Helderziende: showman of speurder?
Moeder werkt bij nacht en ontij
SOCIAAL
Politie bepaald niet gelukkig met „eigentijdse profeet"
immi
WÊÊttÈlÈtÊÈi
Nieuwe
boeken
2ATERDAG '5 APRIL 1978
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
UTRECHT Volgens mensen die het
kunnen weten is iedereen para-normaal
begaafd. We zijn allemaal vatbaar voor
emoties: sommigen boven, anderen on
der de gangbare normen. Ook onder
bijzonder begaafden zijn er tal van gra
daties te vinden. Kwaadwillende charle-
tans zijn er niet zo veel, maar het aantal
mensen dat wel eens een spontane
ervaring heeft en zich daardoor meent te
moeten inzetten voor de mensheid en
hun diensten aan de politie aanbiedt, is
aanzienlijk groter dan de club van echt
begaafde paragnosten.
Peter van der Hurk (inmiddels beter
bekend als mister Hurkos) is een lich
tend voorbeeld van een paragnost die
zijn gave exploiteert als entertainer. Na
dat „Hurkos" in de eerste aflevering van
TV'Privé, terwille van het show-effect,
de ouders van een op Corsica zoekge-
door Jan van Galen
raakte jongen nuchter mededeelde dat
hun zoon dood was (waarvoor ze dank
baar waren, want het ontnam hun de
onzekerheid) trachtte de helderziende in
de tweede special een nieuw licht te
werpen op de tot nog toe onopgeloste
zaak-Caransa. Van der Hurk onthulde
dat de schuilplaats van de ontvoerde
multi-miljonair niet in de Bijlmer, maar in
Slotervaart gezocht moest worden.
De heer G. J. Toorenaar, chef van de
centrale recherche in Amsterdam is niet
bepaald gelukkig met dit soort activitei
ten. „We hebben zijn tips wel nagetrok
ken, maar het heeft ons geen steek
geholpen. Het kost je weer de nodige
dagen en je bent een aantal recher
cheurs een tijd lang kwijt. En dat terwijl
we van te voren eigenlijk al wisten dat
het niets op zou leveren."
Ook van wetenschappelijke zijde zijn er
bezwaren tegen Van der Hurk. De be
kende para-psycholoog Rrof. W. H. C.
Tenhaeff ziet zijn tv-optreden als boe
renbedrog en wetenschappelijk gezien
van nul en gene waarde. Tenhaeff:
„Hurkos is een handige jongen, een op
en top showman. Hij zal best wel spon
tane ervarigen hebben die boven de
norm liggen. Zover ik weet maakt de
politie in de VS wel gebruik van hem,
maar hij heeft zich nooit beschikbaar
gesteld voor een streng wetenschappe
lijk onderzoek, zoals bijvoorbeeld Ge
rard Croiset. Deze vertoning is een aan
fluiting, van te voren geheel in scène
gezet. Ik weet dat hij dagenlang in
Amsterdam heeft rond gereden. Deze
shows zijn fnuikend voor de ware parag
nost."
Para-psycholoog
Tenheaff
prof.
Paragnost Gerard Croiset
Chef centrale recherche Amsterdam
G. J. Toorenaar
Hoewel de Amsterdamse politie ont
kent (direct) gebruik te maken van
paragnosten voor politiedoeleinden
is het een publiek geheim dat over
heidsinstanties meer dan eens de
hulp inriepen van para-normaal be
gaafden. In,zijn boek „Beschouwin
gen over het gebruik van paragnos
ten" voor politiële en ander prakti
sche doeleinden beschrijft prof. Ten
haeff vele voorbeelden waarbij men
sen als Croiset bijdragen leverden
voor de oplossing van misdaden.
Croiset zelf reageert nogal verbaasd
als we hem de uitspraak van Toore
naar voorleggen. „Ik heb pas nog
drie vermiste kinderen voor ze ge
vonden."
Volgens Tenhaeff staat het onomsto
telijk vast da^ de politie (en ook
justitie) wèldegelijk gebruik maakt
van paragnosten. In zijn lange loop
baan (hij is nu 84 jaar) is hij doorlo
pend geconsulteerd door hogere po-
iitie-functionarissen. „Die terughou
dendheid kan ik best wel begrijpen.
Onwetendheid op dit gebied en
angst voor de ondoorgrondelijke ma
terie spelen een belangrijke rol en
daarbij is de publieke opinie een
doorslaggevende factor.
Para-normaal begaafde mensen zijn
voor velen nog steeds van de duivel
bezeten individuen. Dat is natuurlijk
nonsens. De wetenschap heeft die
mythe ontmanteld. Maar als recher
cheurs openlijk bekennen wel eens
met een paragnost in zee te gaan,
dan kan dat hun geloofwaardigheid
L lantasten. Wat dat betreft zijn het
raak rare mensen, ze komen dan
>rivé."
Religie
Iet heeft natuurlijk ook met religie
Ie maken. Het vak tast het begrip
„wonder" aan. Inmiddels zijn we
daar wel een beetje vanaf. Bij katho
lieken vind je die angst' niet meer
Aan de pauselijke universiteit in Va
ticaanstad wordt zelfs para-psycho-
bgie gedpceerd. Voor mijn verdien
sten heb' ik van paus Paulus een
onderscheiding gekregen. In de bij-
bel zijn trouwens verhalen te vinden
waarin men een „ziener" raadpleegt.
Ik kan mij wel goed voorstellen dat
de politie voorzichtig is met het naar
buiten brengen van mededelingen
van para-psychologische aard. Vaak
kloppen de „indrukken" van de pa
ragnost wetenschappelijk, maar
hebben ze voor de politie geen feite
lijke betekenis, of ze dragen maar
ten dele een oplossing aan."
Ook Croiset bevestigd dat laatste.
Hij zegt dat zijn indrukken in de
meeste gevallen para-psychologisch
gezien „fenomenaal" zijn, maar voor
de politie geen enkele waarde heb
ben. Hij beschrijft kort enkele geval
len waarbij kinderen inderdaad ge
vonden werden, maar bijvoorbeeld
links in plaats van rechts van het
door hem beschreven gebied en ver
moord waren en niet verdronken.
Croiset: „De politie heeft aan die
gegevens in principe niets, al is het
verbluffend hoe dicht ik er soms bij
ben. Ze kunnen dan eenvoudig con
cluderen dat ik er naast zat, maar
vaak bellen ze dan toch op. omdat ik
ze in de juiste richting geholpen heb.
Op erkenning zit ik helemaal niet te
wachten. Ik weet wat ik kan. het zit
me wel ontzettend dwars als ik er
naast zit. Dat is het geval bij de
ontvoerde Beligsche baron Charles
Victor Bracht Ze hebben mijn „in
drukken" gevraagd. Ik heb toen een
tekening gemaakt en aangewezen
waar hij zich moest bevinden.
Achteraf bleek dat te kloppen maar
voor de politie was de aanduiding te
vaag Ik was ook te laat. Als je hoort
dat hij vermoord op een vuilnisbelt
is gevonden, dan ben je ontzettend
teleurgesteld Je hebt gefaald. Het
ligt buiten mijn macht." Over de
laatdunkende houding van de politie
maakt Croiset zich nauwelijks druk.
Hij stelt dat het een „gentlemens-
agreement" is om over elkaar geen
mededelingen te doen. „Natuurlijk
wordt ik benaderd, maar we hebben
afgesproken om alles buiten de pu
bliciteit te houden. Daar is niemand
bij gebaat Als de publiciteits-media
erken dat ik met concentreer op
en geruchtmakende zaak dan heb
k geen moment rust meer. Het zou
On ritme verstoren en dt oplossing
adelig kunnen beïnvloeden
rchief
roiset laat zijn archief zien. kasten
ol met documenten, foto's die zijn
trokkenheid en samenwerking
met de politie over de hele wereld
bevestigen.
Uit een lade duikt hij uit een onge
kende hoeveelheid krantenpublika-
ties een mapje op. met artikelen uit
het Duitse blad Bunte. „Kijk hier
staat het. Toen die jongens hier wa
ren. werd dominee Martin Luther
King vermoord. We dineerden op dat
moment in het restaurant van mijn
zoon. Carel Enkelaar (hoofd-tv bij de
NOS en vriend van Croiset, red.)
belde op, stelde me op de hoogte en
vroeg mijn „indrukken." Ik heb toen
een nauwkeurige beschrijving van
de moordenaar gegeven, zijn leeftijd,
lengte, gedragscode enzovoorts. Ik
heb toen meteen gezegd dat het om
een complot ging, het had te maken
met wapensmokkel, er moest een
gewelddadige opstand onder de
kleurlingen gearrangeerd worden. Ze
zijn opnieuw in die zaak gedoken,
omdat ze nu eindelijk aan een com
plot denken."
Als er over de zaak Moro gesproken
wordt, sputtert Croiset heftig tegen.
„Ik ontken niet dat ik met de ontvoe
ring van Moro bezig ben, maar laten
we de discussie hierbij alstublieft
laten.
'Eigentijdse profeet'
„Er zijn voorbeelden, waarvan de
juistheid onomstotelijk vast staat.
Maar je mag van de politie niet ver
wachten dat ze en plein public hoera
gaan roepen. Het is slecht voor de
paragnost als men hem gaat zien als
een eigentijdse profeet, want dat is
hij helemaal niet. Ieder mens is para
normaal begaafd, de een misschien
meer dan de ander. Twee van mijn
kinderen hebben het ook. Het is erfe
lijk. Ik heb het van mijn vader, maar
rijn wereldbeschouwelijke kijk op
het leven liet het hem niet toe. Hij
was een atheïst, anarchist, een volks
menner. Hij had grote invloed op de
mensen om hem heen. Hij was be
vriend met de anarchist Domela
Nieuwenhuys. Zijn kinderen zijn ook
sterke persoonlijkheden geworden.
Kijk maar naar mijn broer Max, de
toneelspeler, en zijn zonen Jules en
Hans."
„Waar het om gaat is dat de para
gnost zijn gaven in dienst stelt van
de mensheid. Het is niet alleen een
kwestie van misdaden oplossen,
maar ook mensen genezen op mo
menten waarbij een arts of psycho
loog machteloos staat."
„Kijk eens. ik zoek de publiciteit
niet. de publuciteit zoekt mij. Van
een man als-Hurkos kan ik zeggen:
dat is een echte showman. Daar kun
je niet omheen. Ik wil ook niet zeg
gen dat hij een bedrieger is, hij heeft
die gave. dat staat voor mij vast. Al
zou hij dagenlang door Amsterdam
gereden hebben, dan blijft het nog
knap. Caransa, toch een rasechte
Amsterdammer, was na twee straten
al de kluts kwijt, dus als de heer
Hurkos geblinddoekt punten weet te
herkennen midden in de nacht dan is
dat meer dan show alleen. Ik kijk
niet naar het positieve of negatieve,
het is meer."
Overdag zorgde zij net als zoveel moeders voor
haar twee jonge kinderen. Maar op het moment
dat andere moeders op één oor gingen, begon
zij nog eens aan een volledige dienstbetrek
king. Van half twaalf 's avonds tot vijf uur in de
morgen werkte ze als magazijnbediende in een
grote bakkerij. Week in week uit. De rechters
die zich later over deze zaak bogen, spraken
verbaasd over „een goede organisatie en over
een grote persoonlijke inzet, gecombineerd
met enige hulp van haar echtgenoot." Dat was
overigens wel de enige positieve opmerking,
die hen over de lippen kwam, want de werktij
den. die de magazijnbediende maakte, zijn
voor vrouwen wettelijk niet geoorloofd en er
zou zelfs geen ontheffing voor worden verleend
De dagindeling van de magazijnbediende zag
er als volgt uit. Als zij om vijf uur thuis kwam,
ging zij tot acht uur slapen, daarna verzorgde
zij haar twee kinderen van twee en zeven jaar.
's Middags als de kleinste zijn slaapje deed,
sliep ze zelf ook ongeveer twee uur en ten slotte
sliep ze 's avonds van acht tot elf uur. Op de
tussenliggende daguren deed zij haar huishou
den. Dat duurde zo bijna twee jaar. Toen ging
het mis. Haar werkgever vroeg haar 's morgens
een uur langer te blijven. Tot zes uur dus
Geschrokken rekende de magazijnbediende
hem voor. dat dat niet kon. Haar man vertrok
elke morgen om vijf voor zes naar zijn werk. in
Aken de zaak speelde in Zuid-Limburg
zijzelf had met de fiets of het bedrijfsbusje
ongeveer een kwartier nodig om thuis te ko
men. zodat de kinderen dan 's morgens in alle
vroegte twintig minuten alleen zouden zijn.
Haar werkgever wenste daar echter geen reke
ning mee te houden en hij ontsloeg zijn protes
terende magazijnbediende
Goede raad was duur, want de magazijnbe
diende was haar nachtelijke arbeid begonnen,
omdat haar man voor het vervoer naar zijn
werk in Aken afhankelijk was van derden. Om
die reden was er een auto aangeschaft De
ontslagen vrouw wendde zich tót de
bedrijfsvereniging en vroeg om een WW-uitke
ring. Die uitkering kreeg ze niet„want."
schreef de bedrijfsvereniging, „iemand die een
normale dagtaak vervult kan voor de Werk
loosheidswet niet als werkloos worden be
schouwd. Uw gezin bestaat uit vier personen.
zodat er na het wegvallen van uw betrekking
bij de bakkerij een volledige gezinstaak over
blijft. Zo'n gezinstaak moet worden beschouwd
als een normale dagtaak en dat betekent dat u
voor de wet niet werkloos bent en dus ook niet
in aanmerking komt voor een WW-uitkering."
De magazijnbediende liet het er niet bij zitten
en stapte naar de Raad van Beroep. Van de
Raad van Beroep kreeg ze gelijk, maar toen
zocht ook de bedrijfsvereniging het hoger op.
De zaak kwam voor de Centrale Raad van
Beroep.
Allereerst merkte de centrale raad op. dat uit
een aantal andere zaken al was gebleken dat
nachtarbeid door vrouwen bij tenminste drie
ondernemingen in Zuid-Limburg werd ver
richt. Volgens de magazijnbediende werkten er
in de bakkerij waar zelf in dienst was 's nachts
wel 40. merendeels gehuwde vrouwen „Dat
neemt niet weg. zei de centrale raad, dat dit
werk wanneer het meer dan twee nachten
achtereen wordt verricht, wettelijk niet is ge
oorloofd
Dat leverde voorde magazijnbediende al direct
een probleem op, want toen zij eenmaal werk
loos was, stelde zij zich bij het gewestelijk
arbeidsbureau alleen voor avond en nachtar
beid van acht uur 's avonds tot vijf uur 's
morgens beschikbaar
Ze vroeg dus een WW-uitkering in afwachting
van werl dat haar op grond van de wet niet
mocht worden aangeboden. Dat was bezwaar
lijk, maar het raakte niet de kern van de zaak
Uiteindelijk ging het erom of de nachtarbeid
van de vrouw als een normale dienstbetrekking
was te beschouwen. Volgens de wet kan ie
mand. die een normale dagtaak heeft, daar
naast niet nog eens werkloos worden, ook niet
ten dele. Zou de rechter van mening zijn dat
een huishouden een normale dagtaak oplevert,
dan zou zij over haar „abnormale" nachtelijke
arbeid geen uitkering krijgen.
De centrale raad constateerde dat de vrouw
het werk nog niet lang deed, althans nog geen
twee jaar. en dat zij het werk verrichte buiten
de in het algemeen als normaal beschouwde
arbeidsuren. Maar zelfs al zouden haar nachte
lijke werkzaamheden in zekere zin gangbaar
zijn. dan nog kon volgens de raad niet worden
gezegd dat deze combinatie van huishouden en
werk zo vaak voorkomt, dat er van een normaal
arbeidspatroon kan worden gesproken. En
daar kwam het punt. dat het ging om wettelijk
niet geoorloofde arbeid, nog bij. Nee. zei de
raad. hoewel de vrouw door een goede organi
satie en door een grote persoonlijke inzet in
staat is gebleken haar huishouden te combine
ren met nachtarbeid heeft die gecombineerde
arbeidsverrichting niet het karakter'van een
normale dagtaak. Pas toen het nachtwerk weg
viel, bleef er een normale dagtaak over. „Nu de
vrouw na het verlies van haar nachtbetrekking
aan haar huishouden een normale dagtaak
overhoudt, is zij niet werkloos in de zin de
werkloosheidswet, besliste de raad.
Geen uitkering dus voor de nijvere magazijn
bediende. Maar ze bleef niet lang bij de pakken
neerzitten. Na een paar maanden werkte ze een
paar achtenden per week als bejaardenhulp.
Het oudste kind ging naar school en voor het
jongste vond zij met enige moeite een opvang-
mogelijkheid Bovendien begon zij aan een
avondopleiding aan de kappersarademie Ook
na het behalen van het kappersdiploma zal het
wel puzzelen blijven, aangenomen tenminste
dat zij geen cliëtelc vindt die zich in het holst
van de nacht een permanentje laat aanleggen.
Want voor werk bij nacht en ontij draait zij
haar hand niet om
De Amsterdamse politiecommissa
ris Toorenaar laat doorschemeren
dat de contacten met paragnosten er
wel zijn. maar volgens hem heeft het
haast nooit iets concreets opgele
verd. Toorenaar: „Zelf schakelen we
so wie so geen helderzienden in. Van
der Meyden heeft ons gesmeekt mee
te werken aan zijn programma, maar
daar zijn we vanzelfsprekend niet op
ingegaan. Er kunnen best mensen
zijn die paranormaal begaafd zijn,
maar dacht u nu werkelijk dat wan
neer deze mensen ons ech^ van
dienst konden zijn dat we een man
als Croiset niet voor een vofstelijk
salaris in zouden huren? Wij hebben
onze eigen methodieken bij bijvoor
beeld het opsporen van vermiste kin
deren. Ouders komen wel aanzetten
met paragnosten. We trekken de ge
gevens na. net als iedere andere mo
gelijke hint. Er zal meer zijn tussen
hemel en aarde, maar we moeten
kijken naar het rationale, daar moe
ten we ons voordeel mee doen." Dat
parapsychologie, zoals Tenhaeff
stelt, opgenomen zou moeten wor
den in het studiepakket van hogere
politiefunctionarissen ziet Toore
naar helemaal niet zitten. „Zolang
wij in de wetenschap verkeren dat
het ons nog nooit een echte oplos
sing heeft gebracht, moeten we daar
ook niet aan beginnen."
Prof. Tenhaeff komt deze stelling op
zijn zachtst gezegd vreemd voor, om
dat hij „regelmatig lezingen heeft
gehouden voor het hogere personeel
en gevallen kan noemen waarbij re
chercheurs en ook commissarissen
hem of Croiset consulteerden." Croi
set daarover: „Dit verbaast me niets.
Ze zullen het altijd ontkennen, vaak
ook omdat „indrukken' niet de ech
te waarheid aan het licht brengen, al
brengt een tip hun uiteindelijk dicht
bij een oplossing. Dat geldt ook voor
defensie NAVO en Warschau-pact
gebruikten paragnosten, hun spio
nage-diensten zijn daarbij gebaat Je
zult het ze echter nooit horen zeggen
Ik wil er ook liever niet over praten
Show
Voor bewijzen wijst Croiset steeds'
weer naar zijn archief „Daar zit het
allemaal in. het is er voor mijzelf. De
politie cf de pers ben ik geen verant
woording schuldig Toch heeft hij
enige „glasheldere documenten' in
handen die hij ter verduidelijking
gebruikt als hij lezingen in het land
houd? Vorige week trad Croiset op
in het dorpshuis in Houten iwaar hij
sinds een jaar woonti De belangstel
ling was overweldigend Sinds het
bestaan voor het eerst uitverkocht
En over show gesproken de toe
schouwers kregen daar een staaltje
entertainment te zien van de Japan
se televisie in samenwerking met
Croiset. waarbij vergeleken Privé
van Van der Meyden Merijntje Gij
zen Is.
Croiset komt aan op een vliegveld in
Jap,an. Cameramensen leggen zijn
bezoek van de eerste tot de laatste
minuut vast. In de lounge wordt de
paragnost een fotootje voorgelegd
van een meisje dat vermist is Het is
zijrx enige hpuvast Om te beginnen
stelt hij. dat de foto niet klopt. Later
blijkt dat het plaatje drie jaar verou
derd is. Het kind is inmiddels zeven
jaar. Croiset krijgt meer „indruk
ken". Hij tekent de omgeving van
het ouderlijk huis. de plaats waar
het kind heeft gespeeld, hoe het is
verdwaald. „Ze is verdronken." zegt
Croiset. Hij tekent een rivier en zegt
„daar ligt het." De volgende dag zal
Croiset de plek, die Inderdaad over
eenkomt met zijn beschrijving, gaan
bezoeken. De cameraploeg is er die
ochtend al vroeg om de juiste loka-
ties te zoeken. Vóór Croiset aankomt
kunnen de tv-mensen de zaak al af-
rónden. Een van hen heeft het lijkje
opgemerkt. In een close-up zie je het
drijven.
iv, i
De show wordt de volgende avond
compleet. De stoelenproef. Croiset
heeft twee maanden eerder een be
schrijving gegeven van de persoon
die die avond op een beoaalde stoel
gaat zitten. Een heer. met de uiterlij
ke frisheid van Fred Oster leidt het
spel. Eerste worden genummerde
ballen, die corresponderen met de
stoelen, door onder andere een aan
tal bekende persoonlijkheden uit
een aquarium' gevist. De'Japanse
Willy Alberti. Fred Emmer. Willy
Dobbe nemen plaats. Spanning in de
zaal. Zal het uitkomen0 Tromgerof-
fel-stilte. Na enig geharrewar blijkt
de voorspelling van Croiset uit te
komen. Het betreffende meisje
woont inderdaad in een huls met een
puntdak, haar vader loopt echt
mank en ze is volslank Bij zijn ver
trek krijgt Croiset een fraai beeldje
en een oorkonde overhandigd. Het
hangt nu in zijn spreekkamer
Hysterie
Croiset zegt daar nu over „Natuur
lijk is het show, maar ik heb het niet
gedaan ter meerdere eer en glorie
van mijzelf. Die stoelenproef klopte
inderdaad en u heeft zelf het bewijs
gezien van dat geval van het vermis
te meisjH. ik zie dit als een van mijn
best gedocumenteerde zaken. Als
showman stel ik niets voor. In de,VS
ben ik mislukt of op zijn Hollands
gezegd: ze hebben me er ingeluisd. Ik
moest daar. dat dacht ik tenminste,
een lezing houden voor Mae West en
een groep danseressen. Toen ik mijn
lezing begon Scandeerden ze: We
want show, we want show". Ik heb ze
verteld dat ik zé dat niet kon bieden
Na de nodige hysterie ben ik vertrok
ken. Hurkos kan dat wel, Uri Gelier
ook, maar ik niet. Geiler ls mislukt
met proeven ln laboratoria, maar
voor publiek mag je nooit falen Dan
moet je iets anders verzinnen."
AO-boekje 1709 Schilderen met
/and. door J H. Kruizinga. ultg
Stichting IVIO. Lelystad. 20 blz,
1.75
Bij uitgeven; K.uwer te Deventer
verscheen Politiek Memo 1978. Aller
lei informatie .nzake personen, in
stanties die binnen de politiek een
rol spelen. 71 bi/ Prijs voor abon
nees jaarabonnementi 11.50. Losse
nummers 14
Een tweede druk van het boek Mi
chael Kohlhaas (herzien door G vam
Suchteleni door H. von Kleist is ver
schenen bij de Wereldbibliotheek te
Amsterdam 152 blz ƒ- 14.90
Olie in het veen, roman van M. de
Munck Ultg Calienbach. Nljkerk 3e
druk 296 blz 17 50
Christine, roman van C' Cookion
Ui'g De Boekeru B.tarn 236 blz
ƒ22.50
Bit ri»* Zuidhrdlandse uitgeverij te
Baarn zijn verschenen Dan» van de
moordenaars, roman van M Fagvas
'314 blz ƒ29.50 en Virginia de
kleine leeuwin, roman van M Hor
bach, spelend in het Afrika van de
I9e eeuw (268 blz - - 28.50».
