'assie voor paarden
Niet geëerd in eigen land
FILM
ONVERWACHT
GELUK
^ng-pong-komedie
de oude stijl
Liefdesgestuntel in de jaren vijftig
HE GOODBYE GIRL
La première Fois
Prolongaties
in reprises
De Spiegel
Films van CRM
Wat moet
dat nou?
-H16
DAG 7 APRIL 1978
QUUS
TROUW/KWARTET PRS15-H17
arlijk. de taak die regisseur Sidney Lumet zich in zijn laatste film stelde is niet gering: een
eelstuk: dat veel van zijn kracht ontleende aan een overtuigende stilering, moest naturalistisch
den vertaald.
precies te zijn: gestileerde paar- worden vervangen door echte, leven
van dood materiaal moesten de beesten. Dat de poging groten-
ichard Dreyfus en Marsha Masonin in Mason in The goodbye girl
til Simon is Amerika's vermaardste komedie-schrijver. Veel
n zijn stukken (ook bij ons opgevoerd) hebben via het toneel
m weg naar het witte doek gevonden. Van zijn nieuwste „The
oodbye Girl" (geregisseerd door Herbert Ross) hadden ons vele
instige geruchten uit het buitenland bereikt, maar hij viel
jlaas tegen.
deels slaagde is behalve aan Lumet
ook te danken aan Peter Shaffer, de
schrijver van het stuk die de filmbe
werking maakte, aan cameraman
Oswald Morris, die toverde met se
pia en rood en aan de twee hoofdrol
spelers, Richard Burton en Peter
Firth. Het ontwerp is vreemd. En
schokkend. Op verzoek van een be
vriende vrouwelijke rechter neemt
een psychiater (Richard Burton) een
jongen (Peter Firth) in observatie,
die zes paarden heeft blindgestoken
met een lange spijker, niemand weet
waarom. Als een detective spoort hij
het geheim op, hij wint het vertrou
wen van zijn patiënt, gebruikt ook
trucjes, praat met ouders en beken
den die weer hun eigen geheimen
hebben om zuinig op te zijn. De
oplossing, hoe bizar ook, is eigenlijk
niet zo verrassend: de jongen aan-'
bidt paarden als goden, hij heeft een
passie voor ze, ook seksueel. Als ze,
in de stal waar hij werkt, getuige zijn
van zijn falen met zijn eerste meisje
kan hij hun minachting niet verdra
gen en steekt ze blind.
Droom
Maar door dit thriller-element wordt
de film niet bepaald. Het gaat om
veel dieper, veel wezenlijker dingen.
De psychiater, verstrikt in een dor
huwelijk, twijfelt aan de zin van zijn
leven en zijn werk: in een terugke
rende droom is hij een priester van
Argos, die kinderen het hart uit het
lichaam snijdt. Hij benijdt de jongen
de passie, waartoe hijzelf niet in
staat is, hij vraagt zich af wat hij
hem ontneemt als hij hem geneest.
Wat zijn de grenzen van de psychia
trie? Wel kan hij een keten van oor
zaak en gevolg naspeuren, maar hij
weet niet, hij zal nooit weten, waar-
door W. Wielek-Berg
om uit alle oorzaken en gevolgen nu
juist die ene werd gekozen. Wat is
het belangrijkste in het leven? Als
men het lijden elimineert, elimineert
men dan ook niet de allesverterende
maar ook scheppende hartstocht?
Twijfel
Tegenover zijn twijfel, tegenover zijn
huivering om de jongen te ontdoen
van zijn gloeiende liefde, wat het
voorwerp daarvan ook moge zijn,
staan de redelijke krachten die het
tenslotte winnen: de vrouwelijke
rechter die pleit om de jongen te
bevrijden van zijn angsten, de moe
der die de schuld voor de daad van
haar zoon fier afwerpt, omdat ze hem
liefheeft op haar manier: de eigenaar
van de stallen die „gewoon" van
paarden houdt, niet als goden, maar
als beesten. Aan hun gevoelens
wordt in de film alle recht gedaan,
daarom is het thema zo complex, zo
veelomvattend en zo interessant.
Woorden blijven je bij en beelden:
soms richt Burton zich, in welgeko
zen toneel-termen, vanachter zijn
bureau rechtstreeks tot de camera
oftewel het publiek in de zaal en dat
werkt niet ridicuul: een bijna magi
sche kracht gaat uit van de jongen
met zijn paard als hij het 's nachts
leidt door een veld met kolen, die tot
plaatijzer lijken te zijn verstard.
Lumet en zijn medewerkers hebben
een tour-de-force verricht die men
niet genoeg kan prijzen.
Amsterdam-Tuschinsky 3, 16 jr.
Peter Firth in Equus
Van de films die de Franse regisseur
Claude Berri maakte, zijn er weini
gen in Nederland vertoond en
slechts één bracht het tot een zekere
faam: „Le vieil homme et l'Enfant"
(„De oude man en het kind", 1966),
sterk autobiografisch getint, met Mi
chel Simon als oude man, die in de
oorlog grommend en knorrend een
Joods kind onderdak biedt).
Dat kind (Alain Cohem) is intussen
oud genoeg geworden om in Berri's
nieuwste film „La première fois"
is
0,-.
non houdt ervan, personages van
jengestelde karakterstructuur bij-
l te brengen en uit de vonken van
confrontatie lichte dramatische
int te slaan. In „The Goodbye
zijn de hoofdpersonen een jon-
vrouw met een dochtertje van
n. die valt op acteurs doch daar
e builen aan heeft overgehouden
s het spel begint wordt zij verlaten
f8 1SJ
elen, f
bfc-*
van
udig
nene
ank-
'ays- t Komedianten Meesterwerk van
Griekse regisseur Theo Angelo-
lulis, waarin een turbulent tijdvak
in de geschiedenis zich weerspie-
lt in de wederwaardigheden van
n reizend toneelgezelschap. 7 en 8
iril Filmhuis Wageningen.
Ire Padrone Indrukwekkende film
n de Italiaanse gebroeders Taviani
er een Sardijnse herdersjongen.
zijn isolement doorbreekt met de
icht van de taal. 8 en 9 april Melk-
tg. Amsterdam; 8 april, Filmhuis
aarden; 9 april Filmhuis Laren; 11
il Technische Hogeschool, Eind-
iven.
If fiche Rouge Briljante film van
ank Cassenti over een verzets-
oep in de oorlog, waarin heden en
rieden bijna ongemerkt in elkaar
trvloeien. 7 april Liga, Almelo.
ie la Fète commence Voorbeeldige
itorische film met driedubbele bo
rn van Bertrand Tavernier. De ge-
tle week in Camera 2, Tilburg.
II. a Space Odyssey De beste scien-
fiction film ooit gemaakt, door
ootmeester Stanley Kubrick. De
hele week in Camera, Leiden.
u obscur objet du désir De nieuwste
m van de oude Louis Bufiuel, waar-
zoals gebruikelijk, de bourgeoisie
t mikpunt dient. De gehele week in
ischinski 4, Amsterdam.
Dentellière Tedere liefdesgeschie-
ïis van de Zwitserse regisseur
aude Goretta over twee mensen
e niet tezamen kunnen komen om
it de woorden hen scheiden. De
hele week in Movies 2, Amster-
im; Lido, Leiden; Luxor. Deventer.
door de tweede miskleun) en een
toneelspeler, die van haar laatste
vriend, zonder haar medeweten, de
flat waarin zij woont heeft overgeno
men en daarin nu zijn intrek wenst
te nemen. Nijdig zijn ze allebei, dat
spreekt, en ze treiteren elkaar het
bloed onder de nagels vandaan (hij
door 's nachts gitaar te spelen en 's
ochtends om zes uur luid zoemend te
mediteren; zij door op alles te hak
ken en te vitten) maar wat gebeurt?
Zij vinden elkaar, de grote liefde
doet zijn intrede, het vrouwtje wordt
warempel genezen van haar plan
kenhelden-koorts en het dochtertje,
dat het gebeuren met oudewijven
praat heeft begeleid, vindt eindelijk
een vast punt om haar vadergevoe-
lens op te spuien.
Achtergedachten
Al met al een komedie in de oude
stijl dus, al is de entourage nog zo
modern, met ping-pong dialoog (die
mensen hebben geen ziertje last van
achtergedachten a la „hè ik wou dat
ik toen-en-toen dat-en-dat gezegd
had", pijlsnel geven zij elkaar lik op
stuk. bij dag en bij nacht) en een
gelukkig einde. Het hoort allemaal
bij het genre, maar doet het beter op
het toneel. En als Neil Simon met de
psychologie komt aanklossen, berg
je dan! Het moest toch niet meer
mogen, een vrouw te laten zeggen
dat ze het laatste jaar (geestelijk) „zo
gegroeid" is! In een andere film ant
woordt de man daarop, dat ze dan
maar op dieet moet gaan, de enig
juiste repliek. Wie evenwel het bo
venstaande aan de laars wenst te
lappen omdat hij zoveel van goed
spel houdt en dat in „The Goodbye
Girl" denkt te vinden, moet beslist
gaan kijken en luisteren, want hij
komt niet bedrogen uit. Zowel Mars-
ha Mason als Richard Dreyfuss heb
ben voor hun rollen op de Oscar
nominatie gestaan, Dreyfuss heeft
hem tenslotte gekregen.
Amsterdam-Alhambra I. a.l.
<„De eerste keer") de rol van zestien
jarige in de jaren vijftig te spelen.
Het hoofd staat hem niet naar stude
ren. wel naar meisjes, maar er zijn
allerlei al dan niet tijdsbepalende
haken en ogen die de hartstochtelij
ke verbeide goede afloop in de weg
staan. De film speelt zich af in een
Joods milieu, daaraan zijn. overigens
weinig nadrukkelijk, allerlei details
ontleend.
Maar het accent valt op de onhan
digheid. stunteligheid en sexuele
monomanie die pubers in die jaren
(en in die jaren niet alleen) kenmerk
te Welnu, dat moet een vertederend
effect hebben, heeft het soms ook
wel, maar vaker vraag je je af wat
dat nu eigenlijk allemaal moet. dat
gehannes met de nostalgie en de
erotiek. En het eerste en belangrijk
ste wat een film moet doen is toch
wel interesse wekken voor het doen
en laten van de hoofdpersonen, in
welk tijdsgewricht ze ook geplaatst
zijn Springt de vonk niet over, dan is
alle moeite voor niets geweest.
Amsterdam- De Uitkijk, 12 jr.
Beeld uit de Spiegel
Als Andrei Tarkowsky's „De Spiegel" in 1975 naar Cannes was
gestuurd, had hij daar waarschijnlijk een prijs gekregen maar de
Russische machthebbers wilden het niet.
Ze waren en zijn boos op Tarkowsky
hoewel niet verheeld mag worden
dat enkele gezaghebbende critici en
na giornata particolare Verrassend
•ede film van Etto Scola over twee
tine mensen die vermalen worden
►or de molens van Mussolini's die-
tuur, met Sophia Loren en Marcel-
Mastroianni in de hoofdrollen. De
lank hele week in Tuschinski 2, Amster-
tm; Studio, Rotterdam en Metro-
Die 3. Den Haag.
iriel Alain Resnais speelt in deze
m. die door velen zijn beste wordt
ïoemd, een geraffineerd spel met
tijd. De gehele week in The Mo
les. Amsterdam.
nie Hall De laatste en beste film
sn de geniale Amerikaanse komiek
oody Allen, vol grappen en treurig-
De gehele week in Alhambra,
msterdam; Rembrandt, Eindho-
Studio, Leiden; Rembrandt,
trecht; Oscar, Rotterdam
De nieuwe omnibus van
<Jos vaifManeifPieters
Deze boeiende omnibus van de
geliefde schrijfster Jos van Ma-
nen-Pieters bevat 3 van haar
meest ontroerende romans:
Dromen sterven niet
Soms krijgt geluk een nieuw
gezicht
Liefde incognito
3 boeiende verhalen over het
menselijk verlangen naar geluk
624 bladzijden in een fraaie
band 28,50
Verkrijgbaar bi/ uw boekhandel
ZOMER KEUNING BOEKEN - WAGENINGEN
filmers het koppig voor hem opne
men en daarom bracht zijn „Spie
gel" het niet verder dan de derde
categorie. Valt een film in de eerste
categorie, dan krijgt hij een zo wijd
mogelijke verspreiding in vele kopi
eën en brengt hij de maker geld en
officiële eer; valt hij in de tweede
categorie dan wordt hij minder wijd
verspreid en brengt hij minder geld
op; valt hij in de derde categorie dan
mag hij alleen worden vertoond in
derderangs bioscopen en arbeiders
clubs en brengt geen geld op.
Als reden voor de afkeuring (want
daar komt het op neer) werd aange
voerd, dat „De Spiegel" een elitaire
film zou zijn, veelte subjectief, ver
schrikkelijk moeilijk, vergelijkbaar
met een kruiswoordraadsel. Waar
schijnlijk waren er nog andere, poli
tieke redenen (kritiek op Stalin, hoe
bedekt ook, wordt niet graag gezien).
Meesterwerk
Dat van die subjectiviteit is waar en
in zekere zin kun je de film inder
daad elitair noemen en moeilijk bo
vendien. Maar aangezien vele mees
terwerken dergelijke kenmerken
vertonen, is het een riskante zaak
om daarom een film tot een leven in
het figuurlijke duister te veroorde
len. Niet alles behoeft begrepen te
worden, het is de slechtste kunst niet
die de fantasie in gloed zet, allerlei
gevoelens oproept, barokke soms. bi
zarre. vreemde die niets met het ver
toonde. gelezene of gehoorde te ma
ken schijnen te hebben, doch lang
doorwerken en allerlei geheimzinni
ge dingen kunnen doen in het onder
bewuste.
Tarkowsky is ook in ons land bekend
geworden door „Iwans Jeugd" (wie
de film gezien heeft zal nooit de
scène met de berkenbomen kunnen
vergeten), „Andrei Roeblow" en „So
laris". Al filmende maakte hij zich
steeds verder los van het traditionele
uitbeelden van een verhaal, tot in
„De Spiegel" het hoogtepunt vol
gens de Russen die nog steeds vast
zitten aan hun socialistisch realisme
het dieptepunt) van subjectiviteit
werd bereikt.
Als je enig inzicht in „De Spiegel"
zou willen geven, zou je eigenlijk
beeld voor beeld moeten navertel-
ADVERTENTIE
len.en wat komt er dan nog van
over. Kreupel samengevat kom je tot
de conclusie, dat hij uit drie lagen
bestaat: de eerste is het autobiogra
fische verhaal van Tarkowsky's rela
tie met kind, moeder en vrouw (de
beide laatsten worden door dezelfde
actrice gespeeld, respectievelijk met
opgestoken en hangend haar); de
tweede zijn de herinneringen aan
episodes uit zijn jeugd; de derde
dagdromen en nachtmerries uit zijn
kinderjaren. Deze drie lagen zijn
dicht met elkaar verweven, verleden
en heden gaan zonder waarschuwing
in elkaar over.
Schuldgevoel
bij moeder
achterop naar
de kleuterschool
zeggen 4.999 fietsenmakers
Journaal-opnamen zijn ingelast (van
de Spaanse Burgeroorlog, de evacua
tie van Moskou, de bevrijding), Tar
kowsky's vader leest gedichten,
kleur en zwart-wit wisselen elkaar
schijnbaar willekeurig af. Alles is ge
doopt in een sfeer van schuldgevoel,
doem en droom, ook de „realisti
sche" scènes (de moeder, die doods
bang in de stromende regen naar de
zetterij van een krant holt omdat zij
meent een fout te hebben gemaakt,
waarschijnlijk verband houdende
met de naam „Stalin"). Een moeilij
ke film? Als je alles probeert te be
grijpen wel. dat lukt je waarschijn
lijk nog niet als je hem tien maal
hebt gezien. Maar als je je eraan
overgeeft en beklijven laat wat be
klijven wil (woorden uit een gedicht
en beelden, verbonden met de mu
ziek van Bach, Purcell en Pergolesi)
kom je aanmerkelijk rijker uit de
bioscoop dan je erin bent gegaan En
de films die zo n uitwerking hebben
zijn dun gezaaid
Amsterdam-Cinetol 2; 11 april Filmli
ga Tilburg.
Het publiek dat dc vertoningen
van door CRM gesubsidieerde
films pleegt op te luisteren is
grotendeels van zeer goeden
wille: bet lacht zodra het daar
toe dc wrakste strohalm krijgt
geboden en het klapt dat het
een aard heeft. Maar dikwerf
valt de mistroostige gedachte
slechts moeilijk te verdrijven,
dat dit dan ook hun enige nut is:
vriendelijke personen in de ge
legenheid stellen vanhun vrien
delijkheid blijk te geven.
Neem nu de nieuwe oogst: „Oh
my darling" van Borge Ring;
Beroep: Revolutionair" van
Martin Simek en „De verstop
pertjes" van Juan Goudsmit.
De eerste, een tekenfilmpje, is
de beste, hoewel ook maar zozo,
lala. Liefjes, doch weinig origi
neel.
De tweede is een warrig stukje
werk, wellicht bedoeld als satire
op de nieuwe revolutionairen,
doch zwaar mankend aan on
kunde van het onderwerp en
een kinderachtige oudemanne
tjes-benadering: de derde, die
ook door andere instanties dan
CRM is gesubsidieerd, gaat over
het spelen van kinderen en is
bedoeld als discussiefilm voor
clubhuizen en dergelijke.
Nu ja, zo goed als men soep kan
koken van een steen als men
maar genoeg andere dingen er
bij in de pot doet, zo goed kan
men de discussie op gang krij
gen met „De Verstoppertjes",
mits men een terzake kundige
inleider heeft. Mensen die met
het probleem van hun al of niet
buiten spelende kinderen zit
ten. zullen er toch wel over pra
ten als ze de kans krijgen. Wat
de film sec (die ook nog veel te
lang is) behalve het kijken naar
schoongewassen kindertjes in
allerliefste kleertjes te bicden
heeft is bitter weinig. Je houdt
er de indruk aan over. dat het in
Nederland met de woonsituatie
opperbest is gesteld: wooner
ven, schitterend gerestaureerde
pandjes en pittoreske hoekjes
wisselen elkaar af, auto's hoor
je alleen in de verte, overal kan
het jonge volkje ongestoord
spelen.
Volgens welke normen selec
teert CRM eigenlijk? Is dit het
beste wat bereikt kan worden?
Kunnen gesubsidieerde filmers
in Nederland alleen maar weg-
werp-produktcn produceren?
Treurig, diep treurig.
