Knelpunten
binnen de
r.k. wereldkerk
Zelfs m'n eigen encountergroep begrijpt me niet
n
OPEN BRIEF
riK-B-SI
VANDAAG
(el
Voorbijgange oe
nb
dij
ZATERDAG 22 APRIL 1978
KERK
Trouw/Kwartet
5 TERI
ia
door dr C. Rijnsdorp
De gegevens voor dit artikel zijn ont
leend aan het r.k. internationale tijd
schrift Concilium in zijn Nederlandse
uitgave en wel voornamelijk aan
nummer 1 van 1978. Deze aflevering
is getiteld Communicatie in de kerk;
ze telt 124 dichtbedrukte bladzijden
en is voor 11.90 te bestellen bij De
Horstink, postbus 400, 3800 AK
Amersfoort.
Dertien auteurs, schrijvend in het Engels
(7). Italiaans (2). Spaans (1), Nederlands (1),
Frans (1) en Duits (1) leveren bespiegelingen
van algemene aard. theoretisch dus, maar
vooral ook beschouwingen die op documen
ten en statistieken berusten. Ze onderzoe
ken hoe. over het geheel genomen, de intern-
kerkelijke communicatie werkt, of richten
hun aandacht speciaal op Europa (1 art.),
Italië (3 art i. Spanje <1 art Canada »2 art.)
en Chili (1 art.). De algemene leiding van het
onderzoek berustte bij prof. dr Osmund
Schreurder o.f.m. (geb. 1925), die te Nijme
gen doceert.
De communicatie in de r.k. kerk is verstoord
en scheefgetrokken, zo wordt geconsta
teerd. Waarom zijn bevoegde beoordelaars
in Europa. Noord- en Zuid-Amerika. Afrika
of Azië het zo snel eens over de noodzaak
van meervoudige structuren en soepelheid
wat de instellingen betreft, terwijl de ro-
meinse curie tot heel andere conclusies
komt'
Italië
In Italië is een sterke industrialisatie aan de
gang. De bevolking vermengt zich heel
sterk Boven Rome wonen thans meer zui
derlingen dan in de zuidelijke gebieden. De
Italiaanse kerk omvat misschien een derde
van de totale bevolking. De leidende groep
leken voelt veel voor vernieuwing en sym
pathiseert met de jeugd Des zondags ko
men er zo'n zestien miljoen Italianen naar
de ongeveer 160.000 misvieringen, waarbij
de vrouwen in de meerderheid zijn. Jonge
ren tussen 19 en 21 jaar tonen zich het
onverschilligst Duidelijk is dat de waarden
van het verleden hun centrale plaats verlie
zen De boodschappen en vermaningen van
de kerk worden door het kerkvolk nog niet
voor de helft begrepen. De preken zijn theo
logisch leeg en oogsten geringe waardering.
De kerkganger hoort voornamelijk gehoor
zaamheid van zich eisen. De clerus begrijpt
de vernieuwingsgezinde gelovigen niet en de
kerk heeft niet door wat er eigenlijk in de
wereld gebeurt. Ze loopt ten achter bij de
diep ingrijpende vragen van de dag.
Echtscheiding
Sinds 1 december 1970 is in Italië de burger
lijke echtscheiding mogelijk geworden. Het
volk heeft, zoals uit een referendum is geble
ken, hierin anders geoordeeld dan de clerus.
Het echtscheidingsfront heeft gewonnen
dank zij de stadsbevolking. De geestelijken
nu komen in grote meerderheid van het
platteland. Dorpsmentaliteit en stadsmen-
taliteit vormen in Italië twee tegenoverge
stelde culturen. Tussen het episcopaat en
een groot gedeelte van het kerkvolk is een
kloof ontstaan. De kerk komt over als „neer
buigend"; wat ontbreekt is echte gemeen
schap.
Links katholieken zijn er vandaag in Italië
meer dan ooit. Tenminste vijf miljoen ka
tholieken die met enige regelmatigheid naar
de mis gaan stemden 20 juni 1976 op marxis
tisch geïnspireerde partijen. En dit ondanks
de excommunicatie in 1969 en de recente
oproep van de hiërarchie en de paus tegen
een dergelijke keuze. Dit lijkt op een mas
saal godsdienstige ongehoorzaamheid.
De Sint Pieter in Rome met rechts op de voorgrond de pauseljke residentie, gebouwd voor Pius IV, die het concilie
van Trente besloot (illustratie uit „De christenen" van Bamber Gascoigne, uitg. Elsevier).
Spanje
De Spaanse kerk is diepgaand verdeeld
Lange tijd is daar het nationaal-katholicisme
overheersend geweest. Van 1953 af komt er
weer verandering door opheffing van de
blokkade, een concordaat met de Heilige
Stoel en een vriendschapsverdrag met de
Verenigde Staten. Intussen zijn de meest
vooraanstaande intellectuelen onder Fran
co's aanhangers naar het buitenland ver
trokken Het Tweede Vaticaans Concilie
brengt zo omstreeks 1972 wat meer politieke
vrijheid voor de christenen mee, dit niet
zonder veel strijd, welke met name is ge
voerd door de arbeidersstand. De „kruis-
tochtkerk" geraakt op de achtergrond, maar.
de nieuw opgekomen „aggiomamento-
kerk" stelt duidelijke grenzen aan de veel
vormigheid. Het marxistisch socialisme
wordt afgewezen.
Canada
Ook in Canada heeft de r.k. kerk haar moei
lijkheden. Ze is daar bij uitstek de religieuze
instelling van de samenleving, maar met een
dubbel nationalisme; Frans en Engels. De
Franstalige provincie Quebec bezit kerke
lijk grote historische voorrechten, destijds
verkregen als vergoeding voor haar betui
ging van trouw aan de Britse Kroon; door de
taalbarrière vormt zij een kerkelijke wereld
op zichzelf. In de rest van Canada leeft zij in
een soort diaspora (verstrooiing). Zo is er in
•Canada een in tweeën opgedeelde kerk. De
kloof in taal en culturele achtergrond vormt
de zwakte van de r.k. kerk in Canada,
Opvallend veel priesters zijn na het Tweede
Vaticaans Concilie uit de kerk gestapt. Het
oorzakelijk verband is niet helemaal duide
lijk. De tijd was er al rijp voor en in de
algemene atmosfeer van vernieuwing en
verandering kwam men er misschien wat
gemakkelijker toe. De kerk is niet bij mach
te gebleken voor een vreedzame overgangs
periode te zorgen.
Ook ten aanzien van de eenwording van
Europa heeft de kerk, zo constateren de
bezorgde auteurs, de boot gemist. De Belg
H. Brugmans noemt Robert Schuman „de
Johannes XXIII van de politiek". De kerk
heeft de pretentie de ideologie van de sa
menleving te willen bepalen, dus ook de
Europese politiek te beïnvloeden, maar dit
lukt haar niet omdat haar pastorale bemoei
enis het tweeslachtig karakter vertoont van
dienst en macht.
Zo blijken de voornaamste knelpunten te
zijn het gebrek aan werkelijk begrijpend
contact tussen geestelijkheid en kerkvolk
en voorts het gebrek aan contact tussen het
Vaticaan en de nationale kerken. In dit alles
vertoont zich een structureel gebrek van het
r.k. kerkinstituut. Totalitaire systemen, ook
kerksystemen, kunnen niet echt tolerant
zijn. Een wereldkerk, die aanspraak maakt
op het „Tu es Petrus" (gij zijt Petrus), zal
ook rekening moeten houden met de profe
tie van Johannes 21 vers 18. Het is niet
voldoende het graf van Petrus in ere te
houden. In de schaduw van de apostel dient
de kerk te rekenen met een onvrijwillig
mogelijk verlies van alle prerogatieven die
Rome aan het Petrusambt heeft gemeend te
mogen ontlenen.
ADVERTENTIES
Lees de
van de Vereniging
„Schrift en Getuigenis"
aan allen die de Gereformeer
de Kerken liefhebben, op de
achterste pagina van deze
editie.
PINKSTEREN -
De Geest ervaren
door Jacob Kramer
Oriëntatie in een tijd van verwachting
van een ..nieuw Pinksteren een tijd
waann charismatische bewegingen
Antwoord op de vraag wat ..vervuld
zijn van de Heilige Geest" betekent.
84 blz.. 7,90
Verkrijgbaar m de boekhandel ot bij
Postbus 27. 5280 AA BOXTEL, tel.
04116-5348
KATHOUEKE BIJBELSTICHTING
door A. J. Klei
Wanneer in het programma van een
stichtelijke bijeenkomst, waarvoor
onze kerknieuwsredacüe een
uitnodiging krijgt, gerept wordt over
groepen", wekt dit in niet geringe
mate mijn wrevel. Als er staat dat
..we vervolgens in discussiegroepen
uiteen zullen gaan", betrekt mijn
doorgaans onbewolkt gelaat en als ik
lees dat „we in praatgroepen wat
dieper willen doorstoten", kan ik een
huivering niet onderdrukken.
Dit zal wel een beroepsafwijking
7.i jn. Tenslotte zit ik op zo'n
vergadering voor mijn broodwinning
en voorzover mijn herinnering reikt
ten die reikt zo langzamerhand
aardig ven hebben al die met zoveel
geestdrift aangekondigde groepen
nooit één ordentelijke regel kopij
voor de krant opgeleverd. Begrijp
me goed, ikzit graag meteen paar
mensen te praten en juist als jc "t
niet van tevoren afspreekt, kom je
soms vit de koetjes en de kalfjes bij
iets wezenlijks tcrerht Maar in
georganiseerd met-clkaar-praten
geloof ik niet. zéker niet als er ook
nog een verheven tintje aan gegeven
wordt.
Deze onaardige gedachten schoten
me door 't hoofd toen ik de titel en de
ondertitel las van het boek dat de
lutherse hoogleraar in de theologie
CoertH Lindijer samen met zijn
vrouw Jitske Lindijer-Banning
geschreven heeft ..Groepsgewijs.
Een boek over groepen in de kerk"
(uitgave Boekencentrum, Den Haag.
en Lutherse uitgeverij. Amsterdam,
191 pag., prijs 22,50). Ik overwoog
echter, dat professor Lindijer een
paar maal in onze krant bericht
heeft over zijn ervaringen met
groepswerk in Amerikaanse kerken
en dat hij dit op heel ontspannen
toon en met de nodige reserve deed;
ik overwoog voorts dat mevrouw
Lindijer een dochter is van de grote
professor W Banning (hetgeen
volstrekt niets met ons onderwerp te
maken heeft, maar wat ik gewoon
leuk vind om te melden), en ik
besloot terstond, vriendelijker over
groepen te gaan denken.
Dit gelukte wonderwel. Bladerend in
het begin van het boek kwam ik het
woord ..pietisme" tegen en ik
herinnerde mij met enige
genegenheid de oude baas. die eens
per jaar de pereboom in de tuin van
mijn ouderlijk huis kwam snoeien.
Hij was „op gezelschap" en dit hield
in. dat hij regelmatig een
bijeenkomst bezocht van ..zware"
vromen, die hun geloofsbevindingen
uitwisselden en deze naar zeer
strenge maatstaven keurden.
Daarbij zeiden ze elkaar geducht de
waarheid en welbeschouwd is zo'n
gezelschap de piëtistische voorloper
van de moderne encountergroep
(encounter betekent ontmoeting),
waar als 't goed is eveneens de zielen
op tafel worden gelegd en de
deelnemers geen mooi weer spelen.
Er zijn altijd groepen in de kerk
geweest, dat is bij de kloosters
begonnen, en waarom kruip je in een
klooster, ga je naar een gezelschap,
sluit je je aan bij een actiegroep of
word je lid van een gesprekskring?
Bij alle onderlinge, niet geringe
verschillen is er dit
gemeenschappelijk: het gevoel van
verloren te zijn in de kerk. zoals die
officieel reilt en zeilt in erediensten,
ambtelijke vergaderingen,
commissies en rapporten. Dit wordt
ervaren als een kille bedoening, je
wordt niet persoonlijk
aangesproken, het gaat over je heen.
en waar gaat het eigenlijk over? Je
wilt wel eens echt praten, je hart een
beetje uitstorten zonder dat je
meteen belandt bij een theoretische
verhandeling of een verhit debat
Goed, hiervandaan komen al die
groepen en er is geen houën meer
aan. Tot in de toppen van het
kerkelijk leven dringen ze door en in
de vaderlandse raad van kerken zijn
ze met taakgroepen in de weer. Geen
bezwaar, zolang er ook maar grapjes
over gemaakt kunnen worden, zoals
dat over een jongen, die verzucht:
zelfs m'n eigen encountergroep
begrijpt me nietMaar nu het
boek „Groepsgewijs". In het eerste
deel bieden professor en mevrouw
Lindijer een theologische fundering
en een historisch overzicht, in deel
twee geven zij een beschrijving van
wat er zo ongeveer in kerkelijk
Nederland aan groepen voorhanden
is en in het derde deel geven zij
zonder hinderlijke leerstelligheid
aan, „hoe het moet". Blijkbaar ben
ik inmiddels zelf ook ietwat
aangetast door de groepsgedachte.
want hetgeen nu volgt: een
samenvatting van de inhoud van
„Groepsgewijs", is niet door mijzelf
vervaardigd, doch door een paar
anderen en dit stukje gaat verdacht
veel lijken op 't resultaat van een
werkgroep.
De schrijvers pleiten voor
uitbreiding van het groepswerk
binnen de kerkelijke gemeenten, en
vooral met het experimenteren met
de Amerikaanse
encounter-methoden, die vaak ten
onrechte verafschuwd worden door
christenen, die alleen
sensatieverhalen gehoord hebben
over „die verschrikkelijke
sensitivity-training" of een
persiflage er van op de televisie
gezien hebben. Encounter is een
term geworden voor een bepaald
soort groepen, waarin men echtere
en diepere ontmoetingen tussen
mensen tot stand brengt dan in het
gewone maatschappelijke leven
meestal bestaan. Dat kan betekenen
dat men elkaar eerlijk de waarheid
leert zeggen, maar niet alleen in
negatieve zin. Juist ook warmte en
vertrouwen ontstaan er en worden er
geuit, men leert er goed naar elkaar
luisteren en helpt en ondersteunt
elkaar. Zulke groepen bestaan
tegenwoordig op allerlei terrein, en
waarom zouden ze niet juist ook in
de kerken een nuttige functie
kunnen vervullen? De schrijvers
menen, dat een echte gemeenschap
binnen de kerk gevoed kan worden
door meer gevoelsmatige
ontmoetingen en door een echter en
eerlijker communicatie, hetgeen
„geoefend" kan worden in een kleine
groep. Vandaar soms ook
„oefeningen". Mensen gaan daar
open voor elkaar en leren elkaar nu
eens op een andere wijze kennen,
ook in hun zwakke punten. En
praten over het eigen geloof krijgt
DE WEG
In het gesprek dat Jezus met zijn
leerlingen voert ten aanzien vand »n 0i
komende dingen en waarin Hij h( r
spreekt van zijn heengaan naar di
Vader, vraagt Thomas: hoe moet*11 ae
wij de weg kennen? Dat komt om stui
Jezus had gezegd: Gij weet waar 1 bbe.'
heenga en ook de weg daarheen ii trusj
bekend. Thomas zegt in feite: wij
weten van niets. Het antwoord va inve
Jezus is een versluierde spreuk: II rming
ben de weg, de waarheid en het l kabi
leven. Niemand komt tot de Vade rden
dan door Mij (Johannes 14,6). In b me
Oude Testament is sprake van df tega'1
wegen des Heren. Daarmee zijn n he
bedoeld de inzettingen, de «ede
wegwijzingen van de God van 1st daari
Wie zich daarop oriënteert heeft R
belofte dat hij wandelt op de grot ndelt
weg van de Heer, de Godsweg bij
uitstek, zijn grote gang in en met
geschiedenis. Dat is een gang nat
het einde van de ballingschap, na
het beloofde land, naar het rijk, r
het vaderhuis. Jezus zegt: Ik ben
weg. Niemand komt bij de Vader
door Mij. Niemand komt bij zijn
bestemming en de bedoeling van
zijn leven dan door Mij. Ik ben di<
weg. Een versluierd spreken. Erf 1
tegelijk bevattende een grote
pretentie. De tora, de weg van Go<
vindt in Hem zijn vervulling. Gaa
op Hem over, moest, om zo te zegi
vroeg of laat uitlopen op Hem. Zot
allerlei wegen vanuit het
binnenland, door moerassen heen)
door nauwe bergspleten soms
plotseling samenkomen en ineen
overgaan in een heirbaan die naa
stad leidt. Jezus is de weg. De k<
heeft wel eens voortijdig en
voorbarig willen vergeten dat die
bergpaden en moeraswegen er ta
moesten zijn en uiteindelijk leide i de gr";
naar die ene bestemming en o
bedoeling van het begin af aan. Z
Jezus de weg voor mensen. I p|US
Onversluierd gezegd: betrokkenl iiekio
op zijn woorden en daden, een op
staan voor zijn Geest betekent v<
mensen „op de weg" zijn. De enig
weg die zin heeft en ergens toe lei
>or
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Elden: A. J. A. Ru
Arnhem; te Nijkerkerveen: A.
Vlist te Genemuiden; door de
syn. der ned. herv. kerk tot pèn oru
voor buitengw. werkz. (geest, ve :ïaal-<
ger bij de Kon. Luchtmacht): I ;n
Boelhouwer, kand. te Linschot< gsraa
Aangenomen naar Sprang (toez. atsse
J. C. v. Rennes te Onstwedde;
Wageningen (toez.): J. Kievi iae v,
Windsheim, die bedankte voor 1 eer
Dodewaard en Puttershoek. lrUjn
Bedankt voor Werkendam: C j q
Boer te Wageningen. void
Beroepbaar (8 mei): J. P. Nap, Ei j Uith
senstraat 55, Ede. betaa
Afscheid: van Weesp, J. A. Vi r Vii
wegens em. ;tgeh>
GEREF. KERKEN toesl
Beroepen te Amsterdam-Si iagd.
vaart-Osdorp: F. W. Fokkema t<
ren (NH); te St Jacobieparochii nsen
Medema te Nijensleek. Ds J. S. ring li
derbos te Goes is niet te Leider rliezei
roepen, zoals gisteren abusieveli immii
vermeld. jjgen
ADVERTENTIE
pas daar zin, waar het niet meer
theoretisch is, maar echt iets van de
persoon zelf laat zien. Waar
tegenwoordig ook in het pastoraat
meer de nadruk wordt gelegd op de
persoonlijke ontmoeting, zou men in
dit verband kunnen spreken van
groepspastoraat: de groepsleden
beoefenen pastoraat aan elkaar.
Toch beweren de schrijvers niet dat
alle kerkelijke groepen op de leest
van encounter geschoeid zouden
moeten worden. Ook in
gesprekskringen en bijbelkringen
bijv. kan iets van de bovengenoemde
idealen verwerkelijkt worden, en ook
voor die soorten kringen worden
allerlei nuttige aanwijzingen
gegeven en nieuwere methoden
gesuggereerd.
Voor de encountergroepen zelf
wijzen de schrijvers een z.g. harde
aanpak af, en leggen zij de nadruk op
de eis van deskundigheid van de
leiding (al is er geen diploma voor)
Aan de gevaren van encounter wordt
een apart paragraafje gewijd.
Wanneer men deze gevaren scherp in
het oog houdt, kunnen ze vermeden
worden. Trouwens, wat is leven
zonder gevaar? Ook iedere andere
groepsbeleving kan gevaren
inhouden, en hoeft daarom toch niet
afgewezen te worden.
boekennieuw
Or Okke Jager
BAAS BOVEN BUIS
184 blz.. ƒ23,50
De televisie m theorie en praktijk. „Eiger
dit boek van Okke Jager een daverend tx
Als een trein gaat het door de nog f
geschiedenis van de TV Wie het Ie
ondervindt het als een leerzame plezieif j
aldus Prisma-Lectuurinlormatie
Prof. Dr G. N. Lammens
LITURGIE EN MASSAMEDIA
44 blz., ƒ10,75
..Zo mm mogeli|k uitzendingen va
kerkdiensten maar wel aan radio en t»
aangepaste liturgievieringen." aldus e
vallende condusie van de auteur
Prot. Or G. N. Lammens
VESPERSVIEREN
106 blz., 12,90
De tekst en de toonzetting van zes teli
vespers en een beschouwing over deze iVJ
ne liturgie vienngen
Hans Bouma en Louis van Dijk
ZOLANG JE ZINGT LEEF JE
60 blz., 15,50
Liedbundel met 27 liederen van Hans I
ma De muziek van Louis van Dijk staat-
oorspronkelijke vierstemmige harmoms
atgedruki.
Verkrijgbaar in de boekhandel
KOK KAMPE
-
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/
DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak.4, Rotterdai
Tel. 010-115588
(Red.
Schiedamsevest 52
Tel. 010-115700 (adv.)
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Hal
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEJ
Postbus 3
Melkmarkt 56, Zwolle
Tel. 05200-17030.
