arter schept adempauze oor besluit neutronenbom ixtra hulp voor arme kinderen betaalt zichzelf Demonstratie na inval politie in woonwagenkamp Jieuwe wapen minder „ideaal" dan wordt voor gesteld Discussie over 'compensatieprogramma's' lijkt over dode punt heen Met honderden auto's door Eindhoven ANDAG 17 APRIL 1978 BUITENLAND Trouw/Kwartet i .„Set besluit van de Amerikaanse president Carter de neutronen- ho jom voorlopig niet in te voeren brengt wat rust in de discussie ina 'ver dlt waPen-Er 15 nu wat meer tijd om de plus- en minpunten jan ran de bom te overwegen en er is wellicht ook meer gelegenheid I le discussie over de bom uit se sfeer van de emoties te halen. gaan rijden, dan kunnen de NAVO- landen die niet tegenhouden. Het voordeel van de neutronenbom, zo zeggen de voorstanders, is dat je met dit wapen oprukkende tankeenhe den juist wel met succes kunt be strijden. De tanks zelf worden welis waar niet uitgeschakeld, maar wel de bemanningen. De neutronen drin gen namelijk door het pantser heen en verlammen de manschappen, waarop na enige tijd de dood in treedt. Herman Amelink n )e Amerikaanse president heeft bij oen-jjn besluit de neutronenbom niet in noue voeren heel duidelijk gemaakt dat weldij iet om een voorlopige beslissing ;aat. De Amerikaanse regering ver-, vacht van de SowJet"Unie nu tegen- irestaties. Deze maand nog gaat de Amerikaanse minister van buiten- we <|andse zaken, Cyrus Vance, naar iloskou om te praten over verdere >eperking van de strategische bewa- a] w »ening (SALT 2) en de Amerikanen In h iebben de Russen duidelijk laten reten, dat zij dit een welkome gele- same renheid vinden voor een passende ovi lussische reactie. De eerste Russi- ;ens iche reacties zijn niet erg hoopge- ijd e(fend. maar de negatieve uitlatingen I.:: van Moskou over Carters beslissing ijken vooralsnog het karakter te lebben van een „camouflage met onde moorden". Het besluit van Carter de neutronen- oej jjbom voorlopig niet in te voeren is Eeker voor een belangrijk deel inge- ;even door zijn morele overtuigin- (gen. Hoezeer sommige mensen dat >ok afkeuren, veel beslissingen, zo wel in als buiten de politiek, worden zifeenomen op basis van een innerlijke, en: emotionele overtuiging. De argu- munten voor een dergelijke beslis- sing worden veelal achteraf op een 'kfrijtje gezet voor een rationele recht vaardiging van die beslissing. Deze benadering houdt in. dat in geval van een militair conflict in Europa in een tamelijk vroeg stadi um van nucleaire wapens gebruik zal moeten worden gemaakt. De neutro nenbommen moeten ingezet worden als de tanks van het Warschau Pact nog tamelijk dicht opeen de grenzen overschrijden. Tot voor het bekend worden van de mogelijkheden van de neutronenbom lag de nucleaire optie veel verder naar achteren. He t houdt in dat atoomwapens nu een werkelijke militaire rol zullen krijgen. Afschrikking Atoomdrempel .HoejHet voornaamste argument dat is aangevoerd tegen de invoering van de neutronenbom is het feit dat deze lom de atoomdrempel verlaagt. De ileidooien voor invoering gaan uit van een overwicht in de Russische conventionele bewapening. Er staan ian de andere kant van het ijzeren gordijn meer tanks dan aan deze it. Als de tanks naar het westen Tot nog toe vervulden de nucleaire wapens alleen een politieke rol. Ze functioneren in het kader van de wederzijdse afschrikking. Zowel voor de strategische als voor de tak- tische kernwapens geldt dat men in feite vernietigt wat men wil verdedi gen. Voor beide partijen is dit een in alle opzichten onwezenlijke en on wenselijke situatie en dat houdt bei de partijen ook van het gebruik van deze wapens af. Invoering van de neutronenbom zou betekenen dat de waarschijnlijkheid van de inzet van kernwapens vergroot wordt en nog wel in een zeer vroeg stadium van een gewapens conflict. Een dergelijk conflict zal dan snel kunnen verhevigen. Wanneer een partij eenmaal gebruik gemaakt heeft van de kernwapens, dan voelt de andere partij zich niet langer ge remd het ook te doen. Het Warschau Pact beschikt niet over neutronen bommen en de taktische kernwa pens van het Oosteuropees bondge nootschap zijn aanmerkelijk minder nauwkeurig dan die van de NAVO. Wanneer deze taktische kernwapens worden ingezet in antwoord op de neutronenbom, dan zijn de de gevol gen nauwelijks meer te overzien. De neutronenbom dicht als het ware de kloof, de brandgang die er tot dusver heeft bestaan (en nog bestaat) tus sen de concentionele wapens en de kernwapens. Brandgangen kunnen echter maar beter open gehouden worden, omdat een brand zich an ders veel te snel over een groot ter rein uitbreidt. De brandgang conflict biedt de politici de ruimte in in geval van een militair conflict door weder zijds overleg tot een stopzetting van de vijandelijkheden te komen. En hoe breder de brandgang, des te lan ger die tijd te praten. Steeds Europa Een van de merkwaardige elemen ten in de pleidooien voor de neutro nenbom is dat men ervan uitgaat dat een botsing tussen Oost en West in centraal Europa zal plaats vinden. Men neemt aan dat de grote aantal len tanks in Oost-Europa op bepaald moment de opdracht krijgen om naar het westen te rijden. Vooral de Noordduitse laagvlakte wordt als voornaamste slagveld aangemerkt. Toch vinden de meeste conflicten tussen Oost en West in andere delen van de wereld plaats. Momenteel lij ken vooral de ontwikkelingen in de Hoorn van Afrika en in het zuiden van Afrika de verhoudingen tussen Moskou en Washington te beheer sen. In mindere mate speelt momen teel het Oost-West conflict in het Midden-Oosten, maar ook dit deel van de wereld blijft een potentiële brandhaard. Voor de in dat deel van de wereld gevoerde gevechten lijkt de neutronenbom nauwelijks of niet in aanmerking te komen. Men con centreert zich steeds weer op de situ atie in centraal Europa, die aller minst explosief lijkt. Probeert men met de neutronenbom alsnog de voorbije koude oorlog van de jaren vijftig en zestig militair te winnen? Wedloop Een belangrijke overweging tegen de invoering van de neutronenbom is ook de eigen dynamiek van de bewa peningswedloop. Oorzaak en gevolg, actie en reactie zijn in deze steeds ingewikkelder wordende wedren nauwelijks meer te onderscheiden. Ontwikkeling van de neutronenbom zal er ongetwijfeld toe leiden dat de Sowjet-Unie op zoek gaat naar een gelijkwaardig alternatief. Men zal zich wellicht genoodzaaHt zien om ook tot de ontwikkeling van een der gelijk wapen over te gaan. Voorals nog lijkt men daar technisch nog niet aan toe te zijn. maar men moet er wel toe in staat geacht worden. Het niet invoeren van de neutronen bom heeft dus een duidelijke sig naalfunctie in het kader van de be wapeningswedloop. Realpolitici zien niets in een derge lijke benadering. Zij zijn van mening dat je alleen wat moet inleveren als de tegenpartij dat op hetzelfde mo ment of liefst iets eerder ook doet. Een dergelijke houding bete kent dat men uitgaat van het be staande wantrouwen en dat men wantrouwen laat blijven bestaan. De Amerikaanse president Carter lijkt er zich van bewust te zijn dat men niet meer van de neutronenbom af komt, als men die eenmaal heeft ingevoerd. Eenmaal ingevoerde wa pens worden pas afgevoerd als ze verouderd zijn. Het geringe succes van ontwapeningsbesprekingen heeft dat zo langzamerhand wel af doende duidelijk gemaakt. Het besluit van de president door breekt de spiraal van actie en reac tie. De kwalitatieve bewapeningsop- bouw wordt heel bewust en overdui delijk op een punt stopgezet. Het antwoord is aan de tegenpartij. Niet schoon Zo langzamerhand beginnen ook twijfels te rijzen over de effectiviteit van de neutronenbom. De adempau ze die het besluit van Carter geeft, dient ook gebruikt te worden om de op dat punt gerezen vragen te beant woorden. Fred Kaplan, medewerker van het Centrum voor Internationa le Studies aan het Massachusetts Institute of Technology schreef de afgelopen week in Der Spiegel, dat er minstens enkele honderden neutro nenbommen nodig zullen zijn om een tankaanval van het Warschau Pact tegen te houden. Daarbij zou het aantal doden nog zeer aanzien lijk zijn. Ook ondergraaft Kaplan de om schrijving van de neutronenbom als het wapen dat mensen doodt en ge bouwen laat staan. Zo erg schoon is de bom nu ook weer niet. Er is een vrij grote kernsplitsing nodig om de kernfusie, die kenmerkend is voor de neutronenbom op gang te brengen. Bij die kernsplitsing komt nog een aanzienlijke hoeveelheid radioacti viteit vrij en vindt er ook altijd nog een tamelijk omvangrijke vernieting van de omgeving plaats. Verder zal de neutronenbom gewoon roepen om tegenmaatregelen. Kap lan suggereert in zijn artikel dat het tamelijk eenvoudig is om tanks zo te bepantseren dat de hoeveelheid neu tronen die doorgelaten wordt aan zienlijk wordt beperkt. In dat geval wordt het nut van de neutronenbom betrekkelijk gering. In hetzelfde arti kel rekent Kaplan ook voor dat de neutronenbom geen goedkoop alter natief is voor de conventionele bewa pening. Twee neutronenbommen kosten evenveel als drie M-60 tanks of 50 antitankraketten of 5500 gewo ne granaten, zoals de artillerie die gebruikt. Invoering van de neutro nenbom betekent dat de NAVO zou worden opgescheept met een onge looflijk duur wapen, waarvan maar de vraag is of het in oorlogsstijd gebruikt kan worden, omdat men bang is voor de escalatie die het wapen teweeg zal brengen. Wankele basis De huidige adempauze in de emoties die de eventuele invoering van de neutronenbom heeft veroorzaakt, zal duidelijkheid moeten verschaffen over de doelmatigheid en de politie ke wenselijkheid van het wapen in het kader van de afschrikking. De discussie over de bom wordt gevoerd tegen de achtergrond van de zelfver- nieting die de inzet is van het af- schrikkingsevenwicht. Dit even wicht is gebaseerd op een aantal twijfelachtige vooronderstellingen. Een daarvan is dat uitgegaan wordt van het rationeel gedrag van de te genstander Men neemt aan dat de tegenstander, i.e. de Sowjet-Unie in geval van een militair conflict zich bij elke actie zal realiseren dat de NAVO grijpt naar de nucleaire wa pens. De onzekerheid over het mo ment waarop dat gebeurt, bepaalt de kracht van de afschrikking. Die ba sis is echter bijzonder wankel. Poli tiek wordt niet bepaald door ratione le beslissingen, maar veel meer door emoties. Daarom is het meer dan ooit zaak alle kracht in te zetten voor het bevorderen van die maatregelen die het onderling wantrouwen tus sen de volken en regeringen weg nemen. Alleen een zekere mate van wederzijds vertrouwen kan basis zijn voor een permanent vreedzaam naast elkaar bestaan van de twee supermachten en de daarbij aange sloten mogendheden Maar dat betekent wel dat er nu ook van de kant van de Sowjet-Unie een duidelijk antwoord moet komen waaruit bereidheid blijkt dat men aan oen stabielere situatie wil wer ken. Cyrus Vance gaat naar Moskou om te zien of men daar het Ameri kaanse gebaar begrepen heeft. Con cessies zullen met name de bespre kingen over wederzijds troepenver mindering in Wenen moeten betref fen. De neutronenbom is bedacht in reactie op de grote hoeveelheden tanks in Oost-Europa en daar zou dan. als gebaar, wel eens wat van af mogen oor Piet Hagen IToen de psycholoog Frank Palmer in 1965 begon met een crèche |in de 126e straat van New York City, had hij de wind mee. Zo'n crèche in de zwarte wijk Harlem paste precies in de grootscheep se onderwijsprogramma's, die de regering had opgezet om de ongelijke kansen van kinderen in arme stadswijken te verbe- eren. icht maanden lang bezochten ruim riehonderd kinderen van twee en ■drie jaar de crèche van het Harlem iResearch Centrum. Want research fwerd er ook bedreven: Palmer wilde lagaan of je met compensatie-pro gramma's de achterstaan kon ver minderen, die deze kleuters door hun minder florisante sociale oitistandig- [heden hadden opgelopen. wee jaar na de dood van president lennedy was men in Amerika nog, iptimistisch over de afloop van de lorlog tegen de armoede" in eigen ind. President Johnson stelde grote dragen ter beschikking om de si tuatie in de verpauperde stadswij ken te verbeteren. Op alle fronten tegelijk: stadsopbouw, gezondheids- torg, buurtwerk, en ook onderwijs. ■Zelfs de televisie werd ingeschakeld om de taalontwikkeling van kleuters te verbeteren. Het programma Se- sam-straat dat nu op de Nederlandse tv is te zien, is daar nog een late vrucht van. i gei e zo tniet k uit Frie Jen A Eei Een van de bekendste programma's was en is nog steeds Headstart. On danks alle kritiek en twijfel is Head start sinds 1965 onafgebroken door gegaan. In de afgelopen jaren heb- :n miljoenen Amerikaanse kinde ren van dit hulpprogramma geprofi- iteerd. Ook nu nog worden jaarlijks honderden miljoenen dollars uitge geven voor de opvang van de in sociaal opzicht misdeelde kleuters. De crèche in de 126e straat van New ^York was dertien jaar geleden een ^hoopvol begin. Na acht maanden werden alle kinderen getest en de resultaten waren duidekijk beter dan bij vergelijkbare kinderen die de crèche niet hadden bezocht. Hoopvol begin ertch. Frank Palmer had de kinderen inge- :ld in twee soorten groepen. Er n groepen die min of meer vrij hten spelen met alles wat in de he aan spelmateriaal te vinden was; die noemde hij de „ontdek- jüngsgroepen". Daarnaast waren er >en die een meer gericht pro gramma kregen, waarbij veel aan dacht werd besteed aan de taalont wikkeling. Het bleek dat dit verschil in aanpak niet veel uitmaakte.In bei de soorten groepen was de gemiddel de score op de afgenomen intelligen tie-test acht punten hoger dan bij vergelijkbare kinderen die de crèche niet hadden bezocht. "etl- »arei «nnü Boerf*^ land ierop po] lerlan )ude n, wa liebal rf in r veil je dl 1 een untje Ook het tweede jaar dat de crèche bestond ging alles naar wens. Maar het derde jaar vielen de resultaten tegen. Inmiddels was veel kritiek op dit soort compensatieprogramma's los gekomen. Mede door de kritiek werd het ook moeilijker geld te krij gen. In ieder geval gaf Palmer er de brui aan en het zal bijna tien jaar duren voordat wij weer van hem vernemen. Tijdelijk Voordat we bij Palmer terugkeren eerst iets over de kritiek op de vroe gere compensatieprogramma's. In de eerste plaats bleek dat de vooruit gang op een intelligentietest vaak zeer tijdelijk was. Als kinderen na twee, drie jaar opnieuw getest wer den, zag je weinig verschil meer tus sen kinderen die wel en kinderen die niet aan Headstart hadden meege daan. Vooral de korte zomercursus sen hadden nauwelijks blijvende ef fecten. Een tweede bezwaar tegen Head start en soortgelijke programma's was dat kinderen uit de lagere inko mensklassen als het ware werden geïnjecteerd met de taal en het waar denpatroon van de middenklasse. Alsof de taal die bij hen thuis werd gesproken arm en minderwaardig was. Tenslotte was er de kritiek van on derwijskundigen die bewezen acht ten, dat de intellectuele reserve in de lagere milieus bijna was uitgeput. De achterstand van kinderen uit deze milieus zou voor een belangrijk deel erfelijk bepaald zijn. De school zou maar heel weinig kunnen doen om de ongelijke kansen wat gelijker, te maken. Al deze kritiek op de compensatie programma's kwam de inmiddels aangetreden president Nixon goed van pas. Headstart kostte de rege ring jaarlijks honderden miljoenen. De steeds meer uit de hand gelopen oorlog in Vietnam kostte echter vele miljarden. Elke bezuiniging, in de sociale sector was welkom. Kater De kater was groot. Niet alleen in Amerika, maar ook in Europa, waar men op plattelandsgebieden en in grote steden inmiddels ook de ar moede van de welvaartsstaat ont dekt had Schoolkinderen in Amerika. In Nederland was men enthousiast bebonnen met compensatiepro gramma's. Toen ook hier de kritiek doordrong, werd de methode aange past: men richtte zich niet meer uit sluitend op het kind. maar tegelijk ook op de ouders en de buurt. Het grote project onder leiding van Grandia in Rotterdam is daarvan een bekend voorbeeld. Maar hoeveel enthousiaste verhalen hierover ook de ronde doen. de twijfel bleef kna gen Helpt al die extra moeite wel0 Of kan een dubbeltje toch nooit een kwartje worden0 De Proefkreche die in 1970 onder leiding van prof dr G Kohnstamm in Amsterdam werd opgezet met subsidie van het ministerie van CRM. was vooral bedoeld om die vraag te beantwoorden Zes jaar la ter. in 1976. lag het antwoord op tafel De negatieve resultaten van Amerikaans onderzoek werden voor Nederland bevestigd. De intellectue le ontwikkeling van de crèche-kinde ren werd wel gestimuleerd, de resul taten leken even ook heel mooi. maar na een jaar was daar nauwe lijks iets van terug te vinden Het artikel dat ik begin vorig jaar in Trouw hierover schreef eindigde dan ook in mineur met slechts dit sprankje hoop wie weet of veel later al die extra zorg toch ergens goed voor blijkt; voor de kinderen zelf. voor hun ouders, of voor de buurt Positief Het ziet er naar uit dat het dode punt in de hier beschreven discussie over hpt nut van ..positieve discrimina tie" in het onderwijs toch is overwon nen. Na de jarenlange stroom van negatieve geluiden, komen er nu weer optimistisch stemmende be richten uit Amerika. Of dat samen hangt met de komst van president Carter (die de begroting voor Head start meteen verhoogde), laten we hier maar in het midden Een feit is in ieder geval dat steeds meer wetenschappelijke studies Headstart nu positief beoordelen. Dat geldt met name de langer lopen de projecten die zich niet alleen rich ten op de kinderen, maar ook op de ouders en de buurt. Een analyse die de George Washington Universiteit maakte van een honderdtal sinds, 1969 verschenen publikaties conclu deert. dat Headstart op tal van pun ten verbeteringen heeft gebracht. Dat geldt zowel voor de intellectuele en sociale ontwikkeling van de kin deren als voor de situatie in gezin en buurt. Een van de onverwachte „succes sen" is dat van de in het begin van dit verhaal genoemde Frank Palmer In 1975 kreeg hij opnieuw geld voor onderzoek in Harlem. Hij slaagde erin een deel van de kinderen die hij tien jaar eerder op de crèche had terug te vinden. Hij bekeek hun schoolresultaten en nam opnieuw een test af. Slechts twee op de tien kinderen bleken achter te liggen op hun leeftijdsgroep. Kinderen van hetzelfde milieu die destijds niet op de crèche hadden gezeten lagen veel vaker achter: van hen hadden vijf op de tien een achterstand. De test wees in dezelfde richting Er zijn meer positieve berichten. De vorige maand hield prof. dr Donald Peters van Pennsylvania State Uni versity een lezing in het Engelse Ox ford, waarbij hij nog op een ander effect van Headstart wees. We zijn er in geslaagd, zei hij. de ouders te mobiliseren, en dat is de redding van Headstart geweest. Toen de regering van Nixon probeerde het hulppro gramma om zeep te brengen, kwa men de ouders in actie en het is aan hun protest te danken dat Headstart nog steeds bestaat Rol ouders Volgens Peters is de rol van de ou ders een heel andere dan vroeger. Aanvankelijk probeerde men de ou ders „op te voeden" tot betere ou ders. die ook de taal van de midden klasse konden spreken. Maar daar is men allang van terug gekomen Ou ders zijn nu als gelijkwaardige part ner bij de school betrokken De cul turele verscheidenheid van de ou ders wordt niet meer als nadeel, maar juist als voordeel gezien De participatie van ouders in de school is volgens prof Peters niet zonder problemen. Sommige ouders blijven schuw en durven de school nauwelijks de school binnen te ko men Anderen slaan door naar de andere kant en proberen de baas te spelen over de onderwijzers Maar in veel meer gevallen verloopt de sa menwerking tussen ouders en onder wijzers wel goed. Zowel de school als de ouders merken dat de kinderen daardoor meer gemotiveerd zijn en betere resultaten halen Wie de omslag van pessimistisch naar optimistisch stemmende onder zoekresultaten toch nog wat onwaar schijnlijk vindt heeft misschien be hoefte aan een meer realistisch ge luid tot slot. Dat kan. Het is een uitspraak van Ira Gordon van de Universiteit van Florida, die ontdekt heeft dat vroegtijdige hulp aan soci aal achtergestelde kinderen later veel geld uitspaart, dat anders nodig is om hen op latere leeftijd speciaal onderwijs te laten volgen Het is een conclusie die ik. in wat algemenere zin. ook voor Nederland aandurf. Wie nu geen extra geld over heeft voor het onderwijs in „achter standsgebieden". krijgt de rekening straks dubbel en dwars gepresen teerd in de vorm van grote sociale problemen. Het door de vorige rege ring begonnen stimuleringsbeleid waardoor tweeduizend extra leer krachten worden gesteld is daarom een stap in de goede richting geweest EINDHOVEN (ANP) Bewoners van het Eindhovense woonwa gencentrum hebben zondagmiddag in Eindhoven gedemon streerd. Met ongeveer honderd auto's trokken ze door de binnen stad en reden luid toeterend langs het stadhuis, het hoofdbureau van politie en de ambtswoning van burgemeester mr. J. van der Lee. De demonstratie is kennelijk een reactie op een groot scheepse inval van de gemeentepolitie zaterdagmorgen om ze ven uur in het woonwagencentrum aan het Doolplein De woonwagenbewoners vroegen zondagmiddag in een pamflet steun aan de „burgerbevolking van Eind hoven" „Wij willen wonen waar we nu wonen maar dan in een leefbare situatie", aldus het pamflet, dat ein digde met de uitnodiging eens Op het centrum te komen kijken. Sinds zon dag heeft zich bij de actievoerende woonwagenbewoners Dirk de Vroome gevoegd, beter bekend als „rooie reus". Hij trad zondagmorgen tijdens een discussieprogramma voor de regionale radio-omroep Bra bant op als een van de woordvoer ders van de woonwagenbevolking Geblokkeerd Het Ingrijpen van de politie zater dagmorgen volgde weer op de acties van woonwagenbewoners vrijdag. De politie hield zeven personen in de leeftijd van 25 tot 50 jaar aan wegens het belemmeren van het treinver keer. De woonwagenbewoners be gonnen vrijdag met het blokkeren van een kruispunt in Eindhoven, waardoor het verkeer werd ontre geld. Nadat de politie daar met ge weld een einde aan had gemaakt, trokken de woonwagenbewoners zich in hun centrum terug Korte tijd later blokkeerden ze de spoorbaan Eindhoven-Roermond met branden de autowrakken en autobanden Aan de actie van zaterdagmorgen namen 175 politiemensen deel De Eindhovense mobiele eenheid was versterkt met manschappen uit Bre da en Den Bosch Met twee pantser voertuigen van de rijkspolitie zijn autowrakken die de toegangswegen tot het centrum versperden, aan de kant geschoven Helmond De woonwagenbewoners waren vrij dag tot actie overgegaan nadat 's morgens een gesprek met burge meester Van der Lee was geweigerd. Hun acties volgden op protesten van woonwagenbewoners in Helmond, die zich richtten tegen overbezetting in het regionale woonwagencen- trum Inmiddels heeft het Landelijk Woonwagenwerk in Den Bosch aan het bestuur van het woonwagencen trum geschreven dat het onjuist is het te kleine centrum in Helmond op te splitsen in drie woonwagenkamp jes in Helmond. Asten en Someren Vrijdag is er over deze problematiek een gesprek tussen vertegenwoordi gers van CRM. de provincie, het be stuur van het woonwagenschap en een bewonersdelegatie uit het Hel mondse kamp

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 7