Aantjes terughoudend na
verkiezingsoverwinning
Formatie en 'kwesties'
vrijwel zonder invloed
SB*»"
Stemoproep voor 64 Gennepse kleuters
IfPvdA houdt winst
in 't zuiden vast
Landelijke effecten moeten niet overtrokken worden'
Politiek in advertenties
Landelijke leiders gaven doorslag bij stemgedrag
ASPIRINE-f1
bevat acetosal
Amsterdam kon naam van de RPF niet foutloos spellen
Rita
DNDE
iNDERDAG 30 MAART 1978
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
bben
ijn Jan onze parlementsredactie
rIaa! MSTERDAM De CDA-
er°d actie'elder m de Tweede Ka-
drujjer mr. W. Aantjes reageerde
n gisteravond opvallend terug-
veruoudend op de duidelijke ver-
>r hftiezingsoverwinning die het
eb 'JDA heeft behaald. „De lande-
and ike effecten van deze uitslag
aaI loeten niet overtrokken wor-
m djen. Natuurlijk betekent het
zwijpn morele steun voor ons,
driejaar de positie van het kabi-
fjet wordt er niet ineens zo ge-
lakkelijk door. Premier Van
n d gt zal het, onafhankelijk van
e fel, e uitslag, moeilijk houden ge-
ier eden de grote problemen die er
rvoojggen," aldus de heer Aantjes.
s var
ie uit
,Urei e CDA-fractieleider vermeed uit-
pVeil iraken waardoor de spanning tus-
OqJn de regeringspartners zou worden
vachfrst€rkt CDA, zal de winst
omsêet aan8rïjpen €n WD nu in de
b^amer onder druk te zetten en zo de
liiter vloed °P kabinetsbeleid te ver-
ir_eJoten. Het CDA zal wel zorgvuldig
(r*staorgaan een beleid te voeren geba-
imerferd op het CDA-program en het
n da igeerakkoord," aldus Aantjes.
tue< e WD-fractieleider Rietkerk con-
n]jateerde dat het voor het CDA ken-
nief1^^ winstgevend is geweest met de
jaan^0 Baan samenwerken. De WD-
£p vindt het niet onlogisch dat de
l zo'r D vooraI aan het CDA stemmen
u j eeft verloren. Dat waren CDA-kie-
indeIrs die in 1977 op de VVD stemden
3s signaal tegen verdere samenwer-
v-_, ing met de PvdA, zo meent men in
da terale kring.
e WD-vooreitter Korthals Altes
CDA-fractievoorzitter Aantjes (links) en partijvoorzitter Terlouw van D'66 (rechts) in de NOS-studio
waar zij gisteravond hun commentaar gaven op de verkiezingsuitslag.
zei geen zwaardere CDA-eisen voor
de regeringssamenwerking te ver
wachten. „We regeren op basis van
het regeerakkoord, de VVD heeft bij
de totstandkoming daarvan ook
geen VVD-wensen door de strot van
het CDA geduwd," aldus de WD-
voorzitter.
De PvdA-fractieleider Den Uyl ver
wacht wel duidelijke invloed van de
uitslag op het beleid van het kabi
net. Volgens Den Uyl wijzen de cij
fers (verlies van WD. DS'70, winst
voor CDA) op een rechtse concentra
tie in de CDA-gelederen. „Als ik Aan
tjes was zou ik daar niet blij mee
zijn. Dat zal de rechtse druk op het
kabinetsbeleid versterken." aldus
Den Uyl.
Verbijsterend
Vervolg van pagina 1
iet betrekking tot de koopsom-
ilissen en de „nevenfunctie" van
iud-minister Lubbers zou uitgaan,
•aarvan is bij deze uitslag weinig
bleken. Op haar beurt vreesde de
'dA een minder gunstig resultaat
loor een minder groot aantal kie-
rs dat werkelijk zou gaan stem-
ien. De record-opkomst van 1977
iet 87,7 procent leverde de PvdA
in de recordwinst van tien zetels
ip. De PvdA-top was gisteren zeer
vreden dat die winst nu bevestigd
in de provinciale statenverkiezin-
v.^en met een opkomst die minder
roordelig was, namelijk 79,1
ocent.
£vdA leider Den Uyl kenschetste de
ipositie van het kabinet als „remise"
®mdat zowel de grootste regerings
partij, het CDA. als de oppositie.
rfvdA en D'66 hebben gewonnen.
„De strijd om het kabinetsbeleid zal
onverminderd voortduren," aldus
IDen Uyl.
avond in Maastricht: „De massale
beweging in het zuiden naar de
PvdA is intact en levend gebleven.
Ik had dit niet durven dromen." Van
Agt had volgens Den Uyl gezegd dat
de spectaculaire opmars van de so
cialisten in het zuiden een uitschie
ter was geweest. Maar Den Uyl vindt
nu: „De PvdA is in Limburg en Bra
bant een factor van macht en bete
kenis geworden." Ook andere PvdA-
topfiguren beklemtoonden dat hun
partij in het zuiden nu vaste voet
aan de grond heeft gekregen. „Het is
duidelijk dat wij hier thuis zijn,"
aldus Van Thijn, PvdA-fractieleider
onder het kabinet-Den Uyl.
Het PvdA-Kamerlid Van der Hek
noemde de winst van het CDA „ver
bijsterend". ..De affaire Lubbers en
de koopsompolissen hebben kenne
lijk geen enkel gevolg gehad. De
PvdA zal het CDA in de toekomst
minder moeten ontzien, tot nu toe
hebben we het CDA nog altijd be
schouwd als de oude coalitiepart
ners.
PvdA-voorzitter mevr. Ien van den
Heuvel was ook verbaasd over de
grote CDA-winst. Zij voorspelde dat
de kiezers over enkele maanden, als
het kabinet zijn plannen bekend
heeft gemaakt, er wel anders over
zullen denken.
De D'66-voorman Brinkhorst zag in
de uitslag een aftekening van een
politiek vierstromenland, omdat al
leen D'66 zich naast de grote drie
(CDA, PvdA en VVD) goed heeft
gehandhaafd. Brinkhorst zag in de
goede uitslag voor D'66 een duidelij
ke aanwijzing dat de partij zijn ei
gen gezicht moet blijven tonen, on
afhankelijk van de PvdA. D'66-voor-
zitter Glastra-Van Loon constateer
de dat D'66 nu geen eendagsvlieg
blijkt te zijn.
De PPR-fractieleider Ria Beckers
wilde de moed niet opgeven on
danks het feit dat het verlies van
vorig jaar in gene dele is wegge
werkt. Er blijft een redelijke basis
om verder te gaan". Zij ziet voor de
PPR nog wel kansen om terug te
komen. „We hebben wel even de
tijd. maar niet lang", zei zij
Zo nu en dan gebeurt het. dat een lezer over
weegt afscheid van ons te nemen, omdat hij
zich gestoten heeft aan een advertentie. Het
gaat in zo n geval zelden of nooit om een
reclameboodschap van een commerciële on
derneming. Nagenoeg altijd geldt het bezwaar
een annonce van een partij, een vakbond of
een andere organisatie, die door een belang
rijk deel van onze lezers niet tot zijn troetel
kinderen wordt gerekend.
Zulk een steen des aanstoots was voor sommi
ge lezers gisteren de verkiezingsadvertentie
van de Partij van de Arbeid. De vroegere
hoofdredacteur van het Friesch Dagblad, de
heer H. Algra, had daar in 1974 ten dele tot
onze troost, zij het een wat schrale met zijn
lezers ook moeilijkheden over. Men meende
dat advertenties publikaties van de redactie
waren.
Dr. A. Kuyper kende dit verschijnsel bij De
Standaard ook reeds. Lezers van die krant
hadden zich geërgerd aan politieke adverten
ties waarin bijvoorbeeld liberalen hun kandi
daten aanbevolen tegenover de anti-revolutio
naire. Dr. Kuyper zette uiteen dat de verant
woordelijkheid van de redactie voor adverten
ties nihil is. Daarvoor moest men bij de direc
tie zijn. Wel verdedigde hij toen zijn directeur
door op te merken, dat advertenties alleen
geweigerd kunnen worden als de inhoud in
strijd is met de normen van fatsoen en moraal.
Wordt die grens overschreden, dan wordt de
advertentie geweigerd, wordt die grens niet
gehaald, dan past men met weigering een
ongewenste en gevaarlijke censuur toe.
Jaarlijks weigeren wij voor niet minder dan
1,3 miljoen gulden aan advertenties, enerzijds
omdat met die advertenties naar onze mening
de normen worden overschreden, anderzijds
omdat wij er nu eenmaal niet op uit zijn een
deel van onze lezers onaangenaam te treffen.
Een weigering is altijd moeilijk. Ruim een jaar
geleden weigerden wij een grote politieke ad
vertentie. Aangezien dit feit later landelijk
nieuws werd, hebben wij van onze lezers tien
tallen blieven ontvangen met de mededeling
dat men niet op paternalistische wijze behan
deld wilde worden. U ziet het. weigeren ën
niet-weigeren brengen verstoring bij sommi
ge lezers
Soms weigeren wij advertenties zelfs op com
merciële gronden omdat het natuurlijk niet
onze opzet is om door acceptatie van een
advertentie lezers kwijt te raken. Integendeel.
Wij zouden wensen, dat onze abonnees in het
voetspoor van dr. Kuyper meer onderscheid
zouden maken tussen de functie van de redac
tionele kolommen, waarin het nieuws wordt
vermeld en die van advertentiekolommen.,
waarin anderen tegen betaling hun waren en
ideeën kunnen aanprijzen.
Een democratie kan alleen goed functioneren
indien de erkende politieke partijen hun me
ningen voor radio, televisie en in de redactio
nele kolommen, waarin zij uiteraard kritiek,
hoor en wederhoor ondergaan, zowel als in de
advertentiekolommen van de kranten kunnen
uitdragen. Het was om die reden dat Trouw
van acht politieke partijen advertenties op
nam. De inhoud van die advertenties blijft
uiteraard geheel voor rekening van de betref
fende partijen. Zoals gezegd: plaatsing van
advertenties van de meeste politieke partijen
betekent niet dat wij met de inhoud ervan
instemmen. In dat verband is het misschien
nuttig nog eens te wijzen op het hoofdredacti
onele commentaar van afgelopen zaterdag,
waarin een verkiezingsbiljet van een der par
tijen aan de kaak werd gesteld {„Halve leu
gens"!.
Ten slotte, er zijn ook lezers die vragen waar
om Trouw geen pagina-grote advertentie van
het CDA heeft opgenomen. Ten onrechte
wordt deze vraag aan de directie van Trouw
gesteld. Het bestuur van het CDA is van
mening, dat adverteren in provinciale bladen
bij provinciale verkiezingen voldoende is. Be
grijpelijkerwijs betreuren wij dit zeer: billij
ken doen wij het uiteraard wel. Naar wij hopen
hebben wij onze lezers met deze uiteenzetting
op een eerlijke manier informatie verschaft
over ons advertentiebeleid.
Ing. O. Posima
Directeur
ADVERTENTIE
fietsen
gaat 't vlugst!
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De kabinetsformatie en kwesties als koopsompolissen en de affaire-Lubbers
hebben vrijwel geen rol gespeeld voor de kiezers bij het bepalen van hun politieke keuze. Dit blijkt
uit een onderzoek van het bureau Intomart onder de stemmers, gisteren.
zeggen 4.999 fietsenmakers
Opvallend in de uitslag was voorts
idat de tendens van 1977, concentra
tie van kiezers op de grote partijen,
Tich nu ook heeft voortgezet. CDA
in PvdA zijn onverminderd de
jrootste gebleven met dezelfde zuig-
cracht als in 1977, de kleinere partij-
;n blijven over de hele linie verlie-
sen, behalve de PSP.
CDA-winst valt nog meer op als
Wordt gekeken naar de absolute
ntallen uitgebrachte stemmen.
Ondanks de ruim acht procent lage-
e opkomst haalde het CDA gisteren
>ch nog bijna 12.000 stemmen méér
dan vorig jaar bij de Kamerverkie
zingen. Een nog grotere stemmen-
tst. gerekend in absolute aantal-
Wen. haalde de PSP binnen, namelijk
ïiijna 23.000.
De PvdA heeft de grote winst van
'Orig jaar in het zuiden van het land
lardig weten vast te houden, on-
se Manks de rond tien procent lagere
ga ipkomst daar. In Limburg haalde de
it. l^vdA gisteren 29,1 procent der stem-
mojtnen, tegen 30,1 procent vorig jaar,
196maar nog slechts 18,6 bij de staten-
k e^erkiezingen van vier jaar geleden,
lat foor Noord-Brabant waren deze
skef'vdA-cijfers 28,7 procent gisteren,
18 procent vorig jaar, en 22 procent
rier jaar geleden.
Overgrote winnaar in het zuiden was
üettemin, ook hier, het CDA. Lim
burg 51,5 procent gisteren, 44,6 pro
cent vorig jaar en 49,7 procent vier
laar geleden Brabant 48,9 procent
.gisteren, 43,7 procent vorig jaar en
b 3,2 procent gisteren. Het CDA heeft
het zuiden de aarzeling van de
fgelopen jaren gisteren, in procen-
en gemeten, dus duidelijk over
wonnen
h>n ii<;tahlf»tt<*n
AMSTERDAM De flinke winst die
de PvdA vooral in het zuiden behaalde
blijkt uit de zetelwinst die deze partij
zowel in Brabant als in Limburg be
haalde: in beide provincies ging de
PvdA zeven zetels vooruit. In Lim
burg verloor de WD twee zetels, in
Noord-Brabant drie. In Limburg bleef
het CDA gelijk wat aantal zetels be
treft, in Noord-Brabant kreeg het
CDA er zes zetels bij (maar bij de
uitslagen van deze provincie moeten
we ermee rekenen dat het aantal sta-
tenzetels met vier vergroot wordt).
Van de PvdA-stemmers koos slechts
negen procent voor deze partij van
wege de kabinetsformatie van vorig
jaar. Voor acht procent van de WD-
stemmers, en twee procent van de
CDA-stemmers was dit de hoofdre
den voor de keuze. De kwesties rond
koopsompolissen en oud-minister
Lubbers bepaalde voor slechts drie
procent der PvdA-stemmers de keu
ze. voor acht procent der VVD-stem-
mers en één procent der CDA-stem-
mers.
De doorslaggevende reden voor het
stemgedrag was ook gisteren, on
danks het feit dat het ging om pro
vinciale verkiezingen, de landelijke
politieke leider Voor 21 procent der
kiezers bepaalde dit de keuze Maar
bij de PvdA leider Den Uyl was
dit 36 procent, en bij het CDA
leider premier Van Agt slechts
negen procent, tegen dertien pro
cent bij de WD (leider Rietkerk).
Den Uyl was dus gisteren een sterke
stemmentrekker. en Van Agt veel
minder.
Het kabinetsbeleid was voor 15 pro
cent der stemmers de belangrijkste
bepaler van de keuze (liefst 37 pro
cent der CDA-stemmers, 12 procent
der VVD-stemmers en slechts 6 pro
cent der PvdA-stemmers). Het pro
vinciaal beleid was voor 14 procent
van de alle kiezers de belangrijkste
keuzebepaler.
Jonge kiezers
Uit hetzelfde onderzoek blijkt
voorts dat het CDA nog steeds sterk
ondervertegenwoordigd is bij de
jonge kiezers (tot 25 jaar). Terwijl
het CDA gisteren omstreeks 35 pro
cent van alle kiezers achter zich
kreeg, gold dit voor slechts ruim 20
procent van de jonge kiezers. PvdA,
VVD en vooral D'66 en PPR zijn
1""
c ei
en
olie
Van onze verslaggevers
AMSTERDAM Ook bij de statenverkiezingen van gisteren zijn onregelmatig
heden niet uitgebleven. Zo kregen in de gemeente Gennep bij Nijmegen 64 zeer
jeugdige personen abusievelijk een oproep om te komen stemmen. Op de
Amsterdamse stembiljetten bleek de naam van de RPF, de Reformatorische
Politieke Federatie, verkeerd gedrukt te staan: er waren twee letters vergeten
zodat er stond Reformatische Politieke Federatie.
tl aar
:istf
Grote verliezer in het zuiden was de
VVD In Limburg verloorde VVD in
éen jaar tijds 2.6 procent, en staat
ou op 12.1. tegen nog 15,2 procent
vier jaar geleden In Noord-Brabant
bracht een verlies van 1.2 procent de
VVD op 13,5 procent, tegen nog 17,4
vier jaar geleden.
PvdA-leider Den Uyl hierover gister-
De bij vergissing uitgegane
stemoproepen in Gennep
hadden allemaal betrekking
op mutaties die in 1975 in de
gemeente-administratie zijn
verwerkt. Grotendeels betrof
het in 1975 geborenen, die
gisteren in elk geval niet ou
der waren dan drie jaar. In
het dorp Milsbeek, dat tot de
gemeente Gennep behoort,
kwam de tweejarige Janneke
Jacobs gisteren met haar ou
ders mee naar het stembu
reau: ook zij had een oproep
gekregen. De voorzitter van
het stembureau nam de op
roepkaart lachend in ont
vangst en verontschuldigde
zich voor de administratieve
vergissing.
In het dorp Ottersum, even
eens tot de gemeente Gennep
behorend, kwam de achttien
maanden oude Martijn Teu-
nissen eveneens met zijn va
der en moeder naar het stem
bureau Ook hij werd er
vriendelijk begroet, maar het
biljet mocht niet worden in
gevuld.
Op het raadhuis van Gennep
vertelde men ons dat cr een
fout gemaakt is door het be
drijf dat de mechanische ad
ministratie voor de gemeente
verzorgt; de openingen in de
kaarten zijn niet precies op
de juiste afstand aange
bracht, waardoor verkeerde
mensen de oproep toegezon
den kregen. Men had gister
middag de zekerheid, zei men
op het raadhuis, dat ten ge
volge van deze fouten geen
verkeerde stemmingen
plaatsgehad hebben. Het zijn
vrijwel zeker uitsluitend zeer
jonge kinderen die de ver
keerde oproepen ontvangen
hebben, zodat de voorzitter
van het stembureau onmid
dellijk kon zien dat er iets
niets klopte.
Te laat
De fout in de naam van de
RPF op de Amsterdamse
stembiljetten is op Goede
Vrijdag ontdekt, vertelde
Noordhollandse lijsttrekker
van de RPF, de heer H. van
Veelen. ons gisteren. Maar
het was toen al te laat om de
zeshonderdduizend formulie
ren opnieuw te laten druk
ken. Met het Amsterdamse
hoofdstembureau is toen
overeengekomen dat in elk
stemhokje een rectificatie
zou worden opgehangen.
Volgens de heer Kroesen,
chef verkiezingen bij de ge
meente Amsterdam, heeft de
zetfout geen gevolgen voor
de rechtsgeldigheid van de
verkiezingen. „De naam van
de RPF is goed gespeld in de
processen-verbaal van de
stembureaus en in de Staats
courant. Dat is het belang
rijkste. Misschien dat er voor
de RPF wel enig voordeel in
gezeten heeft dat iedere Am
sterdamse kiezer door die
rectificatie in de stemhokjes
nog eens aan die partij herin
nerd werd. Maar daarover
hebben we geen klachten ge
kregen."
Lijsttrekker Van Veelen acht
enig voordeel niet uitgeslo
ten „Er zijn kiezers die tot
het laatste moment op een
helder inzicht wachten. Als
ze dan de naam van de RPF
groot zien hangen in het
stemhokje, denken ze mis
schien wel: ach, laat ik die
partij een lol doen." Van
Veelen is best tevreden met
deze oplossing.
Protest
Uit protest tegen het feit dat
ze gisteren niet mochten
stemmen hebben acht inwo
ners van Almere in Zuidelijk
Flevoland, gisternacht bij de
Hollandbrug in Muiderberg
een bord geplaatst met de
tekst „Gaat u stemmen wij
niet". Zoals in deze krant ge
meld mochten de inwoners
van zuidelijk Flevoland gis
teren niet meestemmen om
dat zij provinciaal nog niet
zijn ingedeeld Een onrustige
nacht was gisteren het echt
paar Den Uyl beschoren in
zijn woning in het Amster
damse Buitenveldert. Ruim
zestig studenten hielden voor
de woning een betoging,
waarmee zij sympathie wil
den betuigen aan de PvdA
De studenten braken pas op
na een korte speech van me
vrouw Den Uyl. Volgens de
politie was de spontane sym
pathiebetuiging mede een ge
volg van alcoholconsumptie.
Klem
In Noorden (gemeente
Nieuwkoop) wachtten gister
morgen omstreeks half negen
enkele kiezers voor de dichte
deur van het stembureau, dat
Bijzondere verkiezingsplakkaten waren gisteren te
zien in Den Briel. waar vandaag volgens de plannen
het jaarlijks 1 april feest begint.
oververtegenwoordigd onder de jon
ge garde De PvdA haalde ruim 34
procent van alle kiezers, maar ruim
38 procent van de jongeren De WD
haalde bijna 17 procent van allen, en
ruim 17 procent der jongeren. D'66
kreeg ruim vijf procent der jonge
ren, en de PPR 1.5 procent van allen
en liefst3.6 procent der jongeren
De kiezers van D'66 blijken het
minst honkvast. Van degenen die
vorig jaar D'66 stemden, hielden het
gisteren nog slechts ruim 60 procent
bij deze partij. Bij de drie grote
partijen is 80 tot 90 procent van de
kiezers honkvast.
Hetonderzoek naar de „overlopers"
laat zien dat de WD vooral stem
men heeft verloren aan het CDA.
terwijl het CDA stemmers zag ver
dwijnen naar de PvdA Het verlies
van de VVD verdween voor bijna
tweederde in de CDA-gelederen De
kiezers die het CDA verlieten ove
rigens kwamen er méér anderen
voor terug, want het CDA won im
mers in procenten gingen voor
bijna de helft naar de PvdA, en voor
bijna een kwart naar de VVD De
kiezers die de PvdA verlieten gingen
voor bijna tweevijfde naar hrt CDA.
voor ruim eenvijfde naar D'66 en
voor ruim eentiende naar de WD
Het CDA. dat gisteren met 35,1 pro
cent der stemmen als grootste partij
van het land uit de bus is gekomen,
heeft toch minder kiezers achter
zich dan de PvdA vorig jaar bij de
Kamerverkiezingen met 33,8 pro
cent der stemmen Het CDA verza
melde gisteren 2.657 363 stemmers
achter zich. en de PvdA vorig jaar
2.806 294
De verklaring hiervan zit in de op
komst Die was gisteren ruim acht
procent lager dan vorig jaar
In absolute aantallen echter heeft
de PvdA gisteren toch bijna 238 000
stemmen minder gekregen dan vo
rig jaar Het CDA daarentegen
kreeg ondanks de lagere opkomst
gisteren nog bijna 12 000 stemmen
meer dan vorig jaar. hetgeen bete
kent dat het CDA niet alleen relatief
maar ook absoluut in aanhang i\
gegroeid. De enige andere partij die
gisteren ook absoluut in aanhang
groeide ten opzichte van vorig jaar.
is de PSP
zetelde in het plaatselijke
café. Het aantal groeide,
maar de deur bleef dicht Het
gemopper op de leden van
het stembureau die te laat
zouden zijn. nam toe. Einde
lijk gaf een kiezer nog een
nijdige ruk aan de deur. die
knarsend openschoof Hij
had alleen maar klem geze
ten Binnen zat het stembu
reau. zeer verbaasd over de
slechte opkomst in het eerste
stemuur
'..Ik geloof, dal het tijd wordt, dal
jouw oppas eens naar huis gaat
