bewoon omdat je geen andere uitweg ziet'
in'Wij zijn
.ureen volk
'°in wording'
'Ik wens niet
schuldig geacht
te worden'
'De Nederlandse
regering bestrijdt
bewust de RMS'
'De moeilijkheid
zit 'm in de
rechtvaardiging'
WG 6 MEI 1978
TROUW/KWARTET 23
rvolg van pagina 21
,T Toch is er een groot ver-
J met de terroristen in Rusland
itreeks 1900. Die richtten hun
slagen op mensen die bij uit-
rc verantwoordelijk waren voor
systeem van onderdrukking,
■tzaar. de adel. hoge officieren,
in het stuk wordt met nadruk
egd: als je het volk tegen je
evan9gt. voor wie doe je het dan? Ook
stadsguerrilla van de RAF in
en Briga-
VOfde1 in Italië richten hun acties op
'are sleutelposten van het econo-
^nch systeem dat ze bestrijden.
JaarnjM De RAF heeft destijds een
nputercentrum in Heidelberg
agevallen dat rechtstreeks te
nabuiken had met de oorlog in Viet-
m Om mensenlevens in Vietnam
redden. Maar het volk keerde
j Vifc in Duitsland tegen hen. Hoe is
1 volk dan?
ho" >N Maar je hebt gezegd dat je
men een parlementaire demo-
itie het volk verantwoordelijk
ig stellen. Oké, maar als je een
iin pakt. weet je niet of er in die
ten Jin ook mensen zitten die het
lemaal oneens zijn met wat het
.rlement besluit. Misschien zitten
wel enorme opposanten van het
in.
AM Vanuit het bewustzijn van
jongens die zo'n actie uitvoeren
het moeilijk onderscheid te ma-
in tussen mensen die meer en
inder verantwoordelijk zijn voor
onderdrukking. Wat zij zien is
it de Nederlandse bevolking zich
entificeert met het heersende
auQ/steem. Ze beschouwen hen als
yirtegenwoordigers van dat
rsteem.
XDHAN Maar als die jongens
un actie voorbereiden, dan moet
r toch discussie zijn, net zoals in
it toneelstuk. Dan zal iemand zeg
en: oké, we pakken een trein,
geen school, verrek, daar zit-
kinderen in, dat kan niet.
AM Zulke discussies zijn er ook
eweest. Niet voor niets zaten er
iteindelijk maar vier in plaats van
éven jongens in die school. Maar
die jongens niet wilden mee-
oen. dat was uit emotionele mo-
leven.
Vind je zelf het ene middel
noeilijker te rechtvaardigen dan
iet andere?
birSAM Niet uit emotionele motie-
n d/en, wel om zuiver politieke rede-
Cert*en. Dat is ook het verschil met de
epsnensen in het toneelstuk. Die han-
gelden vanuit een zuiver politieke
deologie. Ze streefden naar een
socialistische revolutie. Dan kun je
aeel bewust zeggen: daar sta ik
^chter en daar sta ik niet achter.
—Maar deze jongens reageren spon
taan vanuit hun onderdrukking.
Dok hun politieke bewustzijn is
nog onderdrukt. Ook binnen onze
Molukse opvoeding is het politiek
bewustzijn onderdrukt. Het feit dat
|e zes jaar geleden je bek niet kon
open doen tegen de leiders. Dan
kreeg je de ordediensten tegen je.
;tu Je mocht gewoon geen kritiek heb
ben op de leiders. Ik zeg niet dat
deze jongens geen politiek bewust
zijn hebben, als je een avond met ze
doorpraat, kunnen ze uitstekende
Eolitieke analyses maken, maar
un bewustzijn is onderdrukt.
jur
Bi
ne Je moet niet vergeten dat de Mo-
lukkers nog een volk in wording
te zijn. We zijn hier gekomen als
KNIL-militairen, derde klas lagere
school. We waren niet een volk van
doktoren en ingenieurs, midden
klasse, lagere klasse. Nee, allemaal
militairen met een lage rang.
Je kreeg heel duidelijk een opvoe
ding vanuit de militaire ervaringen
van je ouders. Dan begrijp je ook
dat er makkelijker over acties
wordt gepraat. Niet altijd met de
bedoeling om echt tot actie over te
gaan. Maar wel van we moeten de
beuk erin gooien. En dan trekken
sommigen consequenties en kapen
een trein.
TON Alsof ze zo geprogram
meerd zijn, dat ze niet meer hoeven
te kiezen, maar het op een goeie
dag gewoon doen.
SAM Het is geen voorbereiding
van maanden.
TON Je bent erin opgevoed, het
is van den bloede.
SAM Je houdt ongelofelijk veel
van je ouders, die band is veel
ri sterker dan in een westerse samen
leving. En je merkt dat je ouders
door wat ze meegemaakt hebben
geestelijk kapot gemaakt zijn. Hoe
sta jij dan als kind tegenover een
samenleving die dat heeft aange
richt?
s
r TON Daar ligt de moeilijkheid.
5 Heel grof zou ik dus kunnen zeg-
r gen: wraakzucht.
i SAM Bij geen enkele revolutio
nair spelen alleen politieke motie
ven. Ook je opvoeding speelt een
rol. Niet voor niets komen veel gro
te revolutionairen voort uit de ho
gere middenklasse.
Bij de jongens van de laatste acties
spelen emotionele motieven een
belangrijke rol. Ik kom uit dezelfde
wijk als deze jongens. Kijk, op het
Fouillering van Russische terrorist.
moment dat zes van je kameraden
gesneuveld zijn, dan is het even
logisch als een plus een is twee, dat
er nieuwe acties komen. Uit dezelf
de wijk. Op dat moment is dat een
represaillemaatregel. En niet al
leen dat. Deze jongens dragen het
vaandel verder dat bij vorige acties
is blijven steken.
PIET Jullie zeggen: wij zijn on
derdrukt. Dat begrijp ik. Maar er is
meer onderdrukking in de wereld,
en dan is mijn vraag: hoe erg moet
de onderdrukking zijn, wil je naar
dit soort middelen grijpen? Denk
aan Rusland ten tijde van de aan
slag op die grootvorst: de boeren en
arbeiders leefden nog in halve sla
vernij, er waren hongersnoden, de
tsaar had alle macht, politieke op
positie was uitgesloten. Dat die
mensen naar het middel van ter
reur grepen is makkelijker te be
grijpen.
WIM Maar de mensen in het stuk
behoorden zelf tot de betere klasse.
Ze waren van goeden huize, hadden
gestudeerd en merkten zelf niets
van de honger.
JOHAN Maar er is wel verschil.
Hier gaan geen Molukkers dood
van de honger.
JIM Wij beschouwen ons als een
verlengstuk van de bevolking die
op de Molukken woont. Die men
sen hebben geen mogelijkheid om
in opstand te komen.
RICHARD De onderdrukking
die wij hier ervaren is te wijten aan
hetzelfde systeem dat ook de men
sen in Indonesië verdrukt. De situ
atie is natuurlijk verschillend. Zelf
zeg ik op dit moment: ik zal niet
aan gewelddadige acties meedoen.
Maar bij wijze van spreken over
een half jaar kan het zover komen,
dat ik daartoe wel zou kunnen
overgaan. Gewoon omdat je geen
andere uitweg ziet.
JOHAN Komen verschillende
acties niet uit frustratie voort, die
dan pas later de lading van het
RMS-ideaal krijgt. Veel jongens
zijn werkloos, misschien hebben ze
moeilijkheden thuis, is er drugge
bruik, noem maar op. Dan komen
er acties. En dan zeggen de leiders
meteen: zie je wel, politieke acties
Terwijl die jongens misschien heel
andere motieven hebben.
JIM Bij onze jongens was het
RMS-ideaal toch steeds duidelijk
aanwezig.
SAM Regelmatig bezoek ik jon
gens uit Wijster. Die hebben drie
mensen geëxecuteerd. Daar praten
ze heel nuchter over. Het was zus-
en-zo-laat, zeggen ze, onze eisen
werden niet ingewilligd, toen moes
ten we wel. Ze houden daar geen
dromen aan over. Ik schrik daar
ook wel eens van.
JOHAN Maar je schiet toch niet
zo maar een mens dood, nuchter?
JIM Maar je ziet hem niet meer
als mens.
WIM Ik heb de bom naar tirannie
gegooid en niet naar een mens.
TON Is het niet zo dat de mid
delen die jullie kiezen betrekkelijk
los staan van jullie ideaal. In het
stuk is het meer. ik kies dat middel
juist omdat ik een betere samenle
ving wil.
SAM Maar de mensen in dat
stuk waren een fase verder. Die
hadden een duidelijke politieke
ideologie.
TON Misschien is het toch goed
dat ik vertel waarom ik dit stuk
heb uitgekozen. Ik heb zeer bewust
de tweede wereldoorlog meege
maakt. Als jongeman van jullie
leeftijd. Ik heb daar zelden over
gepraat. Maar juist in deze repeti-
tietijd ben ik daar veel mee bezig
geweest. Ik heb in de oorlog een
jaar in de gevangenis gezeten. Dat
was echt geen grap. Ik begrijp dus
wel een beetje wat onderdrukking
is. Niet zoals jullie vanuit een volk
en vanuit een bloedsomloop. Er
was een land dat ons onderdrukte,
maar verder waren we allemaal
blank, allemaal west-europeaan.
Jullie probleem ligt natuurlijk an
ders. Het koloniale verleden, het
gekleurd zijn, als ik daar over ga
denken, daar kan ik niet acade
misch over praten, alleen gevoels
matig. Maar dan zeg ik toch: moet
ik nu nog de consequenties dragen
van het feit dat mijn verre voorva
deren bij jullie specerijen kwamen
halen? Ik wens daarvoor niet schul
dig geacht te worden, net zomin als
ik jullie daarvan slachtoffer wil la
ten zijn.
Ik begrijp heel goed dat jullie je
onderdrukt voelen, ontheemd zijn.
je huis kwijt bent. Juist omdat ik
altijd bezig ben met de vraag hoe
de mens vrij kan zijn. Ik heb altijd
gezocht naar stukken die duidelijk
maakten dat de meerderheid te
makkelijk de bestaande orde hand
haaft ten koste van de minderheid.
JIM Maar hoe stond u in 1948
tegenover de politionele acties van
Nederland in Indonesië?
TON Ik praat daar liever niet
over. Maar nu je het vraagt: ik heb
geweigerd. Ik was onderofficier.
Toen ik in mijn weigering volhard
de, werd ik geestelijk ongeschikt
bevonden.
JIM Maar hoe dacht de door
snee-Nederlander daar toen over?
TON De overgrote meerder
heid in Nederland had de vaste
overtuiging dat we daar ontzettend
goed bezig waren. De Indonesiërs
kregen hun vrijheid, zeer geleide
lijk, maar het zou uiteindelijk pri
ma geregeld worden. Zo werd er
gedacht.
SAM - Net als nu. Met de nota
over de Molukkers. De bevoogding
druipt ervan af.
TON Maar natuurlijk. Dat ben
ik totaal met jullie eens.
JOHAN - Hoe reageren jullie als
Molukkers in Indonesië zeggen: als
jullie dan echt wat willen, moet je
maar naar de Molukken komen,
maar niet tegen Nederlandse kin
deren vechten, want dat is een Mo-
lukker onwaardig.
SAM - De mensen die dat zeggen
behoren tot de betere klasse. Net
zoals Manusama die zegt: als het
erop aan komt vecht elke Molukker
voor de RMS. Maar dat is klets
praat. Ook binnen de Molukse sa
menleving heb je vijanden. Je moet
het zien als een strijd tegen de
heersende klasse. Daar zitten ook
Molukkers bij.
PIET - Maar als jullie een trein
kapen wordt er geen onderscheid
gemaakt tussen klassen. Dan
wordt een Nederlandse werkloze
net zo goed de dupe van jullie ac
ties als een groot-industrieel.
SAM - Toch zal ik daarom mijn
vrienden niet veroordelen. Hoe kun
je voor de Molukse zaak vechten
als je niet vanuit de onderstroom
van je volk werkt?
PIET - Maar als ik nu dit stuk
over Russische revolutionairen zie,
dan denk ik dat zij dichter staan bij
een beweging als Pattimura, die
opkomt voor alle onderdrukten in
Indonesië, dan bij de RMS.
SAM - Dat is niet waar. Ik herken
onszelf in de strijd van deze Russen
die vochten voor hun eigen vrij
heid. Ik ben ook solidair met onder
drukte Javanen of Timorezen.
Maar uiteindelijk zal Java bevrijd
moeten worden door de Javanen en
Timor door de Timorezen. Zoals wij
voor de Molukken vechten. Wij
vechten voor de RMS, die is offici
eel geproclameerd. Daarvoor heb
ben duizenden mensen hun leven
opgeofferd.
RICHARD - Maar door wie is de
RMS uitgeroepen? Door de Moluk
kers die in het KNIL aan Neder
landse zijde vochten of door de
mensen die in de Molukken geble
ven zijn?
SAM - Dat is niet belangrijk.
RICHARD - Dat is wel belang
rijk. Pattimura is ook voor een vrije
Molukse republiek, maar alleen als
het merendeel van de Molukkers
daar achter staat.
SAM - Wat betekent de RMS?
Het is verzet tegen de onderdruk
king, hier en daar. Ik vertaal dat in
het ideaal van een vrije republiek.
Als dat bereikt is, zijn de mensen
vrij te kiezen.
RICHARD - Ja, maar jij gaat
teveel uit van onze situatie en niet
vanuit de situatie in Indonesië.
SAM - Ik ben niet dogmatisch
voor de RMS. Het gaat mij om de
Nederlandse soldaat houdt Molukker onder schot.
inhoud. En daar sta je dan ook
voor. Ik ga uit van de behoeften
van het volk.
RICHARD - Sam, daar ben ik
juist niet zo zeker van, daar is nog
onduidelijkheid over. Je staat voor
het volk, maar voor welk volk?
JOHAN - Het verschil is dat Pat
timura veel internationaler is ge
richt en de RMS veel etnischer.
RICHARD - Onze opzet is ook
strategisch belangrijk. Je bent
maar met een kleine groep tegen
een grote overmacht. Dan moet je
samenwerken met alle onderdruk
ten binnen Indonesië.
SAM - Dat is helemaal geen punt.
Dat vind ik ook. Je moet het zelfs in
verband zien met heel Zuid-Oost-
Azië. Maar ik ben toevallig wel Mo
lukker. Mijn eerste taak is daarom
de Molukken vrij te maken.
PIET - Maar als je vecht voor
vrijheid op de Molukken, wat heb
ben willekeurige treinpassagiers
tussen Groningen en Assen daar
dan mee te maken?
SAM - De Nederlandse regering
strijdt bewust tegen de RMS. Wij
eisen al lang niet meer dat Neder
land de RMS erkent, maar wij vra
gen wel dat de regering neutraal is.
Maar wat gebeurt er? Nederland
gaat straks oorlogsschepen leveren
aan Indonesië. Nederland geeft
ontwikkelingshulp aan de regering
die mijn volk onderdrukt.
Bestorming van het paleis van de tsaar.
PIET - Maar jullie acties zijn niet
in eerste instantie gericht geweest
tegen de levering van die schepen
of tegen de ontwikkelingshulp, ook
al is dat motief ooit genoemd.
SAM - Denk eens aan de bezet
ting van de Indonesische ambassa
de in 1970. Maar dat mocht hele
maal niet.
JOHAN - Jullie hebben ook kri
tiek op jullie eigen leiders. Maar ik
hoor zelden van eisen tegen Manu
sama.
SAM - Deze acties zijn juist het
bewijs dat er verzet is tegen de
leiders.
PETRA - Maar begrijp ik nou
goed dat jullie een trein pakken
mede omdat jullie leiders hun werk
niet goed doen?
RICHARD - Er is een groot ver
schil tussen de jongeren van nu en
de leiders van vroeger. De Moluk
kers die 27 jaar geleden hierheen
kwamen hadden nog een groot ver
trouwen in de Nederlandse rege
ring. De jongeren zien dat daar
niets van terecht is gekomen.
PIET - Staan jullie achter de aan
slag op de vroegere RMS-minister
Kuhuwael?
RICHARD - Ik persoonlijk niet.
SAM - Die aanslag op Kuhuwael
wordt te veel gezien als bewijs van
onderlinge verdeeldheid. Ik vind
juist dat de conflicten binnen de
Molukse gemeenschap veel minder
hevig zijn dan een jaar of acht
geleden. Vanaf het begin zijn er
vetes geweest binnen de Molukse
gemeenschap. Schietpartijen bin
nen de wijken waren niet onge
woon. Maar wat Kuhuwael betreft,
Ja die ging naar Indonesië voor een
oriëntatiereis.
JOHAN - Maar dan schiet Je hem
toch niet zo maar neer. Hij had
dood kunnen zijn.
SAM - Dat wordt wel besproken
binnen de wijken. Dat is een inter
ne aangelegenheid.
PETRA - Maar wat willen jullie
nou eigenlijk?
SAM - Wij willen dat Nederland
een neutrale houding aanneemt te
genover de Indonesiche regeringen
de ontwikkelingshulp stop zet.
PIET - Die politieke eis kan ik
wel begrijpen. Maar is daarvoor elk
middel gerechtvaardigd? Camus
laat juist zien dat je ook in de strijd
tegen een onmenselijk systeem
moet proberen zo menselijk moge
lijk te blijven.
SAM - Diep in mijn hart zeg ik. je
hebt hartstikke gelijk. Maar de
werkelijkheid is anders. Het sys
teem mag alle machtsmiddelen ge
bruiken. Maar als jij van nog niet
eendulzendste van die middelen
gebruik maakt, dan roepen ze dat
je de spelregels overtreedt. Dat wil
niet zeggen, dat ik vind dat het doel
alle middelen heiligt. Dan zou je
bijvoorbeeld ook bommen kunnen
plaatsen in winkelcentra. Maar dat
is niet gebeurd. We hebben alleen
maar gijzelingen uitgevoerd en een
paar mensen geëxecuteerd.
PETRA - Alleen maar
SAM - Vanuit de emotionele situ
atie waaruit die acties geboren wor
den, kan ik dat rechtvaardigen.
WIM - Je kunt over staten en
onderdrukking praten, maar wat
hier aan de hand is is dat je per
soonlijk iemand gaat doden, van
mens tot mens. En dat moet je
kunnen rechtvaardigen En dan ga
ik terug naar mijn rol. Yanek zegt
ik moet die man doden, maar ik wil
verder gaan dan de haat. ik wil
liefhebben. Maar hij doodt de
grootvorst wel. Daarom kan Ste-
pan aan het eind van het stuk ook
zeggen Yanek en ik hadden iets
met elkaar. De haat van Stepan en
de liefde van Yanek lagen dichtbij
elkaar.
SAM - Die moord op de groot
vorst zou jij rechtvaardigen Maar
van mens tot mens is dat ook niet
te rechtvaardigen.
JOHAN - Maar daar hadden ze
wel jaren met elkaar over gepraat.
Dat is wat anders dan een willekeu
rige passagier neerzetten en likwi-
deren.
WIM - Maar de grootvorstin zegt
in het stuk ook dat haar man niet
schuldig was. Hij dronk met de
boeren en hield van hen.
TON - Maar het principe van de
gijzelingen is toch anders dan van
die aanslagen in Rusland. Je neemt
een theekopje en je zegt: als je dit
of dat niet doet. krijg je dat kopje
nooit meer terug. In plaats van dat
kopje neem je vervolgens een men
senleven. dat is dan een stap van
niks. en je zegt: als jullie niet tege
moet komen aan onze eisen, dan
gaat hij eraan. Dat kun Je voor
jezelf toch niet rechtvaardigen.
Zou Jij mij nu dood kunnen
schieten?
SAM - Als dat zou moeten, moet
dat.
TON Ja wat moet? Wat heb ik
jou gedaan?
SAM Als ik nu een gijzeling zou
kunnen organiseren, waardoor ik
iets heel belangrijks voor de zaak
van de RMS kon bereiken, dan zou
ik dat zeker doen. Nogmaals, ik zou
zelf niet aan de gijzeling van de
trein hebben willen meedoen, om
dat ik niet zag hoe dat ons dichter
bij ons Ideaal kon brengen Maar
gesteld dat ik mensen zou moeten
opofferen om dichter bij mijn ide
aal te komen, dan doe ik dat. De
moeilijkheid zit 'm in de rechtvaar
diging. Als je zegt: het is niet geoor
loofd iemand zijn leven te ontne
men. dan moet Je dat doortrekken
en zeggen welk leven dan ook. Dan
hoef je ook geen onderscheid meer
te maken tussen tsaar of boer,
grootvorst of kinderen.
JOHAN - En als zelfs het doden
van mensen Je niet dichter bij je
doel brengt?
SAM - Dan moet je kijken waar
door het systeem werkt. Ik denk
ook dat het niet veel zin heeft Soe-
harto of Moro te doden. Want voor
de ene generaal staan er tien ande
re klaar. Dus moet je het systeem
in zijn hart raken: in de economie.
Dat is het hart van het kapitalisme.
JOHAN - Maar een brug die je
opblaast is ook vervangbaar. En
zelfs als je Pernis opblaast, zal dat
herbouwd worden.
SAM - Maar dan merk je wel dat
de koersen dalen en de prijzen om
hoog gaan. Dan ontwricht je wel
het systeem.
PIET - Juist het voorbeeld van
Rusland leert, wat er gebeurt als je
grijpt naar onmenselijke middelen
Tientallen jaren zijn in Rusland
aanslagen gepleegd. In dit stuk zie
je hoe moeilijk het was daarbij de
menselijkheid niet uit het oog te
verliezen. Na 1917 is dat falikant uit
de hand gelopen. De terreur heeft
zich toen tegen het volk gekeerd en
onder Stalin heb je gezien wat het
resultaat is als Je de menselijkheid
opzij zet. Als ik dan aan de Molukse
gemeenschap denk, ben ik bang
dat het middel van geweld zich
vroeg of laat tegen Je eigen volk zal
keren. De aanslag op Kuhuwael is
daar misschien al een teken van.
SAM - Maar het geweld binnen de
Molukse samenleving is nu Juist
minder dan acht jaar geleden. Wij
streven naar een menselijke sa
menleving. Daarbij moeten we
strijden tegen een onmenselijke sa
menleving. Helaas is daarbij af en
toe het gebruik van onmenselijke
middelen onvermijdelijk.
