Revolutionaire farce
van Poolse schrijver
Een vogel zong hoogste
lied in Birdland
h
KUNST
Indische Ot en
Sien weer terug
«tfeffeüN
lïï
CBS-heruitgaven
Schater antiek
Bal der étalagepoppen
imra
de dry coningen
schilderijen
19e en 20e eeuw
B.V. VENDU
Inlichtingen
over deze
rubriek
Tel. 931662.
Elisabeth deLestrieux
Kunsthandel
gebr. Van Paridon
AU GAVEAU
ZATERDAG 1 APRIL 1978
BINNENLAND
Trouw/Kwartet P10-RH
door André Rutten
AMSTERDAM Een productiegroep van Crea (de culturele organisatie van de universiteit van
Amsterdam) introduceert in Nederland onder regie van Joanna Bilslia de Poolse schrijver Bruno
Jasienski (1901-1939) met zijn toneelstuk „Bal der etalagepoppen" uit 1931.
J asienski zeil noemde het een „revo-
lutionaire farce", het is een komisch
uitgewerkte aanval op de sociaal
democraten. de socialisten die langs
parlementaire weg hervormingen
willen invoeren en daarom wel „re
formisten" genoemd worden, en af
gewezen door de revolutionaire soci
alisten.
Het stuk begint als een soort kinder
vertelling. In de Parijse carnavals
nacht mogen de etalagepoppen van
een luxueus kledingmagazijn tot le
ven komen een al oude traditie. In
deze nacht evenwel dringt een parle
mentslid. afgevaardigde van de soci
aal-democraten. bij dat bal van de
talagepoppen binnen Uit angst dat
hij hen zal verraden onderwerpen zij
hem aan een rechtspraak en beslui
ten hem te onthoofden. Het hoofd
rolt en een der etalagepoppen eigent
het zich toe. in de overtuiging dat hij
er echt mens mee zal worden. Het
hoofdloze lichaam weet te ontko
men. met achterlating van iets van
zijn kleding, waarin veel geld en een
uitnodiging voor een bal masqué bij
een automagnaat thuis.
De pop met het mensenhoofd be
geeft zich daar onmiddellijk heen.
wordt uiteraard aangezien voor de
geachte afgevaardigde en in het ka
pitalistische politieke spel. dat ook
daar doorgespeeld wordt, betrokken.
Het sociaal-democratische hoofd,
dat hij zich toegeëigend heeft, doet
daar zijn voorgeprogrammeerde
werk. maar gaat net te ver: het ont
neemt de communisten een sta
kingsinitiatief. dat door de sociaal
democratische vakbond wordt over
genomen. Maar de erotische compli
caties. die daarbij in het geding wor
den gebracht, kan het hoofd niet
aan. zodat er een totale chaos ont
staat.
Ook deze summiere samenvatting
maakt wel duidelijk, dat er actuele
Een verleidingspoging in het politieke spel „Bal der etalagepoppen.
kanten aan het stuk zitten. Door de
stijl waarin het ontworpen is, biedt
het ook boeiende mogelijkheden
juist voor studenten, die niet in to
neelspelen bedreven zijn: het uit
beelden van etalagepoppen vraagt
om een duidelijke stylering die
gemakkelijker te bereiken is dan
„natuurlijk spel", en die in deze voor
stelling ook met veel humor vinding
rijk is doorgevoerd. Uitgangspunt
waren de ietwat mechanische bewe
gingen van de poppen, die in een
voornaam etalage-achtig decor (van
Hans Slijpen en Judith Lansinki on
der een mooie contrastrijke belich
ting (Machiel Lievaert met de staf
van het universiteitstheater) een ver-
nuftig-grappig spel speelden. Van
die mechanische bewegingen waren
ook de bewegingen van de voorname
personen tijdens het bal masqué af
geleid, wat soepeler natuurlijk, maar
toch duidelijk ingestudeerde fraaie
manieren.
Een uitstekend contrast daarmee
vormden de twee vakbondsbestuur
ders, die als gewone mensen, terecht
iets komisch aangezet, hun instruc
ties komen halen. Bij de première
vrijdagavond in het Universiteits
theater. speelden sommigen de zenu
wen enige parten, maar er werd goed
doordacht en amusant gespeeld, met
enkele fraaie uitblinkers.
De volgende voorstellingen zijn iede
re avond half negen tot en met
maandag. In mei nog enige voorstel
lingen in Shaffy.
Versneden verleden
nog langer te zien
UTRECHT De tentoonstelling
„Versneden verleden" die wordt ge
houden in het Historisch Costuum
Centrum te Utrecht, heeft zoveel
succes gehad (sinds november 1977)
dat besloten is tot verlenging. In
plaats van 1 april is de sluitingsda
tum nu vastgesteld op 1 mei. Op de
tentoonstelling is te zien hoe en wat
er in het verleden bij het maken en
vermaken van kleding zoal te pas
kwam. Openingstijden: donderdag
tot en met zondag van 13.00 tot 17.00
uur
Aankoop kunstwerken voor
reizende tentoonstellingen
DEN HAAG Minister Gardeniers
heeft voor de collectievorming beel
dende kunst 1978 een bedrag van
850.000 gulden beschikbaar gesteld.
Daarvoor moeten kunstwerken wor
den aangekocht die bestemd zijn
voor in Nederland roulerende collec
ties tentoonstellingen. Er kunnen
ook opdrachten van worden ver-*
strekt voor de uitvoering van beel
dende kunst-projecten. Over de wij
ze waarop aan de collectievorming
kan worden deelgenomen zullen via
een informatiebulletin aan alle Ne
derlandse kunstenaars nadere in
lichtingen worden verstrekt.
De Indische Ot en Sien zoals Jetses ze in hun nieuwe omge
ving tekende.
door Ton Hydra
Aan het begin van deze eeuw
werden de vier schoolboekjes
met de belevenissen van Ot en
Sien niet alleen binnen de
landsgrenzen stukgelezen. Via
zijn Bataviase filiaal verspreid
de uitgever J. B. Wolters ze ook
in de tropen. Wel dienden de
verhalen van Jan Ligthart en
H. Scheepstra eerst te worden
aangepast aan het leven in het
toenmalige Nederlandsch
Oost-Indië; aan de natuur, de
mensen en de dingen die er zo
anders waren dan in de buurt
van de Noordzee. De meest in
grijpende omschakeling werd
verlangd van Cornelis Jetses.
Hij moest al zijn illustraties
„verindischen".
In 1911 was het zover dat de Ot-en
Sienverhalen zich afspeelden in de
archipel. Nu, 67 jaar later, ligt de
veertiende druk bij de boekhande
laar. Een bijzondere uitgave, die
waarschijnlijk niet zal worden her
haald. A. W. Sijthoff heeft de deeltjes
samengebracht in één band, versierd
met klassieke sarongmotieven. Voor
mij een verrassende kennismaking,
want in mijn „Indische tijd", kort na
de tweede wereldoorlog, waren de
boekjes kennelijk reeds antiquari
sche zeldzaamheden.
Tekenaar Jetses blijkt die oude sa
menleving in de tropen scherp te
hebben geobserveerd. Hij had oog
voor frappante tegenstellingen. Een
voorbeeld: in zijn prenten dragen
inheemse vrouwen een gebloemde
kabaja (over de sarong vallend jak
je), maar in de witte kabaja hulde hij
uitsluitend Europese dames. Zo was
het ook in werkelijkheid geregeld. Ik
meen dat gouverneur-generaal graaf
Van Limburg Stirum ijveraar voor
een ethische politiek dit rasonder
scheid in kleding ophief. Toen hoef
de de inheemse bevolking ook niet
langer blootsvoets te lopen. Men
wenste echter toch de tegenstellin
gen in textiel uit te drukken. De
njonja deed sarong en kabaja in de
kamferkist en ging weer jurken dra
gen. Dat bleef nog jaren het alleen
vertoningsrecht voor Europeanen.
Zeer veel Nederlanders zullen nog
tientallen andere details in de koste
lijke plaatjes als levensecht herken
nen. Ze hebben herinneringen aan
kleuters in hun tjelana-monjet (soort
hansopje) en aan papa of grootvader
die in hagelwitte jas-toetoep (met
hoog-gesloten kraag) prinsheerlijk
op zijn koersi-malas (luie stoel) lag.
En dan die typisch Indische meubels
en de op hoge sokkels geplaatste
potten met planten of bloemen die
de galerijen en het huis rondom op
fleurden. Herinneringen ook aan het
bonte vertier bij het station, de pa
sar en op de kade, waar allerlei soor
ten rijtuigjes voor het openbaar ver
voer zorgden.
Deze Ot en Sien trekken je terug
naar de tijd waarin de spelling nog
oud was en de mensen graag zongen
over „Lieflijk Indië, land van zonne
schijn."
Ot en Sien voor de scholen in Neder
landsch Oost-Indië, door Jan Ligt
Hart en H. Scheepstra, vier delen in
één band, in de bewerking van A. F.
Ph. Mann. Met oorspronkelijke plaat
jes van C. Jetses. Uitgave A. W. Sijt
hoff, Alphen a.d. Rijn, 317 blz., 27,50
door Rud Niemans
Charlie Parker, leider, inspirator en symbool van de naoorlogse
jazzrevolutie, werd eind augustus 1920 in Kansas City geboren,
arriveerde in 1939 als aankomend musicus in New York. Daar,
waar hij ooit als bordewasser wat dollars bijeen moest schrapen,
ontmoette hij gelijkgestemde zielen als Monk. Gillespie, Kenny
Clarke, samen met wie hij de jazzwereld uit zijn lethargie vol
vermoeide Swingera-geluiden wakker zou schudden.
Tijdens zijn korte, zowel inspireren
de als verwoestende leven hoorde hij
zich vaker met „Bird" (Yardbird)
aanspreken dan met zijn werkelijke
naam Bebop, zo heette de nieuwe
muziek, die spitsroeden moest lopen
langs ravijnen vol vijandig onbegrip
En toch haalde de bop het, al kwa
men er nooit massa's voor op de
been Omdat de boppers met hun
gave techniek, hun geraffineerde rit
mische en harmonische aanpak van
de muziek toch een aantal vertrouw
de normen kaarsrecht overeind lie
ten staan, de vierkwartsmaat om
maar eens iets te noemen Bop
swingde, het spoorde met het alom
versnelde levenstempo en er was
Bird die zelfs de kenners verbijster
de met „Koko", de totale metamor
fose van Noble s classic „Cherokee"
Waar hij meestal met kwintetten
zijn ademstokkende altsaximpro-
visatles de clubs rond Broadway en
52nd Str in blies, daar volgden hem
de habitué s, de nachtvogels, de be
wonderaars. de profiteurs
Vorst
Parker heerste als een vorst over zijn
muziek wanneer hij tot diep In de
nacht op het podium van .Birdland"
stond, de op 1678 Broadway tussen
52 53rd Street gevestigde club, die
zijn naam droeg Niet met magistrale
muziek alleen trachtte hij zich te
bevrijden van spanningen en com
plexe frustraties. Naast en achter
het podium wachtten gewillig
vrouwvolk, grote hoeveelheden
dronk en. ja de injectiespuit, want
Bird was een junkie, al vanaf zijn
16e Dót is overigens een hier minder
relevant verhaal, want het gaat voor
al om twee lp's en één dubbel-lp, die
Columbia in de „Contemporary Mas
ters" serie van de bop-koning uit
bracht Bezijden een enkele opname
uit 1952 en 1953 markeert de muziek,
onttrokken aan de archieven van
Boris Rose, die met een primitieve
recorder radiouitzendingen op de
middengolf opving, vooral de perio
de 1950-51
Fijnbesnaard
In '49 was Bird vol zelfvertrouwen uit
Parijs teruggekeerd, waar hij op een
jazzfestival triomfen had geoogst Al
lang droomde hij, de zwarte altist uit
Kansas City van een platenprojekt
met strijkers. Drie nimmer uitge
brachte opnamen in 1948 niet mee
gerekend. was het dan in 1949 einde
lijk zo ver Een groep fijnbesnaarde
musici uit The New York Philharmo
nic, door Bird liefdevol betiteld als
..the cats from Koussevitsky's band"
(de toenmalige dirigent) zetten mét
Parker 6 evergreens op de plaat in
levenloze arrangementen van Jim
my Carroll Mercury Records deed er
leuke zaken mee en Bird had z'n zin.
lees zijn sociaal maatschappelijke
genoegdoening. Kort voor Kerst '49
Charlie Parker
gebeurde er nog iets plezierigs. Bird
nam trots de opbouw in ogenschouw
van „Birdland". waar hij de laatste
jaren van zijn leven zo vaak zou
schitteren, met de strijkers, met de
trompettisten Fats Navarro en Red
Rodney en vele anderen De naam
Bird was nu bovendien een begrip
geworden voor een jazzcentrum, met
letters in neon. 400 plaatsen, een
podium, een geluidsstudio, portret
ten van jazzgroten aan de wanden en
30 tamme vinken in kooien aan het
plafond Die beesten legden door si
garetten en whiskeydampen al
spoedig het loodje, maar belangrij
ker was, dat die ene vogel in mensge
daante er zijn lied zong. Vanaf de
openingsdatum, 15 december klonk
vanuit de club elke nacht de sonore
stem van discjockey „Symphony"
Sid Torin via station WJZ. Vanach
ter een dik glaspaneel hield Torin
seniele babbels met Bird e.a. Die
staan met 9 van de 22 repertoirestuk
ken met de „Strings" verbeterd
herbewerkt door Jimmy Mundy
op de CBS-lp „Bird with Strings-live
at the Apollo. Carnegie Hall Bird-
land" (82292). „Easy to love" en Neal
Hefti's „Repetition" stammen uit
Apollo- en Carnegleconcerten resp.
van 23 augustus 1950 en 14 novem
ber 1952 (Ellington's 25e orkestver
jaardag). de rest dateert van maart/
april 1951-sessions uit Birdland.
Dwars door de ruis horen we Parker
dicht rond de melodieën cirkelen,
hier en daar met accelerandi door de
duffe midnight-musicsfeer heenbre-
kend. Tot augustus 1954 bewaarde
Bird die curieuze, semi-permanente
band met de strijkers. Toen kreeg de
verveling gestalte in een vqj-hit me
ningsverschil in Birdland. Parker
ontsloeg de begeleiders ter plekke en
werd toen prompt zelf verbannen,
hetgeen de zoveelste fysieke en psy
chische ellende met zich bracht, die
het onverbiddelijke einde snel nabij
bracht. Twaalf maart 1955 was de
dag. waarop de jazz even stil stond.
Bird was dood, 34 jaar oud.
Topconferenties
De dubbel-lp „One Night Birdland"
(88250) bevat 12 complete stukken
plus de driemaal herhaalde, korte
weg-wezer „52nd Street Theme". Ze
voeren ons terug naar 30 juni '50.
naar sublieme kwintetversies van
om. „Round Midnight", „Out of
nowhere" en „Ornithology" met
Bird, Fats Navarro, Bud Powell (pia
no i, Curley Russell (bas) en Art Bla-
makelaars-veilinghouders in roerende
goederen
regelmatig veilingen van kunst, antiek en inboe
dels. voor onze clientele zoeken wi| obiecten voor
goed gehalte, verkoopcondities op aanvraag ook
voor al uw taxaties inzake verzekeringen succes-
sie etc te, 070-244271
Nassau Dillenburgstraat 2
Den Haag
key (drums). Bop op hoog niveau
ruim over de drie minuten-grens
heen, met vooral eerstgenoemd trio
in grootse vorm. De geluidskwaliteit
is soms zo abominabel, dat alle
„hoog" eruit, en alle „laag" erin moe
ten, maar déze Parker is de liefheb
ber en verzamelaar alles waard. Fats
Navarro, Bird's ideale partner is, ont
spannen bezig aan zijn zwanenzang.
Navarro stierf op 7 juli 1950 aan tb en
dat nu maakt die datum van 30 juni
zo onwaarschijnlijk. Op kant vier
blèrt een derderangs zangeres Ger
shwin's „Embraceable you" aan flar
den. maar Bird redt zelfs dat met een
magistraal openingschorus.
Tenslotte nog een paar woorden over
de lp „Summit Meeting (CBS 82291)
at Birdland", die eigenlijk alleen op
kant 1 mooie muziek bevat, vier
unieke, eerder op o.a Saga uitge
brachte stukken van 31 maart 1951
met Bird, Dizzy Gillespie, Bud Po
well. bassist Tommy Potter en de
jonge drummer Roy Haynes, wiens
spel beter nog dan dat van Blakey op
de blazers en de adembenemende
bop-excursies van Powell was toe
gesneden. Maar dat is gewoon een
kwestie van smaak. De topconferen
tie bereikt het hoogtepunt in een
onmogelijk snel maar puntgaaf
„Anthropology", waarin ook Dizzy
schitterend uitpakt. Kant 2 is van
mindere allure Een stugge versie
van „Groovin' High" van Bird met
het Milt Buckner-trio, daarna speelt
hij in kwartetbezetting met John Le
wis op piano en Kenny Clarke op
drums. Deze opnamen dateren van
resp. 23 maart en 9 mei 1953
Birdland kon het evenmin als andere
Newyorkse clubs in de jaren zestig
bolwerken. In 1965 ging de deur
dicht, voorgoed. Daar waar Parker
ooit „thuis" was. is nu een disco
theek gevestigd. Gelukkig maar, dat
die Boris Rose zo vaak naar zijn
radio luisterde
Louis Dijkstra Grotestraat 235a
Kunsthandel BV 5141 JS Waalwijk
Schilderijen uit de Tel. (Ó4160) 39354
19e en 20e eeuw b.g.g 34203,36979
Van 27 maart tot 15 april 1978 wordt
in onze expositieruimte een
bizondere verkooptentoonstelling
gehouden van
moderne schilderkunst
en grafiek
met werk van Bram Bogart,
Kees van Bohemen, Eugéne Brands,
Kees Maks, Corneille, Lucebert,
Anton Heyboer, Peter Vos,
Ans Wortel e.a.
Openingstijden gedurende de
expositie van 27 maart t/m 15
april: dagelijks van 13.00 tot
18.00 uur (ook zondag), vrijdag
«ot 21.00 uur en zaterdag vanaf
10.00 uur De toegang is vrij.
Kunst- en Antiekcentrum
Amsterdam
Geopend vrijd. en zat. 10-18 uur en
zondag (kijkdag) 13-17 uur.
OUDEBRUGSTEEG 20. AMSTERDAM
ENTHEE VIA HOUTEN STEIGER
tegenover
Vrij Damrak
entree.
GALERIE
DE OUDE RYN
expositie Sees Vlag
kleur hoogdrukken
'Ml' zeel d'ukker)
H Fanny Mature
gouaches
Hans Versteeg rekels en
bronzen
spui 235a, den haag. M
tel. 070 - 463242.
Notarishuis
Dir. J. Muusse
Haringvliet 96 Rotterdam
tel. 010-122440.
Belangrijke
postzegelveiling
op 2 en 3 mei
Kijkdgn. in de mnd. april alleen volg.
afspraak.
Taxaties voor successie en voor verze-
kering door het gehele land
CENTRAAL MUSEUM
Agnietenstr. 1
Utrecht
030-315541 busl. 2
1/4 t/m 31/12-'78
experimentele opstelling v.d. schil-1
derijenverzameling v.h museum in
de vernieuwde schilderijenzalen
Mevr.
J. W. te Winkel
Expositie
800 JAREN KELM0ND IN BEELD
T.g.v. 800 j. bestaan van Helmond 13/3 tot 10/9
St. Museum in het Kasteel-Raadhuis van Helmond
dag. v. 2-5, ook weekends 04920-22541 tst. 151
Achthovrn 11 Montfoorl (bij Utrecht) Tel 03-184-2362
Halverwege De Mrern/Monlfoort a/slag Maslwijh/Harme/en
Geopend van dinsdag t/m zaterdag
van 12 uur 's morgens tot hal] 6 's avonds.
ANTI QUA MAASTRICHT STAND 33
goed wonen
moderne interieurverzorging
(rans hoefsloot
kostverlorenhof 147
tel 430023 amstelveen
een begrip sinds 1900
communie geschenken:
Russische lakdozen; sieraden; edelstenen; ikonen; reli
gieuze artikelen (o.a. brons en houtsnijwerk); glas in lood;
paridur.
N.Z. Voorburgwal 361-365. Tel. 235911. Amsterdam-C
(bij het Spui). Lijnen 1-2-13-21.
Geweldige collectie staande klokken
en alle typen hangklokken, zilver, plated, gewichten etc.,
verder enorme sortering meubilair, w.o. kasten, kisten,
bureaus, tafels, stoelen, voltaires, hanglampen. Holl.
koper, schilderijen etc., verder een grote collectie boeren
antiek en ook kleingoed.
Eindhovenseweg 27 en 44, Aalst (bij Eindhoven).
Tel. 04904-4802.
I Kunsthandel
N Soudriaan
Schilderijen van bekende meesters
etsen, aquarellen, antiquiteiten
Inkoop, verkoop
Schoonmaken, restaureren
Eigen atelier
Nieuwe Binnenweg 158c Tel. 363141 Rotterdam
Hoek Saftlevenstr bij de Math laan
FRENEL (Ecole de Paris)
schilderijen
MARGA BREY
bronsplastieken
Vanaf 9/4 tot 7/5
Verwersstr 28
s Hertogenbosch
Tel. 073-142863
