Dame biedt aan
KUNST
Kees Maks in Den Bosch
feestelijk en kleurrijk
Shell helpt, deel 6
SWeiekJs eerste
serre-appartementen
aan zee.
Miljoenen Cambodjanen
|naar het platteland
Shell helpt
mm j
Joegoslavische journalisten
bezochten afgesloten land
Lalt
dei
Minister Pais wijst
Academische Raad
op financiële nood
Residentie
Onderzoek betere 'instap' tramwagons
Holland Huis
Residentie I /f®1ütl
Seinpost Scheveningen
Toepasselijk programma voor
muziekhal van De Doelen
J-eta™.". "•."•So"1?,-
TET
- RIJDAG 24 MAART 1978
Trouw/Kwartet P 6 RHS 11
hebben
r herin
in de o
g van I
ve cam]
neter g
meter
meergn
r tentol
jnderd),
ikkingi
:iteit
middel]
geme
op het
de bui
>er seizo
belang: F- 6\"uu;u ua
ouwd. t coöperaties te werken.
n voor
-eer f\ De Joegoslavische journalist Dra-
goslaw Rancic weet dit omdat hij
de afgelopen weken een bezoek
heeft gebracht aan Cambodja, als
één der eerste journalisten. Hij
schreef gisteren in zijn krant, de in
Belgrado verschijnende Politika,
over een verblijf van twee weken in
de coöperatie Leaj Bo, in het zui
den van Cambodja.
leterme
et mee:
es van
van hui
krijgen
vraagc
willen
atis.
t de vet
een oe
oogwei
ian sch
die rei
het wei
?mt de
ording
mldigl
al wel i
De Wei
Am
ster P
r het oj
werkli
ij het
een a
iB-din
otsten
ht op
naar
politie
wezige
en bij
ireau
andig
en om
len vai
e pen
ozen,
Van een onzer redacteuren
AMSTERDAM Zo'n 2,5 tot
3 miljoen Cambodjanen zijn
van de steden naar het platte
land gestuurd om daar in
De regering in Pnom Penh ver
wacht alle heil van de landbouw
coöperaties, en beschouwt de „pa
rasitaire" steden als bron van alle
kwaad.
In de coöperatie Leaj Bo wonen,
aldus de Joegoslavische journalist,
bijna 10.000 mensen, die allemaal
uit de nu verlaten stad Takeo ko
men. Alle leden van de coöperatie
worden als gelijken beschouwd, en
het geld is er afgeschaft. Tussen de
coöperaties vindt ruilhandel plaats
in verhoudingen die door de staat
zijn vastgesteld.
Gewaad
Ieder Cambodjaan krijgt van de
regering ieder jaar een zwart ge
waad, 312 kilo rijst en 6 kilo zout.
Rancic heeft de indruk gekregen
dat er géén voedseltekorten be
staan in Cambodja, wat in tegen
stelling zou zijn met het buurland
Vietnam. „Er is genoeg rijst en het
waterrijke land heeft een overvloed
aan vis. Het klimaat is zo gunstig
dat wat er ook geplant wordt
vrucht draagt en er zijn ruim groen
ten voorhanden", zo schrijft hij.
De Joegoslaaf verhaalt hoe bij een
groepsgesprek mannen en vrouwen
zich gescheiden tegenover elkaar
op de grond zetten. „Verder hadden
we nogal wat problemen meisjes
een glimlach te ontlokken voor de
foto". Bij een bezoek aan een
school vertelde de lerares dat ze de
vakken die ze gaf aardrijkskun
de en Khmer, de taal van Cambod
ja zelf nooit had geleerd, maar
dat de partij haar deze taak had
toevertrouwd.
Huisbezoeken mochten de journa
listen niet afleggen, „omdat nog
niet iedereen onder controle is ge
bracht". Overigens neemt Rancic
voor waar het verhaal van de revo
lutionaire regering aan dat „de
klassevijand" buiten spel is gezet.
Iedereen moet zich volgens hem
wel aanpassen en lid worden van
een coöperatie om aan voedsel te
komen. „Renegaten kunnen niet
bestaan zonder sympathisanten en
sympathisanten kunnen niet leven
zonder geld".
Waterwerken
De Joegoslaaf kwam vooral onder
de indruk van de waterwerken in
Cambodja, waarbij soms wel 20.000
mensen worden ingeschakeld. De
bezoekende journalisten kregen
zes dammen te zien die in het ont
wikkelingsbeleid van de Cambod
jaanse machthebbers een belang
rijke rol hebben. „Begrijpelijk,
want de voornaamste eis in het
land is dat de rijstopbrengsten zo
hoog mogelijk moeten worden". De
dammen worden aangelegd door
mobiele brigades die in noodwonin
gen wonen en naar elders worden
overgebracht, zodra het werk klaar
is. Onder de brigades ontdekten de
Joegoslavische journalisten voor
malige studenten en boeddhisti
sche monniken. Ook schoolkinde
ren werken mee aan de bouw. „Wij
hebben vaker kinderen gezien met
schoppen dan met schooltassen".
De Joegoslaaf meldt niets over de
werkomstandigheden, die volgens
andere berichten zo slecht zouden
zijn dat velen bezwijken. 80 pro
cent van de arbeiders zou te ziek
zijn om te werken.
Troosteloos
De Cambodjaanse hoofdstad
Pnom Penh biedt volgens Politika
op het ogenblik een troosteloze
aanblik. De nationale bank ligt nog
steeds in puin, de bibliotheek is een
meubelopslagplaats geworden, ter
wijl zwaluwen zich hebben genes
teld in het gesloten postkantoor. In
de eens 2 miljoen inwoners tellende
stad zouden er nu nog geen 20.000
over zijn. Op de voormalige markt
van de stad wordt nu kool ver
bouwd. terwijl de paar buitenlan
ders die nog in Pnom Penh zijn,
twee maal per week in een aparte
winkel hun inkopen kunnen doen;
tegen betaling in dollars.
Cambodja sluit zich vrijwel hele
maal van het buitenland af, omdat
het dat beschouwt als de belang
rijkste oorzaak van de onderont
wikkeling van het land, samen met
de vroeger uitdijende steden, waar
de élite en niet-produktieve ambte
naren woonden. De rode Khmers,
die nu in heel Cambodja aan de
macht zijn. begonnen in 1973 al
met het opzetten van coöperaties
in de toen door hen veroverde ge
bieden. Aanvankelijk kregen zij
weinig steun, wat veranderde toen
de door de Cambodjanen als god
heid vereerde prins Norodom Siha-
noek zich aan hun zijde schaarde.
De Rode Khmers traden zeer hard
op tegen de bevolking en de schat
tingen over het aantal slachtoffers
van de Cambodjaanse revolutie lo
pen uiteen van 100.000 tot 1 mil
joen. Zij zouden er vanuit gegaan
zijn, voor de opbouw van het land
genoeg te hebben aan 1 miljoen
Cambodjanen, die op de resten van
de oude samenleving een nieuwe
maatschappij zouden moeten
stichten.
Dat naar voorbeeld van het Ang-
korrijk, dat in de 13e eeuw een
grote bloei doormaakte. Deze be
schaving, die door de Thais werd
verwoest, steunde op de beheersing
van de rivieren in een gebied waar
de moessonregens kort en hevig
zijn.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG „De tijd van enorme
expansie in de geldmiddelen die de
universiteiten in de jaren zestig heb
ben doorgemaakt, is voorbij. Doel
matigheid in de besteding van die
middelen is daarom dringend ge
wenst." Dit heeft minister Pais van
onderwijs tegen een delegatie van
de Academische Raad gezegd In een
oriënterend gesprek over de her
structurering van het wetenschap
pelijk onderwijs.
Het maximaal haalbare op financi
eel gebied noemde de minister op
middellange termijn de nullijn. „Als
het beleid er onder die omstandighe
den toch op gericht is zoveel moge
lijk onderwij svragenden tot het we
tenschappelijk onderwijs toe te la
ten. dan heeft dat gevolgen voor de
duur van de studie, de verhouding
tussen het aantal studenten en do
centen en de tijd die aan weten
schappelijk onderzoek besteed
wordt," zo hield hij de Academische
Raad voor.
De minister onderschreef het stand
punt van de academische raad, dat
er momenteel nog onvoldoende
zicht is op de financiering van een
goed ingericht post-doctoraal on
derwijs. (Een van de voorwaarden
voor een verantwoorde verkorting
van de studieduur).
Hij erkende dat dit wellicht een van
de factoren is die de herprogramme-
ringsoperatie totnogtoe negatief
heeft beïnvloed, en zegde dan ook
op korte termijn meer duidelijkheid
op dit punt toe.
(ADVERTENTIE)
DEN HAAG (ANP) Minister
Tuijnman van verkeer en wa
terstaat heeft opdracht gege
ven een onderzoek te beginnen
naar een verbetering van de
instapmogelijkheden voor ge
handicapten en bejaarden in
trams. Hij heeft de wagonfa-
brik Uerdingen in Dilsseldorf
verzocht een model op ware
grootte te bouwen van het
voorste stuk van een tramwa
gen. Dit zal onder meer het
deel van de wagen moeten om
vatten, waar de passagiers in-
en uitstappen. Dat gedeelte
moet zo worden gemaakt, dat
het in- en uitstappen en het
naar een zitplaats gaan voor
gehandicapten en bejaarden
zo gemakkelijk mogelijk
'wordt, aldus het ministerie van
verkeer en waterstaat.
Wanneer het trammodel om
streeks juni klaar zal zijn,
wordt het opgesteld bij de
RET, het gemeentelijk ver
voerbedrijf in Rotterdam.
Daar zullen dan groepen ge
handicapten worden uitgeno
digd om de „instap" van het
trammodel te testen. Dit on
derzoek wordt uitgevoerd in
samenwerking met gehandi
captenorganisaties en revali-
datiedeskundigen.
Na de proeven wordt het mo
del zonodig nog verbeterd.
Tenslotte wil men tot trams
komen met een zo goed moge
lijke instapgelegenheid. Deze
kan dan worden toegepast in
de nieuwe trams, die Rotter
dam wil bestellen en naar ver
wachting in 1981 zullen gaan
rijden en vervolgens in alle Ne
derlandse trams van de jaren
tachtig en negentig.
Op 't duin dat Mesdag
beroemd panora- SCillpOSt ScheVCnillgCn
ma, verrijst straks 'n opmerkelijk appar
tementsgebouw. "Residentie Seinpost
Scheveningen". 70 Luxe appartementen,
die de indrukwekkende terugkeer van
Scheveningen treffend symboliseren.
Wat maakt 't wonen in dit plan zo bij
zonder? Een kombi-
natie van faktoren.
Zoals de sublieme lig
ging. Op de historische
duintop, pal aan de
branding en boule
vard. De gemakken van Den Haag vlak
bij. En.hartje 'herboren' Scheveningen.
Waar straks het gerestaureerde Kurhaus
zijn deuren heropent. Zelfs met een sfeer
vol casino. En waar tal van
accomodaties en faciliteiten
borg staan voor 'n bruisend
Scheveningen. 365 Dagen
per jaar!
Daar komt Residentie Sein
post Scheveningen. In 'n ver
rassende U-vorm, voor optimale
bezonning. Vanuit de apparte
menten heeft u als bewoner, schilder
achtig uitzicht op 't decor van zee, strand
en 't oude dorp. 's-Zomers schuift u de
cirkelvormige serre open en nodigt de
zon binnen. 's-Winters en 's-avonds is uw
serre een fascinerende uitkijkpost.
Maar er is méér, wat dit projekt tot de
keus van kieskeurige kopers maakt
MAKELAARS ADVISEURS O.G.
m
De fraaie futuristische vorm.
Het uitgebreide
monitor-
systeem. De beveiligde parkeergarage
met de wasplaats. De sfeervolle entree
en 't restaurant van Dikker Thijs, als
een oester tussen de armen van de resi
dentie.
70 Luxueuze 3, 4 en 5 kamer-appar
tementen met volop I
leefruimte: in grootte
variërend van 135 tot
171 m3! En alle aan
dacht voor 't detail.
De bouwspecificaties I
liegen er niet om.
Jawel, omringd zijn door het meest
komplete komfort. Door 'n individueel
woonklimaat. En met een eigen identiteit.
Dat ademt de sfeer van perfektie. Wie
Residentie Seinpost Scheveningen
als domicilie kiest, weet zich
verzekerd van bijzonder
woongerief. Prijzen vanaf
f400.000,- v.o.n. U wilt meer
weten over 's Werelds eerste
serre-appartementen aan zee?
Twee mogelijkheden:
u oriënteert zich in het informatiecen
trum, Groenmarkt 28, Den Haag. Daar
staat een schitterende modelserre, een
uitgebreide diapresentatie en nog veel
meer. Of u verzoekt eerst pm toezending
van de dokumentatie-map voor geïnteres
seerden. Hiervoor kunt u vragen naar de
heer Van Nooten.
Groenmarkt 28, Den Haag. Tel.: 070 - 648800.
tele a|
dozen
laakt
hier
uitla
.volst:
it ve:
gang
reau
iding
ak.
Warmt
Nica
atse
assist
?ndie
edroni
sctie
door G. Kruis'
DEN BOSCH Buiten het eigenlijk toch vrij beperkte wereldje van de beeldende kunst heeft de
naam Kees Maks van wiens werk tot 7 mei een expositie worden gehouden in het Noordbra
bants Museum nooit zo'n bekende klank gehad. Wat meer geïnteresseerden kenden hem
misschien als „de leerling van Breitner" en dat was dan nog hoofdzakelijk door dat befaamde
atelier dat de vader van Maks, een aannemer, op het Prins eiland voor beide schilders bouwde.
door R. N. Degens
ROTTERDAM De hal van de Rotterdamse Doelen heeft voor
bepaalde concerten een even voortreffelijke akoestiek als de
grote concertzaal.
C. J. Maks: 'Zomervreugde', olieverfschilderij, 167 bij 214 cm, 1910.
Maks en Breitner werden nogal eens
in een adem genoemd en dat kun je
je voorstellen als je het allervroegste
werk ziet. Maar de echte Maks komt
pas zo omstreeks 1910 tevoorschijn,
opvallend door zijn eigenlijk wat on-
nederlandse galante en feestelijke
motieven, elegante gezelschappen in
overschaduwde tuinen met door de
bomen sprankelend licht. En kleur,
veel sterke, gewaagde kleur. Dat was
zeker in het Nederland van toen, dat
nog niet eens aan het Franse impres
sionisme toe was, anders, apart, af
wijkend. dus niet goed Breitner's
schilderijen, die hier zeer gezien wa
ren, deden het helemaal niet. Over
de grenzen was deze grandioze schil
der van regen en sneeuw nauwelijks
bekend. Maar wat Maks betreft: ter
wijl in ons land de critici nog „paf
(staan) over de durf van deze jongen
schilder, die met een-en-al bloederig
rood zoo'n leelijk effect zocht" is hij
op een expositie van St. Lucas in
München en later in Bologna, de
enige die echt opvalt en waarover
uitgebreid geschreven wordt. Ook
zijn inzendingen voor de Parijse
Herfstsalon vonden een zeer gunstig
onthaal: in 1911 werd hij zelfs be
noemd tot societaire en dat is iets
wat bv zelfs Isaac Israels en Jan
Sluijters nooit is gelukt. Maks was
befaamd om zijn circus- en theater
schilderijen. Dat begon in de Eerste
Wereldoorlog. Toen bracht hij een
groot deel van zijn tijd schetsend
door in Carré. Maks verkocht niet
graag maar kon doorgaan omdat zijn
vrouw Cécile jarenlang in de haute
couture gewerkt heeft, tot 1966 toe.
Maks werd na de Tweede Wereldoor
log even vergeten. Maar hij was een
groot schilder, die de schoonheid
liefhad, wiens kunst oorspronkelijk
en vaak van grote kwaliteit was. Dat
kun je nooit helemaal wegmoffelen.
Dat komt onherroepelijk en in
artistieke crisisjaren zelfs nog wat
vlugger weer voor de dag.
Zo kwamen er, eind jaren zestig,
eerst wat aarzelend, weer exposities
van zijn werk, eerst bij Heuff, in
Wassenaar in het Dinghuis te Deur-
ne (waar ze langzamerhand al een
hele groep bijna vergeten kunste
naars gerehabiliteerd hebben, bij de
Kunsthandel Siau, de drijvende
kracht, voor de grote tentoonstelling
in het Rijksmuseum „Vincent van
Gogh" en het boek over Maks en nu
dan in Den Bosch. Werken van een
„echte schilder", een oeuvre zoals
zijn eerdere tegenstander prof. Dake
later schreef, „zonder theoretische
verlakkerij".
Vandaar dat het programma dat er
woensdagavond, in een van de con
certen van de serie hedendaagse mu
ziek, door het Rotterdams Phllhar-
monisch Orkest onder Edo de Waart
werd gegeven zo goed tot zijn recht
kwam. Het merendeel van de stuk
ken verlangde een kleine orkestbe
zetting en daarvoor lijkt deze hal wel
gebouwd te zijn. Plezierige bijkom
stigheid ls ook dat het publiek zelfs
tijdens het spelen kan gaan staan
waar het wil, en dat er geen rookver
bod is. Alles werkt dus mee om er
naar muziek te luisteren die ook be
vrijd is van al te starre tradities.
Daarvan waren er ditmaal voorbeel
den uit een bijna driekwart eeuw
bestrijkende periode van het Wes-
teuropese muziekscheppen.
Te beginnen met „Aus aller Welt
stammende" van de Poolse compo-
ADVERTENTIE
Etsdemonstratie in
Rembrandthuis
AMSTERDAM - Rembrandt is bij
velen meer bekend als schilder en
als tekenaar, dan als etser. Maar
juist hij heeft een unieke bijdrage
geleverd aan de etskunst, die zich in
de loop van de 16de eeuw begon te
ontwikkelen.
Bijna 300 prenten heeft Rembrandt
geëtst en zelf gedrukt hun
schoonheid is onbetwist maar ook
in technisch opzicht heeft Rem
brandt vele mogelijkheden onder
zocht en benut. Hij is het vooral, die
de etstechniek van een imitatie-gra
veerkunst maakte tot een zelfstan
dig medium met een eigen karakter.
Het Rembrandthuis, Jodenbree
straat 4-6 te Amsterdam bezit een
vrijwel volledige verzameling van
Rembrandt's etsen Een bezoek aan
dit museum biedt de unieke moge
lijkheid de prenten te zien in de
omgeving waar zij voor het grootste
deel ontstaan zijn. Om de bezoeker
een inzicht te geven in de techniek
van het etsen zal de bekende Am
sterdamse graficus Theo Beeren-
donk op zondagmiddag 26 maart
Dames blijken in de autohandel niet
altijd echte dames te zijn; soms 2ijn het
onbetrouwbare handelaren. Vandaar dat
je maar beter niet op de eerste de beste
advertentie kunt afgaan.
In „Shell helpt, deel 6" staat watje
verder nog moet doen om bij de aanschaf
van een tweedehands-auto de risiko's zo
klein mogelijk te houden.
dcdfi
is
.1
i< ijSK'Vw* twr
V - i
"4".C28'V
biedt aan SIMCA
°'fl- '71, ge-
-r^-TÓ7 l'°- 08-
1 f':
bi
Vg
installatie
r~j
„Straatmuzikan-
1635
een demonstratie geven in het Rem
brandthuis met aansluitend daarop
een rondleiding door het museum
Er zal dan ook aandacht besteed
worden aan de technische aspecten
van Rembrandt's etswerk. Het be
gint om twee uur. Deze demonstra
ties zullen overigens tot en met april
iedere laatste zondag van de maand
op dezelfde tijd gehouden worden.
Nog geen
boekje
ontvangen?
Vraag er even
naar op een
Shell station.
VW
m.st. ^5.000,
pr. bnd., goud metallic, 4
drs., zeer mooie auto, 3150
Te lef .010-26619, C28
T.k. CITROËN 2CV 6,
9? 2*
31-6-
Deze dame verwisselt kennelijk razendsnel van auto - de advertenties
verschenen steeds een dag na elkaar. Bij onderzoek bleek zich achter de
„dame" een niet erg betrouwbare handelaar te verschuilen. Meer informatie
vindt u in „Shellhelpt,deel6'.'
nist Zygmunt Krauze, die in 1973 op
het idee kwam vier Poolse volkslie
deren door een ensemble van tien
strijkinstrumenten te laten spelen,
maar dan zo, dat elke melodie steeds
door elke instrumentalist in een zelf
gekozen tempo wordt gespeeld. Een
dirigent om de zaak in het gareel te
houden is er niet bij nodig. Het resul
taat kan bij toeval boeiend zijn.
maar zover kwam het bij deze uit
voering niet.
Historisch gezien wèl interessant is
de bewerking die Strawinsky in 1917
in één nacht maakte van het Russi
sche Wolgalied. Een bewerking die
het officiële Russische volkslied
moest vervangen bij een gala-voor
stelling van het Russische ballet van
DJagilev in Rome. kort na het uitbre
ken van de Russische revolutie. Een
gelegenheidswerkje voor blazers en
slagwerk waarin nauwelijks de hand
van de grote meester te herkennen
valt.
Dit wel zeer in tegenstelling tot de
befaamde „Symphonie of wind in
struments" die hij drie jaar daarna
(voor bijna dezelfde Instrumentale
bezetting) schreef ter nagedachtenis
aan de in 1918 overleden Franse
componist Claude Debussy. Een wat
bitse, stugge muziek, die niets met
Debussy's klankidioom te maken
heeft, maar die wel een meesterlijke
„hommage" is aan de eigenzinnige
artistieke oprechtheid van de grote
„musicien francais".
Van de ene „hommage" naar de an
dere: Ton de Leeuws in 1963 gecom
poneerde eerbetoon aan Strawinsky
(die toen nog springlevend was) in
een werk dat hij ook „Symphonies of
wind instruments" noemde en waar
in hij een kort citaat uit Strawins-
ky's gelijknamige compositie ver
werkte Een zeer intelligent, voort
reffelijk klinkend stuk voor blazers,
opgebouwd uit steeds anders „ge
kleurde" klankvlakken, bondig en
boeiend, en In overeenstemming
daarmee tot klinken gebracht onder
Edo de Waart. Die trouwens de twee
werken van Strawinsky met een
maximum aan muzikale spanning
had doen uitvoeren.
Met de balletmuziek „Le boeuf sur le
tolt" was het tot slot relaxen gebla
zen en gestreken. Darius Mllhaud
schopte in 1919 met deze wat balda
dige music-hall-muzlek. vol nieuwe
harmonische en ritmische gedurfd
heden, massa's serieuze muzieklief
hebbers tegen de schenen Nu be
hoort het tot de karakteristieke
voorbeelden van de soort muziek
waarmee Jonge Franse componisten
aan het begin van deze eeuw zich
tegen de traditie keerden
Het was, mede dank zij de pittige
uitvoering, in deze Rotterdamse mu
ziekhal als uitsmijter precies op zijn
plaats.
