j)e betrekkelijke vrijheid van de oppositie in Polen
*PPf
Cï
Elke hartluchtbrug is eigenlijk 'een brug te ver'
edward Lipinski, oudste dissident: 'Er is een kleine marge voor veranderingen, die wordt onvoldoende gebruikt'
4og dit jaar bouw van Europese kliniek in België
Wachttijden nog
steeds te lang
iANDAG 22 MEI 1978
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
Ui ai
derjof Hanneke Wijgh
der -
Zulq
eel IBSCHAU - Prof. dr. Ed-
ird Lipinski is 89 jaar Hij is
oudste dissident in Polen,
te j^ar nog steeds actief. Hij
irijft brieven aan prominen-
leden van de communlsti-
partij, ondertekent pro-
hrtjlten, werkt voor het Comité
ia) or Sociale Weerbaarheid en
»aa ds een paar maanden geeft
ze colleges in het kader van de
,1°" legende universiteit", de on-
rgrondse universiteit van
len.
i is niet de enige dissident in
het en. Er zijn er meer. Met de veel
an igere Adam Michnik en Jacek Ku-
len vormt hij echter een trio, dat
mjjel naar buiten treedt. Lipinski bij-
g. >rbeeld schreef in mei'76 een open
ef aan partijleider Edward Gie-
oah Jacek Kuron schreef in juli '76,
de veroordeling van de stakers in
idom en Ursus tot gevangenls-
pidJaffen van drie tot tien jaar, een
^en brief aan Berlinguer, secreta-
generaal van de Italiaanse Com-
inistische Partij. Adam Michnik
islotte deed in dezelfde maand
Otyt twaalf anderen een dringend
roep op onder andere Sartre en
ICl ii
Een bijeenkomst van het Comité voor Sociale Weerbaarheid. Links Jacek Kuron, rechts Edward
Lipinski. Foto's Rolt Orthel
jaar later hebben de Poolse
identen hun activiteiten verlegd
de universiteit. Met vijftig an-
wetenschapsmensen richtten
econoom Lipinski en de histori-
6 Michnik begin februari het Ge- bi«.—
•jdtschap voor Wetenschappelijke r l33QStOtGf1
r™ irsussen op, de officiële paraplu
ook grijpt de politie eerder in. Op het
moment dat de docenten van de
„vliegende universiteit" in Warschau
op de trein stappen om in Krakau,
Gdansk, Wroclaw of Poznan colleges
te geven worden ze gearresteerd en
voor 48 uur in de cel gezet. Adam
Michnik bijvoorbeeld heeft de laat
ste maanden al menige nacht op het
politiebureau doorgebracht.
^"Jor de „vliegende universiteit." Li
jf iski: „De wetenschap wordt gema-
"r' rnleerd op de Poolse universitei-
,vin Zeker bij vakken als economie,
>chiedenis en sociologie is er spra-
l van directe censuur door de
rtij."
talinisme taboe
orbeelden kent hij genoeg. Lipins-
„Het Molotow-Ribbentrop Pact
1939, waarin Duitsland en Rus-
ïd overeenkwamen dat Polen van
aardbodem moest verdwijnen,
>rdt niet gedoceerd. En de Stalinis-
Bche periode van na de oorlog, toen
lizenden mensen in de gevangenis
ten en anderen werden gemarteld,
helemaal taboe. Bij economie mag
er de Poolse plan-economie niet
>rden gediscussieerd. Terwijl het
ird nodig is dat er instituten be-
aan waarin in grote vrijheid over
le nationale problemen kan wor-
n gesproken."
e colleges van de „vliegende uni-
rsiteit" worden in particuliere hui-
n gegeven. Het is niet zonder risi-
i. De politie heeft al verschillende
iren een inval gedaan. De studen-
twintig tot honderd in aantal,
erden genoteerd. De gastheer
eeg een boete van 5000 zloty opge-
gd (plusminus 350 gulden). Soms
Met de instelling van de „vliegende
universiteit" heeft de dissidentenbe
weging in Polen aan gewicht gewon
nen. Dat blijkt wel uit de houding
van de politie, die met de dag hard
nekkiger wordt. Toch lijkt ze een
openlijke confrontatie uit de weg te
gaan. De politie en de douane beper
ken zich tot plaagstoten en peste
rijen.
Een oudere dissidente: „Bij mijn ver
trek naar Amerika, waar ik na een
uitreisverbod van negen jaar naar
toe mocht omdat mijn broer er op
sterven lag, moest ik me op het vlieg
veld van Warschau geheel ontkle
den. Tot in de kleinste openingen
werd er gekeken. Het was bijna zoals
in Auschwitz."
De oppositie, hoewel illegaal, treedt
sinds twee jaar in de openbaarheid.
Dat gebeurt, door middel van comi
tés, door open brieven, door geza
menlijk ondertekende verklaringen.
De directe aanleiding vormden de
massale stakingen in Radom en Ur
sus op 24 juni 1976 uit protest tegen
de forse verhogingen van de voedsel
prijzen. Hoewel premier Jaroszetisj
nog dezelfde avond de prijsverhogin
gen introk, waarmee hij min of meer
de stakende arbeiders in het gelijk
stelde, werden de stakers toch een
maand later tot lange gevangenis
straffen veroordeeld.
De rooms-katholieke kerk, traditio
neel een opponent waar de partij
rekening mee dient te houden, pro
testeerde heftig, Jacek Kuron
schreef een open brief aan Berlingu
er. De secretaris-generaal van de Ita
liaanse communisten pleitte daags
erna voor verzachting van de gevan
genisstraffen. Adam Michnik en
twaalf anderen riepen de hulp in van
een westerse schrijver. En als klap
op de vuurpijl werd in september '76
door veertien kunstenaars en weten
schapsmensen het Comité ter Verde
diging van de Arbeiders opgericht.
Onder de initiatiefnemers Jerzy
Andtzejewski, de schrijver van „As
en Diamant", Jacek Kuron, Edward
Lipsinski en de priester Jan Zieja.
Volledige amnestie
Hun belangrijkste streven was de
vrijlating van alle gevangen arbei
ders. Daarnaast zette het comité
zich in voor de ondersteuning van de
getroffen gezinnen. De sympathie
onder de Poolse bevolking voor het
werk van het comité was groot. In
een paar maanden tijd werd twee
miljoen zloty opgehaald (honderd
zestig duizend gulden). Een handte
keningenactie, opgezet door de par
tij waarin men de beëindiging eiste
van het comité werd openlijk gesa
boteerd.
Een bijna volledige overwinning
boekte het Comité ter Verdediging
van de Arbeiders op 23 juli '77. Die
dag werden de laatste stakers vrijge
laten. Ook de negen comité-leden,
die medio mei gevangen waren ge
zet, onder anderen Michnik en Ku
ron, kregen algehele amnestie ter
gelegenheid van de 33-ste verjaardag
van de Poolse Volksrepubliek. Al
leen twee eisen waren toen nog niet
vervuld: volledig eerherstel voor de
ontslagen arbeiders en een minu
tieus onderzoek van het politie-op-
treden bij de juni-rellen.
Traditie
Het comité veranderde in september
'77 van naam. Sindsdien heet het
officieel het Comité voor Sociale
Weerbaarheid. Het heeft min of meer
dezelfde oogmerken als de in maart
'77 opgerichte Beweging voor de Ver
dediging van de Rechten van de
Mens. Met de solidariteitscomités,
die in diverse universiteitssteden
een bloeiend leven leiden, zijn aldus
de dissidenten in kaart gebracht,
ook al zijn er vele sympathisanten,
die uit veiligheidsoverwegingen zich
niet bij een dissidente organisatie
hebben aangemeld.
Hoewel de oppositie sinds twee jaar
openlijk aan de weg timmert, de
veertien ondergrondse tijdschriften
zijn min of meer bekend, steunt zij in
de praktijk op een zekere traditie. Al
in de jaren zestig en de beginjaren
van zeventig werd geprotesteerd te
gen de beknotting van de burgerlijke
vrijheden. Het protest geschiedde,
en dat is haast ook een traditie, in de
vorm van een „open brief".
De ondertekenaars van de „open
brieven" hebben het nimmer gemak
kelijk gehad. De filosoof Leszek Ko-
lakowski werd uit de partij gezet en
later ontslagen op de universiteit.
Jacek Kuron en Karol Modzelewski,
die zich in 1965 tot de partij richtten
met een gedegen marxistische ana
lyse van de problemen van hun land,
werden er tweemaal voor in de ge
vangenis gezet. Eerst in '65 en nog
eens-in '68, omdat aldus de rechter
hun „open brief" mede de studenten
rellen van '68 had veroorzaakt.
De situatie is in zoverre verbeterd
dat de dissidenten niet meer achter
de tralies worden geplaatst. Ze wor
den nog wel opgepakt, maar meestal
ook weer na de voorgeschreven 48
uur ontslagen. Werken is echter on
mogelijk. Wie een brief ondertekent,
weet dat hij binnen de kortst moge
lijke keren wordt ontslagen. Schrij
vers worden niet meer uitgegeven.
Zbigniew Herbert bij voorbeeld, een
groot Pools dichter en toneelschrij
ver, tevens frequent ondertekenaar,
woont al twee jaar in West-Berlijn,
omdat hij in zijn eigen land niet
meer kan publiceren. Als er een en
kele maal een toneelstuk van Her-
bert in een van de Warschause thea
ters wordt opgevoerd, ontbreekt zijn
naam op de affiche.
Toch beter
Toch de dissidenten zijn de eer
sten om het te beamen verschilt
de situatie in Polen hemelsbreed van
die in de andere Oostbloklanden.
Joeri Orlow, een Rus die zich voor
dezelfde vrijheid inzet als zijn Poolse
collega's, wordt voor zeven jaar naar
een werkkamp verwezen. In Oost-
Duitsland verliest de dissident zijn
staatsburgerschap en in Tsjechoslo-
wakije wordt hij direct gearresteerd.
Juist dit verschil, dat in het voordeel
van Polen uitvalt, geeft de dissiden
ten hoop. Lipinski: „Er is een kleine
marge voor veranderingen, die nog
onvoldoende wordt gebruikt." Een
medewerkster van de Warschause
universiteit: „Binnen de kring van
dissidenten wordt heel verschillend
over de toekomst gedacht. Er zijn
linker en rechter vleugels, met elk
een andere optiek op wat mogelijk
is. Ikzelf geloof niet meer in radicale
veranderingen. Als we de vrijheden
die we nu verworven hebben zoals
het lezen van buitenlandse boeken
en tijdschriften kunnen behouden, is
dat al meer dan ik voor mogelijk
houd."
Extreem-radicale veranderingen
worden ook door andere dissidenten
niet voor wenselijk gehouden. Adam
Michnik bepleit in zijn studie „De
nieuwe evolutie" een langzame ont
wikkeling van de democratische
krachten. „Voor mij is de enig denk
bare politiek voor dissidenten een
voortdurende strijd voor veranderin
gen, gebaseerd op een evolutie die de
burgerlijke vrijheden zal vergroten
en het respect voor de mensenrech
ten zal garanderen."
'Luxe problemen'
Sommige dissidenten zien meer in
economische veranderingen. Een
bijna afgestudeerde filosoof: „Onze
problemen zijn luxe problemen in
vergelijking met die waar de Poolse
arbeider mee te kampen heeft. Hij
verdient wel een redelijk salaris,
maar er zijn geen welvaartsproduk-
ten om te kopen, behalve in de dure
dollarwinkels. Zijn vrouw staat na
een even lange werkdag nog eens
uren in de rij voor vlees en ander
voedsel."
Lipinski, econoom van huis uit, be
aamt dat economische hervormin
gen een noodzaak zijn. „De bureau-
In de grondwet komt het woord „par
tij" niet voor. Niemand kan ons ver
bieden onafhankelijk te denken. Het
is heel goed als er verschillende
meningen bestaan.
Stefan Myzkiewietsj-Niesiolowski
veroordeeld tot zeven jaar gevange
nisstraf
cratisering smoort elk particulier ini
tiatief in de kiem. Er is geen creatie
ve activiteit, noch bij de arbeiders,
noch bij de door de staat geleide
ondernemingen. Daarnaast gedra
gen zich de grote industrieën uiterst
monopolistisch. Het lijkt welhaast
een contradictie maar in Polen zijn
de staatsondernemingen nog mono-
polistischer dan de grote onderne
mingen in de kapitalistische landen,
omdat daar de concurrentie een rem
mende werking kan hebben."
Toch gelooft Lipinski niet dat de
evolutie door de arbeiders zal wor
den ingezet. „Ze hebben geen leiders,
geen eigen pers, geen informatie. Ze
beschikken niet over een politieke
visie. Arbeiders komen alleen in op
stand als er aan de prijzen wordt
getornd, maar ze zijn niet geïnteres
seerd in een vrije pers en in een vrije
cultuur. Het zullen de intellectuelen
zijn, die dit soort zaken bevechten."
Veertien prominenten
Hoe vreemd het ook klinkt, ook bin
nen de communistische partij wor
den meningen geventileerd, die dik
wijls niet voor die van de dissidenten
onderdoen. In Januari van dit jaar,
aan de vooravond van het partijcon
gres, werd een brief bekend gemaakt
van veertien prominente partijleden,
die er niet om liegt. Zij vragen om
vrije meningsuiting, vrijheid van dis
cussie, en een eerlijke confrontatie
met andere ideeën. Naast de eis van
een democratische hervorming van
de maatschappij, stellen zij dat een
te grote bemoeienis van de partij in
de vakbonden en in het parlement
ongewenst is. Tenslotte, aldus de
veertien, zal een verandering binnen
de structuur van de partij de partij
geen kwaad doen.
Edward Gierek had op het partijcon
gres heel wat woorden nodig om zijn
straat schoon te vegen. Hij wees na
drukkelijk op alles wat in Polen was
bereikt. „Ons politieke systeem ga
randeert aan elke Poolse arbeider
alle economische, sociale rechten en
de mogelijkheden om er gebruik van
te maken."
Hoewel Gierek toegaf dat er nog best
wat verbeterd kon worden, viel hij
tegelijkertijd uit naar de veertien
briefschrijvers en indirect naar de
dissidenten. Hij noemde hen „anti
socialistische krachten, ondersteund
door het buitenland". Gierek: „In
ons land opereren kleine groepen
tegenstanders van het socialisme,
die schimpen op onze liberale demo
cratie, die de sociale principes van
onze maatschappij aantasten, en die
proberen haat te zaaien binnen de
gemeenschap."
Geen socialisme
Zijn oude partijgenoot, maar tege
lijk tegenstander prof. Edward Ll-
plnksl heeft een geheel andere kijk
op de materie: „In Polen is geen
sprake van socialisme. Er is geen
socialisering van de produktie, geen
socialisering van de vrijheid. De es
sentie van het huidige systeem is dat
de partij denkt dat ze alles van bo
ven af kan regelen, dat de partij
omnipotent is. Als de partij zich niet
overal mee bemoeit, de kleine beslis
singen aan de bevolking overlaat,
vreest ze al kapitalistische ontwik
kelingen. Maar dat is niet waar. Ik
als 89-jarige marxist weet waarover
ik praat."
Op vrijdag 26 mei zendt de Ikon de
tweede film van Rolf Orthel over Po
len uit. Daarin een reportage over het
Comité voor Sociale weerbaarheid.
Edward Lipinski
Iedere hartluchtbrug of het nu Houston, Londen of Genève is
is eigenlijk een brug te ver, maar zolang de wachttijd in
ederland nog altijd zo'n twaalf maanden bedraagt, blijven deze i
ichtbruggen wel nodig. In een eerste gesprek met mevrouw
eder-Smit, staatssecretaris van volksgezondheid, sprak ze van
en noodzakelijk kwaad. Dat ben ik met haar eens, maar wel met
e nadruk op noodzakelijk, totdat de wachttijd hier tot het
idelijke is teruggebracht. In onze ogen is dat drie maanden."
Is voorzitter van de Nederlandse
artpatiëntenvereniging (NHV) weet
iet van Overveld waarover hij
raat. Van Overveld heeft zelf twee
artinfacten gehad, moest ruim een
lar wachten, voordat hij in Utrecht
)n worden geopereerd en kreeg na
jn laatste infarct te horen, dat hij
og een jaar of vijf te leven had. „Je
egrijpt dus, dat toen ik 46 werd, ik
ie verjaardag wat extra uitbundig
Vb gevierd.
f
Dor Kees de Leeuw
ij is nu net zo oud als de onver-
loeibare knokker Henk Fievet uit
reda, die hij na diens overlijden in
bruari vorig jaar opvolgde. Geen
emakkelijke taak, als men weet hoe
ïverzettelijk de idealist Fievet was
zijn streven naar meer open hart-
jeraties in Nederland. De capaci-
ïit daarvan is vorig jaar nog door de
eenmalige staatssecretaris Hen
riks gesteld op zesduizend per jaar
1980. Dit aantal moet gehaal d-
unnen worden met behulp van ope-
atiemogelijkheden in de ziekenhui-
en De Zonnestraal in Hilversum en
>e Klokkenberg in Breda. Daarmee
'ilde Hendriks de luchtbruggen zo
nel mogelijk overbodig maken. De
raag is of dat reëel is, gelet op de
uidige situatie, waarin hart- en
aatziekten steeds meer toenemen
doodsoorzaak nummer één
ormen.
'iet van Overveld: „Kijk, vorig jaar
Jn er ruim 2200 operaties gedaan in
'ederland en via de luchtbruggen in
'et buitenland nog zo'n duizend,
naar de wachttijd is met geen centi-
neter teruggelopen. Het aantal
'achtenden voor u bedraagt nog
keds ongeveer vierduizend en leder
«ar komen er meer bij, maar opera-
'ef gezien gaan er niet veel van af.
En dan moet niet uit het oog worden
verloren, dat de mensen die nu naar
het buitenland zijn gegaan, anders
ook nog op de achtlijst zouden
staan."
Voorzitter Van Overveld gelooft niet,
dat die zesduizend operaties in 1980
al worden gehaald. De helft van die
operaties moet namelijk in de acade
mische ziekenhuizen worden ge
daan, maar als deze ziekenhuizen
en dan valt Utrecht nog steeds af
elk tot driehonderd operaties per
jaar komen globaal genomen, dan
mag je blij zijn. Dat is de top en
goed, nu mag Nijmegen twee opera
tiekamers bijbouwen, maar de aca
demische ziekenhuizen zijn er ge
woon niet voor om de problemen
met de hartchirurgie op te lossen. De
structuur ervan deugt niet. De chi
rurgen daar moeten studenten oplei
den, congressen aflopen en ook nog
opereren. Mijn inziens is het fout om
te proberen één onderdeel de hart
chirurgie van heel Nederland in de
academische ziekenhuizen te doen."
Piet van Overveld: iedereen voelt zijn eigen pijn toch het beste.
Het grootste
Van Overveld zegt dat het Anthoni-
us-ziekenhuis in Utrecht, waar hij
zelf destijds ook is geholpen, met
duizend operaties per jaar het groot
ste centrum in Nederland is. „En als
De Klokkenberg en Zonnestraal sla
gen, komen er zo mogelijk nog dui
zend operaties bij. hoop ik. Dan be
gint het er een beetje op te lijken,
maar het is nog niet voldoende. De
kwaliteit is Nederland is gewoon
goed. Het is alleen jammer, dat niet
iedereen er gebruik van kan maken.
Vandaar het plan voor de bouw van
een Europese hartkllniek net over de
grens in België.
Piet van Overveld: „Dat is eigenlijk
gekomen door uitlatingen van Hen
driks. toen wij dramden: er moet
meer hartchirurgie komen. Hij zei
daarop: jullie wonen ergens in een
Walhalla, want de situatie in de lan
den om ons heen is veel erger. En dat
is ook zo. Met onze luchtbruggen
gaan Belgen en Duitsers mee, want
in België staat de hartchirurgie nog
in de kinderschoenen en in West-
Duitsland moeten ongeveer twintig
duizend operaties per Jaar worden
gedaan. Het zijn er maar vijfduizend
en het aantal wachtenden bedraagt
15.000. Dat is een enorm aantal. In
Frankrijk is de situatie net zo. Het is
ook eigenlijk te gek, dat er Nederlan
ders naar Londen gaan voor een ope
ratie, terwijl een Engelsman twee
jaar moet wachten."
Hij legt uit, dat dat komt, doordat de
gezondheidszorg er genationaliseerd
is. De chirurg geniet een overheids-
inkomen, doet één operatie per week
en zit verder in particuliere klinie
ken. Daar brengen wij Nederlanders
naar toe, maar een Engelsman die
niet zoveel verdient dat hij in een
dergelijke kliniek kan worden gehol
pen, omdat hij geen particuliere ver
zekering kan afsluiten, moet zijn tijd
gewoon afwachten.
Foto: Hans van den Bogaard.
„Gelet op die situatie zijn we contac
ten gaan leggen om dit probleem
Europees aan te pakken. Wij zijn de
enige vereniging in Europa op dit
gebied en hebben van daaruit de
internationale vereniging „Europese
kliniek voor hart- en vaatziekten"
opgericht, waarin chirurgen, artsen,
een jurist en ik als leek zitten. En de
burgemeester van de enclave Baarle-
Hertog, waar de kliniek als het even
kan nog dit jaar zal worden ge
bouwd. Exact dezelfde plannen, die
wij hier in Nederland hadden voor
een hartkliniek, zijn nu bij de Belgi
sche overheid ingediend."
Piet van Overveld: „Aansluitend
daarop zijn er in navolging van het
vrije verkeer van artsen binnen de
EG In het Europese parlement
vragen gesteld over het vrije verkeer
van patiënten. De gezondheidscom
missie is toen tot de volgende uit
spraak gekomen: als een inwoner
van een lidstaat een behandeling
moet ondergaan, die in het verzeke
ringspakket zit en hij deze in zijn
eigen land niet (of niet op tijd) kan
krijgen, kan die patiënt in een ande
re lidstaat worden behandeld. Het
ziekenfonds of de ziektekostenver
zekering zijn dan verplicht de behan
deling te betalen. Dus kan een En
gelsman rustig naar een Europese
kliniek gaan en kan een arts er ge
woon zijn werk doen. Dat is geen
enkel punt meer."
Voorlopig 120
Van Overveld vertelt, dat de plannen
zo goed als rond zijn en dat het
wachten alleen nog is op de goedkeu
ring van de minister van volksge
zondheid in België, die ieder mo
ment kan afkomen. De kliniek krijgt
voorlopig 120 bedden, terwijl er voor
familieleden een hotel wordt neerge
zet met omstreeks tachtig bedden.
De bouwkosten worden geraamd op
zestig tot zeventig miljoen gulden en
het hele complex gaat werk bieden
aan negenhonderd mensen. Van
Overveld schat dat een operatie
komt op 16.000 gulden tegen in Ne
derland ongeveer 30.000 en voegt er
aan toe, dat er al plannen zijn voor
een tweede kliniek, die elders in Eu
ropa moet komen, bijvoorbeeld in
West-Dultsland of Italië.
Keihard
Tijdens ons gesprek valt regelmatig
de naam van Henk Fievet. „Tegen
die opvolging heb ik toch wel opge
zien, omdat je altijd met je voorgan
ger vergeleken wordt," aldus de
voorzitter van de Nederlandse hart
patiëntenvereniging. „Fievet was erg
goed. maar de manier waarop hij het
deed was ook wel onmenselijk. Zo
zou ik het niet kunnen. Als vertegen
woordiger in encyclopedieën wist
hij, dat Je je ergens in moest vastbij
ten. Dat zat er al van Jongsaf aan in.
Ik ben ook vertegenwoordiger ge
weest. artsen bezoeker, maar ik
moest het niet van een agressieve
verkoop hebben. Het was meer lan-
gere-termijn-werk en dat probeer ik
nu als voorzitter voort te zetten."
„De strijd om de luchtbruggen is
overigens wel keihard geweest. We
hebben enorm moeten vechten,
voordat we als gelijke gesprekspart
ner werden geaccepteerd, maar nu
wordt er met ons als belangenorgani
satie wel degelijk rekening gehou
den. Ik ga er vanuit, dat je de staats
secretaris wel de tijd moet gunnen,
maar aan de andere kant zijn we al
zolang bezig en liggen er zoveel plan
nen, dat de kwestie van de open
hart-chirurgie toch wel binnen enke
le jaren moet worden opgelost. Wat
dat betreft ben ik gematigd optimis
tisch, maar voorlopig blijven de
luchtbruggen naar Londen, Genève
en ook Houston nog gehandhaafd."
Plet van Overveld, die zelf aan den
lijve heeft onderbonden wat het is
om hartpatiënt te zijn, zegt dat je in
zo'n vereniging pas echt merkt, hoe
groot het leed is onder patiënten en
niet te vergeten familieleden. „Het
gekke is, dat hier iemand na een
hartoperatie in de WAO gaat. terwijl
in Amerika is komen vast te staan,
dat zo'n patiënt na operatie en reva
lidatie best weer aan het werk kan
gaan. Ik heb zelf destijds bij het rijk
gesolliciteerd, maar als Je dan eer
lijkheidshalve in Je brief vermeldt,
dat Je een hartoperatie hebt onder
gaan, word Je al afgevoerd. De lange
wachttijden dragen er mede toe bij,
dat iemand in de WAO terechtkomt.
Je bent eigenlijk de onzichtbare in
valide, want uiterlijk zie je aan een
hartpatiënt niets. Aan mij ook niet,
want ik zie er voor mijn leeftijd best
gezond uit. maar iemand die het niet
heeft meegemaakt, kan zich er geen
Voorstelling van maken. Iedereen
voelt zijn eigen pijn toch het beste."
Onbegrip
Zegt dat veel hartpatiënten ook
agressief zijn, omdat ze een hoop
onbegrip ontmoeten. „Ze worden
toch een beetje met de nek aangeke
ken. Dat komt mede door de omge
ving, die een dergelijk iemand ziet
autorijden en op vakantie gaan en
:dan roept: die man mankeert niks.
Hij belazert de zaak en ik maar voor
hem werken. Dat komt hard aan.
vooral als je zelf weet hoe vaak hart
patiënten niet proberen om alsnog
aan de slag te komen."
