Proefdiergebruik
dijft een kwaad'
Het drammerige toontje
van Bots
Queen maakt het
zich gemakkelijk
Donald Judd en de
kunst van de eenvoud
Station van Echteld
van sloop gered
)iscussiedag van biologenvereniging
Eerste slachtoffer
milieuramp Brazilië
Adoptie Thaise baby's aan banden
Experiment
met 'belbus'
Dorp is stuk
onveiliger
dan de stad
met vakantie
erop uit?
bij de boekhandel
r t IIJDAG 21 APRIL 1978
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
11
tan onze redacteur wetenschappen
[TRECHT Is proefdiergebruik een noodzakelijk kwaad? „Die
raag is verkeerd", concludeerde de Delftse filosoof prof. S. J.
morman M.Sc. op een door de Utrechtse Biologenvereniging
«legde discussiedag over het onderwerp. „Proefdiergebruik is
en kwaad".
Dat 'noodzakelijk" suggereert rede-
»n waarvan ik denk dat ze voor de
degenheid bedacht zijn. Proefdier-
ibruik is een kwaad in ieder moreel
aardensysteem dat het lijden ern-
ig neemt. Maar we kunnen ons van
it kwaad niet bevrijden, want we
unnen het niet eens inzien", aldus
oorman. „We kunnen de discussie
rover niet hanteren. Wij knoeien
onder het te kunnen motiveren".
[et gaat om de moreel-fllosofische
raag „Mag ik niet-soortgenoten (of
oortgenoten) gebruiken ten behoe-
e van de mens (of een andere soort)
set als gevolg ongerief, pijn, dood?"
)at levert morele puzzels op,
zei
oorman, zoals die van de generaal
Ie door één man (vrijwilliger?) op
in zelfmoordmissie te sturen, de
jvens van tienduizend soldaten kan
edden. Mag dat? Sommige filosofen
Ijzen het categorisch af: het „Kan-
aanse" standpunt.
)e meesten van ons zijn meer ge-
leigd tot het utilitaristische stand-
mnt: een berekening van het totaal
an het gerief afgewogen tegen het
otale ongerief. Konden we op dit
errein maar behoorlijk rekenen, ver-
ichtte Doorman. Om daarna te de-
nonstreren dat je dan toch nog in
mstige filosofische moeilijkheden
unt komen
Jaarvoor had hij een verhaal be
lacht waarin wij in contact komen (loc for II O*
met - ook ethisch - fantastisch 6
intwikkelde buitenaardse wezens.
)aar steken we dankbaar veel van
alleen van tijd tot tijd zijn er
ieens wat planten, dieren en men
en weg. Als er per ongeluk een te-
ugkomt, barst de bom: zij dienen
'oor de wetenschappelijke studie
ran het aardse leven. In een adembe-
ïemend vraag- en antwoordspel liet
Joorman zien dat de mensen hierte-
;en alleen 'sentimenten en geen ar-
umenten tegen in stelling kunnen
irengen. Vandaar zijn harde con-
lusie.
linder extreem
)e Utrechtse ethicus prof. dr. J. de
ïraaf stelde zich minder extreem
In vrijwel alle grote religies be-
taat de gedachte van de eenheid
ran alle leven. In de oosterse hangt
Van een onzer verslaggevers
ECHTELD Het negentiende-
eeuwse station van het Betuwse
dorp Echteld, dat al vele jaren
buiten gebruik is en met sloop
werd bedreigd, lijkt gespaard te
zullen blijven. De directie van het
kasteel 'De Wijenburgh' heeft,
naar zij ons meedeelt, ter gelegen
heid van het eerste lustrumjaar
van het iconen-centrum in het
kasteel aan de gemeente Echteld
de restauratie van het gebouw en
plannen voor een nieuwe bestem
ming aangeboden.
De bedoeling is dat de internatio
nale experts die volgens de direc
tie regelmatig het kasteel bezoe
ken in verband met de iconen, in
het gerestaureerde stationsge
bouw een gastverblijf vinden. In
een van de kamers zal voorlopig
nog een overwegwachter op zijn
post moeten blijven. Dat zal du
ren totdat de spoorbomen auto
matisch bediend kunnen worden.
Het station is eind vorige eeuw
gebouwd, speciaal voor de adellij
ke familie Van Balveren die toen
het kasteel bewoonde. Nog steeds
loopt er een lommerrijk weggetje
van kasteel naar station. De Wij
enburgh heeft reeds contact op
genomen met de eigenaar van de
omliggende grond, baron Van
Verschuer, om deze inmiddels
overwoekerde wandelweg zijn
oude luister terug te geven. De
restauratie van het station zal zo
gebeuren dat het oude karakter
terugkomt, mémt perron (ook al
zullen er dan geen treinen meer
stoppen) overkapping en hefbo
men voor de spoorbomen.
dat samen met de zielsverhuizing,
maar ook in het joods-christelijke
denken is het er nadrukkelijk, aldus
De Graaf. God sluit een verbond met
de mens èn „alle levende wezens, die
bij u zijn". De mens is trouwens, op
de zesde dag, „in één adem gescha
pen met het vee en het kruipend
gedierte".
Aansluitend bij deze brede culturele
traditie pleit De Graaf voor een
„dierwaardig leven" voor het dier.
Hij spreekt liever niet van „rechten"
van het dier, anders ga je over ze
denken alsof het mensen zijn. De
Graaf is wat de dieren betreft, utili
tarist; voor mensen onder elkaar
hangt hij het Kantiaanse standpunt
aan.
Maar de rekenkunde waar Doorman
niet aan begon, blijft ook bij hem
vaag. Dierproeven ter bestrijding en
voorkoming van ziekte zijn voor hem
zinvol en dus toelaatbaar. „Daarna
wordt het moeilijker." Proeven bij
voorbeeld om de veiligheid van cos
metica te onderzoeken, zijn hooguit
op een lager niveau zinvol. Hier slaat
De Graafs balans door naar de ande
re kant: „Het aangewezen proefdier
is hier de mens. En als die dat niet
wil, dan gebeurt het onderzoek maar
niet."
Wanneer veterinair hoofdinspecteur
dr M. J. Dobbelaar later vindt dat die
zaak gecompliceerder ligt, neemt De
Graaf gas terug: hij bedoelde alleen
de aard van zijn glijdende schaal te
illustreren, geen uitspraak te doen
over het concrete vraagstuk van het
cosmetica-onderzoek. Doorman
blijft erbij dat de methode van afwe
gen niet hard te maken is en dat het
utilitarisme daarop stukloopt.
„Een filosoof heeft tot taak om grim
mige en niet-leuke vragen onder
ogen te zien. We moeten onder ogen
zien dat dierproeven een niet te re
duceren kwaad zijn. Misschien heeft
dat enig effect op onze eigen intu
ïties. En hoewel ons handelen in het
algemeen weinig in overeenstem
ming is gebracht met onze
waarden en intuïties, hebben de
dieren daar misschien nog iets aan."
In zijn niet aflatende drang
om niets meer van onze
maatschappelijke ellende
te verdoezelen, lijkt de
Eindhovense politieke
popgroep Bots voorgoed in
een wereld van zwart-op-wit
te zijn beland. De in muziek
verpakte
maatschappijkritiek van
Bots, enigszins verwant aan
het vormingstoneel van
Proloog, was tot nu toe
nooit erg genuanceerd,
maar de derde lp „Wie
zwijgt stemt toe" (Fontana)
is van een toon die mij
althans doet rillen. Volgens
een bijgeleverd drukwerkje
is „Botsmuziek" bedoeld
om mensen iets te vertellen
over hun eigen bestaan, „en
hier en daar over de
kapitalistische, dus
autoritaire verhoudingen
die het bepalen". Daar is op
zich niets op tegen zolang
het collectief Bots zich
realiseert tegen wie men
praat. Het taalgebruik, de
onderwerpen van de liedjes,
ze representeren het
leefgedrag van een op zich
respectabele minderheid.
Maar de tragiek van Bots is
dat men zo graag de basis
wil koesteren zonder van
die basis deel uit te maken;
men voelt niet aan dat men
bij diezelfde „basis" voor
schut gaat met het
drammerige toontje en de
elitaire redeneertrant zoals
die groef na groef op deze
plaat wordt geventileerd. Er
is geen enkel begrip laat
staan respect voor
mensengroepen die hun
leven anders wensen in te
richten dan dat van Bots.
Dat stoot af, daar hoef je
niet rechts of links voor te
zijn. „De.uithet leven
gegrepen waarheid, voor
zover terzake doende"
(citaat) mist zodoende zijn
Bots
doel. De manier waarop in
„Klein begonnen" een
carrièremaker wordt
neergezet, haalt niet bij wat
bijvoorbeeld een Robert
Long in „Levenslang" wil
zeggen, omdat al het
subtiele eraan ontbreekt.
Humor is er helemaal niet
bij, en de muzikale
ondergrond is veel te pover
om te kunnen bijdragen
aan de broodnodige
overtuigingskracht. Als
Bots zich voor de
distributie van zijn platen
niet zou kunnen bedienen
van het kapitalistische
bolwerk Phonogram, zou
zijn boodschap
ongetwijfeld beperkt
blijven tot de kring waaruit
de groep voortkomt. En dat
lijkt me ruim voldoende.
Maria Muldaur
Bij gebrek aan Nederlands
materiaal over naar het
buitenland. Van Maria
Muldaur verscheen een
nieuwe lp, getiteld
„Southern Winds" (WB).
Het is opvallend hoe deze
zangeres op elk nieuw
album (dit is al weer het
vierde) een constante
kwaliteit weet te
handhaven dank zij haar
bijna ongerepte en zeker
niet stijlgebonden aanpak
van muziek. Met een
onalledaagse, zeer flexibele
stem werpt ze zich op een
veelheid van muziektypen
(ballads, reggae, rock etc.)
en verenigt die telkens weer
tot een compacte muzikale
lijn waaraan menig
vakgenote een puntje kan
zuigen. Zo ook weer op
„Southern Winds",
andermaal een plaat zonder
inzinkingen. De begeleiding
is in handen van een
groepje uitgelezen musici
onder wie de klasse-gitarist
Amos Garrett, die op
Muldaurs enige hit
„Midnight at the Oasis"
destijds zo voortreffelijk
solieerde.
Anders is het met de fraai
Ogende Yvonne Elliman,
ooit door het duo Tim Rice
en Andrew Lloyd Webber
gestrikt voor de rol van
Maria Magdalena in „Jesus
Christ Superstar" en nu al
weer toe aan haar vijfde
solo-album „Night Flight"
(RSO). De tien titels op deze
plaat vormen op zich geen
slechte keuze voor een
zangeres die weinig méér
pretendeert dan
onderhoudende muziek te
maken, maar als de
voordracht van een beetje
raffinement en eigenheid
verstoken blijft, is de lol er
gauw af. Elliman komt nog
het gunstigst voor de dag in
de BeeGees-compositie „If I
can't have you", maar voor
de rest valt er aan dit album
niet veel plezier te beleven.
Helemaal triest is het
gesteld met de Italiaanse
zangeres Raffaella Carra,
die op haar tweede lp
„Raffaella (CBS) niets meer
waarmaakt van haar
furieuze debuut met „A far
l'amore comincia tu", zo we
dat al fraai mochten
vinden.
Billy Swan
De heren dan. Allereerst
Billy Swan, wiens
doorbraak in 1974 kwam
met de hit „I can help".
Sindsdien maakt hij
muziek die aldoor maar
dezelfde gemoedelijkheid
en potsierlijkheid
uitstraalt. De titel van zijn
vijfde album „You're O.K.,
I'm O.K." (A&M) spreekt
weer boekdelen. Maar toch
is er wel wat te zeggen voor
dit soort ongecompliceerde
popmuziek. Het ontbreken
van pretenties werkt zo nu
en dan wel eens
verademend, vooral tegen
de achtergrond van een
sobere muzikale aanpak
waarin uitsluitend gebruik
wordt gemaakt van
„eerlijke" Instrumenten.
Wel leuk dus.
Een man die we hier nog
nauwelijks kennen is de
Australiër Peter Allen. Door
zijn huwelijk met Liza
Minelli werd hij een handje
geholpen bij het maken van
furore in Amerika. Op het
label A&M verscheen
onlangs de dubbel-lp „It's
time for Peter Allen", een
stemmig live-album vol
eigen werk. Allen is behalve
liedjesschrijver en zanger
bovenal een entertainer: hij
praat zijn songs
geroutineerd en bijna
cabaretesk aan elkaar en
dat verhoogt het
luistergenot.
Yvonne Elliman
In Kröller-Müller museum
door Jac. Lelsz
Van de Amerikaan Donald Judd (49) zijn op het ogenblik in
Kröller-Müller omtrent 250 tekeningen of studies te zien. Judd
was aanvankelijk schilder, maar voelde zich naderhand toch
meer tot het 3-dimensionale werk aangetrokken. De gedachten
die Judd op papier zette, zijn voor een deel ook in objecten
vertaald. Enige daarvan zijn aanwezig op de expositie in Kröller-
Müller, dat ook zelf over een enkel stuk van Judd beschikt.
Wie van kunst houdt, die traditio
neel bepaald is en wie bij schoonheid
ook van door traditie bepaalde nor
men uitgaat, kan misschien beter
thuisblijven. Tenzij hij/zij toch wel
eens kennis wil nemen van wat er
verder te koop is, zonder de verplich
ting er dadelijk hard mee weg te
hollen. De vormen zijn bij Judd
steeds eenvoudiger geworden, reden
waarom men zijn werk ging indelen
bij de Minimal Art. Judd zelf heeft
dat afgewezen, omdat hij vindt dat
hij bij zijn sculpturen de vormen niet
reduceert van een veelheid tot een
eenheid het minimale. Naar zijn
smaak brengt hij juist vele variaties
aan. De kwaliteit van die variaties is
PORTO ALEGRO (UPI) - De wolk
giftig gas die voor de kust van zuide
lijk Brazilië uit zee opstijgt, heeft
een eerste menselijk slachtoffer
geëist. Een dertigjarige arbeider die
zes dagen geleden in het ziekenhuis
werd opgenomen met klachten over
misselijkheid en hoofdpijn, is in San
ta Vitoria de Palmar (niet ver van de
grens met Uruguay) overleden. Nog
drie mensen, onder wie een dertien
jarig meisje, liggen in het ziekenhuis
met dezelfde klachten.
Het is nog niet met zekerheid vast
gesteld waar het giftige gas vandaan
komt. Aangenomen wordt echter dat^
het gas afkomstig is uit openge
scheurde vaten met chemicaliën. In
april 1971 zonk in het desbetreffende
gebied het vrachtschip Taquari, dat
was geladen met 24 ton kwikverbin
dingen, 173 ton natronloog, zeven
vaten propyleen en zeven cilinders
ethyleen. De eigenaar van de vaten,
Dow Chemical, waarschuwde des
tijds dat de vaten zouden kunnen
openroesten, maar de autoriteiten
hebben daar niet op gereageerd. Men
neemt nu aan dat de vaten inder
daad zijn opengebarsten, hoewel het
ook mogelijk is dat de gaswolk wordt
veroorzaakt door pesticiden die twee
maanden geleden in zee kwamen
toen een schip waarmee ze vervoerd
werden, zonk.
echter niet zodanig, dat hij aan de
eentonigheid weet te ontsnappen.
Vormen
Eigentijds is Judd's vormentaal ze
ker. Zij speelt in op de vormen, die
men ook in de architectuur of in de
Industrie ontmoet. Voor hem, zo la
zen we, zijn eenvoudige vormen,
waar ze ook te vinden zijn, estheti
sche bevrediging, maar die schoon
heid wordt dan bepaald door de pre
cies afgewogen verhoudingen, maten
en materiaalkeuze. Hij ziet kunst en
niet-kunst als een eenheid. Differen
tiaties kunnen het onderscheid tus
sen kunst en niet-kunst duidelijk
maken. In deze gedachtengang kan,
bijvoorbeeld, een industrieel pro-
dukt kunst zijn en een als kunst
bedoeld produkt niet, of andersom.
In een beperkt aantal gevallen heb
ben we bij Judd zeker een vleug van
schoonheid ervaren, maar het was er
één van een kil soort. Het blijft een
kunst op niveau eenvoudig te zijn.
De tentoonstelling is nog tot 16 mei
te bezichtigen. Zij gaat gepaard met
op gezette tijden een dia-vertoning.
Donald Judd: Studie voor een sculptuur.
BANGKOK (Reuter) Het aan het
licht komen van een georganiseerde
babysmokkel heeft de regering van
Thailand bewogen tot het ontwer
pen van een wet die de adoptie van
Thailandse kinderen door pleegou
ders in het buitenland verbiedt, zo
heeft een woordvoerder van het mi
nisterie van maatschappelijk welzijn
bekendgemaakt.
Vorig jaar bleek dat Europese pleeg
ouders tussen de 1.500 en 3.000 dollar
wilden betalen voor een Thailandse
baby, waaruit een ware „baby-ex
port" was ontstaan. Renu Chotidilik,
adjunct-secretaris-generaal van het
ministerie van maatschappelijk wel
zijn, verklaarde aan verslaggevers
dat ondanks de vorig jaar genomen
striktere voorschriften, de kinders-
mokkel nog steeds doorgaat. Daar
om, zei zij, is het wetsontwerp opges
teld om de smokkel van kinderen
naar het buitenland te voorkomen.
UTRECHT (ANP) - Busbe
drijven In Groningen, Fries
land en Drente gaan experi
menteren met „belbussen".
Dit is een bus zonder vaste
vertrektijden of -plaatsen,
die per telefoon kan worden
ontboden. Mensen die per
belbus willen reizen bellen
naar een centrale waar ieder
uur een route wordt samen
gesteld die langs alle „bel
lers" voert. Dit staat in het
blad „Versnelling", het perso
neelsblad van de Nederland
se streekbusbedrijven. Over
een jaar wil men met de expe
rimenten gaan beginnen.
door Geert Kistemaker
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM - Het verkeer
in dorpen is onveiliger dan dat
ln de grote steden.
Onderzoek in dertig Brabantse dor
pen met ongeveer 20.000 inwoners
heeft aan het licht gebracht, dat niet
alleen de aard van de ongelukken
ernstiger is, maar ook dat het aantal
verkeersdoden anderhalf tot twee
maal het landelijk gemiddelde be
draagt.
Dit zei gisteren op het verkeersvei-
llgheldscongres in Amsterdam ir. K.
Zeldenrust van het Bureau voor
Ruimtelijke Ordening in Vught.
De eigensoortige verkeersproblemen
in de dorpen hangen, volgens hem,
nauw samen met het karakter van
het dorp (onoverzichtelijke boch
ten), het dagelijks leven in het dorp
(parkeren bij winkels, laad- en los-
problemen) en het feit, dat het dorp
'vaak doorsneden wordt door een
drukke provinciale weg. Een van de
mogelijke oplossingen noemde hij
het aanleggen van omleidende
wegen.
Ir. M. 't Hart van het bureau ver
keerszaken van Groningen merkte
op, dat de omleiding van het stads
verkeer het doorgaande autoverkeer
met veertig procent heeft vermin
derd. Hij verwacht, dat het aantal
ongelukken sterker kan worden te
ruggebracht. In buitenlandse steden
zijn verminderingen van vijftig tot
zestig procent bereikt, zei hij.
BRA8ILIA (AFP. UPI, AP) - De
Braziliaanse president Emesto Gei-
sel is gisteren tijdens een ceremonië
le plechtigheid op het ministerie van
buitenlandse zaken ln elkaar gezakt.
Na een medisch onderzoek kon de
president naar zijn residentie wor
den overgebracht. De president zou
overvallen zijn door een plotselinge
verhoging van de bloeddruk. Geisel
is zeventig jaar.
ROTTERDAM Met een imposant grote kroon vol met spots
boven het toneel gaf de Engelse rockgroep Queen woensdag- en
donderdagavond in de Ahoy een bijna twee-en-een-half uur
durend concert. De groep die voor de derde keer in Nederland
was heeft zich dankzij een groot aantal hitsingles en zes lp's
waarop een zeer eigen geluid te horen is, vele fans, vooral in de
jongere leeftijden verworven.
Het gezicht van Queen wordt be
paald door zanger Freddie Mercury,
die een keiharde tenorstem heeft, en
gitarist Brian May, wiens solo's een
wezenlijk onderdeel in de composi
ties vormen. Het uitstekende drum-
werk van Roger Taylor plaatst de
groep in de hardrockhoek.
Het concert begon met de bekende
successen, die de perfectie van de
studio-opnamen missen, maar door
de inzet van de groep de zaal tot
groot enthousiasme brachten. „So
mebody to love", „Killer Queen" en
„You are my best friend" zijn ijzer-
sterke nummers, die zo bekend in de
oren klinken dat men niet meer kri
tisch naar de uitvoering ervan luis
tert.
Daarna werden drie rustiger songs
gespeeld, onder andere het driestem
mig gezongen „Don't you hear my
call". Het daarop volgende „White
man" verzandde in veel te lang en
slecht gespeel met het echo-appa
raat. Een half uur lang hielden Mer
cury en May het publiek voor de gek
met uit de hand gelopen egotrippe
rij. Een dieptepunt in het concert
dat de groep probeerde op te vijzelen
met „Bohemian Rhapsody". Het
moeilijke vocale middenstuk hierin
werd echter veiligheidshalve door
een bandopname overgenomen.
Toegift
De toegift bevatte naast de herha
ling van het begin, „We will rock
you" en het hoogmoedige „We are
the Champions". In de tweede toe
gift kon Queen niets anders meer
opbrengen dan een laffe en ramme
lende uitvoering van „Jailhouse-
rock".
Men kon niet aan de indruk ontko
men dat Queen drijft op de hitsuc
cessen, maar dat er verder weinig
moeite is gedaan om een muzikaal
verantwoord geheel af te leveren. De
heroïsche presentatie, de verkleed
partijen en de lichteffecten kunnen
het oog misschien tevreden stellen,
bij een concert blijft het oor het
belangrijkste zintuig
Prisma Thrillers
wereldvermaarde misdaad
romans in paperback
Kenneth Royce
Operatie VIP
desperado's bezetten een
ziekenhuis
James Anderson
Met de dood in je bloed
'doet je ogen uit
de kassen vallen'
New York Times
Book Review
Charles McCarry
Dossier Miernik
per stuk 9,50
