen. Aan een succesvol verloop van de wereldkampioen schappen voetbal hoopt ze het nodige prestige te ontle- nen waardoor ze zich tegeno ver critici in binnen- en bui tenland weer enige tijd staande kan houden. De mili taire regering is innerlijk on zeker. Toch zal alleen een breed democratisch alterna tief het einde van de politieke rol van de Argentijnse mili tairen betekenen. En de trek ken van een dergelijk alter natief tekenen zich helaas in Argentinië nog niet erg dui delijk af. Van een medewerker Villazon is een stadje bij de grens van Bolivia en Argentinië. Het zand in de ongeplaveide straten waait er hoog op en be lemmert het uitzicht. Ie dereen moet in deze uit hoek van het armste land van Zuid-Amerika trein en bus verlaten, want de grens met Ar gentinië wordt te voet gepasseerd. De Argen tijnse douane kijkt de bagage duchtig na op al les wat mogelijk wijst op terroristische activitei ten of sympathiën. De Boliviaanse krant die ik bij me heb. wordt in be slag genomen. Een medereiziger Is zo onver standig geweest een boek mee te nemen waarin een foto van Karl Marx prijkt. Het resultaat van de verhitte discussie tussen de reiziger en de beambte wacht ik niet af. Ook het debat tussen een beambte en de niets vermoe dende bezitter van het boek Exodus van Leon Uris over het lot van de Joden duurt me te lang. In Argenünië kan het bezit van dit boek op zio nistische sympathiën duiden en dat is even erg als commu mstische sympathiën Marx was immers een Jood. Ontwikkeld Argentinië is het meest ont wikkelde land van Zuld-Ame rika Dat wordt onmiddellijk al duidelijk bij aankomst in de Argentijnse grensplaats La Quiaca. In plaats van de zanderige wegen van Villazon zijn er in La Quiaca geplavei de straten, grote etalages en geen auto's, die zoals aan de Boliviaanse kant. bijna uit elkaar vallen. Argentinië is enorm groot: van de noorde lijkste punt waar we ons nu bevinden, is het 4000 km tot het zuidelijkste stadje van de wereld. Ushuaia. op het Ar gentijnse deel van Vuurland. Om het reizen niet te duur te maken en toch niet te veel tijd te verliezen, reizen we 's nachts met bus of trein. In La Quiaca nemen we de nacht bus naar het acht uur verder gelegen Salta. Met mijn me dereizigers installeer ik me in de comfortabele Pullman- stoelen om van mijn nacht rust te genieten Wanneer ik juist ben inge dommeld stopt de bus. We worden opgeschrikt door twee binnenstappende mili tairen die met het machine geweer in de aanslag ieder een het bevel geven de identi teitspapieren in de hand te houden. Argentijnen moeten altijd een identiteitsbewijs bij zich dragen, waarnaar op leder uur van de dag (en nacht) gevraagd kan worden Als ze dat niet kunnen tonen, kan dat vervelende gevolgen hebben De militairen sommeren daarna iedereen de bus te verlaten, de kille nachtlucht in Mannen en vrouwen moe ten gescheiden met alle baga ge een kantoor in, waar alles voor de tweede maal grondig wordt nagekeken, inclusief de mensen zelf Kleumend stapt iedereen weer in de bus. Niemand is achtergebleven. Nog zes uur nachtrust rest ons tot Salta. Maar twee urn- later komt de bus onver wacht weer tot stilstand. De passagiers zuchten gelaten bij het zien van de schijnwer pers van de zoveelste militai re post. Opnieuw blinkende geweerlopen. Niemand is tij dens de reis in of uitgestapt, maar toch moeten alle passa giers weer de nu nog killere nacht in. Opnieuw wordt alle bagage overhoop gehaald on der luid gevloek van alle kan ten. Maar ook ditmaal over leeft iedereen de militaire zoekactie. Bot en blind Ervaringen van andere reizi gers die hetzelfde traject al eens afgelegd hebben, maken ons duidelijk dat we geluk hebben. De streek in de om geving van Jujuy, Salta en Tucuman in het noordwesten van Argentinië is langzamer hand berucht geworden van wege het botte en blinde mili taire optreden tegen reizi gers. Nu de wereldkampioen schappen voetballen dichter bij komen zou je een wat be leefder gedrag verwachten maar de trieste waarheid is dat volledig onschuldige bui tenlanders cn Argentijnen om de haverklap uit de bus of trein worden gehaald en voor controle een paar uur. of zelfs een paar dagen, worden vast gehouden Een collega van mij werd on- langs het slachtoffer van een militaire controle in Argenti nië Onder dreiging van een mitrailleur moest hij zonder enige uitleg de bus uit. Hij had nog juist tijd om zijn bagage te pakken voordat de bus weer wegreed Samen met zijn bagage werd hij af gevoerd naar de gevangenis van Ledesma. Protesteren en dreigen met inschakeling van hulp op officieel niveau mochten niet baten. Ook zijn semi-diplomatieke paspoort en zijn visum hielpen hem niets. Een verzoek om con tact op te mogen nemen met het dichtstbijzijnde Neder landse consulaat werd gene geerd. Nadat hem al zijn waardevol le spullen waren afgepakt moéht hij de nacht verder doorbrengen op een houten bankje zonder dekens in een koude cel. Toen hij daarop hevig begon te protesteren, te schreeuwen en op de deur van zijn cel te slaan, werd hij naar een isoleercel overge bracht, waar hij een hevige strijd met het aanwezige on gedierte moest leveren. De volgende dag mocht hij weer naar de gewone cel. Pas na drie dagen en een bezoek van de gevangenisdirecteur aan het gebouw, herkreeg hij zijn vrijheid en mocht hij zijn reis verder voortzetten. Dit soort ervaringen staat niet op zich zelf Vele buitenlanders wor den op deze manier te grazen genomen, maar ook Argentij nen die zich aan de borrelta fel eens te luid tegen de rege ring uitspreken, maken de kans zonder pardon in de ge vangenis te verdwijnen. Gevangenissen De situatie in de Argentijnse gevangenissen is bedroe vend. De capaciteit van de bestaande gevangenissen is lang niet berekend op de hui dige aantallen gedetineer den Het aantal politieke ge vangenen bedraagt volgens Amnesty International 8.000. In maart brak er nog een op stand uit in één van de groot ste gevangenissen in de buurt van Buenos Aires, waarbij ongeveer vijftig men sen om het leven kwamen. Volgens officiële functiona rissen was brand daar de oor zaak van. maar volgens oog getuigen werden ze doodge schoten door geweervuur van de bewakers. In de gevange nis zaten 5.000 mensen, onder wie veel politieke gevange nen. terwijl de officiële capa citeit 2.000 bedraagt. De mensen in de gevangenissen moeten slapen zonder de kens. Ook de voedselsituatie is bedroevend. In de gevange nis van Ledesma moet men het iedere dag doen met een broodje en een bordje slappe soep. Verder krijgt men al-, leen water. Familieleden vul len dit schrale menu zoveel mogelijk aan en soms krijgen gevangenen wat extra's door de bewakers steekpenningen toe te stoppen. Argentinië is een verdeeld land met veel wanhopige mensen. Geweld is een nor maal bestanddeel van het da gelijks leven. Sinds de huidi ge militaire regering aan het bewind is. wordt praktisch op oorlogsschaal strijd gevoerd tegen alles wat riekt naar lij delijk of gewelddadig verzet tegen de bestaande struc tuur Het gewelddadige ver zet van Monteneros en van het Volksbevrijdingsleger (ERP) heeft een gevoelige klap gehad, maar helemaal verdwenen is dit verzet nog niet. Sluipschutters vormen een constante bedreiging voor de handlangers van het militair regime. Overheidsge bouwen worden nog steeds bewaakt door militairen die achter zandzakken in dek king liggen. Militaire pa trouilles zijn dag en nacht op pad. Dienstplichtige De soldaten in Argentinië worden op een barbaarse ma nier gedrild om het land te gen binnen- en buitenlandse vijanden te verdedigen. Een dienstplichtige militair ver telde me dat sterven nooit veel erger kan zijn dan dienst doen in het Argentijnse leger. Lijfstraffen zijn er heel ge woon. Geen wonder dat de militairen dezelfde straffen toepassen op gevangenen. Vele tegenstanders van het regime hebben die behande ling dan ook niet overleefd. Wanhopige vaders en moe ders blijven hopen op het wonder van de terugkeer van hun verloren zoon of dochter. Vaak willen zij niet praten over de verdwijning van hun kind uit vrees dat dit hun situatie nog zal verslechte ren. Anderen blijven echter protesteren, "zoals de „gekke moeders" op het Plaza de Mayo voor het presidentiële paleis in Buenos Aires. Zij komen eenmaal in de week bij elkaar en maken een ron de over het plein voordat de patrouilles van de politie ar riveren. Als die komen dan gaan de vrouwen weer even stil uit elkaar als ze zijn gekomen. Wanhoop beheerst ook de ge zinnen die minder direct bij de politieke situatie zijn be trokken. Zij ervaren aan den lijve de gevolgen van het strakke economische beleid van de regering, dat de sala rissen in de hand houdt maar de prijzen uit de pan doet rijzen. Vorig jaar kreeg ik voor een dollar 280 Argentijn se peso's, nu 650, een inflatie van bijna 150 procent. De prijsstijgingen zijn dienover eenkomstig. De Argentijnse middenklas se is relatief de grootste van Zuid-Amerika en had tot voor kort een redelijk wel vaartsniveau, waarbij het be zit van een auto eerder regel dan uitzondering was. Ook de arbeidersklasse had tij dens het regime van presi dent Peron haar lot aanzien lijk weten te verbeteren. De vakbonden wisten een be hoorlijk voorzieningenpak ket te verkrijgen en bouwden bij voorbeeld voor hun leden overal in het land vakantie verblijven. Buitenland De laatste jaren is Argentinië economisch hard achteruit gehold. Er is geen geld meer om de inmiddels peperdure auto's te kopen. Binnenland se autofabrieken sluiten bij gebrek aan afzet, waardoor de economie nog afhankelij ker wordt van buitenlandse ondernemingen. Het verzet richt zich vooral tegen deze toenemende afhankelijkheid van het buitenland en tegen de beknotting van de politie ke en sociaal-economische rechten. De regering doet haar uiter ste best met het oog op het gigantische spektakel van de wereldkampioenschappen voetbal dit verzet zo veel mo gelijk te beperken. De Monte neros hebben al aangekon digd dat zij tijdens de kampi oenschappen geen acties zul len ondernemen, maar de mi litairen hebben wel hun twij fels over die belofte. Een an dere kopzorg is de veel voor komende diefstallen van identiteitskaarten. Deze wor den ontvreemd om in het bui tenland wonende Argentij nen de kans te geven in de stroom van toeristen naar hun land terug te keren om tijdens de kampioenschap pen aandacht te vragen voor het lot van politieke gevange nen en ballingen. Miljarden hebben de Argen tijnse militairen uitgegeven aan de bouw van hotels, ver betering van wegen, con structie van stadions en aan propaganda om de wereld kampioenschappen tot een succes te maken. Terwijl de autoverkoop stagneert, schieten in de buurt van Bue nos Aires, Cordoba en Men- doza de vierbaanswegen de grond uit. De buitenlandse bezoekers zullen er wel door geïmponeerd zijn, al zullen de hotelprijzen en de voort durende militaire controle hen niet meevallen. En als hij zijn ogen de kost geeft dan zal hij ook de ellende van de wanhopige ouders en de van planken en golfplaten opge trokken huisjes aan de rand van de grote steden ontwa ren. De mensen die daar wo nen hebben voor het hele spektakel de broekriem mo gen aanhalen en zij zijn het meest gediend door een boy cot van de wereldkampioen schappen. Iedereen die de 'militairen de gang van hun propagandacampagne laat gaan. is medeverantwoorde lijk voor de bestendiging van de huidige situatie in Argen tinië

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 16