Andere visie op Waddengebied
Melodramatisch
dubbel-leven
Het Anton Bolder Album
VRUDAG 31 MAART 1978
RADIO EN TELEVISIE
Trouw/Kwartet "W
*1rv'RI.
TV-COMM ENTAAR
door Ton Hydra
ASTERIX EN HET EERSTE LEGIOEN
Wanneer je plezier hebt beleefd aan
de avonturen van de brave soldaat
Schwejk. of overstappen na een
moord in Peyton Place, is het de
vraag of men 'dan in de juiste
stemming is om zich te verdiepen in
de problemen van de transseksuele
mens. De aflevering van
Dubbelleven is namelijk meer dan
een toneelspel dat door de meeste
kijkers vrijwel uitsluitend om het
verhaal wordt gevolgd. Hun
nieuwsgierigheid naar hoe het zal
aflopen is dan groter dan de
bereidheid zich in een
psychologische en psychische
achtergronden te verdiepen Zonder
die bereidheid hoeft u vanavond
niet naar het VARA programma te
kijken
Jan Hofmans „Als Je droomt wie
ben je dan?" (een prachtige titel die
een tegenstelling in zich kan bergen)
is ixr drama vorm gegoten informatie
over een kwetsbaar en moeilijk te
doorgronden onderwerp. Bovendien
wordt gehoopt op deze wijze meer
begrip te kweken voor mensen die
het gevoel hebben dat zij in een
verkeerd lichaam huizen.
Richt de homoseksuele méns zijn of
haar genegenheid op leden van het
eigen geslacht, de transseksist lijdt
onder het dwingende verlangen
naar geest en lichaam iemand van
het andere geslacht te zijn. Zo lang
dat ideaal niet verwezenlijkt is (en
in bepaalde gevallen besluit een
medisch-psychologisch team ertoe
over te gaan) beleeft de
transseksuele mens zijn bestaan als
een schrijnend dualisme tussen de
uiterlijke verschijningsvorm en de
innerlijke gesteldheid.
De geslachtsrol die van hem wordt
verwacht, kan hij niet opbrengen,
want de geheel transseksuele mens
heeft een afkeer van de
geslachtelijke „uitrusting" die
behoort tot zijn lichaam dat hij als
wezensvreemd ervaart
U begrijpt het: het gaat hier om een
tragische conflictsituatie. Een
problematiek die zeer veel vergt aan
studie, inzicht, doorleving, en
uitermate gevoelig acteren, wil je
tenminste de complexiteit daarvan,
de emoties en het lijden op de juiste
wijze overbrengen op een
onvoorbereid publiek.
Enkele goede bedoelingen zijn in de
voorstelling onder regie van Nick
van den Boezem wel merkbaar Er
zitten verdienstelijke elementen in
de wijze waarop wordt uitgebeeld
hoe Eriks ouders en vriendin
reageren wanneer het eindelijk tot
hen doordringt dat hij „anders" is
Toch vind ik de constructie van dit
Televisie-drama minder geslaagd.
Groot bezwaar heb ik tegen het
inlassen van bepaalde effecten die
of goedkoop zijn—zoals Betty's
engelenparodie of door hun
melodramatisch karakter
ongeloofwaardig worden en
aandacht van het werkelijke
probleem afleiden.
Het engageren van Markt Evers is
daarvan een voorbeeld. Zij moet ter
verheviging van de handeling een
aan kanker lijdende moeder
voorstellen. De spelleiding vond het
zelfs nodig haar in een doodkist op
te baren.
Eric-Jan Beekes krijgt als
transseksuele jongen heel wat
boekentaal uit te spreken en hij
doet dit ook nog op de gedragen
toon van iemand die een voordracht
houdt over een ernstig onderwerp.
Er zit veel te weinig leven en
werkelijkheid in de dialogen. Ineke
Cohen maakt van het vriendinnetje
een dwaas oppervlakkig wezen met
het aanvoelingsvermogen van een
lantaarnpaal. Volgens de
AVRO-bode heeft de schrijver iets
totaal anders voor ogen gehad dan
wat in het TV-spel te zien is. Er is in
elk geval een zekere mate van
onvermogen geëtaleerd.
„De platte junglenieuwe film van Johan van der Keuken
door Hans Schmit
AMSTERDAM - Hoewel ..De
platte jungle", de nieuwste film
van Johan van der Keuken,
over het grootste Nederlands
natuurgebied, het Waddenge
bied, gaat, is het geen natuur
film in de gebruikelijke zin.
De anderhalf uur durende film die de
VPRO zondagavond (Nederland II.
21.05 uur» uitzendt, is geen opeensta
peling van mooie beelden van al dan
niet wonderlijke planten en dieren,
en de beelden worden evenmin bege
leid door een zachte commentaar
stem en vriendeljke muziek.
De schoonheid-alleen van het Wad
en zijn bewoners komt in „De platte
jungle" slechts zijdelings in beeld.
Meer dan een jaar geleden, toen Jo
han van der Keuken in opdracht van
de Landelijke vereniging tot behoud
van de Waddenzee de film voorbe
reidde. liet hij weten geen heil te z»en
in de weg van de mooie beelden. Hij
schreef toen: „De typische natuur
film. hoe mooi ook, kan waarschijn
lijk niet veel nieuwe aandacht voor
het Waddengebied oproepen. Ik zou
mij op de mensen die om het Wad
leven wlilen richten om de natuur
van daaruit te begrijpen
Vanuit die mensen wil Johan van der
Keuken duidelijk maken dat er in de
verhouding met de natuur iets niet.
klopt en dat alle tegenstellingen (zo
als die tussen natuurbehoud en
werkgelegenheid) eigenlijk vals zijn.
omdat veiligstelling van het Wad
dengebied in ieders belang is. Van
der Keuken doet dat niet in een
logisch opgebouwd verhaal, maar
met sterk wisselende beelden, stevig
onderstreept door muziek van Wil
lem Breuker De portretten van de
mensen wisselen af met beelden van
dieren en planten, zowel onder als
boven water, vaak zeer abrupt en
soms schokkend gemonteerd, zoals
bijvoorbeeld de overgang van heel
jonge scholletjcfe naar een klaslokaal
waar de docent laat zien hoe het hart
uit een volwassen schol moet worden
gesneden.
Pierenstekers
In „De platte jungle" laat Johan van
der Keuken pierenstekers aan het
SHhouet van pierenstekers.
woord die met een emmer het wad
op gaan en die het moeten afleggen
tegen een mechanische pierensteker
die systematisch het wad „af graast".
Een jonge boeren-echtpaar op Ter
schelling vertelt dat zij hun veesta
pel willen laten groeien, dat zij (en
met succes) de melkopbrengst willen
vergroten door mechanisering. Zij
denken wel eens aan het groeiende
zuiveloverschot ln de Europese ge
meenschap, maar dat weerhoudt
hun niet van wat zij als hun taak
plen: schaalvergroting.
Op datzelfde eiland echter werken
ook boeren die de natuur een kans
willen geven en zich verenigd heb
ben in een coöperatie die kaas
maakt via de biologisch-dynamische
methode. Boeren die niet geloven in
permanente groei; evenmin als de
vissers die hun schip hebben aange
past en op bescheiden schaal in de
Waddenzee vissen, omdat ze weten
dat met het toenemen van de pk's
het aantal vissen dat nog gevangen
kan worden, is afgenomen.
Het dilemma tussen groeien en be
houden komt ook sterk naar voeren
in de vakbondswerker, die weet dat
uitbreiding van de chemische indu
strie op den duur zal leiden tot aan
tasting van het land waar hij is opge
groeid en waar hij woont. Toch is hij
vóór uitbreiding van die industrie
vanwege de arbeidsplaatsen die dit
zal scheppen.
Zeehond
In „De platte jungle" ontbreken de
Voor een geval van moord
keert de AVRO nog een keer
terug naar Peyton Place.
Ned. I/19.S5
Na de voorlaat>te aflevering
tan De brave toldaat Schwejk
(20.25) gaat Dubbelleven over
transseksualiteit.
Ned. 2/21.30
Onderwerpen in VARA-Vi»ie
sijn: een reportage over het ge
vaar voor het milieu van super
tankers en een bijdrage over de
situatie in het Midden-Oosten.
Ned. 2/22.29
Speciaal vandaag
Voor de vuist weg (22.00)
wordt gevolgd door de laatste
aflevering van de IKON-film
over ds. Martin Luther King en
lijn geweldloze acties.
Ned. 1/23.10
In Soldaat voor een verloren
zaak halen ex-militairen herin
neringen op aan de politiële ac
ties in Indonesië.
Hilv. 1/09.40
Jacques van Kollenburg
praat met de heer F. G. M. van
Essen, directeur van de 40 jaar
bestaande Bond Zonder naam.
Hilv. 1/16.00
De tweede symfonie en het
Te Deum van Anton Bruckner
worden uitgevoerd door het
Berlijns Filharmonisch'Orkest
m.m.v. solisten en het koor van
de St. Hedwigskathedraal.
Hilv. 2/20.05
bij de Wadden al bijna traditionele
vertederende beelden van de zee
hond. Hij is dan ook al bijna uit het
Nederlandse Waddengebied verdwe
nen. Wel toont Johan van der Keu
ken een plaatje uit de derde wereld.
In de VPRO-gids zegt hij daarover:
„De natuur is ook een soort derde,
wereld. Het is iets dat zich niet kan
verdedigen. Het is puur een winge
west. alleen zonder mensen. Een win
gewest waar we alles uithalen en
waar we weer het minimale in
stoppen."
Voor de Waddenvereniging, de op
drachtgever voor de film. is „De plat
te jungle" een project dat aanzien
lijk verschilt van bijvoorbeeld het
grote boek „Waddenzee", dat ook in
West-Duitsland en Denemarken ver
scheen, en waarin aan de hand van
vele fraaie foto's en populair-weten-
schappelijke teksten de Wadden (en
de bedreigingen) overzichtelijk wor
den geportretteerd. Vice-voorzitter
Jan Boom over de aanpak van Johan
van der Keuken: „De kijker krijgt
een spiegel voorgehouden en wordt
tot nadenken gezet op een wijze die
wij vanuit de Waddenvereniging
schrijvend en sprekend over de goe
de en de slechte dingen moeilijk
kunnen evenaren. De werkwijze van
Johan van der Keuken laat op over
tuigende wijze zien dat voor een
goed zicht op de maatschappelijke
werkelijkheid aanzienlijk meer no
dig is dan natuurwetenschappelijke,
juridische en economische ana
lyses."
Radio vandaag
HILVERSUM I m rn FM-kanalcn»
KRO 07 00 Nieuws 07 02 Het levende
w..ord 07 08 (Si Gevarieerd programma.
(07 30 Nieuw 07.41 Echo). 08 30 Nieuws
08 36 Gymnastiek voor de vrouw 0 845 (S)
Gevarieerd programma II 00 Gesprekken
met pikeur» 12 00 (S) Gevarieerd program
ma 12.26 Mededelingen 12 30 Nieuws 12 41
Erhoi 14 00 (Si Gevarieerd programma
(16 30 Nieuws. 16 00<S>Spreekuur I7J»(S)
Souvenirs 17 30 Nieuw» 17 32 Echo magan-
nc 18 00 Niei alles in de folders, toeristische
nfi.rmatie PP 18 19 Uitzending van de
PSP KRO 1830 Nieuws 18 41 MarktU-
uchlen 18 44(S» Filmklapper 19.30 Wereld-
kampiurnsrhappen hockey in Argentinié.
reportage 19 35 (S> Lichte muziek 20 00 (S)
(reportage WK hockey) 22 00 (S) Als het
kijkglas maar vol n. cabaretprogramma
22 25 Overweging 22 40 (S) Goal. sportpro
gramma 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM II (402 m en FM-kanalen)
NCRV 7 00 Nieuws 7 11 Ochtendgymnas
tiek 7 2 Te Deum Laudamus, gewijde mu
ziek 7.54 Op de man af. 8.00 Nieuws. 8.11
Hier en nu 8.25 Vandaag vrijdag, geva
rieerd programma 9 00 Politiek en samen
leving NOS 9 10 Soiegel van Belgie 9 35
Waterstanden 9 40 Soldaat voor een verlo
ren zaak, gesprekken- 10 00 De Taaishow
10 30 NOS jazzportret 11 00 Nieuws 1103
Meer over minder 12 30 Rechtoprecht 12 49
OVERHEIDSVOORLICHTING U.Uen-
ding voor de landbouw 13 00 Nieuws
NCRV 13.11 Hieren nu NOS 13 30 Vonken
onder de as. serie over volksverhalen en
volksgebruiken. 13.45 Onder de groene lin
de. oude liedjes en balladen 14 00 Reperto
rium van de NOS koren en orkesten 15.00
Verhaal 15 30 Ingesloten uitgesloten.
15.45 Zoeklicht op Nederland, regionale za
ken (16 00 Nieuws VPRO 17 00 Welinge
lichte Kringen 17 45 SYMBIOSE 17 55 Me
dedelingen. 18 00 Nieuws 18 11 Embargo,
actualiteiten 18.45 God's Eigen Radiopro
gramma. NOS: 19 50 Praten met de minis
ter 20 00 Nieuws. 20.05 Europees Concert
podium Berlijns Filharmonisch Orkest
m m v solisten: klassieke muziek 21.07 In
dc pauze grammofoonmuzieki Aanslui
tend jazz van nu 23 00 (S> Met het oog op
morgen 23 05 Actualiteitenoverzicht Radio-
TV, 23 10 De Krant van morgen, 23 20 Den
Haag Vandaag: 23 52 Even op adem komen
yoga 23 55-24 00 Nieuws
HILVERSUM III (445 m en FM-kaoale
nlEO 07.02 <S) Tijdsein 09 03 (S) De muzi-
TV vandaag
NEOERLANOI
«8 15 TELE AC: l es gamma t (29)
18 45 NOS: ft6>»t*(t(t
18-58 Journaal
19 05 AVRO: Bid. natuurfilm
19 90 Happy days. iv-s#ne
«9 55 Moord m Peyton nace. tv-Mm
21JS MOS Journaal
2180 AVRO'Gesprek mei de rrwsier-prav Jam
22.00 Voor de wiel weg
23.10 IKON: Martm Luther King, filmpodret
23 55 NOS; Joumaf
NEOCRLANO 8
18.46 NOS: Paspoon voor Spaniaarden
18.55 Journaal
19.04 VARA: Robbw Tobtee en het hawaimg
19.30 Hoe bestaat het
20.00 NOS: Journaal
20.25 VARA: Oe brave soldaat SchweR. tv-sene
21.30 Oubbedeven a's ie droorm wie ben |e
dan? N-spet
22 20 Vara ns*
23.10 NOS: Journaal
FERD'NAND
cm v
is.ee?
W V V
94
Juffrouw Sims begon de bloemkool
weg te stoppen in haar boodschap
pentas.
„Ik zou voor geen geld bij donker
naar de oversteek gaan."
„Och," zei mevrouw Alexander.
„Annie is er wel aan gewend. Dat is,
al heel wat. als je ergens aan geweAd
bent."
Het gesprek had nog een hele tijd zo
kunnen doorgaan als niet plotseling
Cyril Croft de winkel binnen was
gekomen op zoek naar batterijen
voor zijn fietslantaarn. Het bleek
dat hij bij een tante had gelogeerd,
en was teruggekomen met twee bat
terijen waar niets van deugde.
„Ik heb het zo saai gehad daar
geen piano in huis! En ik heb heel
wat gemist, hier. Clarice en die
arme William Jackson! Zeker een
massamoordenaar, hè En dat is niet
zo'n leuke gedachte, want hij zal nog
wel ergens hier in de buurt zitten!"
Toen miss Silver de winkel verliet
waren zij nog druk aan het praten.
Toen zij het huis van de dames
Blake naderde, werd zij toegewuifd
en toegeknikt door juffrouw Ora,
wier divan zo mogelijk nog dichter
bij het erkerraam stond dan anders.
Zonder er acht op te slaan dat het
kouder was. deed zij het raam open.
Er werden groeten uitgewisseld, ge
volgd door een dringende uitnodi
ging om naar boven te komen voor
een kopje thee en een praatje. Den
kende aan het afschuwelijke brouw
sel dat daar voor thee moest door
gaan. zou het misschien begrijpelijk
zijn geweest als miss Silver met een
of anfler smoesje op de proppen was
gekomen, toch aanvaardde zij met
glimlachende bereidwilligheid de
uitnodiging om binnen te komen.
Juffrouw Ora's beste sjaal was opge
borgen tot het volgende theepartij
tje. maar zij droeg een heel mooie
met een lichtblauwe zoom, en lintjes
van dezelfde kleur op het kanten
nietige dingetje dat een kapje moest
verbeelden. Zij ontving miss Silver
buitengewoon vriendelijk, wees op
de handbel. vroeg haar zo goed te
willen zijn die buiten de deur even te
willen lulden, en legde uit dat me
vrouw Deacon dan zou komen, wat
deze weldra ook deed.
..Miss Silver is zo vriendelijk mij te
komen opzoeken, en wij nemen een
kopje thee met die cake die gisteren
niet aangesneden is."
Mevrouw Deacon keek wat twijfel-
Patricia Wentworth
A. W Sijlhoff - Alphen
achtig, scheen op het punt te staan
iets te zeggen, hield dat voor zich, en
ging weg. Juist voordat zij de deur
achter zich dichtdeed merkte zij op
dat juffrouw Mildred de keukenkast
aan het opruimen was. Kennelijk
was de kans dat zij de cake van
gisteren te zien zouden krijgen be
hoorlijk afgenomen. Juffrouw Ora
maakte een geluid van ergernis,
plukte zenuwachtig aan haar sjaal
en begon pas weer wat op te vrolij
ken toen bleek dat, anders dan Ruth
Ball, miss Silver er helemaal niet
afkerig van was over de moorden te
praten.
Zij waren juist de Interessante mo
gelijkheid aan het bespreken dat
Annie meer afwist van de dood van
haar man dan men tot dusver uit
haar had kunnen krijgen, toen eerst
de knop van de deur werd omge
draaid, en deze daarna werd openge
duwd door een benige elleboog. Het
was juffrouw Mildred, die de thee
had bovengebracht. En niet eens in!
een potje gewoon drie kopjes,
waarvan een met een schilfer er af,
een paar druppeltjes melk toege
voegd aan het lichtbruine brouwsel,
en geen suiker er bij. In plaats van
de zo optimistisch aangekondigde
cake lagen er twee heel gewone bis
cuitjes op een gebarsten schoteltje.
Juffrouw Ora werd vuurrood. Maar
dit was niet het juiste ogenblik om
ruzie met Mildred te maken. Zij on
derdrukte haar ergernis en riep uit:
„Weet je. miss Silver zegt dat die
arme Annie Jackson gewoon niet bij
de oversteek vandaan kan blijven
zelfs 's nachts niet. Je zou zo denken
dat zij bang zou zijn vind je niet?"
Mildred Blake zette het blad neer.
Zij staarde haar zuster aan.
„Waarom zou zij bang zijn?"
De witte krulletjes werden heftig
geschud. De blauwe lintjes gingen
heen en weer.
„Kom nu toch als er daar twee
mensen zijn vermoord!"
Juffrouw Mildreds stem klonk koud
en afkeurend terwijl zij zei: „Jij
neemt alles voor zoete koek aan,
Ora". Zij wendde zich tot miss Sil
ver. „Mijn zuster overdrijft graag.
Het is niet bewezen dat er iemand is
vermoord. William Jackson was
dronken, hij viel in een plas en is
verdronken. Niemand had enige re
den om hem uit de weg te willen
hebben behalve dan zijn vrouw.
Wordt vervolgd
Even puzzelen
kale fruitmand 10 03 (S) Te elfder ure
TROS 11.03 (S) Gerard de Vries draait op
verzoek 12.02 (S) De Nederlandstalige Top
10 NCRV 13 30 (S) Pop-Contact 15.03 (S)
Elpee-Pop NOS 16 03 (S) Nationale Hitpa
rade 18 03 De vacaturebank. 18.10 (S) NOS-
maal VOO 19 02 (S) De Nederlandse Top-
40 VPRO 20 02 (S) VPRO-vnjdag-op-drie
23.02 (S) Amigo» de Musica. AVRO 01.02 (S)
Radio Pandora 02 02 (S) Blues, ballads
Beat. 03.02-07 00 (S) 'n Nachtje AVRO.
HILVERSUM IV (FM-kanalen) NOS 07.00
Nieuws. 07 02 (S) Vroeg klassiek. 09 00
Nieuws. 0902 (S) Stof van eeuwen 10.00
Vrijdagmorgenconcert 12 00 (S) Van het
Nederlands concertpdoium viool-en piano
muziek. EO: 13.00 (S) Klankspiegel 14 00
Nieuws 14 02 (S) Klankbord 14.20(S)Sefer
't Hillim 14 45 (S) Woord der waarheid.
VPRO 15.00-17 00 (S) (S) Muziek-op-vier
Horizontaal woorden invullen die
verticaal dezelfde betekenis hebben.
1 vlaskan). 2. verdieping. 3. grenzen,
4. noors christenprediker, 5. in leen
geven. 6. wijnsoort. 7. geurigheid. 8.
kerkelijk zangstuk, 9. griekse letter.
10 duivel.
Oplossing
Hor. 1 naga, 5. snit. 9. verlaat. 11.
smeer, 13. spaat, 15. terp. 17. alle. 18.
eis, 19. etalage. 21. kraam. 22. ade
laar. 24. Abe, 26. Rina, 27 rare, 28.
negge. 30. Meran. 31. eerbied, 32.
arre. 33. stel.
Vert. 2. avers. 3. geep. 4. arr. 5. sas. 6.
napalm. 7. itala. 8. Este. 10. stee. 12.
melodie. 14. algebra. 16. staar. 19.
era. 20. aar. 21. klager, 22. Arno. 23.
enger. 24. aarde. 25. eend, 27. reet, 29.
ere. 30. mis.
deel 4
Terug naar de dan vier maanden oude Anton Bolder zeil. een blozende baby die zijn
eerste verhuizing gaat meemaken. Luister naar ir. Ten Knaken, oud directeur van de
dienst herhuisvesting en 76 jaar oud nu. „Een hoogst merkwaardig verzoek,
inderdaad. Van een mooi pand aan de Herengracht, geen missiven, geen aanschrijvin
gen, lage huur en goed onderhouden naar een etage in de Stadionbuurt. Dat kom je nu
nog niet eens tegen, We konden het gelukkig regelen. En zegt u nu zelf, het was toch
een machtig mooi pandje. Die tegel „Geboortehuis Anton Bolder" heb ik er zeff op
gezet. Ja, als zoiets in je huis gebeurd is ben je daar vanzelf nog een boetje trots op".
Wat zorgelijker is de heer S. Lint (48) die in de Stadionbuurt woonde' „Een half uqr zaf
die familie boven, toen die man al bij ons voor de deur stond of we met widen ruJen,
naar vier hoog. Nooit, heb ik gezegd, we zaten d'r zelf koud veertien dagen. OM
hebben we geweten Binnen een maand waren we weggepest. Naai de Bijlmer. Een
half jaar later hoorden we dat die Bolders beneden woonden. Daar moest je anders
slecht ter been voor rijn of zeer ziek. Dat ben ik al jaren, tien hoog. Mn
urgentieverklaring heb ik verkocht aan het oudheidkundig museum".
