BUURT
MILIEU
BOYCOT
tan deze pagina werkten mee:
red Lammers, Kees de Leeuw en Jan Sloothaak
Het verschijnsel actiegroep of belangengroepering is niet
meer weg te denken uit de hedendaagse samenleving. In
haar proefschrift „Protesteren in actiegroepen" (1974)
schat Marie Laura van Vonderen, dat er ongeveer acht
duizend actiegroepen zijn, terwijl de stichting Vredesop-
bouw in haar uitgave „Vrede in actie" van eind vorig jaar
er een kleine vijfhonderd vermeldt
Hoe dan ook, duidelijk is wel dat veel Nederlanders bereid
zijn zich ergens voor in te zetten omdat ze niet tevreden
zijn met het bestaande of juist dat bestaande zoveel
mogelijk in tact willen laten. Er wordt geprotesteerd en
gedemonstreerd met als uiteindelijk doel een zo groot
mogelijke druk uit te oefenen op de instanties die het voor
het zeggen hebben
Dat kan een overheid hier of in het buitenland zijn. maar
ook de directie of het bestuur van een instelling. Dicht bi|
huis of ver van je eigen bed: er is keus te over. Milieu.
Derde Wereld, politieke gevangen, gezondheidszorg.
emancipatie, neutronenbom, onderwijs of kernenergie,
elk onderwerp heeft de actiegroep(en) die het verdient
Op deze pagina komen drie mensen aan het woord, die in
actie zijn gekomen en iets vertellen over hun motieven,
ervaringen, teleurstellingen en resultaten Net als schep
pen gaat ook actievoeren (vaak) van ..au
Het waarom van het protest
Zij heet Rudie Kappers,
is 41 jaar, moeder van
vier kinderen in de leef
tijd van acht tot veertien
jaar en woont in de Aa-
landen-Noord, een
nieuwbouwwijk van
Zwolle. De mensen in de
buurt kennen haar alle
maal. Degenen die de
plaatselijke krant en het
wijkblad goed lezen we
ten haar ook meteen te
plaatsen als een vrouw
die niet bang is op de
barricaden te gaan staan
om actie te voeren tegen
de gemeentelijke over
heid.
Zes jaar geleden is dat alle
maal begonnen. Voordien
was mevrouw Kappers een
onopvallende huisvrouw.
Zoiets kan echter plotseling
veranderen. Dat heeft Rudie
Kappers ondervonden. Het
begon allemaal in de zomer
van 1972 met een artikel in
het wijkblad „De Aakwaa",
waarin uitvoerig uit de doe
ken werd gedaan dat de ge
meente van plan was in de
Aalanden-Noord een scholen
complex te verwezenlijken
bij de kruising Rijnlaan/
Waallaan. De Rijnlaan zou de
uitvalsweg van de wijk, die
thans ruim 20000 bewoners
telt, worden.
„Wij woonden toen nog in de
veel kleinere wijk Aalanden-
Zuid, maar omdat we van
plan waren de flats daar te
ontvluchten om naar de com
fortabeler huizen die in
Noord zouden worden ge
bouwd te verhuizen schrok
ken we daar erg van. We be
grepen meteen dat we met de
neus op een probleem werden
geduwd, dat ook voor ons zou
gaan spelen. Het massaal
protest tegen de plannen was
voor de gemeente aanleiding
in het najaar van 1972 een
hoorzitting te organiseren.
Met grof geschut kwam de
gemeente opdraven om ons
te vertellen dat het allemaal
zo'n vaart niet zou lopen en
dat het met die gevaren voor
onze kinderen best mee zou
vallen omdat er ingrijpende
voorzieningen zouden wor
den getroffen op het gebied
van de verkeersveiligheid".
„Ter waarschuwing voegde
men er bovendien aan toe dat
als wij onze bezwaren zouden
handhaven dit zou beteke
nen dat de scholenbouw in de
wijk met minstens een jaar
vertraagd zou worden. Wij
hebben ons laten inkapselen
en de bezwaarschriften inge
trokken. De scholen kwamen
er," vertelt mevrouw Kap
pers. De beloofde voorzienin
gen bleven echter uit. De ge
meente zei dat er nooit iets
schriftelijk was vastgelegd
en dat niemand zich iets kon
herinneren van gedane toe
zeggingen. Als je met zo'n
muur van onwil wordt gecon
fronteerd gaat je bloed ko
ken. Voor Rudie Kappers
was het aanleiding tot tegen
actie over te gaan. Tijdens
een ouderavond vertelde zij
nieuwe wijkbewoners de
voorgeschiedenis, zodat ie
dereen op de hoogte was. „Ik
voelde me gekleineerd door
de gemeente. Mijn rechtvaar
digheidsgevoel kwam er te
gen in opstand en dat Wilde
ik overdragen op anderen,
ook al omdat je in je eentje
niet sterk staat".
Er werd een verkeerswerk-
groep opgericht en Rudie
Kappers nam de leiding op
zich van het klaar-over sys
teem waarvoor zich zo'n hon
derd ouders (meest moeders)
hadden aangemeld. Tot vorig
jaar september is ze dat blij
ven doen. Het was een hele
opgave: het maken van roos
ters, het op sterkte houden
van de ploegen en het zorgen
voor vervangers als mensen
onverwacht uitvielen. Dat
laatste gebeurde nogal eens.
„Als 's morgens tegen achten
de telefoon ging wisten we
wel weer hoe laat het was om
het nog maar niet te hebben
over degenen die zonder iets
te zeggen wegbleven. Dan
kwam er om kwart voor ne
gen een telefoontje: weet je
wel dat er niemand bij die
oversteekplaats staat. Vaak
sprong ik zelf dan maar in.
Daarbij kwam het touwtrek
ken met de gemeente over de
subsidie aan de klaar-overs.
Die wilde men eerst niet ge
ven, omdat het volwassenen
betrof. Dank zij bemiddeling
van Veilig Verkeer Nederland
kwam men daarop terug-
Maar wat een drammerij dat
heeft gekost." Een moeizaam
bevochten succes was het ge
lijkstellen van de aanvangs
tijden van de verschillende
scholen. Verder bleef het bij
praten. De gemeente vond
dat het met die gevaren best
meeviel en zei laconiek dat
ouders die bang waren dat
hun kinderen iets zou overko
men maar voor begeleiding
naar school moesten zorgen.
Vorig jaar september leek de
gemeente ineens van gedach
ten te zijn veranderd toen
bekend werd dat zij ging pra
ten over de „reconstructie"
van de Rijnlaan. „Dus toch
dachten we. Toen we nadere
informaties inwonnen bleek
dat die reconstructie bestond
uit een grondige verkeers
technische aanpak van het
eveneens aan de Rijnlaan ge
legen winkelcentrum. Het
was alsof we een klap in ons
gezicht kregen. Wat voor de
scholen niet kon bleek wel
mogelijk voor de commercie.
Ik heb daarop landelijke or
ganisaties als de Vereniging
Bescherming voetgangers en
de stichting „Stop de kinder
moord" om advies gevraagd.
Zij vertelden me dat we er op
moesten staan dat eerst een
eind zou worden gemaakt
aan de gevaarlijke toestand
bij de vier scholen, waar da
gelijks 1150 kinderen meer
keren de weg moeten over
steken."
De gemeente hield weer een
hoorzitting. Mevrouw Kap
pers trok er heen met een
laken, waarop zij met zwarte
verf had geschilderd „Recon
structie Rijnlaan begint bij
kruispunt". Dat speldde zij
tegen een gordijn in de zaal
waar de bijeenkomst werd
gehouden. „De kinderen von
den het maar vreemd. "Durf
je dat wel?" vroegen ze. Nu,
ik durfde best. Voor autori
teiten heb ik nooit veel eer
bied gehad. Ik zie het als ge
wone mensen die hun werk
doen enik was vreselijk
verontwaardigd. Tijdens die
vergadering heb ik de spre
kers telkens onderbroken als
ze over het winkelcentrum
wilden praten. De bijeen
komst viel in het water. We
zouden er meer van horen."
Dat is nu onlangs gebeurd.
De projectgroep die de ge
meente eind vorig jaar instel
de, mede onder druk van de
wijkbewoners en het dodelij
ke ongeluk op de Rijnlaan
waarvan een negenjarig
meisje het slachtoffer werd,
heeft enige voorzieningen
voorgesteld, die volgens Ru
die Kappers, die mede de
wijk vertegenwoordigde in de
projectgroep, volkomen on
toereikend zijn. Er zal hoog-,
stens één verkeersdrempel
komen in plaats van de zes
waarom was gevraagd. Van
het maken van brede ver
keersgeleiders en het afslui
ten van sluiproutes wil men
echter niets weten. Nieuwe
actie was daarvan het gevolg.
Rudie Kappers heeft de
schoolleiding er toe gebracht
een brief op poten naar Den
Haag te sturen. Elke dag
wordt er gebeld met allerlei
instanties. Het vraagt een
groot deel van haar tijd.
„Hoewel veel mensen achter
mij staan is de basis waarop
ik werk smal. Ik voel me vaak
een beetje alleen. Door deze
activiteiten isoleer je jezelf.
Bij de gemeente vinden ze
me een lastig mens. al zeggen
ze dat niet openlijk tegen me.
Autopestertje noemen ze me
wel. Daarvan heb ik hinder.
Ze trekken het altijd in het
negatieve. Ze zullen niet zeg
gen dat voetganger- of scho-
lierenbeschermstertje."
Als Rudie Kappers de afgelo
pen vijf jaar overziet en op
een rijtje zet wat er uit de bus
is gekomen constateert ze:
„Die hele projectgroep is
naar mijn gevoel een flop ge
weest. Ik heb momenten dat
ik geneigd ben het bijltje er
bij neer te gooien. Ik lig er 's
nachts wel wakker van. Dan
vraag ik mezelf af waar ik
voor heb gevochten. Maar
even later ga ik er toch weer
tegenaan, omdat ik voel dat
ik voor een rechtvaardige
zaak vecht. Het gaat er uit
eindelijk om de wereld leef
baar te houden voor de men
sen die na ons komen Daar
om zal ik er nooit spijt van
krijgen, ook als al dat actie
voeren uiteindelijk niets zou
uithalen. Ik hoop in elk geval
mensen aan het denken te
hebben gezet en neem aan
dat de gemeente het anders
zal aanpakken als er in ande
re nieuwbouwwijken scholen
moeten worden gepland."
Hans ten Houten (31)
had al jong een uitge
sproken maatschappij
beeld. Hij voelde zich
aangesproken door de
ban-de-bomacties en
was aangesloten bij de
Nederlandse Jeugdbond
voor Natuurstudie, die
zegt hij „nog wel eens
anarchistische denkbeel
den werd verweten." Nu
is Hans beroepsactie
voerder in dienst van de
Stichting Werkgroep
Eemsmond en prijkt zijn
naam op de loonlijst van
de Landelijke Vereni
ging tot Behoud van de
Waddenzee.
De milieu-actie is voor
Hans ten Houten geen geïso
leerde zaak. Natuurlijk, je
komt op voor planten en die
ren die niet voor zichzelf kun
nen opkomen overigens
óók een belang voor de mens
maar je moet dit werk toch
ook en vooral zien tegen een
maatschappelijke en politie
ke achtergrond. „Het milieu-
actiewerk raakt steeds meer
gericht op grondstoffen- en
energiebesparing. Het Wes
ten verbruikt te veel en dat
gaat ten koste van de mensen
in de Derde Wereld.
In het Westen zelf zie je het
zelfde beeld: het ennergiever-
bruik door de rijken is gigan
tisch veel hoger dan dat van
de armen. Dat komt bijvoor
beeld tot uiting in het ver
keer (al dan niet grote benzi-
ne-slurpende wagens) en in
de verwarming van huizen.
Het milieu wordt uitgeput
ten koste yan de sociale groe
pen die lager op. de ladder
staan." Hans ten Houten be
treurt dat temeer, omdat zo
weinig mensen die het goed
hebben inzien dat ze zichzelf
in feite het mes op de keel
zetten. Er komt een moment
dat het zo niet langer kan.
maar ze blijven met oogklep
pen op lopen
Waarom wordt iemand actie
voerder? Ten Houten: „Be
paalde toestanden spreken je
op een gegeven moment aan.
Je denkt: dat moet anders.
Volksvertegenwoordigers
doen vaak oprecht hun best,
maar ze zijn ook beperkt in
hun mogelijkheden. Dan is
het logisch in een samenle
ving als de onze dat je er iets
aan probeert te doen." Op
zestienjarige leeftijd ging
Hans regelmatig naar Am
sterdam. Hij zat in Wagenin-
gen op de middelbare school.
Het was in de tijd van de
provo's. „We gingen dan lif
tend naar Amsterdam. Erg
spannend allemaal."
Wat Hans aansprak in provo
was de open manier van kri
tiek geven op bestuurders.
Bestuurders vormen een be
langrijke „doelgroep" voor
actievoerders. Ook met de
manier waarop de provo's te
gen de samenleving ageerden
„het voorhouden van een
lachspiegel" kon nij hele-
maal meevoelen. Hans ging
eerst een poosje naar Gronin
gen om te studeren. Hij was
daar actief in het sociaal-cul
turele actiewerk (het inmid
dels verdwenen Vestzak-the
ater). Vervolgens ging hij stu
deren aan de Gemeentelijke
Universiteit van Amsterdam.
„Daar heb ik me toen inten
sief bezig gehouden met het
buurtwerk. We voerden actie
tegen het bestemmingsplan
Roeterseiland. Het Was de
bedoeling de universiteit uit
te breiden ten koste van de
woonfunctie. Ook had je toen
het geduvel met de metro
In Amsterdam zat Ten Hou
ten ook in allerlei studiecom
missies die zich bezighielden
met onderwijsvernieuwing.
In 1976 kwam Hans weer
naar Groningen. Als afgestu
deerd planoloog (bijvak mi
lieukunde) mag hij zich doc
torandus nemen. Hij zocht en
vond werk. „Formeel ben ik
in dienst van tie Landelijke
Vereniging tot Behoud van
de Waddenzee, maar ik ben
verantwoording schuldig aan
de Stichting Werkgroep
Eemsmond." De Werkgroep
Eemsmond (waarin ook de
vroegere werkgroep Dollard
min of meer is opgegaan) is
stichting geworden om zo als
rechtspersoon ook zelf be
zwaarschriften en dergelijke
te kunnen indienen.
Eén van de activiteiten van
de stichting was het maken
van een alternatief werkgele
genheidsplan voor de Eems
mond, met overslagactivitei
ten voor de Eemshaven en
kleine arbeidsintensieve fa
brieken en bedrijven in
plaats van chemiereuzen
„En naarmate de officiële in
dustrialisatieplannen minder
kans lijken te makenDSM
zou al hebben afgehaakt
kan wel eens blijken dat ons
alternatieve werkgelegen
heidsbeleid in bredere lagen
als meer realistisch wordt er
varen".
Het vrijwilligerswerk opge
komen actiewezen is allengs
uitgegroeid tot een meer be
roepsmatige aanpak „Maar",
zegt Ten Houten, „vrijwilli
gers blijven nodig Zij vor
men de kurk waar het werk
op drijft". De Waddenver
eniging wordt gedragen door
duizenden leden die het werk
financieel mogelijk maken
De vereniging krijgt over
heidssubsidies. Daarnaast
zijn vrijwilligers ook actief
bezig. In de werkgroep Eems
mond zijn dat er veertig,
waarvan vijftien zeer inten
sief De werkgroep heeft twee
vaste mensen in dienst, van
wie Hans van Houten er één
Actievoeren kan heel goed
worden uitgeoefend als be
roep, meent Ten Houten.
Ook in de vakbeweging be
gonnen vrijwilligers te strij
den voor betere leef- en werk
omstandigheden en later
groeide dit uit tot een be
roepsmatige belangenbehar
tiging. De vakbeweging kan
veel doelen bereiken doordat
leden geld gaven om enkele
mensen vrij te stellen voot
het vakbondswerk
Hans ten Houten denkt, dat
de milieubescherming van zo
grote betekenis is. dat daar
een vergelijkbare ontwikke
ling te verwachten is. Niet
alleen om het milieu zelf.
maar ook om de economische
belangen. „De grondstoffen
worden economisch hoog ge
waardeerd. In de loop der
eeuwen is iets kostbaars ont
staan. dat nu ineens wordt
opgeslokt". Milieubescher-
mende maatregelen hebben
bovendien als voordeel, dat
het maken van zuiveringsin
stallaties en dergelijke werk
gelegenheid meebrengt. Ver
der varen ook de boeren wel
bij een schoon milieu.
„Milieugroepen hebben recht
van bestaanaldus Hans ten
Houten. „En ze zullen ook
blijven, mits ze zich niet te
eng opstellen. We moetcr.
niet alleen maar „nee" zeg
gen, maar ook goede alterna
tieven bieden
Slichting werkgroep Eems
mond, Sint Walburgstraat 4,
Groningen, tel. 050-130800.
De dwingende oproep
„Pers geen Zuid-Afri
kaan uit" is onlosmake
lijk verbonden met de
Boycot Outspan Aktie
(BOA), die in 1972 werd
opgericht met als doel
een zo breed mogelijk
publiek te informeren
over en activeren tegen
de Zuidafrikaanse apart
heid. Als tastbaar en
concreet symbool diende
daartoe de boycot van
het Outspan-fruit, dat
geschikt bleek om een
groot deel van (winke
lend) Nederland direct
aan te speken.
Hoewel deze boycot nog
steeds een belangrijke plaats
inneemt in het werk van de
BOA. gaat het natuurlijk niet
om dit fruit alleen, maar om
het achterliggende probleem
Bij Outspan als symbool wil
de BOA niet stil blijven
staan. Vandaar dat ook op
vele andere manieren gepro
beerd wordt daadwerkelijke
solidariteit op te wekken met
het volk van Zuid-Afrika en
zijn bevrijdingsbeweging, het
Afrikaans Nationaal Congres
(ANC).
Jan Willem Buma (26) formu
leert het zo: „Het gaat uitein
delijk uiteraard niet om het
boycotten van een Outspan-
sinaasappeltje. Dat is alleen
maar een handvat om de
mensen te betrekken bij wat
er gebeurt in dit land.
waar Vorster nog steeds de
dienst uiitmaakt" De BOA
telt naast zo'n dertig vrijwilli
gers anderhalve beroeps
kracht. Dit zijn Esau du Ples-
sies. die zich al vanaf de op
richting onvermoeibaar inzet
voor het lot van zijn mede
broeders in Zuid-Afrika. en
Jan Willem, die sinds 1 febru
ari de gelederen part-time is
komen versterken.
„Ik zag een advertentie, solli
citeerde en werd aangeno
men. Na het afbreken van
mijn studie medicijnen om
tal van redenen, wist ik niet
zo goed wat ik wilde worden
Anderhalf jaar ben ik chauf
feur geweest, maar omdat ik
ook tijdens mijn studietijd
actief ben geweest op allerlei
terrein, zocht ik toch iets
waarop ik op een zinvoller
manier kon werken in de
maatschappij en dat is nu de
BOA geworden." aldus Jan
Willem.
Hoewel hij nog niet helemaal
volledig is ingewerkt, is hij
best bereid te vertellen wat
hem in Üit werk aantrekt en
waarom. „Ik vind de BOA
een goede organisatie, die pu
bliek gezien links van de
PvdA staat, met activiteiten
die aansluiten op datgene
waarmee ik zelf bezig ben en
wil zijn. Het is werk, dat
praktisch is gericht, zoals het
geven van informatie en het
voeren van actie. Op dit mo
ment is dat de actieweek met
de vakbeweging om de men
sen in de bedrijven meer te
betrekken bij een daadwer
kelijke boycot van pro-
dukten".
Vertelt, dat er nog altijd men
sen zijn die denken dat Zuid-
Afrika ver van hun bed is,
dus waarom zou je daarvoor
in actie komen. Zoek het toch
dichter bij huis, wordt er dan
gezegd, maar Zuid-Afrika is
dicht bij huis en wat daar
gebeurt heeft alles te maken
met hier in Nederland en om
gekeerd. „Een veel gehoord
argument is ook: hoe kan je
er nu over oordelen, je bent er
niet geweest. Afgezien van de
vraag of je ooit dit land bin
nenkomt. hoef je er niet ge
weest te zijn om te weten wat
zich daar afspeelt. Je kunt je
op alle mogelijke manieren
op de hoogte stellen en het
gaat niet alleen om het on
recht dat daar geschiedt. Het
is meer dan dat. Ik noem het
puur fascisme, dat op geen
enkele manier valt goed te
praten. Het verband tussen
daar en hier is. dat de wel
vaart van de Europese lan
den juist is gebaseerd op de
misdadige praktijken daar
en dat de zwarte bevolking
niet echt gebaat is bij inves
teringen. Die worden alleen
maar gedaan vanwege de lo
nen en het feit dat er weinig
arbeidsonlustcn zijn Zo
wordt het regime van Vorster
in stand gehouden
Jan Willem. „Ik beschdUw
mijn werk niet als zo maar
een baantje, maar als iets
waar ik erg bij betrokken
ben. Officieel ben ik aange
steld voor twintig uur in de
week. maar in de praktijk
komt het op heel wat meer
neer. Dat vind ik ook niet erg.
want het is werk dat gedaan
moet worden. Je inzetten
voor een ideaal klinkt een
beetje te mistig Alsof je in
een tunneltje zit en ergens
ver weg het licht ziet gloren
Ik koester niet de illusie, dat
door het werk van bijvoor
beeld een BOA Zuid-Afrika
zal worden bevrijd, maar het
is wel één van de steentjes
die ertoe kan bijdragen. Con
creet komt het neer op het
werken samen met ande
ren aan die bevrijding en
wat dat betreft is er nog veel
te doen
Hij gelooft niet. dat de men
sen minder bereid zijn om in
actie te komen dan bijvoor
beeld een aantal jaren gele
den. Neem nu de actie „Stop
de neutronenbom" of de mas
sale UCN-demonstratie in Al
melo. het zijn zaken, waar
mensen wel degelijk hun huis
voor uitkomen en die ook te
maken hebben met Zuid-
Afrika. Dit land heeft nog
nooit zo in de belangstelling
gestaan als op het ogenblik.
Sla er de kranten maar op na
of zet de televisie maar aan
Informatie te over Boven
dien is er elke avond ergens
in Nederland wel iets te doen
op dit gebied.
Jan Willem „De BOA is niet
de enige actiegroep, die zich
met Zuidelijk Afrika bezig
houdt en waar maar enigs
zins mogelijk wordt er sa
mengewerkt. zoals met de
werkgroep Kairos en het Ko-
mitee Zuidelijk-Afrika (voor
heen Angola-comité KdLi
Samen geven we het blad
Amandla uit en we doen ook
andere dingen samen. We
hebben veel contacten met
de zwarte verzetsbeweging
ANC. die sinds 1911 het ver
zet tegen de apartheid heeft
geleid, met de militaire vleu
gel Umkhonto we Sizwe (de
Speer van het volk), die na
het bloedbad van Sharpeville
in 1961 is opgericht, toen het
ANC werd verboden en met
de vakbondsbeweging SAC-
TU Daarmee voelen we ons
het meest verwant
Zegt dat hem nog weieens
wordt gevraagd of de zwarten
niet de dupe worden van een
boycot. Dat gebeurt dan door
mensen die zich doorgaans
niet zoveel aantrekken van
Zuid-Afrika, maar zich nu
opeens zorgen maken Die
bycot is echter niet door ons
bedacht, maar gevraagd door
het ANC als solidariteitsbe
tuiging. Voor een heel klein
deel zal een boycot ook de
zwarte bevolking treffen,
maar deze is bereid dat te
accepteren De mensen daar
hebben weinig meer te verlie
zen, anders zouden ze er niet
om vragen.
Jan Willem: „Ik ben voorlo
pig van plan dit werk te blij
ven doen. Ik ervaar het als
erg zinvol, ook al houd ik niet
zoveel tijd voor mezelf meer
over. maar wat is belangrij
ker. En tussen de bedrijven
door lees ik echt wel af en toe
een goed boek of ga naar een
behoorlijke film. Dat schiet
er ondanks het actievoeren
heus niet bij in."
Boyrot Outspan Aktie. Pas-
tcurstraal 26, Leiden, tel. 071-
142124. giro: 2468X00
