Opstanding: Opstand
tegen de dood
Van Eritrea naar Ulrum .at
1
ORGELS
CRcp rESTRAAT
Nieuwe
boeken
hun
toekomst
onze
zorg
GIRO 2211
VANDAAG
Voorbijganger* j>
ZATERDAG 25 MAART 1978
KERK
Trouw/Kwartet
2 a
door drs. J. de Jongh
Wat zeggen we als we zeggen „Christus is opgestaan! Wie het zeker weet moet maar niet verder
lezen. Jaren geleden zette prof. Kuitert in een artikeltje allerlei uitspraken over de opstanding
onder elkaar. Hij eindigde met een stippellijntje ten behoeve van de opvatting van de lezer. Dat
werd hem toen niet in dank afgenomen. Sommige mensen vinden, dat je over de opstanding
niet verschillend mag denken. Feit is, dat nogal wat 'gelovige mensen bij „opstanding"
helemaal niets meer (kunnen) denken, laat staan er iets mee kunnen doen. Wie in een
gesprekskring vraagt: wat betekent Pasen voor jullie? loopt de kans een verlegen zwijgen op
te roepen. Er wordt misschien iets gezegd over onsterfelijkheid, hiernamaals of het eind der
tijden. Was dat de bedoeling van mensen, die de vier verschillende evangelieverhalen over „de
opstanding" overleverden?
Bij alle verschillen zijn de vier ver
halen het over één ding eens: Het
graf is leeg. Maar wat dan nog?
Daar zijn verschillende verklarin
gen voor te geven. Dat wisten de
evangelisten ook wel. Ze noemen
zelf de mogelijkheid van bedrog
door de leerlingen en lijkroof. of
verplaatsing door de tuinman. Het
lege graf bewijst eigenlijk niets.
Het is voor degenen, die het graf
leeg aantroffen nog geen reden in
de Opstanding te geloven. De ont
dekking van het lege graf veroor
zaakt dan ook geen vreugde, maar
schrik.
Verschijningen
Alle verhalen spreken over ver-
schijningea Dat zijn een ander
soort.feiten", dan het lege graf. Ze
houden verband met de persoonlij
ke betrokkenheid van de mensen
bij het verhaal van Jezus. Jezus
verschijnt niet aan zijn tegenstan
ders. Ook de verschijningen bewij
zen niets, ze vertellen aan de be
trokkenen iets over de opstanding.
De verschijningsverhalen maken er
nogal werk van te laten zien. dat de
leerlingen hem eerst niet herken
nen. Op het moment dat de Opges
tane herkend wordt b.v. als HIJ het
brood breekt in een huls te Em-
maQs, wordt hij niet meer zlntulge-
lijk gezien:.hun ogen werden
geopend en zij herkenden Hem.en
HIJ verdween uit hun gezicht
Meermalen is er sprake van een
maaltijd. Deelde de eerste gemeen
te het brood niet aan huis? Herken-
je aan dit samen delen dan soms de
aanwezigheid van de levende Heer?
Mensen veranderen
Wat gebeurt er bij de verschijnin
gen? Eigenlijk hetzelfde, als bij de
ervaring van Paulus op de weg naar
Damascus. Hij zelf stelt die erva
ring cp één lijn met de andere ver
schijningen a Korinthe 15 vers 8).
Wat er toen met hem gebeurde
maakt hem tot een ander mens.
Dat blijkt doordat hij anders gaat
leven. Bij de verschijningen ge
beurt er iets met ménsen. Bange
en teleurgestelde leerlingen ont
dekken. dat de geschiedenis van de
Messias niet is afgelopen, nadat Hij
vermoord is. Dat het verder gaat;
dat HIJ verder gaat. De macht van
hen, die aan zijn weg. aan de bevrij
ding van arme en verdrukte men
sen. een eind willen maken, is be
grensd. Zelfs Hem dóden kan de
bestaande ongerechtigheid niet
staande houden. Hij gaat door!
Ze brengen dit onder woorden in de
belijdenis: Hij is opgewekt! Dat is
een geloofsuitspraak, die verwijst
naar iets. dat van bulten op hen
toekomt en hun mismoedigheid
overwint. Door de Geest van de
Opgestane Heer staan zij ook zélf
op Ze komen in opstand tegen de
vanzelfsprekendheid van dodelijke
vonnissen en dreigementen van
machthebbers, die maar doen.
Een volk staat op
Rondom Pasen wordt in de kerken
niet alleen vaak gelezen van de
bevrijding van Israëlitische slaven
uit Egypte, maar ook van bevrij
ding uit de Babyionische balling
schap. Ik denk aan Ezechiël 37. De
profeet krijgt in de ballingschap
een visioen, een visie: Hij ziet een
dal vol doodsbeenderen. Hij moet
daarover de opstanding aanzeggen.
De beenderen voegen zich samen,
het worden mensen, ze staan op!
Het is een beeld voor het volk Is
raël. dat in de getto's van Babel de
moed opgaf. Babel is hun graf.
Maar door de Geest van God staan
ze op uit de dodelijke onmacht.
Een heel volk staat op en legt zich
niet langer neer bij het onvermijde
lijke.
Lichamelijke
opstanding
ADVERTENTIE
NI KAMPEN
LULlX Tel. 05202-12352
ORGELHUIS LELYSTAD
klankrijk (kbcstr ZWOLLE
D* doop door prof dr R. Bijlsma
Ultg Kok, Kampen. 112 pag.. prijs
13JK). De auteur, oud-hoogleraar
aan de protestantse theologische fa
culteit te Brussel, stelt vragen rond
om de doop aan de orde. Dit boekje
verschijnt in de reeks „Gemeente
van Christus nu", waarmee de
schrijver theologie en gemeente
dichter bij elkaar wil brengen.
Exegetische methoden in discussie
door dr G. J. den Heyer. Ondertitel:
Een analyse van Markus 10,46 -
13,37. Uitg. Kok. Kampen. 221 pag..
prijs ƒ24,50. Handelseditie van het
proefschrift, waarop de auteur, we
tenschappelijk medewerker aan de
theologische hogeschool van de ge
reformeerde kerken te Kampen.
De evangelieverhalen leggen sterke
nadruk op de lichamelijkheid van
de opstanding. Er is wel iets merk
waardigs mee: b.v. gesloten deuren,
komen en gaan. Wat moeten we
daarmee? Het betekent o.a. dat de
Opgestane dezelfde is. als de ge
kruisigde Jezus. Het kruis wordt
niet ongedaan gemaakt. God komt
er wel tegen in opstand: Het is er
niet mee afgelopen. Wat er verder
ook nog allemaal aan die nadruk
op de lichamelijkheid vastzit, be
waart er ons in elk geval voor de
opstanding te beperken tot iets
voor het hart of de ziel. Opstan-
dingsgeloof is iets van heel je mens
zijn. zoals Je leeft en handelt in
deze wereld. De opgestane Heer
kom ik volgens Mattheüs dan ook
tegen in .zijn minste broeders" en
dat zijn clan onder andere gevange
nen, armen en hongerlijders.
Niet los verkrijgbaar
Wat zeggen we. als we zeggen
„Christus is opgestaan uit de do
den!"? Logisch iets anders, dan
met een taalkundig zelfde soort zin
als „Piet is opgestaan uit zijn
stoel". Het is een geloofsuitspraak.
Aan de opstanding kun je niet twij
felen op de manier, waarop je zou
kunnen twijfelen aan bepaalde his
torische „feiten" zoals: De Ameri
kanen lokten de Vietnamese oorlog
uit, of ze deden dat niet. Iemand
kan in die zin twijfelen aan het lege
graf. Alles wat met de opstanding
kan gebeuren, is dat iemand het
niet gelooft. Dat wil zeggen, dat de
waarheid van de opstanding niet
los van onze persoonlijke inzet, op
stand, voorhanden is. Of Jezus leeft
en mensen bevrijdt en bemoedigt
om op te staan uit en tegen de
dood, is niet zeker te maken buiten
eigen geloofsbeslissing én praktijk
om.
Opstand
Soms zeggen mensen, dat het
voortbestaan van de gemeente de
klaarblijkelijkheid van de opstan
ding aantoont. Maar ook dét is een
geloofsuitspraak en bewijst niets.
Men weet wel van het bestaan van
de kerk(eni). Met zo'n opmerking
bedoelt men waarschijnlijk te zeg
gen. dat men vindt dat de kerk in
de wereld iets oproept en uitdrukt
van de christelijke opstand tegen
de machten van de dood: onrecht,
armoede, eenzaamheid enz.
Roept de kerk zo iets op? Zit daar
niet onze moeilijkheid? We weten
nauwelijks meer wat dood en op
standing betekenen. Dat kunnen
we ons misschien indenken, wan
neer we de bijbelteksten weer eens
gingen lezen, als getuigenissen van
concrete mensen. De, verhalen ko
men voort uit gemeenten van ar
men en slaven, die vervolgd werden
en gedood, verstoten uit de ge
meenschap. Gemeenten ook waar
men geléerd had wat „samen de
len" betekent. Denken we ons in,
wat voor hen en op dit ogenblik
voor het grootste deel van de men
sen „dóód" betekent. Het is het
inbegrip van alle ellende. Dood is
voor hen de altijd aanwezige drei
ging. Ze ervaren dagelijks, dat de
dood een macht is en dat dood
zaaien macht geeft. Uitmoorden,
folteren, dreigen met neutronen
bommen, of werkloosheid, uithon
geren, verbannen overal wordt
de dood als een machtsmiddel ge
bruikt.
Geloven ln de opstanding is daarte
gen in opstand komen en geloven
en hopen, dat het veranderen kan
en zal. Het is de kant kiezen van ae
gefolterde en vertrapte mensen ón
der ons.
Roept de kerk dat op?
Mijn beperkte ervaring doet me
vrezen, dat Pasen bij veel gelovige
mensen weinig concreets oproept.
Soms denk je, dat de kerk de men
sen hetpaasevangelie heeft afgeno
men en daarvoor in de plaats een
idee heeft gegeven. Wanneer de
suggestie wordt gewekt, dat de op
standing een historisch feit is on
der andere feiten lós van onze ge
loofskeuze en praktijk, wordt het
licht van Pasen verduisterd. Want
geloven in de opstanding heeft nog
al wat politieke consequenties, zo
als de eerste christenen aan den
lijve hebben ervaren.
Drs. Jan de Jongh te Enschede is
gereformeerd studentenpastor.
ADVERTENTIE
door A. J. Klei
Wanneer ik luisterend naar de
nieuwsberichten Iets verneem over
de afscheidingsbeweging van
Eritrea, denk lk soms: stel Je voor
dat er in 1834 radio en televisie
geweest waren, dan zou Je
waarschijnlijk aldoor op de hoogte
gebracht zijn van de vorderingen
van de afscheidingsbeweging van
dominee Hendrik de Cock, met
beelden uit Ulrum en kaartjes van de
provincie Groningen op het scherm
en met Noortje van Oostveen ln de
ether om ons alles goed uit te leggen.
Aangezien ik. als ik eenmaal aan 't
denken ben, van geen ophouden
weet, denk ik verder en vraag me af,
of er veel mensen zijn, die met mij
wel eens de gedachtensprong van
Eritrea naar Ulrum maken. Ik
vermoed van niet. de meesten zullen
als ze het woord „afscheiding" horen,
eerder denken aan een scheuring in
een Afrikaans land dan aan een
kerkscheuring uit de vorige eeuw.
welke ons een ruime sortering van
gereformeerde kerken en gemeenten
heeft nagelaten.
Met het bovenstaande wil niet
gezegd zijn, dat lk bij 't minste of
geringste in de vaderlandse
kerkgeschiedenis duik, het ls meer
een uiting van een zekere
verlegenheid, nu ik drie boeken over
..De Afscheiding van 1834 in
Groningerland" moet aankondigen.
Met elkaar een kleine duizend
pagina's en daarop zorgvuldig
aangetekend het verloop van de
Afscheiding op elke centimeter
Oroninger grond is dat niet
teveel van het goede"» De schrijver,
de vrijgemaakt gereformeerde
historicus dr J Wesseling. verweert
zich in zijn Woord vooraf door erop
te wijzen dat Groningen de provincie
is. waar de AfscheidingJiet snelst
en diepst wortel schoot", maar toch:
wie zal ik deze trilogie aanbevelen
zonder het gevoel te hebben haar of
hem iets in de maag te splitsen?
Persoonlijk heb ik geen enkele
moeite met deze boeken, lk blader er
zelfs enigszins gretig in. Ik ben
begonnen met de registers van
personen door te nemen, om te
kijken of de namen van mijn
voorzaten er bij zouden staan. Mijn
vader is namelijk in Ulrum
(alsjeblieft!) uit afgescheiden ouders
geboren en mijn moeder overkwam
hetzelfde in Meeden, een dorp aan de
zuidelijke rand van het Oldambt.
Hun (en mijn) voorgeslacht heeft
kennelijk niet vooraan staan
dringen bij de Afscheiding, want ik
kwam geen familiaire namen tegen.
Of mijn grootvader van
moederskant trouwens een zuiver
kind der Scheiding was, waag ik te
betwijfelen: hij was geabonneerd op
De Heraut en las des zondags aan
het middagmaal de meditatie eruit
voor. hetgeen geruime tijd in beslag
nam
Toen ik ging zoeken naar hetgeen dr.
Wesseling over Meeden geschreven
had. merkte ik dat het tweede deel
van ..De Afscheiding van 1834 in
Oroningerland" een inhoudsopgave
mist (een beetje lastig, want gelet de
opzet van dit werk. dragen de
inhoudsopgaven het karakter van
een register van plaatsnamen). Ik
heb Meeden gevonden en kwam aan
de weet. dat daar de bizarre dominee
H J Budding, die van 1844 tot 1848
in Groningen stond, eens optrad Dr
Wesseling vertelt: ..Terwijl hij aan
het preken was. zakte één der
Hendrik de Cock, de vader der
Afscheiding.
hoorders door de omgekeerde
emmer, waarop deze zat. Het maakte
nogal enig lawaai. Budding hield op
met preken en zei: Als wij bouwen en
de Here afbreekt, is de prediking
ijdel! Hij sprak het Amen uit en liep
haastig weg". De kerkeraad van
Meeden heeft hem nooit weer te
preken gevraagd.
Ik vloog vervolgens naar het derde
deel. waarin dr Wesseling uitvoerig
met Budding bezig is. omdat hij in
dit deel de stad Oroningen
behandelt. Alvorens mijn lectuur te
beginnen, zocht ik ln het
personenregister onder de G naar de
naam van dr J. H. Gunning J. Hzn.
om na te gaan of dr Wesseling het
mooie boek van Gunning over
Budding geraadpleegd had en of hij
ook de namen van zijn bronnen in
het register had ondergebracht. Het
klopte allemaal prachtig. Enfin, zo
rommel ik graag in dergelijke
boeken.
Het slothoofdstuk, getiteld:
„Verband tussen Afscheiding en
sociale woelingen in Groningerland
plusminus 1834?", had ook mijn
bijzondere aandacht. Er zijn immers
(reeds door Hendrik Algra bestrafte)
sociologen, die in de Afscheiding
vooral een emancipatiebeweging
zien. Welnu, dr Wesseling
beantwoordt de door hem in de titel
gestelde vraag ontkennend. Hij
voegt eraan toe: „En als sommige
autoriteiten de Afgescheidenen
revolutionaire bedoelingen
toeschreven, dan berust deze
verdenking niet op de
werkelijkheid." Ik teken hierbij aan
dat dr Wesseling het heeft over
„verdenking", wanneer aan iemand
een revolutionaire gezindheid wordt
toegeschreven. De auteur behoort
kennelijk niet tot die stroming in
het christendom, die tuk is op
omwentelingen.
Zijn die boeken erg vrijgemaakt?,
vroeg iemand bezorgd, die „De
Afscheiding van 1834 in
Groningerland" op mijn bureau zag
liggen. Ik stelde hem (en met hem
thans de lezers) gerust. Er zitten een
paar vrijgemaakte trekjes in, maar
daar hoef je niet over te struikelen.
Het werk van dr Wesseling is
uitgegeven door De Vuurbaak te
Groningen. Deel I (over de classis
Middelstum) telt 244 pagina's en
kost 36 gulden, deel II (over de
classes Appingedam en Pekela) telt
312 pagina's en kost 51,50. en deel
III (over de classis Groningen) telt
331 pagina's en kost 49,50. De
boeken zijn geïllustreerd
m Geef elke maand
l%vanuw
jr netto maand-inkomen
voor de verre naasten
W in nood
Algemeen Diekonaal Bureau van de Gereformeerde Kerken
Burg De Beaufortweg 18. Leusden
tr
STILLE ZATERDAG
Je kunt 't je vaak voornemen om d
werkelijk een stille dag te laten zijl
en dan mislukt fyet toch nog. Ik heb el
niet de indruk dat dit zo'n stille dag
is voor de meesten van ons Er moet
nog het een en ander Of we lopen
ergens op een vakantieadres, vaak
in een wereldstad, rond. Van stilte t>i<
komt niet veel terecht Als iets
wenselijk is betekent dat intussen
nog niet dat het moet. Vroeger was 1
deze zaterdag een gewone werkdag
En voor velen niet zelden een extra n
drukke dag. Alles was gericht op he
feest van morgen. Dan moest alles
op z'n paasbest zijn. Door een
andere verdeling van ons werk is er^*i
voor velen wat meer vrije tijd
gekomen. Maar dat betekent lang
niet altijd dat 't dan ook een stille
tijd is. In het kerkelijk jaar is dit de
dag dat Jezus in het graf ligt. Er zit
een spanning in zo'n gegeven. Bij
het graf denken we aan een uiterste
van kille eenzaamheid en
verlatenheid. We spreken wel van [I
rusten, maar om ons er iets bij voor
te stellen is een tweede. In Ezechiël
(37) is op een rauwe manier sprake
van een dal met dorre
doodsbeenderen, een soort
massagraf waaroverheen een droge"3
harde wind waait. Zo beleven wij
vaak een graf. en de dood. Maar diep
droge, harde wind wordt in het
verhaal van Ezechiël afgewisseld
voor een andere wind, de adem van
de Geest. En dan gaan de dorre
doodsbeenderen leven. Er komt
hoop voor Israël in de ballingschap Ni
Voor Gods volk in het graf. Als ik d' w
krant lees, denk ik aan zo n graf. Ik ig
lees van geweld, van uitbuiting en ri
onnoemelijk leed. Liggen wij samet
in een graf en huilt de wind boven
ons? Deze dag zegt zoiets als: Jezus
was bij ons. Ook daar. En daarom
was 't niet hopeloos. En is 't
vandaag niet zonder licht, maar volfe
uitzicht.
ijl
BEROEPINGSWERK
NED. HERV. KERK
Beroepen te Middelharnis: C. v.
Bergh te Rotterdam Zuid;
Sprang-Capelle (toez.) W. J. C. va e!
Rennes te Onstwedde.
GEREF. KERKEN h
Beroepen te Berlikum P. van Dij'e
te Nijeveen.
GEREF. KERKEN (VR1JG. B.V.) c,
Beroepen te Assen: J. Kranenbui a
te Groningen.
Aangenomen naar Bunschoten-Sp;
kenburg: H. van Tongeren te Maa
sluis.
Ds J. W. Roobol
Op 82-jarige leeftijd is overleden t
J. W. Roobol, emeritus hervorm
predikant te Egmond aan Zee. H
stond er 37 jaar. van 1920 tot 195
Z1
Hr
ADVERTENTIE
boekennieuw:
Prof. Or. B. Goudzwaard
SCHADUWEN VAN HET GROEI-GELOOF
132 blz f 17.25
De auteur probeert wegen aan te w
voor een verantwoord beleid en leven m
deze ti|d van machtsconcentratie, n
vervuiling enz
J. Lanser
MENSWAARDIG BESTAAN
164 Wz 18.25
Motief en- doef van sociale actie. D<
voorzitter van hel CNV gééf» nin visie o|
het streven naar een maatschappn waar
ieder mens tot zijn recht kan komen Ee'
visie die ongetwijfeld velen zal boeien
Prof. Dr. Ir. E. Schuurman
TECHNIEK: MIDDEL OF MOLOCH?
136 blz 16.50
Een christelijk-wijsgerige benadenni
van de crisis in de technisch-weten
schappelijke cultuur. De auteur 1
noch voor tfa technocraten, noch voor di
revolutionaire utopisten, maar geeft de w
aan waarlangs de techniek m sociale z»
kan worden omgebogen
Klaus Scholder
GRENZEN AAN DE TOEKOMST
162 blz. 21.50
Bevolkingstoename, industrialisatie gerir
ge voedselvoorraden en grondstoftekorie
vormen een bedreiging voor de toekom
van de wereld De auteur, hoogleraar i
Tubbingen. belicht de achtergronden a
heeft als christen toch hoop op de tot
komst.
Verkrijgbaar in de boekhandel
KOK KA.MPEf
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/
DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 4, Rotterdam jrb
Tel. 010-115588
(Red. en klachten)
Schiedamsevest 52
Tel. 010-115700 (adv.)
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22, Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
