Senegal verwaarloost de kleine landbouw
Nieuw kabinet stelt
Indonesiërs teleur
Portugal wordt steeds
rijper voor 'sterke man'
Droogte niet de enige oorzaak van het voedseltekort
Geen visum meer
voor Nederlanders
aan grens Libanon
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
van de staatshandelsonderneming
ONCAD (nationaal handelskantoor
voor hulp bij ontwikkeling) die 40
cent betaalt voor een kilo pinda's en
die kilo zelf voor 80 cent verkoopt, op
staatsondernemingen die tegen veel
te hoge prijzen gereedschappen en
zaaigoed verkopen. ONCAD stelt
eenzijdig prijzen vast en houdt de
boeren overal buiten. Maar onder
tussen dragen die wel de grootste
risico's.
Onlangs werd in Senegal een Syndi-
cat des cultivateurs (boerensyndi
caat) opgericht, dat als belangrijke
eis „eerlijke" prijzen voor landbouw-
produkten heeft. In Dakar wordt
zeer wantrouwend aangekeken te
gen het syndicaat, dat nog steeds
geen officiële erkenning heeft ge
kregen.
Ook in het begin van de jaren zestig
was er verzet tegen met name
het landbouwbeleid, maar dat werd
toen snel de kop ingedrukt. Prémier
Mamadou Dia wilde voorrang geven
aan de verbouw van voedselgewas
sen, zeer tot ongenoegen van presi
dent Senghor. De premier verdween
voor een aantal jaren in de gevange
nis. Aan het eind van de jaren zestig
was het eveneens onrustig. Studen
ten en arbeiders werden aangesto
ken door de golven van protest in
Frankrijk, maar hun verzet ebde
snel weg.
Van Senghor wordt gezegd dat hij
weliswaar mooie gedichten maakt
(de „dichter-president") maar mijlen
ver afstaat van de werkelijkheid van
het land. Hij heeft het waas van de
négritude om zich heen, maar voelt
zich ondertussen bijna meer verbon
den met Frankrijk dan met zijn ei
gen Senegal. Senghor is ingekapseld
in een elite van handelaren en hoge
ambtenaren, en tussen hem en de
jongere generatie gaapt een brede
kloof. Binnen de Organisatie van Af
rikaanse Eenheid (OAE) wordt hij
met wantrouwen bekeken, vanwege
de banden met Frankrijk en de ge
matigde opstelling tegenover Zuide
lijk Afrika. Ondertussen is het aan
zien van de president wel sterk ver
groot door de toetreding van zijn
partij tot de Socialistische Internati
onale, wat Senegal geen windeieren
heeft gelegd.
Verkiezingskoorts?
Toch voelt de president zich zo sterk,
dat hij onlangs in Senegal verkiezin
gen liet houden. Van verkiezings
koorts was echter die zondag weinig
te merken. De straten waren uitge
storven, en alleen rond de stembu
reaus was wat drukte te bespeuren.
In de stembureaus wezen vertegen
woordigers van Senghors Parti Soci-
aliste de kiezers de weg, wat zeker
niet in het nadeel van die partij zal
uitvallen. Stemhokjes worden nau
welijks gebruikt, zodat iemand die
anders wil stemmen dan de Parti
Socialiste wel erg sterk in zijn schoe
nen moet staan.
Omdat er in de stad toch weinig te
beleven viel, besloot ik naar Goeree
te gaan, een klein eiland voor de kust
van Senegal. Ook daar werd ge--
stemd, maar halverwege de middag
door Nico Kussendrager
hoe lastig het is de kleine boeren te
bereiken, weet UNICEF (het kinder
fonds van de Verenigde Naties) mee
te praten. Daarover in eep volgend
rerhaal.
Dit is het derde van een aantal
artikelen over door droogte getroffen
landen in West-Afrika. Dc vorige twee
stonden zaterdag I april (de Kaapvcr-
dianen willen wel, maar de natuur
werkt tegen) en woensdag S april
(Mist cn wind moeten Kaapverdcn
water brengen) in de krant.
Hanen kraaien overal. Matam,
in het noorden van Senegal,
tegen de grens met Maretanië,
wordt wakker. Vanaf de mos
kee klinkt eentonig de oproep
tot gebed.
Mannen en vrouwen gaan aan het
werk op de droge, gescheurde grond.
Meisjes stampen op het erf de
schaarse gierst. Normaal valt er in
dit deel van het land ruim 500 mm
regen per jaar, de afgelopen jaren
was de regenval nog 200 mm. Tijdens
de vlucht van de hoofdstad Dakar
naar het noorden, zie ik het steeds
droger worden. De schaarse acacia's
verdwijnen, glinsterende plassen wa
ter worden steeds minder, hier en
daar sjokt een kudde kamelen. Sene
gal is als zoveel landen in dit deel
van Afrika getroffen door de droog
te. De Senegal-rivier staat vele me
ters beneden het gewone peil. Zeker
500.000 ton graan moet dit jaar wor
den ingevoerd.
Voedseltekort
Toch is de droogte zeker niet de
enige ooizaak van het voedseltekort,
hoewel ze graag als verontschuldi
ging wordt aangevoerd. Altijd heeft
Senegal sterk de nadruk gelegd op
de verbouw van handelsgewassen,
ten koste van voedsel voor de eigen
bevolking.
Verreweg het grootste deel van de
uitvoer Ls pinda's. De aanzet daartoe
werd gegeven door Frankrijk, dat
aanvankelijk meer betaalde dan de
wereldmarktprijs om de koloniën te
binden. In de loop der jaren werd die
prijs echter steeds lager. Nu kan
Senegal voor één ton pinda's veel
minder kopen dan pakweg twintig
jaar geleden. Senegal is het school
voorbeeld van een ontwikkelings
land dat door de grote afhankelijk
heid van de uitvoer van één grond
stof (pinda's in dit geval) steeds
slechter af is.
En de eenzijdige ontwikkeling van
de landbouw gaat door. Met de geo
graaf prof. Khane rijd ik langs het
beruchte BUD-Senegal. „Een slecht
project", zegt Khane. „Mijn land
schiet er weinig mee op. BUD is een
van oorsprong Amerikaans bedrijf
dat met steun van onder andere de
Wereldbank en Nederland in Sene
gal een grote kwekerij heeft opgezet.
Daardoor kunnen wij nu 's winters
in West-Europa tomaten en papri
ka's eten van de koude grond; hele
vliegtuigladingen worden ingevoerd.
Maar bijgedragen aan de ontwikke
ling van Senegal heeft BUD niet. Het
land heeft voedsel nodig (gierst, rijst)
en zou minder afhankelijk moeten
worden van westerse markten. BUD
levert geen voedsel en heeft Senegal
alleen maar verder aan het westen
geklonken. Overigens heet het dat
het bedrijf op het ogenblik slecht
loopt door moeilijkheden met de re
gering, gebrek aan kader en een drei
gende naasting. De scholing en vor
ming van een paar Senegalese boe
ren, eigenlijk het enige onderdeel
President Senghor
dat met „ontwikkeling" te maken
had, is een paar jaar geleden stop
gezet.
Groeiend verzet
Tegen het landbouwbeleid van de
Senegalese regering bestaat een
groeiend verzet, maar veel handen
en voeten heeft het nog niet. Wie met
kleine boeren praat hoort voorzichti
ge kritiek, op de alleenheerschappij
zaten de leden van het stembureau
al lekker in het zonnetje: het werk is
gedaan. Via Goeree (genoemd naar
ons Goeree: goede rede) zijn in vroe
ger eeuwen'honderdduizenden sla
ven van het Afrikaanse vasteland
naar de „nieuwe wereld" gebracht.
(„Geen idee waar ze naar toe gingen
en hier vandaan de laatste blik wer
pend op een kust die ze nooit weer
zouden zien," .denk je).
Het koloniaal verleden ligt helemaal
nog niet zo ver achter ons, en Sene
gal is er nog steeds van doortrokken.
Tijdens de twintig minuten durende
tocht met de „galoupe" (sloep) zag ik
Franse oorlogsbodems in de haven
liggen, en op het vliegveld staan
Franse toestellen. Senegal stemt,
maar Marianne waakt.
Ruime meerderheid
In de boekwinkels liggen de Jongste
werken van onder andere de Franse
politieke leiders Marchais en Mitter
rand, hoewel Senegal een allesbehal
ve links land is. Stokbroden zijn
vroeg in de morgen te krijgen, veel
vrouwen gaan gekleed volgens de
laatste Franse mode en ik had een
afspraak in de Rue Kléber, die uit
komt op de Avenue Georges Pom
pidou.
Senegal is één van Frankrijk? meest
trouwe bondgenoten in Afrika, en
zo lang president 8enghor aan de
macht is, zal dat zo blijven. Bij de
jongste verkiezingen werd hij met
ruime meerderheid herkozen. „Sen
ghor heeft met 104 procent gewon
nen." grapte mijn tafelgenoot toen ik
aan het ontbijt naar de verkiezings
uitslag vroeg. „Leopold Senghor et le
PS largement en tête", roept de
krant Le Soleil over de hele voorpa
gina. (Senghor en de socialistische
partij ruim op kop). Uiteindelijk
haalde de president ruim 82 procent
van de stemmen, en zijn partij 83
van de honderd parlementszetels.
Hij had dan ook nauwelijks enige
concurrentie te duchten, en voor zo
ver die gevaarlijk kon worden werd
zij door de greep van Senghor op de
verkiezingen wel in bedwang ge
houden.
Enige tegenkandidaat voor het pre
sidentschap was de kaalhoofdige
hoogleraar Abdoulay Wade, evenals
Senghor met een Franse vrouw ge
trouwd. Twee partijen namen het op
tegen de Parti Socialiste: Wadi's
Parti Democratique Senegalaise en
de zich marxistisch-leninistlsch noe
mende Parti Africain de l'Indépen-
dence van de apotheker Majmout
Diop; de democratische partij kreeg
de overige zeventien zetels, de onaf-
hankelijkheidspartij geen.
Dat er maar drie partijen aan de
stembusstrijd konden deelnemen
was de vondst van Senghor: zijn el-
gen Parti Socialiste in het midden,
de PDS rechts en de PAI links. Je
mag dan verkiezingen houden, het
moet niet te gek worden. Twee be
langrijke groepen konden daardoor
niet aan de stembusstrijd deelne
men: de oorspronkelijke PAI (Maj
mout Diops partij is een afscheiding)
en het Rassemblement Nationale
Democratique. Deze hadden opge
roepen de verkiezingen te boycotten
omdat ze toch niet eerlijk zouden
verlopen, en met redelijk succes. Bij
na de helft van de kiezers bleef thuis,
en volgens de tegenstanders bete
kent dat dat Senghors overwinning
helemaal niet zo duidelijk is als hij
zelf voorgeeft.
De leider van de RND, sjeik Anta
Diop, heeft gezegd dat zijn partij
zich ondanks haar onwettige ka
rakter tegen Senghor zal blijven
verzetten. „Dan zullen we wel zien
wat de regering tegen ons durft on
dernemen." De RND wil meer na
druk leggen op kleinschalige ontwik
keling in Senegal, in plaats vanyde
grote indrukwekkende projecten
van nu. Over hoe moeilijk dat ls, en
Van een medewerker
Velen in Indonesië hadden gehoopt dat president Soeharto bij de samenstelling van het nieuwe
kabinet, dat hij vorige week presenteerde, rekening zou hebben gehouden met de wensen van de
roerige studenten. Zij zijn wat betreft de bezetting van sleutelposities in de nieuwe regering echter
bedrogen uitgekomen.
Het is niet zo dat een Indonesische
president naar de pijpen van opstan
dige studenten zou moeten dansen,
maar de kritiek die zij hebben ver
woord ten aanzien van het in de
afgelopen tien jaren gevoerde beleid,
was wel degelijk juist. De corruptie
is in Indonesië tot een kankergezwel
uitgegroeid, dat het gehele maat
schappelijke leven heeft overwoe
kerd. Rechtszekerheid bestaat er
niet meer en de kloof tussen rijk en
arm in het land is oneindig breed
geworden.
President Soeharto heeft echter in
de eerste plaats de positie van dr
Widjojo Nitisastro als coördinerend
minister voor economie, financien en
industrie, als ook zijn 'voorzitter
schap van het Indonesische planbu
reau „Bappenas" gehandhaafd.
Hiermee is deze dus ten gerieve van
de donorlanden van het land de „In
donesische economische tsaar" ge
bleven. Terwijl veel van de kritiek
van de studenten juist terug te voe
ren is naar het sociaal-economische
beleid van deze minister.
Wel heeft de president nu de nieuwe
vice-president en vroegere minister
van buitenlandse zaken Adam Malik
opgedragen toezicht te houden op de
uitvoering van het Indonesische vijf
jarenplan. Velen verwachten nu. dat
allerlei randfiguren die voorheen al
tijd samen met Adam Malik hebben
geprofiteerd van dienst functies, ook
nu weer aan hun trekken zullen
komen.
Propaganda
De coalitie tussen Adam Malik en
een generaal als bijvoorbeeld Alam-
sjah, doet het ergste vrezen wat be
treft de inkopen die ten behoeve van
het vijf-jaren plan gedaan moeten
worden. Een ander opmerkelijk feit
is, dat generaal Ali Moertopo, de
uitvinder van de politieke groep Gol
kar, die In het Indonesische Volks
congres door benoemingen en ma
chinaties bij de verkiezingen voor
een absolute meerderheid ten gunste
van Soeharto gezorgd heeft, nu mi
nister van voorlichting en propagan
da geworden is. Waarnemers menen
dat deze man, die wel verdacht is
van banden met de Amerikaanse
CIA, de meest „geschikte" persoon is
om het bewind van Soeharto in de
wereld voor te stellen als een demo
cratische regering.
Opvallend is ook dat president Soe
harto nu helemaal geen vertegen
woordigers van andere partijen dan
de Golkar in zijn kabinet heeft. Hij
heeft dit verdedigd door erop te wij
zen dat in het Indonesische politieke
systeem de ministers krachtens de
grondwet niet meer zijn dan assis
tenten van de president. Alleen deze
draagt politieke verantwoordelijk
heid jegens het Indonesische volk
dat als zodanig wordt vertegenwoor
digd door het Volkscongres.
Op één aspect van de kritiek van de
studenten heeft Soeharto wel gerea
geerd, waarschijnlijk omdat dat toe
vallig samenhing met kritiek van
linkse groeperingen ln het buiten
land. Hij heeft generaal Soerono,
voorheen plaatsvervangend opper
bevelhebber van de strijkrachten en
een integer man, tot coördinerend
minister van sociaal welzijn be
noemd. Maar in Indonesië vraagt
men zich wel af of deze benoeming
voor Soerono nu een degradatie of
een promotie inhoudt.
Werkloosheid
Sociaal welzijn betekent in het Indo
nesische kabinetsbeleid de zorg voor
de gehandicapten, de cultuur enz.,
die bijvoorbeeld in Nederland ressor
teren onder het ministerie van CRM.
Soeharto zelf heeft het idee dat met
de benoeming van de voor de stu
denten aanvaardbare generaal Soe
rono, is toegegeven aan de wens tot
meer sociale zekerheden voor de In
donesische bevolking. De grootste
problemen in Indonesië, de werk
loosheid en de daarmee samenhan
gende armoede van het grootste deel
van de bevolking is in het kabinet
van Soeharto nog altijd geen minis
ter waard.
Het woord „werkloosheid" blijkt in
kabinetskringen nog steeds het
hoogste taboe te zijn, want ook nu
wordt in het te voeren kabinetsbe
leid niet gesproken over de bestrij
ding van de enorme werkloosheid,
die op het eiland Java met zijn bijna
90 miljoen inwoners al meer dan 9
miljoen mensen telt.
Door verdwijning van generaal Soe
rono uit de leiding van de strijd
krachten kon deze post worden inge
nomen door admiraal Soedomo die
bovendien van chefstaf van de veilig
heidsdienst Kopkamtib tevens werd
bevorderd tot opperbevelhebber van
deze dienst.
Naar de achtergrond van die benoe
ming gissen velen in Indonesië. Ad
miraal Soedomo zegt al lange tijd
dat hij strijd voert tegen de corrup-
President Soeharto
tie in het land. Maar tot nu toe zijn
alleen de lagere ambtenaren aange
houden wegens ontdekte corruptie-
praktijken. In ieder geval is presi
dent Soeharto nu zijn enige overge
bleven militaire functie kwijt ge
raakt. In Indonesië wordt er dan ook
druk gespeculeerd dat Soeharto van
plan is om binnen niet al te lange tijd
af te treden onder behoud van de
rijkdommen die zijn familie tijdens
zijn presidentschap heeft vergaard.
DEN HAAG (ANP) - De regeling
waarbij Nederlanders die Libanon
willen bezoeken aan de grens een
visum kunnen krijgen wordt per 10
april voor onbepaalde tijd opge
schort. aldus het ministerie van bui
tenlandse zaken. Alvorens naar Li
banon te reizen zullen Nederlanders
bij de Libanese ambassade in Brus
sel een visum moeten aanvragen.
door Jan Halkes
LISSABON „In een legitiem staatsbestel is het leger geen
middel tot verovering of verdeling van de macht. Helaas is dit in
Portugal niet het geval geweest", verklaarde deze weck de
Portugese president Eanes bij de installatie van een nieuwe
opperbevelhebber van de landmacht: „Wat een normale over
dracht van het commando had moeten zijn, ging bepaald met
politieke manifestaties. Het blijkt, dat er nog altijd een veel te
nauwe en verkeerde band bestaat tussen het politieke en het
militaire leven."
Binnen het Portugese leger bestaan
nog altijd verschillende politieke
richtingen, ondanks de pogingen
van president Eanes om van de
strijdkrachten weer een a-politieke
neutrale instelling te maken. Sinds
de militaire tussenkomst op 25 no
vember 1975, waarmee een einde
werd gemaakt aan het revolutionai
re proces, zijn de radicaal-linkse mi
litairen aan de kant gezet. De macht
binnen de strijdkrachten wordt nu
gedeeld door de gematigd-linkse mi
litairen rond majoor Melo Antunes
en de conservatieve militairen, die
zich tot voor een half Jaar achter de
min of meer neutrale president Ea
nes schaarden. De groep rond ma
joor Antunes wil een socialistisch
Portugal, maar niet overhaast. Tot
voor kort deelden beide groeperin
gen de macht binnen de Revolutio
naire Raad. het militaire orgaan, dat
de waakhond van de revolutie en de
socialistische grondwet moet zijn.
De zogenaamde Groep van Negen
van Antunes had de meerderheid ln
die Revolutionaire Raad.
Binnen de strijdkrachten zelf was
Vasco Lourenco als commandant
van het militaire district Lissabon,
de enige van deze groep die over een
troepenmacht kon beschikken Een
belangrijk gegeven, zolang staats
grepen nog altijd als laatste moge
lijkheid voor de oplossing van poli
tieke conflicten worden gezien.
Allebei
Vasco Lourengo is echter zaterdag
uit zijn operationele functies onthe
ven. Als commandant van het mili
taire district Lissabon was hij onder
geschikt aan de opperbevelhebber
van de landmacht. Rocha Vleira. Als
leden van de Revolutionaire Raad
waren Lourenco en Vieira eikaars
gelijken. Maar als kapitein van de
april-revolutie beschikte Vasco Lou
renco over meer prestige dan zijn
chef. Volgens Lourenco is dit conflict
binnen de hiërarchie aangegrepen
om een aanval te doen op de positie
van de Groep van Negen en die van
president Eanes. Vorige week stolde
Vieira de hoogste chef van de strijd
krachten. president Eanes, voor het
blok: óf hij eruit óf ik eruit. Presi
dent Eanes besloot ze allebei te
ontlaan.
Het ontslag van Vasco Lourenco had
de instemming van de Revolutionai
re Raad nodig De Groep van Negen
in de Raad wilde Eanes niet in de
wielen rijden en ging akkoord Maar
Vasco Lourenco liet er voor de Por
tugese radio geen twijfel over be
staan. dat het niet van harte was.
Erger nog: „Ik twijfel er geen no-
ment aan, dat achter deze hele bewe
ging Sa Camlero zit."
Francisco Sa Camelro is de vroegere
president van de liberale PSD (soci
aaldemocratische partij). Hij nam in
november vorig Jaar zijn ontslag als
partijvoorzitter na een conflict bin
nen het partijbestuur. Sa Carneiro
was van mening dat de PSD zich
veel harder tegenover de socialisten
van Maria Soares had moeten opstel
len. Bovendien verweet hij president
Eanes een slappe houding In korte
tijd is Carneiro nu het idool van alle
extreem-rechtse groeperingen ln
Portugal geworden. Overigens ont
kent hij natuurlijk de nogal vage
beschuldiging van Vasco Lourenco
Maar in een adem door doet hij nieu
we, verdergaande aanvallen op de
Portugese president.
„De Gaulle"
In niet mis te verstane woorden
waarschuwde Eanes bij de installa
tie van de opvolger van Rocha Vieira
tegen nieuwe naatsgreeppoglngen.
Het zal voorlopig zo'n vaart niet lo
pen. Eanes blijkt de toestand ln de
strijdkrachten uiteindelijk goed on
der controle te hebben, ook al ligt er
hier en daar nog de nodige conflict
stof opgestapeld. Het ls moeilijk
voorstelbaar hoe de groeperingen
rond Sa Carneiro een staatsgreep
zouden kunnen plegen, praktisch
zonder buitenlandse steun, zonder
voldoende militaire achterban. De
vraag ls echter of Sa Carneiro een
staatsgreep nodig heeft Door voort
durend politieke en militaire onrust
te kweken werkt hij vanzelf naar een
versterking van de presidentiële
macht toe. Het toch nog broze ver
trouwen in de parlementaire idealen
wordt vanzelf ondermijnd Wanneer
dan in 1980 nieuwe presidentsverkie
zingen gehouden worden ls de tijd
rijp voor de sterke man van het type
„De Gaulle". En dat ls precies wat
Portugal volgens Sa Camelro nodig
heeft.
