ver2ekert
maar ook uw
Israël broedt op
nieuwe formules
Japan ruziet met China
orsters etalage-ruit spontaan gebarsten
mÜl ?n reis
Ethiopië dreigt
Somalië met inval
Labour het
sterkst in
Schotland
lunigarant
Vijfde Libanese
bevolking weg
tijdens oorlog
India bezorgd over
plutoniumtoestel
van CIA in Himalaya
Soepeler over Jordaan-oever
)ntploffing bij
nieuwe moskee
in Jakarta
Ongewenste club
Afrikaan dood
na marteling
Arrestaties
in Ghana
Ruzie met Transkei pijnlijk voor Zuid-Afrika
UïTÉRDAG 15 APRIL 1978
BUITENLAND
•Trouw/Kwartet
GLASGOW (Reuter) De Britse
Labour-partiJ heeft deze week een
•pkikkertje gekregen door een over
winning bij tussentijdse verkiezin
gen in een Schots district. In de
itrijd om de parlementszetel van een
grbeidersdistrict in Glasgow bleef de
Labour-kandidaat ruim voor op zijn
naaste belager, een kandidaat van
de Schotse Nationalisten. De socia
list Donald Dewar veroverde de zetel
in het lagerhuis met 16.507 stemmen,
de nationalist Keith Bovey behaalde
11.955 stemmen.
De verkiezing was nodig geworden in
verband met het overlijden van de
Labour-afgevaardiede Willie Small.
De stembusstrijd in dit Schotse dis
trict was interessant als graadmeter
voor de krachtsverhoudingen tussen
de Nationalisten en Labour. In het
Britse parlement is de afgelopen ja
ren slag geleverd over wetsvoorstel
len waarin Schotland een grotere
mate van zelfbestuur werd gegeven.
De Labour-regering heeft tot nu toe
weinig succes gehad met haar beleid
over deze gevoelige kwestie. De onte
vredenheid daarover in Schotland
heeft de nationalistische partij ech
ter niet veel verder geholpen. Zij won
ten opzichte van 1974 maar 1,7 pro
cent. Dat is beduidend minder dan
de winst die de Conservatieven in dit
typische Labour-district boekten:
5,7 procent.
BEIROET (AFP) In de twee jaar
van de Libanese burgeroorlog heeft
twintig procent van de bevolking het
land verlaten en sinds het einde er
van heeft anderalf procent gevraagd
om de papieren voor vertrek naar de
Herenigde Staten en Australië, aldus
s gebleken uit een rapport van de
Jbanese dagblad „Le Reveil".
Volgens dit rapport, opgesteld „in
«menwerking met de buitenlandse
diplomatieke missies", hebben
125.760 Libanezen op een bevol-
dng van ongeveer drie miljoen zie-
en gedurende de burgeroorlog
lun land verlaten. Hiervan waren
53.260 man op 1 april weer terugge-
eerd.
ADVERTENTIE
NEW DELHI (DPA, UPI) De Indi
ase regering maakt rich ernstige zor
gen over het bericht dat de Ameri
kaanse inlichtingendienst CIA in 1965
op cén van de hoogste toppen van het
Himalaya-gebergte een op plutonium
werkend toestel heeft neergezet.
De Indiase minister van buitenlandse
zaken Atal Bihari Vajpayee vertelde
gisteren een woedend parlement dat
hij de Amerikanen om opheldering
zou verzoeken. Hij had de Amerikaan
se ambassadeur in New Delhi, Robert
Goheen, al bij zich op het matje geroe
pen en hem van de Indiase bezorgd
heid op de hoogte gebracht.
Het bericht stond in het Amerikaanse
blad „Outsider" en het wordt kenne
lijk door de Indiase regering volstrekt
serieus genomen. Volgens het blad
had een spionage-groep van de CIA in
1965 op de bijna 8000 meter hoge Nan-
da Devi in het Indiase deel van de
Himalaya een toestel geïnstalleerd dat
werkte op plutonium en dat gegevens
moest verzamelen over Chinese
atoomproeven en het lanceren van
raketten. Toentertijd waren spionage-
satellieten voor dat doel nog niet be
schikbaar. Het toestel was echter na
de plaatsing verloren gegaan.
In de ontoegankelijke Himalaya is het
toestel alleen op te sporen als het
straling uitzendt, maar dat gebeurt
pas als het omhulsel kapot gaat. Dan
kan het echter al te laat zijn. Het
gevaarlijke plutonium kan dan al via
zijrivieren in de Ganges terecht zijn
gekomen en talloze mensen aangetast
hebben.
ANWB
VERZEKERINGEN
door James Dorsey
JERUZALEM Dit weekeinde wordt in Israëls hoogste rege
ringskringen druk gepraat over een aanzienlijke verzachting van
Jeruzalems beleid ten aanzien van de Westelijke Jordaanoever.
Volgens berichten in de Israëlische pers en hoge regeringsfuncti
onarissen, is de regering-Begin bereid om een compromis voor de
Westelijke Jordaanoever (in het kader van een algehele vredesre
geling in het Midden-Oosten) te bespreken.
JAKARTA (Reuter) De vrijwel-
Seuwe Istiqlal (vrijheid) moskee in
ie Indonesische hoofdstad Jakarta,
én van de grootste ter wereld, is
isteren voor een deel in puin gelegd
oor een krachtige explosie, die tien
llometer verder kon worden ge
loord. Volgens de politie werden een
lantal mensen gearresteerd. Ook
ikten enkele mensen bij de ont-
loffing, waarschijnlijk veroorzaakt,
oor een tijdbom, gewond. Het ge-
ouw dat rond de vijftig miljoen
lilden heeft gekost werd in februari
topenc*. door president Soeharto. Er
linnen ruim 85.000 mensen in. De
oskee werd na de ontploffing door
Et leger afgegrendeld.
In eerste instantie gaat het om een
verzachting van het officiële Israëli
sche taalgebruik ten aanzien van de
Westelijke Jordaanoever. Vlak na
zijn verkiezingsoverwinning in mei
verleden jaar beschreef premier Be
gin de Westelijke Jordaanoever als
„Judea en Samaria" en als „bevrijde
gebieden". Begin's onverzettelijke
houding dóarna, zijn weigering om
afstand te doen van de Westelijke
Jordaanoever, het voortdurend ves
tigen van nieuwe Joodse nederzet
tingen in bezet gebied leiden niet
alleen tot de impasse in de Egyp-
tisch-Israëlische onderhandelingen
maar ook tot een van de botsingen
tussen Jeruzalem en Washington.
Deze situatie noodzaakt tot een her
ziening van de Israëlische standpun
ten. Gedurende de afgelopen weken
heeft de Israëlische minister van bui
tenlandse zaken Mosje Dajan her
haaldelijk in het openbaar ver
klaard, dat de resolutie 242, die Is
raël opdraagt zich uit in 1967 bezet
gebied terug te trekken, wel van toe
passing is op de Westelijke Jordaan
oever. Dat is in tegenstelling tot Be
gin's opvattingen.
Dit standpunt werd in het verleden
door Begin verworpen omdat het de
Israëlische terugtrekking uit de Wes
telijke Jordaanoever zou kunnen be
tekenen. Na zijn terugkeer uit Was
hington verleden maand heeft Dajan
herhaaldelijk op Begin ingepraat om
alsnog met zijn formuleringen ak
koord te gaan. Volgens goedingelch-
te kringen in Jeruzalem zijn Begin
en Dajan het nu „vrijwel eens ge
worden".
verlening van beperkt zelfbestuur
aan de Palestijnse bevolking. Vijf
jaar na afsluiting van een akkoord
met de Arabieren kan alles opnieuw
worden bezien.
In Jeruzalem hoopt men dat deze
nieuwe formulering van het Israëli
sche standpunt in elk geval de Ver
enigde Staten er toe zal brengen hun
bemiddeling tussen Israël en Egypte
te hervatten. Tenslotte hoopt Jeru
zalem dat de nieuwe formulering
voor een doorbraak kan zorgen in de
vastgelopen besprekingen met
Egypte over een beginselverklaring,
die als grondslag moet dienen voor
een regeling voor het hele Midden-
Oosten. Daarom zal premier Begin
nog dit weekeinde zijn akkoord met
Dajan voorleggen aan zijn naaste
medewerkers. Voordat minister van
defensie Weizman weer naar Egypte
gaat zou de formulering van het
nieuwe standpunt rond moeten zijn.
Guerrilla in Ogaden-woestijn
NAIROBI (UPI, Reuter) Ethiopië heeft gisteren gedreigd
buurland Somalië binnen te zullen vallen als er geen einde komt
aan de guerrilla in de Ogaden-woestijn. Ethiopië beschuldigt de
Somaliërs ervan de guerrillastrijders in de Ethiopische woestijn
daadwerkelijk te steunen.
Bewoners van de Londense wijk Battersea demonstreren hier voor een pas
geopende dure gelegenheid tot ontspanning. De demonstranten willen dat de
wijk bewoonbaar blijft voor gewone mensen en ze hebben daarom niets op met
de komst van een dure club. Pikante bijzonderheid: de club is mede-eigendom
van Roddy Llewellyn, de jonge zanger die nationale bekendheid geniet als de
minnaar van prinses Margaret.
De dreiging met een Invasie werd
gisteren uitgesproken door de Ethio
pische ambassadeur in Nairobi. Me-
nigste Desta. Hij zei dat Somalië na
de militaire nederlaag in de Ogaden-
woestijn zijn politiek, gericht op ver
overing van de Ogaden, niet heeft
veranderd. Als Somalië met „deze
agressie tegen ons land" doorgaat, zo
waarschuwde de ambassadeur, zal
Ethiopië maatregelen nemen om
zo'n harde klap uit te delen, „dat zij
hun lelijke hoofd nooit weer zullen
bewegen." „Deze keer zal de slag niet
worden geleverd binnen de Ethiopi
sche grenzen", aldus Desta. Vorige
maand versloegen de Ethiopiërs, ge
steund door Cuba en de Sowjet-
Unie, de Somalische strijdkrachten
in de Ogaden. „Volgens welke aardse
of hemelse wet zou Somalië's grens
wel onschendbaar moeten zijn en die
van Ethiopië niet," stelde de ambas
sadeur om een Ethiopische inval bij
voorbaat te rechtvaardigen.
Sinds de beslissende Ethiopische
veldtocht in de Ogaden is de rust
niet volledig hersteld in dit omstre
den gebied. Het Bevrijdingsfront
voor West-Somalië, dat de Ogaden
los van Ethiopië wil maken, is terug
gekeerd tot de guerrillatactiek. De
Somalische radio maakt, net als voor
de grote strijd, regelmatig melding
van successen die de strijders van
het front zouden hebben geboekt.
Gisteren werd gemeld dat zi j eerder
deze maand 39 Cubaanse militairen
hadden gedood. Somalië zegt geen
directe zeggenschap te hebben over
de guerrillastrijders. Bovendien is de
Somalische regering van mening dat
het Bevrijdingsfront een gerecht
vaardigde strijd voert waarvoor ze
steun verdienen. De schermutselin
gen in de Ogaden zijn voor Ethiopië
erg lastig, omdat een deel van zijn
strijdkrachten daardoor voortdu
rend bezig wordt gehouden Dat
heeft het land totnutoe belet een
grootscheeps offensief te lanceren
tegen de afscheidingsbeweging in
het noordelijke Eritrea. Deze Eri-
treërs zitten overigens veel steviger
genesteld dan de guerrilleros in de
(oostelijke) Ogaden
Weglopers
Mengeling
Israëli's nieuwe standpunt in voor
bereiding is een mengeling van de
opvattingen van Begin en Dajan.
Het komt er op neer dat Israël de
resolutie 242 (waarin dus Israëls te
rugtrekking wordt geëist) nu wel wil
laten gelden voor de Westelijke Jor
daan-oever, zij het met een aantal
verzachtingen. Die verzachtingen
zijn elementen uit het vredesplan
dat premier Begin december vorig
jaar lanceerde. Zo wil Israël afschaf
fing van het militair bestuur, ver
mindering van Israëlische strijd
krachten in het bezette gebied, en'
JOHANNESBURG (AFP) De 25-
jarige Jankie Mahlomola Matobako
is 19 maart in een Zuidafrikaans
politiebureau overleden na te zijn
gemarteld. Dit heeft het dagblad
Rand Daily Mail gisteren onthuld.
Er is na het overlijden van Matobako
een onderzoek ingesteld.
Het slachtoffer werd 11 maart samen
met vier andere Afrikanen gearres
teerd in de boerderij van een blanke
op beschuldiging van Inbraak De
vier anderen zijn na hun arrestatie
ernstig gewond geraakt. Het hoofd
van de politie in het betreffende ge
bied, John Visser, heeft verklaard
dat de verdachten zonder twijfel
bloot hebben gestaan aan geweld. In
een document dat aan de justitie is
overhandigd staat dat Matobako's
lichaam op. verschillende plaatsen
was opgezwollen en sporen van
zweepslagen vertoonde. De officier
van justitie zal moeten beslissen of
de verantwoordelijke politiemensen
vervolgd zullen worden.
Over eilanden in Zuidchinese Zee
TOKIO (UPI, Reuter) De Japanse marine heeft versterkingen
gestuurd naar de omstreden Senkakoe-eilanden in de Zuidchine
se Zee, waar een aantal gewapende Chinese vissersboten weige
ren de Japanse territoriale; wateren te verlaten. Regeringskrin
gen in Tokio meldden gisteren dat Japan zelfs vaststelde bespre
kingen met Peking over een vriendschapsverdrag heeft uitge
steld.
Inmiddels zijn twaalf Japanse pa
trouilleschepen in de wateren rond
de eilanden aangekomen, waar ze
volgens een regeringswoordvoerder
geen actie zullen ondernemen. Ja
pan probeert het geschil langs diplo
matieke weg te regelen.
De Senkakoe-eilanden, die onbe
woond zijn. liggen ongeveer 150 kilo
meter ten oosten van Taiwan (Natio
nalistisch China) Japan kreeg de ei
landen in 1972 terug van de Verenig
de Staten, maar ook China en Tai
wan maken er aanspraken op. Men
gelooft dat er grote voorraden olie te
vinden zijn in de buurt van de el-
landen.
In Japan vraagt men zich af wat de
Chinezen plotseling bezield met dit
vertoon van macht rond de eilanden,
temeer daar de Chinezen graag met
Japan een vriendschapsverdrag wil
len sluiten. Vorige maand nog liet de
Japanse premier Takeo Foekoeda
weten dat de besprekingen met Pe
king spoedig hervat zouden worden.
Gisteren zei de Japanse minister van
buitenlandse zaken, Soenao Sonoda,
volgens kringen, dat de besprekin
gen niet hervat konden worden zo
lang het geschil rond de eilanden
niet was opgelost. Voor Japan houdt
dat in dat de Chinese vissersboten
terug worden getrokken. Tokio zei
het gisteren niet te aanvaarden door
Peking onder druk te worden gezet
wat betreft het sluiten van het
vriendschapsverdrag.
Besprekingen over dit verdrag zijn al
ruim drie jaar aan de gang. De groot
ste moeilijkheid is de zogenaamde
anti-hegemonie-clausule, die China
in het verdrag opgenomen wil zien.
Moskou ervaart deze clausule als di
rect gericht tegen de Sowjet-Unie en
Japan aarzelt omdat het de Sowjet-
Unie niet tegen zich in het harnas wil
jagen.
Inmiddels heeft het Taiwanse minis
terie van buitenlandse zaken in Tai-
peh laten weten dat welke actie dan
ook door welk land dan ook de soeve
reine rechten van Taiwan op de ei
landen, hoe dan ook, niet kunnen
aantasten.
Het strijdgewoel in de hoom van
Afrika zorgde gisteren voor een di
plomatiek conflict in een heel ander
deel van de wereld. In de Chinese
hoofdstad Peking verheten diploma
ten van Oostblok-landen een recep
tie ter ere van de Somalische presi
dent Siad Barre. De afgevaardigden
van de Sowjet-Unie en aanverwante
landen liepen weg nadat de Chinese
vice-premier Li Sjen-nen Barre had
geprezen voor zijn verzet tegen ,de
apessie in de Hoorn van Afrika van
die wilde, ambitieuze grote mogend
heid'. Dat was een aanduiding van
de Sowjet-Unie die de diplomaten
niet over hun kant wilden laten
gaan
ACCRA (Reuter) De militaire
heersers van Ghana hebben de arres
tatie gelast van zeventien vooraan
staande politici. Dat heeft het pers
bureau van deze Afrikaanse staat
gisteren bekend gemaakt. De arres
tatie-bevelen zijn 5 april al uitgege
ven. maar pas gisteren is er bekend
heid aan gegeven. Of alle zeventien
Inmiddels zijn aangehouden is niet
bekend gemaakt. Gezegd werd dat
de aanhoudingen in het belang zijn
van de veiligheid van de betrokke
nen en van de staat. Naar verluidt
zouden de zeventien zich verzet heb
ben tegen de plannen die de militaire
leider Acheampong heeft voor het
toekomstig bestel in Ghana Deze
generaal, die in 1972 de macht greep,
won vorige maand een referendum
voor een plan om het huidige militai
re bestuur te vervangen door een
bestuur van burgers en militairen.
door Hennie Serfontein
le breuk in de diplomatieke betrekkingen tussen Transkei en Zuid-Afrika
een ernstige zaak. Het is zeker niet een tevoren in elkaar gezette
Dnfrontatie om de geloofwaardigheid te vergroten van de Zuidafrikaanse
olitiek die streeft naar onafhankelijke thuislanden.
oe zwaar de Zuidafrikaanse regering de
ak opneemt is wel gebleken uit de felle
inval die zij afgelopen maandag deed op
't staatshoofd van Transkei, keizer Ma-
nzima. Deze reactie maakte wel duide-
dat de Zuidafrikaanse regering volle-
verrast was door de stap van Transkei,
[gelopen dinsdag kwam het kabinet zelfs
speciale zitting bijeen om over de zaak
praten. Het kabinet besloot een volledig
iderzoek in te stellen naar de gevolgen
in de stap van Transkei en maatregelen
nemen om de eventuele negatieve gevol-
in van de verbreking van de betrekkin-
in te ondervangen.
Verontschuldiging
e Citizen, een krant die op de hand van
Zuidafrikaanse regering is, kwam deze
*ek uit met een grote kop op de voorpagi-
t Verontschuldigingen of anders Vol
te een hoge regeringsfunctionaris die in
t krant aan het woord kwam, waarschijn-
ik een van de ministers, is de breuk
teen Zuid-Afrika en Transkei definitief
Ij Matanzima persoonlijk naar Kaap-
komt om zich tegenover de Zuidafri-
®nse regering te verontschuldigen voor
paalde delen van zijn verklaring.
n voormalig commissaris-generaal voor
Transkei noemde Matanzima een paar-
handelaar, die Zuid-Afrika naar zijn
nd wil zetten. De Zuidafrikaanse eerste
bister haalde in het parlement keihard
naar Matanzima. Hij noemde hem een
leugenaar omdat hij beweerd had dat vele
miljoenen in Zuid-Afrika zijn gedood we
gens de apartheid. Hieruit wordt wel dui
delijk dat de Zuidafrikaanse regering niet
alleen maar woedend is maar ook danig
met de zaak in haar maag zit.
Uitstalkast
Transkei is door de Zuidafrikaanse rege
ring steeds naar voren geschoven als de
uitstalkast van de apartheidspolitiek van
de regering. In de regeringsgezinde pers
komt nu de vrees tot uitdrukking dat de
Transkei nu in de communistische wereld
om hulp zal aankloppen, wanneer het wes
ten niet bereid is dit land te steunen in de
confrontatie met Zuid-Afrika.
De voornaamste reden voor de stap van de
Transkei om de betrekkingen met Zuid-
Afrika te verbreken wordt de weigering
van Zuid-Afrika genoemd om de enclave
van Oost-Griqualand bij Transkei te voe
gen. In plaats daarvan werd de zeggen
schap over dit gebied van de Kaapprovin
cie overgeheveld naar de provincie Natal.
Toch vragen velen zich af of dit de werke
lijke reden is voor de stap van Matanzima.
Het is buiten twijfel dat een van de voor
naamste politieke obsessies van keizer Ma
tanzima de kwestie van het grondgebied
van Transkei is. Dit gebied zou uitgebreid
moeten worden tot zijn historische gren
zen van de Grote Visrivier in het Westen,
tot aan de grens met Natal in het oosten.
Sedert het begin van de jaren zestig heeft
Europese hulp
Keizer Matanzima, leider van Transkei.
Matanzima consequent om meer land ge
vraagd. Toen Matanzima achttien maan
den geleden de onafhankelijkheid van
Transkei accepteerde, onderstreepte hij
dat hij de aanspraken op de aanpalende
gebieden niet opgaf. Premier Vorster stem
de er toen mee in dat na de onafhankelijk
heid de onderhandelingen over uitbreiding
van Transkei voortgezet zouden worden.
Maar Matanzima ontstak in woede toen
Vorster deze aanspraken klaarblijkelijk
negeerde, verzoeken om verdere onderhan
delingen naast zich neer legde en Oost-
Griqualand op 1 april overdroeg aan Natal.
Matanzima's harde aanval op Vorster van
de afgelopen week was een duidelijke blijk
van diens frustraties en bitterheid. Hij
noemde Vorster een slachtoffer van de
negentiende eeuwse mentaliteit van blan
ke superioriteit over zwarte overheerste
mensen.
Een bijkomend motief is klaarblijkelijk de
internationale erkenning van Transkei.
Hoezeer Matanzim ook lippendienst be
tuigt aan de zaak van de zwarten in Zuid-
Afrika, zijn bedoeling is toch kennelijk
alleen om Transkei als onafhankelijke
staat erkend te krijgen. Het is veelbete-
kend dat zijn onverwachte stap volgde
kort na het bezoek van verscheidene wes
telijke diplomaten.
Volgens diplomatieke kringen In Pretoria
zouden de landen van de Europese Ge
meenschap overwegen Transkei de facto
te erkennen en ook aanzienlijke financiële
hulp willen geven, waaronder de ontwikke
ling van een haven om aan de volledig van
de zee afgesloten staat Lesotho een levens
lijn te bieden, zodat dit land een eventuele
olieblokkade van de kant van Zuid-Afrika
kan overleven.
Franse maatschappijen zijn betrokken bij
studies voor de bouw van een haven bij
Port St. Johns. Volgens een Europees on
derzoek zou namelijk Lesotho als enig
Afrikaans land een olieboycot tegen Zuld-
Afrika niet kunnen overleven.
Transkei is economisch geheel afhankelijk
van Zuid-Afrika. Wanneer Zuid-Afrika zou
besluiten tot economische sancties tegen
Transkei, dan zou dit land het niet zonder
uitgebreide buitenlandse hulp kunnen
stellen. Bijna 60 procent van het netto
nationaal inkomen (607 miljoen rand in
1975) wordt verdiend door arbeiders die in
Zuid-Afrika werken. Bovendien reizen alle
burgers van Transkei op een Zuidafri
kaans paspoort.
Matanzima's manoeuvre was een slag voor
de geloofwaardigheid van de thuislanden
politiek. De zaak van het grondgebied
vormt een belangrijk verschil van mening
tussen de thuislanden en de regering Vos-
ter. Slechts 13 procent van het grondge
bied van Zuid-Afrika is toegewezen aan de
thuislandstaten.
Zes stukken
Stamhoofd Lucas Mangope, de president
van Bophoetatsawana komt met een nog.
groter probleem te zitten omdat hij moet
proberen zes of zeven verspreide stukken
land tot een eenheid te smeden. Ook hij
heeft de wens te kennen gegeven na de
onafhankelijkheid verder te onderhande
len met Vorster. De ervaringen die nu met
Transkei worden opgedaan tonen aan dat
andere thuislanden, die ook onafhanke
lijkheid aan sturen bij onderhandelingen
met Zuid-Afrika geen enkel gewicht in de
schaal kunnen leggen. Zowel Vorster als
Verwoerd hebben er door de jaren heen
steeds hardnekkig aan vastgehouden dat
het totaal voor de Bantoestans beschikba
re land de dertien procent niet te boven
mag gaan.
