bezetting zonder grauwsluier
ongaarse films in Amsterdam
De eerste vijf
Amstelklassieken
zijn
nu uit!
jrstappens 'Pastorale 1943'
Prolongaties
en reprises
STAAT DER NEDERLANDEN
6%% LENING 1978
Cineast Dupont
(69) overleden
AG 21 APRIL 1978
Trouw/Kwartet p 17 - RHS 19
Ij
ji
idelc
W. Wielek-Berg
it de t
sti] «nan ..Pastorale 1943" over klein, provinciaal verzet in Nederland, door Simon Vestdijk in
direct na de bevrijdinS- uit de losse P°ls geschreven, kreeg in 1946 de prozaprijs van de stad
enH erdam. Het boek is niet vrij van slordige herhalingen, ontoereikende persoonsbeschrijvingen
:omst< listorische onjuistheden) maar het vormt nog steeds boeiende lectuur.
&erden
56 naai tijdlang praktisch in verge-
rante verzonken te zijn geweest
entag het de laatste twee jaar een
pr «nee: de achtste druk is on-
ab« Daaraan zal de reeds lang
dit ge ;ondigde verfilming van Wim
h&pen tsinds aar en dag Vest-
:endee m, hij gebruikte de meester
dg ij de verdediging van zijn por-
atievo i „Blue Movie" voor de film-
bete g, hoewel niemand mij kan
tken dat dat geen farce was)
het s reemd zijn.
mi
asyst Goede film
iet De
t nog lar meteen met de deur in het
red.) dse huis te vallen: ..Pastorale
luit di s een goede film. voor Neder-
|k gel verhoudingen zelfs een uitete
nde b veruit de beste die Verstap
en ern lil heeft gemaakt (het is zijn
de da
Nai
negende) en eigenlijk de eerste se
rieuze. want in voorgaand werk
placht hij het publiek verlekkerd en
soms zeer intelligent in het ootje te
nemen. Het scenario (van de regis
seur) kan als voorbeeld dienen voor
de jonge en niet meer zo jonge Ne
derlandse filmers, die maar al te
vaak blijk geven van dit vak geen
kaas te hebben gegeten.
De essentie van het boek is bewaard
gebleven, de gestileerde taal is
spreekbaar gemaakt, het kapmes is
omzichtig gehanteerd, alles wat niet
in beelden uit te drukken viel is eruit
gehaald en ook al mis je sommige
fragmenten node (de schitterende
ontmoetingen met medegevangenen
in het Oranje-hotel), je beseft bijna
onmiddellijk dat ze weg moesten
vallen terwille van het ritme, de
vormharmonie van de film.
i Kristel t»ls lerares Engels met haar vriend in het verzet
av van den Heuvel) in „Pastorale 1943".
Het gevolg van deze intelligente
werkwijze is een vloeiend, spannend
verhaal, zonder inzinkingen, zonder
warrigheid. gesleep en chaotisch ge
spring.
Verstappen heeft een gelukkige
hand gehad in het keizen van zijn
acteurs, de bekende en de onbeken
de. Daar is in de eerste plaats Frede-
rik de Groot in de hoofdrol, natuur
lijk als het maar zijn kan: geen
krampachtig stil spel, geen aardap
pel in de keel, men kan daarvoor niet
dankbaar genoeg zijn. Een grote ont
dekking vind ik Renée Soutendijk in
de rol van de boerenmeid Marie: een
zwijgzaam object, niet alleen van de
lusten der mannen maar ook van
haar eigen egoïstische domheid en
kurigheid. Ze zet dit wezen met bijna
geen tekst feilloos neer, met een blik
uit de ooghoek, een halsstarrige loop
en nog vele nuances meer. En vlak
bijvoorbeeld Leen Jongewaard niet
uit als ondermaats, giftig en narrig
verzetsmannetje: zo goed is hij nog
nooit geweest. Sylvia Kristel als mis
kende verzetsstrijdster valt geens
zins uit de toon: ze moet maar een
maal uit de kleren, halverwege, en
dat ook nog voor het goede doel.
Klein verzet
Het verzet in Pastorale 1943" is
klein, stuntelig en eenzaam. De ge-
isoleerdheid is uitstekend getroffen:
vogr jongeren is een van de minst
invoelbare facetten van de bezetting
dat je nooit of pas veel later wist wat
er. pak weg, op twintig kilometer
afstand van je bed gebeurde of werd
bekokstoofd. In het imaginaire dorp
Doornwijk, ergens in het midden van
Nederland (een samenvoeging van
Doorn, waar Vestdijk woonde, en
Wijk bij Duurstede, maar de film is
in alle mogelijke Nederlandse plaat
sen opgenomen), dat gezapig ligt te
braden onder de zomerzon, scharre
len wat verzetsmensen rond. De le
raar Schults, van Duitse afkomst
maar vol aversie tegen de nazi's,
zorgt dat zijn Joodse vriend onder
dak vindt op een boerderij, waar nog
Sacco van der Made, Bram van der Vlugt en Leen Jongewaard als Duitsers vermomde goede
vaderlanders die het vonnis willen voltrekken aan NSB'er Poerstamper (Bernard Droog) in de film
„Pastorale 1943".
een paar onderduikers zitten, onder
andere de leider van een overval op
het distributiekantoor. Door verraad
(niet van de NSB'er Poerstamper,
zoals iedereen vermoedt, maar van
een door Marie versmade, weggelo
pen onderduiker die niet erg pienter
en het allemaal knap zat is» komen
de Duitsers erachter. Zij schieten
een van de onderduikers dood. ver
branden de boerderij, voeren de
boer, de boerin. Schults' Joodse
vriend en de andere mannen weg.
Vergelding is geboden, doch de ver
keerde wordt gekozen (al heeft Poer
stamper zich wel schuldig gemaakt
aan andere verklikkerij). Maar de
pianostemmer, de bloemist, de her
bergier, zelfs de met het „grote ver
zet" verbonden ingenieur en Schults
zelf weten eigenlijk niet wat ze moe
ten doen: wel wordt er een soort
nde week zal er in Cen-
't Hoogt te Utrecht een
aarse film week worden
uden met louter (voor Ne-
nd) onbekende films.
over zal u te zijner tijd
en bericht, maar of de
[aarse koek niet op kan
t er in april en mei in de
terdamse filmhuizen ook
eens een Hongaarse
ld gehouden. Er worden
vertoond die al een tijdje
t vrije circuit circuleren,
er zijn deze week ook
verse bij, afkomstig van
latste Film International
'el ,,De duivel slaat zijn
V' van Ferenc Andras en
iSpinneweb" van Imre Mi-
li.
luivel slaat z'n vrouw" is een
ge zedenschildering van het
aarse platteland. Een hoge Piet
op een zomerse feestdag met
en dochter de familie van zijn
aresse bezoeken die in wel-
leeft, twee huizen bezit plus
eelderige wijngaard, maar toch
:i gunsten en gaven van de gast
igt. Aangezien de arme man
en maagzweer lijdt, krijgen de
ireide drink- en schranspartij-
onderdeel van het feestelijke
1 vormen en ook als smeer-eten
een lichtelijk demonische
aak. Vooral de beroemde taart
iladerdeeg, door de vrouwen
het snateren van dubbelzinni-
bbetjes en geintjes gemaakt,
lijzonder slecht,
een aardige komedie met
tige overtonen maar de docu-
aire trekken die hem nogal eens
worden aangewreven kan ik er niet
in ontdekken. Er wordt overigens
zeer wisselend in geacteerd: door
sommigen goed, door anderen uitge
sproken slecht.
Een geheel andere hap is „Het Spin-
neweb". Daarin worden we gecon
fronteerd met intriges en machina
ties rond de voorzitter van een land-
bouwcollectief. Veel eerlijker dan we
van soortgelijk Sowjetrussisch werk
gewend zijn, geheel zonder heroïek
en happy ending, maar voor Wester
se smaak wel wat saai en weinig
interessant.
„De Duivel slaat zijn vrouw" wordt
21 en 22 april in Zienema Oktopus
vertoond, 21 april in Akhnaton, 22 en
23 april in De Melkweg en 25 april in
Filmhuis Uilenstede; „Het Spinne-
web" 21 en 22 april in Zienema Okto
pus; 23 april in De Melkweg, 25 april
in Uilenstede en 26 april in Akhna
ton. Het programma is aangevuld
met twee oudgedienden die reeds
eerder zijn besproken: „Een Hon
gaars dorp" van Judit Elek en „Een
krankzinnige Nacht" van Ferenc
Kardos.
proces gehouden, met aanklacht en
verdediging en geestelijke bijstand,
geheel zoals ze denken dat het hoort,
maar ongelukkigerwijs kan niemand
schieten.
De overval wordt onnoemelijk stun
telig uitgevoerd, iedereen barst van
de zenuwen, de executie mislukt en
wordt pas later, als Poerstamper in
het ziekenhuis ligt. ten uitvoer ge
bracht.
De oorlog gaat verder. Een van
Schults' collega's blijkt toteenspio-
nagegroep te behoren en wordt gear
resteerd, Schults zelf komt voor een
wissewasje in het Oranjehotel te
recht. Daaruit wordt hij verlost door
zijn broer, die nog trots zijn Duitse
naam Schulz draagt en het tot een
hoge rang in de SS heeft gebracht.
Zowel Vestdijk als Verstappen is
erin geslaagd, de ironie niet in een
parodie te doen ontaarden. De glim
lach, die het harkerige gedoe van de
verzetsmensen zeker wekt, is niet
boosaardig, er zit vertedering in en
ook respect, voor de koppigheid die
het gevaar niet schuwt.
Ernstige bedenkingen
Ik heb hierboven veel goeds over de
film gezegd, ik mag niet zwijgen over
twee ernstige bedenkingen die ik er
tegen heb. In de eerste plaats ont
breekt volkomen de miezerigheid, de
verwaarlozing, de kilte, de armoe, de
grauwsluier die door de bezetting
over land en mensen werd gelegd;
ook daar waar de oorlog niet al te
hard toesloeg. In de film staat alles
er pront en helder en welvarend bij:
goedverzorgde boerderijen, mooi ge
restaureerde huizen, glimmende ge
vels. Maar zo was het echt niet., alles
was aangevreten en besmeurd, niet
alleen zichtbaar voor het geestelijke,
maar ook voor het lichamelijke oog.
Mijn tweede bezwaar geldt het ein
de Het is natuurlijk een leuke
vondst en een goede grap om Rutger
Hauer, ..good guy" in zovele Neder
landse films, te casten in de rol van
SS-officier en men moet zeggen dat
zijn fysiek ervoor geschapen is. Maar
als hij, metzijn aura van heldendom,
ook nog eens romantisch gaat doen.
als hij er blijk van geeft dat hij vecht
voor een oorlog die hijzelf verloren
acht, dan is dat teveel glamour voor
de Nederlandse SS. Temeer omdat
er in de film niets tegenover staat:
bij Vestdijk denkt Schults. op weg
naar huis, dat hij toch door zal gaan
met het verzet, maar Verstappen
stuurt hem als een geslagen hond de
ruimte in. Dat had niet gemoeten,
enig tegenwicht moest worden gebo
den: tegenover de superioriteit van
de blonde ridder in uniform had op
zijn minst halsstarrigheid moeten
staan, de wil om door te gaan op de
gekozen weg. Hobbit-koppigheid.
om in de stijl van boek en film te
blijven.
Amsterdam - Nöggerath en Alhambra
I; Rotterdam - Thalia: Den Haag -
Metropole I en Corso en nog 27 andere
theaters in het land. a.,1.
Padre Padrone Indrukwekken
de film van de Italiaanse ge
broeders Taviani over een Sar-
dijnsc herdersjongen die door
middel van de taal zijn isole
ment doorbreekt. 22 april
Filmliga Hoogeveen: 26 april
Melkweg Amsterdam
L'Affiche Rouge Briljante film
van Frank Cassenti over een
verzetsgroep in de oorlog,
waarin het heden en verleden
vloeiend in elkaar overgaan 22
april Club 16 70. Dordrecht. 23
april Mulli Pretii in Rotter
dam. 25 april Filmliga Oost
brabant.
Te gek om los te lopen Schok
kende film over nieuwe wegen
om krankzinnigen te integre
ren in de maatschappij, ge
maakt door een Italiaans col
lectief. 22 april Filmclub 8'
Gemert; 25 april Hilaritas, Am
sterdam.
2001. a Space Od> -sey De beste
science fiction-film ooit ge
maakt. door grootmeester
Stanley Kubrick. De gehele
week in Centraal. Apeldoorn
en Schinkel. Purmerend.
Cet obscur objet du désir De
nieuwste film van de oude Bu-
nuel, waarin hij weer eens de
bourgeoisie op de korrel
neemt. De gehele week in Tu-
schinski 4. Amsterdam; Rem
brandt 5. Eindhoven; Cinesol,
Breda.
La Dentellière Tedere liefdes
geschiedenis van Zwitserse re
gisseur Claude Goretta over
twee mensen die niet tezamen
kunnen komen omdat, de woor
den hun scheiden De gehele
week in Movies I. Amsterdam;
Luxor 2. Deventer; Metropole
3. Den Haag; City 2. Zeist
Una giornata particular*' Mooie
film van Ettore Scola over
twee kleine mensen die verma
len worden door de molens van
Mussolini's regime De gehele
week in Tuschinski 2. Amster
dam en Metropole 5. Den
Haag.
Muriel Een van de beste films
van Resnais. waarin hij een
geraffineerd spel speelt met
plaats en tijd. De gehele week
in Movies I. Amsterdam.
Annic Hall De beste film van
de geniale Amerikaanse ko
miek Woody Allen, vol humor
en droefenis. De gehele week in
Alhambra 2, Amsterdam; Os
car, Rotterdam; Rembrandt 2,
Eindhoven; Studio, Leiden;
Rembrandt 3, Utrecht; Euro I,
Hilversum.
Que la Fète commence Voor
beeldige historische film met
driedubbele bodem van Bert-
rand Tavernier. De gehele
week in Camera 2. Tilburg.
MEESTERW
MEESTERWERKEN UIT DE WERELDLITERATUUR IN LUXE
MET GOUD BESTEMPELDE BAND
EN DAT VOOR EEN PAPERBACKPRIJS
Scène uit „De duivel slaat zijn vrouw"
advertentie
inschrijving
storting
prospectus
open bedrag
de koers wordt uiterlijk op .-4 april 1978 vastgesteld
jaarlijks op 1 juni
in 20 jaarlijkse termijnen van 1 juni 1979 af
vervroegde aflossing is van 1 juni 1988 af mogelijk. Tot 1 juni
1993 tegen 103 daarna tegen 102
26 april a.s, van 9 tot 15 uur via banken en commissionairs
1 juni 1978
kosteloos bij banken en commissionairs
AMSTERDAM (ANP) De cineast
Frans J. Dupont is op 69-jarige leef
tijd in zijn woonplaats Amsterdam
overleden. De crematie heeft dins
dag plaatsgehad, naar zijn collega
Wim Gerdes heeft meegedeeld. Du
pont die aan het instituut voor
kunstnijverheidsonderwijs in Am
sterdam studeerde, deed zijn filmi
sche ervaring op bij Joris Ivens. In
1934 richtte hij in Blaricum een ei
gen studio op. Na de bevrijding
maakte hij zijn eerste speelfilm „Be
zet gebied" Hij was nauw verbonden
met de Nederlandse werkgemeen
schap voor filmproduktie die in ons
land een nieuwe opvatting in het
filmmaken vertegenwoordigde. Acht
jaar lang heeft hij montage gedo
ceerd aan de Nederlandse filmacade
mie. Als scenarioschrijver en regis
seur heeft Dupont veel films ge
maakt waarvan een aantal internati
onale erkenning kreeg.
Dit zijn ze:
BEL-AMI
Guy de Maupassant
1/19,50)
30 BEROEMDE
VERHALEN
Edgar Allan Poe
18,50)
WOESTE HOOGTEN
Emily Bronté
17.50)
DE DODE ZIELEN
Nicolaj Gogol «ft
(ƒ18,50)
VAN OUDE MENSEN,
DE DINGEN DIE
VOORBIJGAAN
Louis Couperus W'
18.50)
