Systematisch stoken een handicap
Modellen van Club van Rome ondeugdelijk
Werknemers krijgen
inketbakkerij niet
Bührmann:
nog winst op
oud papier
Hulpplannen voor visserij
liggen al op tafel
Üaijenhoff: persoonlijke kritiek raakt mij alleen als bedrijf in geding is
»raiedingsbonden betreuren
^spraak rechters
Promovendus: „Meadows had kennelijk zelf onvoldoende inzicht"
Haven van Londen
neer faillissement
olati
tea
an r Pieter van Lakerveld
„Als wij in 1972 ons saneringsplan hadden
(voerd. dan zouden wij, over de laatste jaren gerekend,
chien met een geringere vermindering van de arbeids-
tsen hebben kunnen volstaan dan nu. Het is net als bij het
ellen van een operatie: dat maakt de ingreep voor de
ént alleen maar zwaarder."
[het woord is jhr. G. Kraijen-
de scheidende voorzitter van
kad van bestuur van Akzo. Hij
bert op een opmerking, dat
S wel van een „salamipolitiek"
huldigd is. Een hele serie sane-
fn en iedere keer moest er weer
ilakje van de worst af. Kraijen-
laten we even in het verleden
jan. Wij zijn de eerste keer
én totaalplan gekomen. En u
j wat daarvan terecht is geko-
steujin 1972. Als men er ons nu van
huldigt iedere keer opnieuw
en sanering te komen, dan zeg
heeft ons daartoe gedwon-
Als ik opnieuw mocht begin-
[zou ik het zeker niet allemaal
doen. Wel zou ik willen pro-
het zwakke deel van Akzo
er af te bouwen en het sterke
[sneller uit te bouwen.
Igens mogen we niet vergeten
r(,de wereldeconomie ook niet
t meegezeten. En als we dan
jdat geachte instituten als de
de wereldeconomie volko-
j verkeerd kunnen inschatten,
s het voorspelbaar dat bedrij
ver ook wel eens naast zitten
mn prognoses. Wat nu gebeurt
indig. Wij willen ook wel meer
ifcteren. Maar de ruimte daar-
verliezen we naarmate we lan-
i de rode cijfers blijven.
)rak over snel saneren. Zou een
Del mogelijke uitvoering van de
jige saneringen dan nog arbeids-
Ijthjtsen kunnen redden?
nzicf
igrijljenhoff: De ingrepen waarover
bverleg is met de verschillende
jners. zijn noodzakelijke stap-
i Als de wereldeconomie nu
t. anders dan de voorspellingen.
Itief uitpakt, dan sluit ik niet
dat wij bij Akzo sneller aan de
naafikant terechtkomen. Maar op
ogenblik is onze concurrentie-
|tie niet sterk.
tbt bij de saneringen veel met de
aonden te maken gehad. Is er na
TT*, met ondermeer de bezcttings-
V.^ jn Breda een ontwikkeling ge-
»m st in de relatie Akzo-bonden? Is
ps van vertrouwen gegroeid?
lijenhoff: Het moet van twee
pten komen. Van onze kant is er
fa duidelijk het besef dat je erg
i informatie moet geven, veel
er dan we vroeger gewend zijn
feest: dit om de andere partij
juiste inzicht te geven, bij die
ere partij heeft het geruime tijd
eer ze die informatie als
fouwbaar hadden aanvaard. Nu
heb ik toch wel de indruk dat dit
leerproces in volle gang is. Met an
dere woorden: dat de vakbonden
op door ons verstrekte feiten aan
kunnen en dat wij er op kunnen
vertrouwen dat de informatie op de
juiste wijze wordt bekeken. Ik heb
sterk de indruk dat we op het goede
pad zijn.
Betekent dat bij u ook meer begrip
voor het standpunt van de bonden?
Kraijenhoff: Niet zo zeer begrip,
het is meer een kwestie van ver
trouwen. Als dat bestaat is het niet
zo n probleem dat je het niet met
elkaar eens bent. Het enige wat wij
vragen is het op eerlijke wijze met
elkaar spreken en te weten waar
het nee werkelijke nee is en het ja
werkelijk ja.
In een rede, twee jaar geleden in
Sankt Gallen, hebt u gezegd: de
maatschappelijke ontwikkeling
dwingt ons tot het bewust hanteren
van een strategie. Niet alleen ten
opzichte van de vakbonden maar ook
tegenover consumenten, overheid,
omwonenden van fabrieken, pers,
politici, etc. Hebt u daar wat mee
bereikt?
Kraijenhoff. Die strategie houdt in
dat we laten zien waar we mee
bezig zijn. Daarbij hoort een ver
trouwensbasis. Je kunt net zoveel
communiceren als je wilt, als de
andere partij dat niet opneemt, be
reik je niets. Ik dacht dat er wel iets
gebeurd was. al kan Akzo niet in
zijn eentje wat bereiken.
Een punt hierbij is dat men moet
gaan inzien dat de groei voorbij is.
Het slikken van een vervelende
boodschap duurt een tijd. Maar het
begrip wint veld dat we ons anders
moeten opstellen, ook bij de vak
bonden breekt het inzicht door dat
er bij Akzo wat moet gebeuren.
Iets nieuws te beginnen is natuur
lijk altijd leuker dan iets ouds te
moeten terugbrengen. Dat de bon
den daar problemen mee hebben,
dat begrijp ik best. Maar zij dienen
toch ook de belangen van de werk
nemers door overtuigd van de
juistheid van bepaalde maatrege
len daaraan mee te werken. Er
zullen helaas wel wat mensen het
slachtoffer worden van sanerings
maatregelen. Maar tegelijkertijd
gebeurt dat in het belang van de
werkgelegenheid van veel grotere
aantallen.
Jhr. G. Kraijenhoff
Uw strategie heeft ook te maken met
het ondernemersklimaat. U reageer
de een keer samen met twee colle
ga's uit de raad van bestuur op een
uitspraak op de televisie van de toen
malige premier Den Uyl en u was
ook medeondertekenaar van de des
tijds befaamde brief van negen 'on
dernemers. Wat vindt u van het on
dernemingsklimaat?
Kraijenhoff: In het klimaat onder
scheidt je het weer en de sfeer. Het
weer is somberder geworden maar
dat hebben we nog niet helemaal in
de hand. Bij die sfeer kom ik weer
terug op dat vertrouwen. Bij die
reactie op die TV-uitzending speel
de dat wij als Akzo zeer persoonlijk
op de hak werden genomen en dan
vind ik. ook tegenover je eigen
mensen, dat je ook voor hen op
komt. Net zoals je opkomt voor je
familie.
Wat die sfeer in groter verband
betreft: Wij verlangen alleen dat er
realiteitszin komt voor wat kan en
niet kan. En dat er bij de strijd
tussen de verschillende belangheb
benden toch nog zoiets is als een
scheidsrechter: de overheid. Die
moet ons allen binnen de spelregels
houden. Dat is geen pleidooi voor
een geleide economie. Het gaat om
een arbiter die opkomt voor het
algemeen belang en dat kan best
eens strijdig zijn met ofwel het on-
dernemingsbelang of het vak-
bondsbelang.
Maar in een wetsontwerp als bij
voorbeeld dat van de wet op de Inves
teringsrekening (WIR) gaat de over
heid toch verder dan een scheids-
rechtersfunctie?
Kraijenhoff. Die WIR is dan een
onderdeel van de spelregels. De
overheid zou zich met enige be
scheidenheid moeten opstellen en
spelregels moeten vastleggen met
erkenning van alle consequenties.
Dat betekent: niet te hard reageren
op geloei van het publiek door be
paalde partijen tevreden te stellen.
Nee. je moet er van uitgaan dat de
overheid het algemeen belang
dient. Zij moet tegenstrijdige be
langen zodanig coördineren dat er
een evenwichtig geheel ontstaat
Kijk. iedereen pikt natuurlijk een
stukje uit de totale problematiek
zonder op de gevolgen links en
rechts te letten. We werken er zelf
hard aan mee om die overheid te
beïnvloeden door te veel aandacht
aan bepaalde deelbelangen te
schenken
In dit verband nog een vraag over dat
ondernemingsklimaat. Als onderne
mers zeggen ook in het buitenland
dat ons ondernemingsklimaat
slecht is. veroorzaakt dat dan geen
boemerangeffect? Als geklaagd
wordt over afnemende buitenlandse
investeringen, zijn de ondernemers
daar dan ook niet zelf debet aan?
Kraijenhoff: Ik geloof dat dit erg
overtrokken wordt. Wie hier wil in
vesteren laat zich niet leiden door
opmerkingen van individuen. Men
bekijkt objectieve criteria, hoe zijn
de arbeidsverhoudingen, hoe is de
afzetmarkt, wat zijn de exportkan
sen. Ik geloof dat mensen die zeg
gen: „jullie verknollen het" eens bij
zichzelf te rade moeten gaan en
zich moeten afvragen welke posi
tieve aspecten zij naar voren willen
brengen. Wij als Akzo willen niets
liever dan buitenlandse investeer
ders zodat de mensen voor wie wij
geen werk meer hebben, elders aan
de slag kunnen. Ons belang is dat
het investeringsklimaat het beste
is van Europa.
Luisteren ze in het buitenland dan
helemaal niet naar klagende onder
nemers?
Kraijenhoff. Er wordt veel meer
aandacht besteed aan een minister
dan aan een man van het bedrijf.
Vele publieke figuren hebben zich
op een onaardige, soms zelfs ver
nietigende manier over het be
drijfsleven uitgelaten. Dat ontgaat
ze in het buitenland niet. In het
buitenland ziet men de regering als
de werkelijke spreekbuis. Dus ik
draai het om: Als politici hier kriti
sche uitlatingen plegen over multi
nationals, dan moeten we niét ver
baasd zijn. dat men over de grens
zegt: „heren, jullie verknoeien het
ondernemingsklimaat."
Onderdeel van dat ondernemingskli
maat is de ondernemer zelf. Die
wordt door sommigen als een schurk
aangeduid. Hoe ervaart u dat?
Kraijenhoff: Op ieder gebied zijn er
een aantal rakkers. Het gaat niet
om de ondernemer, de vakbonds
man. de artiest of de beroepsvoet
baller. Dat zijn voor het grootste
deel fatsoenlijke mensen, die hun
best doen. Het gevaar in onze
maatschappij is echter, dat we zo
gauw een etiket op iemand
plakken.
Maar u trekt het zich niet zelf aan?
Kraijenhoff: Niet als een of andere
Jonkheer Gualtherus Kraijenhoff werd
in 1922 m Utrecht geboren Hi| ontving
zijn schoolopleiding in Zwitserland en
trad in 1941 in Engeland in dienst van
de Royal Air Force Van 1942 tot 1947
was hi| onder meer als piloot bi| de
R A F werkzaam
In het laatste jaar trad hij in dienst bij de
farmaceutische industrie Organon in
Oss bij welke onderneming de Heer
Kraijenhoff in 1957 directeur werd In
1959 werd hij lid en vier jaar later
voorzitter van de raad van bestuur van
de Koninklijke Zwanenberg-Organon.
Na de fusie van Zwanenberg-Organon
met .Koninklijke Zout-Ketjen werd hij in
1967 lid en in 69 voorzitter van deze
combinatie (KZO) Na het samengaan
van KZO en AKU in 1969 tot Akzo werd
de heer Kraijenhoff plaatsvervangend
voorzitter van de raad van bestuur en in
71 voorzitter
Al bij het aanvaarden van de hoogste
bestuursfunctie binnen het Akzo-con-
cern (chemische vezels, chemische
produkten, farmacie, wasmiddelen,
soep etc.) heeft de heer Kraijenhoff
gezegd deze post niet langer dan een
jaar of zeven te zullen bezetten. Voor
Akzo vond hij het niet juist dat de
hoogste functie langer door één man
bekleed zou worden en ook voor zich
zelf vond hij dat niet goed De heer
Krai|enhoff heeft woord gehouden, re
den waarom hij reeds nu. op zijn 55e
vertrekt. De band met Akzo bli|ft echter
behouden, want het is de bedoeling dat
hij op de jaarvergadering van aandeel
houders. op 10 mei. tot commissaris
wordt benoemd
Het voorzitterschap van de raad van
bestuur vergde van de heer Kraijenhoff
zes lange dagen per week De zaterdag
besteedde hij vaak aan zijn Rode Kruis-
activiteiten. maar op zondag was het na
de kerkgang en de actualiteiten op de
radio rond één uur weer rapporten lezen
geblazen
De scheidende Akzo-president hoopt
nu de tijd te hebben eens iets anders te
lezen dan rapporten Verder zal hij
waarschijnlijk meer tijd besteden aan
het Rode Kruis De heer Kraijenhoff is
sinds 1966 voorzitter van het Neder
landse Rode Kruis
De heer Kraijenhoff is, zoals zijn titel al
zegt. van adel Heeft hij dat in zijn
functie als voor- of nadeel ervaren7
Kraijenhoff: In de publiciteit is het soms
een nadeel Een voordeel is dat je
kritisch ten opzichte van |e zelf bent.
want er wordt op je gelet
onbekende wat zegt. Maar ik trek
het me in zoverre aan als het in
vloed heeft op onze onderneming
Ik vind het vervelend als de onder
neming in een verkeerd daglicht
wordt gesteld, want dan worden we
allemaal gepakt. Verder moet je je
realiseren dat je in mijn soort func
ties niet altijd populair kunt zijn en
dat je niet alleen vrienden hebt.
Vindt u dat de leiding van de grote
onderneming genoeg waardering
krijgt?
Kraijenhoff: Wij zijn niet zo zeer uit
op waardering. Maar ik geloof dat
het systematisch in een onprettig
daglicht stellen een handicap is bij
ons werk en ook een handicap voor
ons bedrijf. Omdat je je moet ver
ontschuldigen voor je iets gaat
doen. Zo in de geest van: „het spijt
me ontzettend dat ik nu eenmaal
geboren ben maar nu het feit er
eenmaal is wil lk daarvan ook ge
bruik maken.
Akzo is trapsgewijze ontstaan door
middel van een groot aantal fusies.
Bij verschillende daarvan bent u be
trokken geweest. Zegt u achteraf dat
u die fusies hebt onderschat?
Kraijenhoff: Inderdaad. Je onder
schat vooral de traditie en de men
taliteit. Naarmate het bedrijf ouder
is, wordt verandering moeilijker.
De tijd is er soms naar dat er veran
derd moet worden maar in een fu
sie is men dan te veel bezig met de
verdediging van de oude mentali
teit tegenover het andere bedrijf
met de andere mentaliteit. Dat kan
gevaarlijk zijn in een tijd met grote
economische veranderingen. Het is
niet zo dat wie midden in een fusie
zit de ontwikkelingen buiten het
bedrijf niet in de gaten heeft, men
is geabsorbeerd door het naar el
kaar toegroeien. Als we „verande
ren" zeggen, bedoelen we vaak
„voor anderen". De tijd die met dit
alles gemoeid gaat. heb ik wel eens
onderschat
Fusies brengen ook personele pro
blemen met zich mee. Hoc is dat
gegaan en is Akzo mentaal wel over
die fusies heen gegroeid? Zeggen ze
bij de farmacie bijvoorbeeld niet:
„waren die vezels, een grote verlies
post er maar nooit bijgekomen?
Kraijenhoff: Onze situatie met in
krimpingen is afschuwelijk Maar
zoals het hele personeel en ook het
management zich heeft staande ge
houden. dat is me enorm meegeval
len. Iedereen vraagt zich natuurlijk
wel eens af of die fusies zo verstan
dig zijn geweest. Maar het is nog
niet zo dat andere divisies dan de
vezels gevaarlijk gekort zijn in hun
mogelijkheden. Zeker is wel dat de
huidige situatie nog eens een paar
jaar mag duren.
In het algemeen moet je zeggen: de
geschiedenis van een bedrijf schrijf
je niet in vijf of tien jaar maar in
twintig of dertig jaar. Pas dan kan
je beoordelen of een fusie goed ge
weest is. Dat zie je aan al die onder
nemingen die al heel lang geleden
onder heel andere omstandigheden
zijn samengegaan. De research-
effecten bijvoorbeeld, dat duurt ze
ker tien jaar voordat de gevolgen
van de fusie zichtbaar worden.
iLLE (ANP) De voedingsbonden FNV betreuren het dat
""Intonrechter in Zwolle geen mogelijkheden meer ziet om de
leien van de Zwolse banketbakkerij Boom, die zijn onderge-
ht in een houdstermaatschappij, over te dragen aan de
yntig personeelsleden van de banketbakkerij, zo verklaarde
voordvoerder van de bonden.
AMSTERDAM Hoewel oud papier
nauwelijks nog iets opbrengt, ver
dient Bührmann-Tetterode er toch
nog aan. zo staat in het jaarverslag
Het gebruikte papier wordt voor een
deel geëxporteerd, zelfs naar bijvoor
beeld Zweden.
Volgens drs A. W. Overwater, voor
zitter van de raad van bestuur is er
nog steeds sprake van een continue
stroom oud papier die vooral via de
huisvrouw gaat. Sommige gemeente
besturen bevorderen dit omdat het
goedkoper is dan afvoeren via huis
vuil.
De toenemende importen van papie
ren voor de golfkartonindustrie en
de nog kunstmatig met overheids
steun in leven gehouden verouderde
bedrijven staan echter de van zoveel
betekenis geachte recycling van oud
papier in de weg. Oud papier wordt
lersoneel van het bedrijf wilde
leheersvorm met een zo groot
lijke zeggenschap voor alle
ierners, maar bankinstellingen
'ra5 zich hierdoor afschrikken.
2ajbp ontstond een groeiende on-
'2/neid onder het personeel. Het
ndeel van hen liet de kanton-
e g^r dan ook weten een over-
It van de aandelen niet langer
te vinden. Ook financiering
enkele personeelsleden bood
doordat zij te harde
i stelden. Deze schoten bij de
Ee personeelsleden in het ver-
keelgat, aldus de woordvoer-
Kierop waren zij niet meer be-
hun vertrouwen aan de betrok-
h te geven, ook niet toen er een
ersmodel op tafel lag dat de
dige zeggenschap van alle per-
elsleden waarborgde.
vorig jaar hielden de perso-
lleden een aantal weken het be-
J25|bezet. nadat hun eis om een
rek te hebben met eigenaar-di-
tur G. Boom was afgewezen. Zij
;ten hem een onverantwoorde-
inancieel beleid te voeren. Met
2ou hij slecht hebben gelnves-
en zou hij dure reisjes hebben
akt naar WestrDuitsland, waar
enkele omzet tegenover stond,
personeel ontzegde de directeur
de toegang tot het bedrijf. En-
dagen na het begin van de be-
h? eisten de personeelsleden
een langere periode in „eigen be
heer" heeft kunnen houden.
Zij vinden het pijnlijk dat zij er niet
in zijn geslaagd de overdracht tot
een goed einde te brengen. Maar zij
hebben alle begrip voor de houding
van hun leden en zullen hen alle
steun blijven geven, aldus de woord
voerder.
ADVERTENTIE
bij Bührmann-Tetterode gebruikt
voor de vervaardiging van sanitair-
en crepepapier alsmede voor verpak
kingsmaterialen. Drs. Overwater ziet
echter in de toekomst nog wel moge
lijkheden om deze grondstof ook toe
te passen voor hoogwaardiger
papier.
Bührmann-Tetterode (handel in on
dermeer papier, papierwaren, kar
ton, speelgoed, machines en verpak
kingsmateriaal. voorts uitgeverij)
verwacht voor dit jaar goede resulta
ten en vertrouwt ook op verdere
groei. In 1977, toen het concern ver
der spreidde zowel geografisch als
naar activiteiten groeide de omzet
tot 1,56 (1,37) miljard en de winst
tot 38,9 (36,8) miljoen. De omzet
kwam vorig jaar voor 43 procent uit
het buitenland. Expansie door ver
werving van andere bedrijven blijft
erg belangrijk in het concernbeleid.
Men wil zich nu ook in de VS gaan
oriënteren
ROBECO Onderhandelingen
over de aankoop van een pakket
onroerend goed van Blauwhoed (on
derdeel van Pakhoed) zijn bijna
rond. Dit pakket met een waarde
van 240 miljoen dient volgens Ro-
beco voor de oprichting van een on
roerend goedfonds, dat binnen af
zienbare tijd wordt gelanceerd.
Blauwhoed heeft verder zijn aandeel
in het beleggingsfonds Blauwfonds 2
verkocht aan Shell Pensioenfonds.
Shell was de enige partner van
Blauwhoed in Blauwfonds, dat een
waarde heeft van 150 miljoen.
Blauwhoed heeft nog 130 miljoen
aan onroerend goed over.
HUNTER DOUGLAS verwacht
dit jaar gunstige resultaten. De
winst daalde vorig jaar van 40,5 tot
34,6 miljoen maar dat had eenmalige
oorzaken, aldus het verslag. De om
zet groeide tot 992 (936) miljoen
VOLVO het Zweedse autocon
cern. zag de jaarwinst voor belasting
zakken van 582 tot 351 miljoen kro
nen (ca 175 miljoen). Voor dit jaar
wordt een verbetering verwacht. De
omzet steeg in 1977 van 15.7 tot 16,2
miljard kronen.
BERGEN (NH) De eerste voorstellen om voor de tong- en
scholvissers de door lage vangsthoeveelheden veroorzaakte
moeilijkheden te verlichten, liggen bij minister Van der Stee op
tafel. De minister wil echter ook nog bezien wat er voor de
haringvisserij kan worden gedaan.
Ir Th. Tienstra. directeur der visse
rijen bij het ministerie van land
bouw en visserij, vertelde dit giste
ren tijdens de Visserijdagen in de
Volkshogeschool te Bergen (NH).
Tienstra achtte het niet onmogelijk,
dat de tong- en scholquota, dit jaar
drastisch verlaagd, volgend jaar
weer wat omhoog zullen gaan. Voor
haring, waarop momenteel in de
Noordzee helemaal niet gevist mag
worden, zouden de vangstmogelijk
heden dit jaar nog wel eens verder
verminderd kunnen worden, terwijl
voor 1979 geen verhoging van de
quota te verwachten valt. Regelin
gen om de gevolgen daarvan op te
vangen, kan Nederland (zolang er
Van onze redacteur wetenschappen
EINDHOVEN Het wiskundige model van de wereld waarmee
Dennis Meadows in 1973 de „grenzen van de groei" aanzegde,
deugde niet zo erg. En de manier waarop hij ermee omsprong in
het spreekwoordelijk geworden eerste „Rapport aan de Club van
Rome" deugde nog minder. Dat is in de eerste jaren na de
publikatie al aangetoond, maar de zaak was belangrijk genoeg
om helemaal netjes volledig uit te zoeken.
jpVan directeur Boom dat hij alle
leien aan hen zou overdragen
fs te schrijnender"
êns i e gedwongen afwezigheid
Öirecteur Boom heeft de banket-
lerij volgens de woordvoerder
m«kend gedraaid. Daarmede
t het personeel aangetoond dat
Jot zelfstandig ondernemen in
Is De bonden vinden het dan
„des te schrijnender", dat het
oneel het bedrijf niet gedurende
Dat is nu gebeurd: gisteren promo
veerde in Eindhoven ir. W. A. H.
Thissen bij twee hoogleraren die een
belangrijke rol hebben gespeeld bij
het formuleren van de kritiek, prof
ir. O Rademaker en prof dr. ir. P M.
E. M van der Grinten. Uit de titel
van zijn proefschrift blijkt dat het
werk met de jaren een wijdere strek
king heeft gekregen: „Onderzoekin
gen naar het Wereld 3-model van de
Club van Rome Lessen voor het
begrijpen van gecompliceerde mo
dellen". De in Eindhoven opgerichte
werkgroep „Globale dynamica", die
nu weer is opgeheven, had een twee
ledige doelstelling. Men wilde in de
eerste plaats uitzoeken hoe het mo
del „van binnen" werkt, welke delen
het gedrag van de afgebeelde wereld
bepalen, welke delen slechts bijzaak
zijn en waarom. Ten tweede ging het
erom. methoden te ontwikkelen om
de interne werking van wiskundige
modellen in het algemeen beter te
leren begrijpen.
Een van de hoofdconclusies met be
trekking tot Wereld 3 van Forrester
en Meadows is dat het gedrag van
het model in eenvoudige termen be
grepen kan worden. De door Mea
dows als algemeen geldig aangege
ven bevinding dat zijn wereld op
voor de hand liggende beleidsingre-
pen onverwacht („contra-intuïtief")
reageert, omdat alles met alles sa
menhangt. is in die zin niet juist.
Onevenwichtigheid
Alles hangt trouwens niet zo samen
met alles in het model. Men kwam in
Eindhoven tot de conclusie dat het
gedrag van het model wordt be
heerst door maar een klein deel van
de rekenregels. Veel van de aangeno
men verbanden spelen nauwelijks
een rol. Er zit nog een andere one
venwichtigheid in het model. Het
gedrag van de economische gege
vens blijkt van groot belang voor de
ontwikkeling van de grootheden in
de andere sectoren. Maar in omge
keerde richting is er nauwelijks in
vloed van bevolkingsgroptte, voed-
selproduktie en dergelijke op de eco
nomische gang van zaken.
De fameuze terugval van bevolking,
voedselproduktie en dergelijke na
het jaar 2030. de grote crisis dus.
wordt veroorzaakt door een terugval
in het economisch systeem, die op
zijn beurt weer een gevolg is van het
opraken van de beperkte grondstoi-
fenvoorraad. Maar de stelling van
Forrester en Meadows, dat de onder
gang alleen kan worden voorkomen
door een groot aantal, onderling op
elkaar afgestemde ingrijpende
maatregelen, wordt door hun eigen
modellen niet ondersteund. Het mo-
dellengedrag kan (lichte) groei blij
ven vertonen na 2100 als aan twee
voorwaarden wordt voldaan. Een ge
deelte van de investeringen moet
worden aangewend ten behoeve van
een reductie in het gebruik van on
vervangbare grondstoffen. En de ge
middelde gewenste gezinsgrootte
moet ongeveer twintig procent lager
worden ingesteld dan Meadows en
zijn medewerkers als normaal aan-
Kennelijk heeft Meadows zelf onvol
doende inzicht gehad in de werking
van zijn model. Dat dwong de Ameri
kanen om. bij het zoeken naar een
beleid dat de grote crisis kon voorko
men. op de tast te werk te gaan.
Toen dat niet op eenvoudige manier
lukte, was hun eindconclusie dat
vrijwel alle modelgrootheden gesta
biliseerd moesten worden: het moest
uit zijn met de groei.
Maar het Eindhovense onderzoek
leert dat het gedrag van de wereld
van Meadows langs een veel eenvou
diger, „natuurlijker" en geleidelijker
weg kan worden bijgestuurd. Dat
illustreert een meer algemene con
clusie van dr. Thissen. Interpretatie
van de uitkomsten van computerbe
rekeningen. zonder een goed inzicht
in de interne werking van het ge
bruikte model, kan leiden tot grote
misvattingen en tot misleidende
aanbevelingen. Helaas gaan steeds
meer wetenschapsmensen en an
deren gebruik maken van grote en
ingewikkelde modellen zonder de
werking ervan goed te doorzien en
zonder zich bewust te zijn van de
vele voetangels en klémmen die erin
verborgen kunnen zitten. Thissen
geeft een aantal richtlijnen voor het
noodzakelijke wiskundig grondwerk.
Aangezien de wereld het laatste mo
del nog niet heeft aanschouwd, is dat
van blijvende waarde.
geen definitieve EG-visserijregeling
is) slechts voor één jaar treffen.
Tienstra ontkende, dat de kottervis-
sers door de verscherpte controle op
de vangstbeperkingen met de rug
tegen de muur zijn komen te staan
„Het moet wel een erg zachte muur
zijn," zei hij. en wees op de recente
cijfers van het Landbouw-Econo-
misch Instituut. Daaruit blijkt dat
het de visserij in 1977 aanzienlijk
beter is gegaan dan in 1976.
De haringvisserij zal het vangstver-
lies niet kunnen compenseren met
makreel, kabeljauw en blauwe wij
ting. Op het departement wordt nu
nagegaan in hoeverre men de moei
lijkheden kan verlichten door de
overbruggingskredietregeling te
doen herleven.
LONDEN De haven van Londen
vijftien jaar geleden nog een van de
drukste ter wereld gaat haar on
dergang tegemoet. De vooreitter van
het havenbestuur, John Cuckney.
heeft de Britse regering in zijn jaar
verslag laten weten dat alleen drasti
sche maatregelen, zoals ontslagen op
grote schaal, reusachtige verliezen
kunnen voorkomen. Als het zo door
gaat zal het verlies in 1982 uitkomen
op 76 miljoen pond sterling (om
streeks 310 miljoen gulden). De re
serves. die vijf jaar geleden nog 54
miljoen pond bedroegen, zijn volle
dig opgesoupeerd.
Met leden van de regering zijn al
besprekingen begonnen om na te
gaan of de staat gelden beschikbaar
kan stellen ten behoeve van de Lon-
dense haven. Het havenbestuur is
enran overtuigd dat sluiting of forse
inkrimping van het havencomplex
in het East End van Londen deel
moet uitmaken van sanerings
plannen.
Vijftien jaar geleden werkten er in de
Londense haven 30.000 mensen, het
zijn er nu nog maar 9.000
