Ingrijpen bij gijzelingen op
de rand van de rechtsorde
I
tekening van een lezer
\Trouw commentaar
Wat kan een staat zich nog veroorloven en wat niet?
\i
VERDER
Nuchter
Particuliere
personen
Even zonniger
'Jacht op meerkoeten zinloos'
Trekpaarden
TERDAG 18 MAART 1978
BINNENLAND
Trouw/Kwartet 5
De ophanden zijnde Statenverkie
zingen zijn zo langzamerhand een
duchtig woordje mee gaan spreken
in op zich kwalijke zaken als de
koopsompolissen en de affaire Lub
bers. Er worden open brieven ge
schreven, er vallen harde verwijten
met als einduitkomst dat de heren
politici het elkaar nu kwalijk nemen
het politieke geheel in opspraak te
hebben gebracht.
Enige nuchterheid niet in de laatste
plaats in het belang van het politie
ke bedrijf zelf, is echter wel op zijn
plaats. Want laten we wel wezen:
wat is er in feite aan de hand. Een
beperkt aantal Kamerleden heeft
zich in het bezit gesteld van een
koopsompolis. Vastgesteld moet
nog worden of zij dit op onoirbare
wijze hebben gedaan, namelijk vlak
voordat de wetgever (die zij zelf
mede zijn) daaraan een einde zou
maken. Voor de affaire Lubbers
geldt dat hij zelf inmiddels heeft
toegegeven een fout te hebben ge
maakt. Onze mening daarover ga
ven wij reeds eerder.
Welnu, op basis van die het zij
nogmaals herhaald op zich kwa
lijke feiten heeft zich een klimaat
ontwikkeld alsof de politieke
ambtsdragers in ons land plotseling
niet meer zuiver op de graad zou
den zijn. Dat is natuurlijk onzin.
Het bizarre is echter wel dat uitge
rekend de politici elkaar dit aanpra
ten. Je zou toch mogen verwachten
dat juist zij wat beter hun best
zouden doen om het politieke vak
hoog te houden. Maar nee. Het is
allemaal even ongelukkig wat het
publiek voorgeschoteld krijgt. Van
Agt die suggereert dat koopsompo
lishouders ook wel buiten het CDA
te vinden zijn. Den Uyl die Lubbers
een verstrengeling van belangen
verwijt. Aantjes die aan alle kanten
terugmept. En dan ook nog een
CDA-er die velige regels voor poli
tici vraagt. Alsof het bij dit soort
zaken voor de veiligheid van politici
gaat.
Als regels daartoe kunnen bijdra
gen is dat pure winst; zo bezien is
het verlangen van het CDA nog niet
zo gek.
Het gaat eruiteindelijk om dat de
publieke ambtsdragers van binne
nuit de benodigde integriteit kun
nen opbrengen. Dat in ons land het
tegendeel het geval is, is behoudens
genoemde uitzonderingen nog niet
bewezen.
Laten we dat toch gewoon nuchter
vaststellen.
Tussen minister De Koning (ont
wikkelingssamenwerking) en de
ationale commissie voorlichting
en bewustwording ontwikkelingssa-
enwerking (NCO) is een geschil
ntstaan. De minister heeft een
aantal bewustwordingsprojecten die
door deze commissie worden ge
steund, afgewezen. Voor deze pro
jecten zal derhalve geen subsidie
(zeven ton) worden verstrekt.
Het is begrijpelijk dat deze commis
sie deze afwijzing als een ernstige
teleurstelling ervaart.
Verrassend is het te horen dat een
aantal ambtenaren van de voorlich
tingsdienst van de minister met deze
beslissing van hun baas weinig inge-
nomen zijn en het nodig vinden hun
afwijkende mening publiekelijk via
een telegram bekend te maken.
Blijkbaar voelen ze dat zelf ook wel
aan, want ter toelichting hebben de
voorlichtingsambtenaren er bij ver
teld deze actie te voeren als particu
liere personen.
Nu mag een ambtenaar natuurlijk
best een eigen mening hebben maar
of hij die nu op deze manier naar
buiten moet brengen, lijkt ons dis
cutabel.
En of de minister erg blij zal zijn
met het telegram van zijn voorlich
tingsambtenaren, valt ook nog te
bezien.
door Willem Breedveld
DEN HAAG Twee gijzelings
acties, twee keer een beëindi
ging op gewelddadige wijze en
beide keren een op het eerste
gezicht totaal verschillende vi
sie van twee opeenvolgende
premiers; Den Uyl sprak op 11
juni 1977 kort na de geweldda
dige beëindiging van de gijze
lingsactie bij Dè Punt van een
nederlaag. Negen maanden la
ter eveneens na een militaire
ingreep stelde premier Van Agt
vast dat van een nederlaag niet
kon worden gesproken.
Probeer deze legpuzzel maar eens te
leggen, tenminste als je niet af wilt
gaan op de oppervlakkige prietpraat
van zelfs enkele Kamerleden, name
lijk dat Van Agt 'dan toch maar
korte metten maakt met het Moluk
se gespuis'. Om van de opmerkingen
in het linkse kamp, dat dit het CDA
zeker vier zetels zal schelen bij de
statenverkiezingen, maar te zwijgen
De vraag waarom het hier vooral
gaat is natuurlijk in hoeverre het ene
gewelddadige optreden van het an
dere verschilt en wel zodanig dat de
ene militaire ingreep wel en de ander
niet als een nederlaag kan worden
gezien. Sleutels voor de beantwoor
ding van deze vraag ligt grotendeels
in de opvattingen die men heeft over
onze rechtsorde, onze rechtsstaat of
hoe men dat ook maar noemen wilt.
Wat kan een staat, een regering zich
nog wel veroorloven en wat niet?
Waar liggen de grenzen van de
machtsuitoefening? Kenmerkend
voor de rechtsstaat is, dat de over
heid of de staat zelf ook gebonden is
aan regels die zij aan haar burgers,
haar onderdanen stelt. Willekeurig
optreden, of willekeurig macht uit
oefenen is er dus niet bij. Wat dat
ii
Den Uyl vorig jaar juni: 'een nederlag
Van Agt deze week: 'geen reden om van een
nederlaag te spreken
Vorig jaar juni: militairen in actie tegen de gekaapte trein bij De Punt.
Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw, jury pofitieke prent, Postbus 859. Amsterdam. Naam en adres
aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon.
WASHINGTON: DANKE SEHR, HELMUT
betreft spreekt het bekende hand
boek van het Nederlandse staats
recht van Van der Pot/Donner duide
lijke taal: De staatsmacht is ambte
lijke macht, die overeenkomstig een
bepaalde opdracht en naar vaste re
gels moet worden uitgeoefend. De
staat mag niet zover gaan als zijn
macht reikt, maar zover als zijn be
voegdheid reikt en hij behoort dan
ook niet meer macht te hebben dan
met die bevoegdheid overeenkomt
(bladzijde 154, 9e druk).
Bevoegdheden
Het gaat dus in het concrete geval
van de gijzelingsacties vooral om de
bevoegdheden die de regering heeft
om in te grijpen. Volgens geldend
recht zijn die vooral gebaseerd op
het wetboek van strafvordering. De
overheid heeft de bevoegdheid per
sonen tegen wie een ernstig vermoe
den bestaat dat zij een misdrijf, een
strafbaar feit begaan, aan te houden
voor berechting. Krachtens allerlei
bijstandsregelingen kan zij bij het
vervullen van deze taak ook de hulp
van het leger inroepen, bijvoorbeeld
als de aanhouding zoals in het geval
van de gijzelingsacties ernstige pro
blemen oplevert. De inbreuk op de
rechtsorde moet teniet worden
gedaan.
Meer toegespits luidt de vraag ver
volgens: hoever mag de overheid
daarbij gaan? Mag zij zelf strafbare
feiten begaan, bijvoorbeeld door
zich van dezelfde middelen te bedie
nen als de terroristen? Een veel ge
hoorde suggestie tijdens gijzelings
acties is wel: de regering moet ge
woon een paar Molukkers oppak
ken, vervolgens de terroristen som
meren de gegijzelden los te laten op
straffe van een regelrechte executie
van de opgepakte Molukkers. Een
verwerpelijke suggestie. Een rechts
orde mag zich niet rechteloos gedra
gen, om de eenvoudige reden dat hij
dan geen rechtsorde meer is.
Het is tegen die achtergrond dat ex-
premier Den Uyl destijds sprak van
een nederlaag. De weg van overre
ding was mislukt. Er moest geweld
dadig worden ingegrepen op het
randje van en wellicht zelfs tegen de
regels van de rechtsorde in.
Hoe twijfelachtig de situatie was
blijkt wel uit de vragen die zijn
blijven liggen. Hadden bijvoorbeeld
de mariniers opdracht degenen die
de gijzeling uitvoeren meteen dood
te schieten of niet? Het antwoord op
deze vraag was weliswaar ontken
nend, maar de omstandigheden
waaronder de operatie zich voltrok
laat toch ruimte voor twijfel. Of
anders gezegd: de overheid heeft
zichzelf wellicht schuldig gemaakt
aan het strafbare feit van een
prompte executie van verdachten.
De situatie bij de laatste gijzeling in
het Provinciehuis in Assen, was wat
dit betreft een andere. Zeker er is
gewelddaig ingegrepen. Die actie
was echter vooral gericht op de aan
houding van de bezetters. Alle ge
bruikte geweld liet de bezetters de
ruimte zich over te geven en daar
van hebben zij ook gebruik ge
maakt, ondanks de macabere naam
„zelfmoordcommando" die zij voor
hun groep hadden bedacht.
Argumentatie
Van Agt kon dus met recht consta
teren dat er dit keer geen reden was
van een nederlaag te spreken. Tege
lijkertijd moet echter worden vast
gesteld dat de argumentatie die hij
daarvoor gebruikte een andere was.
namelijk dat er „geen echt contact
is geweest" met de bezetters „en dus
geen begin van een ontmoeting.
Men wees absoluut alle voorstellen
definitief af in barsheid, vastbeslo
tenheid en in een bewustzijnsver
nauwing." Alsof dat de overwegin
gen zijn die een overheid ertoe mo
gen doen besluiten de eigen rechts
regels naast zich neer te leggen.
Rest de vraag in hoeverre een demo
cratische rechtsorde zich tegen ter
reuracties kan beschermen als de
overheid gedwongen is zich aan de
eigen spelregels te houden. Zonder
hier uitvoerig op in te gaan (daar
voor is de problematiek te omvang
rijk) deze nogal deprimerende con
statering: een rechtsorde mist in
zijn algemeenheid de middelen zich
doeltreffend tegen terreur te wape
nen. Dezelfde premier Van Agt ver
woordde dit op een persconferentie
op 23 mei 1977 heel indringend: .Als
je zoiets (de gijzelingsactie -W.B.)
wilt voorkomen, wilt uitsluiten, dan
moet je een reeks maatregelen ne
men die de rechtsstaat om zeep
brengen". Wat de premier hier zei
over het voorkomen van acties geldt
natuurlijk ook voor de beëindiging
ervan.
Draagt de ovérheid het zwaard dan
inderdaad tevergeefs? Het ant
woord hangt sterk af van de waarde
die men toekent aan de rechtsstaat.
Hangt ook af van de mate waarin
een bepaald land met terreur wordt
geconfronteerd. Tekenend in dit
verband waren de reacties van het
buitenland na de gewelddadige
beëindiging van de gijzelingsactie in
juni van het vorig jaar. Hartelijke
instemming in Duitsland en Israël.
De rechtsstaat
Een grote Israëlische krant stelde
tevreden vast dat Nederland op z'n
Israëlisch tewerk was gegaan Er
was zelfs kritiek op het feit dat de
regering daarmee twintig dagen had
gewacht. Teleurstelling daarente
gen klonk door in Engelse en Franse
bladen. Conor Cruise O'Brien, tot
voor kort labour-minister van het
Ierse kabinet, een land dat als geen
ander gebukt gaat onder terreurac
ties, verzuchtte vorige jaar in het
tijdschrift Encounter: „Het is te be
grijpen dat sommige mensen ervan
dromen de geweldsspiraal te door
breken met spectaculaire schietpar
tijen, zoals sommige politiechefs
van enkele Amerikaanse steden wei
eens gedacht hebben. Maar deze
methoden dragen vanwege de effec
ten op de omstanders eerder bij tot
een vermeerdering dan tot een ver
mindering van de terreur Er is in
feite geen enkele zekere manier om
terreur te beëindigen."
Dilemma
De beëindiging van de gijzelingsac
tie in het provinciehuis te Assen is
goed afgelopen. Het had echter ook
een bloedbad kunnen worden. Er is
met andere woorden geen enkele
reden de ene methode te verkiezen
boven de andere. Iedere keer weer
zal er sprake zijn van het afschuwe
lijke dilemma wat binnen een
rechtsstaat wel en niet kan. Niet
zonder reden publiceerde het Engel
se blad „The Economist" vorig jaar
een cynische voorpagina: een schril
le tekening van een terrorist met als
ondertiteling: hij zal ons volgen tot
het eind van onze dagen.
HET WEER door Hans de Jong
Weerrapporten
Het weer zal dit weekeinde steeds
beter in vorm komen. De zon krijgt
er voortdurend meer zin in, maar het
is wel zo, dat er van echt lenteweer
nog geen sprake kan zijn. Daarvoor
Is de luchtsoort waarin we verkeren,
veel te koud. Maar na een nacht en
vroege ochtend met lichte vorst je
kunt het ook zware nachtvorst noe
men met temperatuur tot op één
twee meter hoogte onder nul zal
het op een luw plekje best uit te
houden zijn en onze geslonken voor
raad vitaminen kunnen weer worden
aangevuld. En dit is dan de verdien
ste van een rug van hoge druk die
ach gisteren boven de Britse eilan
den op hartverwarmende wijze op
bouwde, maar die natuurlijk niet het
eeuwige leven heeft. Vandaar dat er
later op zondag alweer bewolking zal
opkomen van nieuwe oceaanstorin-
gen, die daarvoor eerst Schotland en
Ierland aandoen, om vervolgens met
de noordwest-zuidoost gerichte
hoogtestroming onze kant op te
komen.
Nog even een opmerking over het
weer van vandaag. Nu niet helemaal
hodel-de-bodel worden, wanneer er
in de vroege ochtenduren geen vuil
tje aan de lucht mocht zijn en dus
alleen maar blauwDe boven
lucht is nog koud en er zal ongetwij-
geld bij het klimmen van de zon nog
wel weer eens een hagel- of een
sneeuwbui tot stand komen met
name in de kustgebieden. Maar het
weertype is af buiend zoals gezegd:
er is uitzicht op een rustpuntje in
het deze maand zo wisselvallige
weergebeuren. Want kijkt u nou
eens naar het noordoosten: in Dene
marken gisteren hier en daar een
sneeuwstorm bij minus zes graden
Celsius in noord-Jutland, minus ne
gen graden in Stockholm, minus
dertien in Helsinki en wat te zeggen
van de minus vijfendertig graden
van het noord-Finse Sodankyla en
het noord-Zweedse Stensele. Een
ander station in noord-Zweden
bracht het zelfs tot minus zevenen
dertig graden, je zou zweren, dat het
nog januari of februari was
Toen ik in de rubriek van gisteren
het stuk over de zware sneeuwval in
Nederland onder ogen kreeg, heb ik
naar m'n hoofd gegrepen. Dat was
zo onlogisch ingeklemd tussen an
dere onderwerpen, dat het volko
men onbegrijpelijk was geworden.
Vandaar hier nog even het hele ver
haal: via mijn vader kende ik het
verhaal van mijn grootvader die
beurtschipper is geweest, dat hij
eens op 16 maart door zo een zware
sneeuwstorm was overvallen, dat hij
zijn schip ergens bij Terhorne in
Friesland (niet ver van Sneek)
moest laten liggen. Dit gebeurde in
het jaar 1888, waarin pas op 1 april
het eerste kievitsei werd geraapt.
Op die bewuste 16e maart sneeuwde
de trein bij Peperga (tussen Heeren
veen en Steenwijk) in, kwamen er op
Ameland sneeuwduinen tot twee
meter hoogte te liggen en raakte dit
eiland een week geïsoleerd. Domela
Nieuwenhuis sneeuwde in, waardoor
hij zijn toespraak met het oog op de
Tweede Kamer-verkiezingen (hij
was kandidaat) niet kon afdraaien
in Ureterp. Hij overnachtte toen in
Gorredijk bij de grootouders van
schoolmeester Jan Eisenga, die in
de laatste oorlog door de Duitsers is
gefusilleerd.
Een depressie, die ten zuiden van
Ierland naar het zuidelijk deel van
de Noordzee trok, was de grote boos
doener. Onder Scandinavië lag toen
een hogedrukgebied met volkomen
winsterse structuur. In de Randsta
ten vroor het twintig tot vijfentwin
tig graden, in noordoost-Nederland
acht graden bij een felle oostenwind.
In die maart tekende Leeuwarden
acht graden vorst- enzeven ijsda
gen aan (ter vergelijking:maart 1845
respectievelijk drieëntwintig en vijf
tien, maar dat was de uitloop van
een zeer strenge winter). De meteoro
logische winter van 1888 was niet zo
uitzonderlijk, al was februari gemid
deld drieëneenhalve graad te koud
met in Utrecht negen ijsdagen en
een uiterste van minus 12.2 graad
Celsius, in de erop volgende maart
zelfs nog -12.3 graad Celsius.
zonnige perioden
s\
Amsterdam
hagelbui
4
De Bilt
sneeuwbui
3
Deelen
sneeuwbui
3
Eelde
sneeuwbui
3
Eindhoven
regenbui
5
Den Helder
zwaar bew
4
Rotterdam
sneeuwbui
4
Twente
sneeuwbui
3
Vlisslngen
regenbui
5
Zd. Limburg
sneeuw
4
Aberdeen
sneeuwbui
2
Athene
onbewolkt
17
Barcelona
licht bew
14
Berlijn
sneeuwbui
3
Bordeaux
regenbui
9
Brussel
zwaar bew
5
Frankfort
licht bew.
8
Geneve
zwaar bew
7
Innsbruck
zwaar bew.
9
Kiagenfurt
half bew
8
Lissabon
half bew
13
Locarno
licht bew
13
Londen
sneeuwbui
Luxemburg
half bew.
5
Madrid
zwaar bew.
10
Malaga
licht bew
16
Mallorca
half bew
14
MUnchen
zwaar bew.
5
Nice
zwaar bew.
14
Parijs
regenbui
7
Rome
zwaar bew.
14
Spilt
regen
sneeuw
8
Stockholm
-7
Wenen
half bew
11
Zürlch
sneeuwbui
2
Casa Bianca
geheel bew.
16
Istanbul
half bew
14
Tunis
onbewolkt
20
HOOGWATER zondag 19 maart Vlisslngen
10.09-22.40. Haringvlietslutzen 10.14-23 05. Rot
terdam 12.15- - -. Scheveningen 11.20- Ijmui
den 12 12- Den Helder 2 20-14 51. Harlingen
5 07 17 29, Delfzijl 7 11-19 43
HOOOWATER maandag 20 maart, Vlisslngen
11 20-23 45. HaringvlteUluizen 11 28- Rotter
dam 0 52 13.27, Scheveningen 0 11-12.41. IJmui
den 0 57-13 23. Den Helder3 45-18 13, Harlingen
6.30-18 45. Delfzijl 8 40-21 05
De Stichting Kritisch Faunabe
heer in Schoorl is uiterst veront
rust over het plan van de dienst
faunabeheer van het ministerie
van landbouw om het meerkoe
tenbestand in het waterschap van
de Hoekse Waard langs de Bin
nenmaas terug te brengen. Het
waterschap Die groote Waard
wordt geadviseerd de meerkoeten
af te schieten, omdat men bang is
dat de vogels het oeverriet be
schadigen. De Stichting Kritisch
Faunabeheer beschouwt de jacht
op meerkoeten als zinloos en ver
werpelijk. De natuurbeschermers
zijn verontwaardigd, omdat vol
gens hen een dergelijke beschadi
ging door meerkoeten nooit we
tenschappelijk is vastgesteld.
Daarbij stelt de stichting dat de
jachtkosten hoger zullen uitval
len dan die van eventueel veroor
zaakte schade aan heet oeverriet.
De stichting vindt het prijzens
waardig dat het Waterschap door
het inplanten van Jong riet de
oevers van de Binnenmaas weer
een beter aanzicht wil geven,
maar zegt dat niet vergeten mag
worden dat de oorzaak van het
wegkwijnen van het riet eerder
gezocht moet worden bij het po
pulairder worden van de water
sportrecreatie en niet bij de meer
koeten.
„Door goede informatie te ver
strekken aan botenbezitters en
oeverrecreanten kan in ieder ge
val voorkomen worden dat het
waterschap jaarlijks opnieuw riet
moet planten. Verbazingwekkend
is dat de dienst Faunabeheer het
waterschap adviseerde de meer
koeten af te schieten. Men zag
toch wel verlangen dat zij hun
adviezen baseren op wetenschap
pelijke gegevens en objectieve
waarnemingen en niet op opmer
kingen van een aantal omwonen
den aan het water, waar de meer
koeten vertoeven. De werkelijk
heid blijkt namelijk anders te
zijn. De dienst Faunabeheer
houdt ruimschoots rekening met
de belangen van de jager en geeft
deze ook de mogelijkheid tot
schieten na de sluiting van het
officiële jachtseizoen", aldus de
stichting.
In ons land is 's-winters de meer-
koetendichthied per oppervalkte-
eenheid het grootst van alle lan
den van Europa. De vogels komen
veelal uit Noord- en Oost-Europa
en vinden hier een geschikt kli
maat in de winter. De enkele hon
derdtallen meerkoeten die zich
langs de oevers van de Binnen
maas nestelen, zijn voornamelijk
van een populatie die zomers tot
ontwikkeling komt in Noord- en
Oost-Europa.
De koninklijke vereniging „Het
Nederlands trekpaard" en de ko
ninklijke maatschappij „Het Bel
gische trekpaard" hebben een
overeenkomst gesloten ter weder
zijdse erkenning van beide stam
boeken. Dank zij deze overeen
komst is nu de mogelijkheid ge
opend tot uitwisseling van gere
gistreerd fokmateriaal. Boven
dien kunnen over en weer de fok
kers met hun paarden op gelij
kwaardige basis deelnemen aan
keuringen en tentoonstellingen In
beide landen.
Uit het jaarverslag van de Neder
landse vereniging blijkt dat van
de sinds 1961 In ons land inge
voerde Halflinger paarden (uit
het stamland Tirol nu bijna 5200.
in het Nederlandse stamboek zijn
ingeschreven en ongeveer 1850
Half lingers in het keurs tamboek
In een afzonderlijke regeling zijn
ruim 1050 Halfo Arabe s in het
stamboek geregistreerd, waarvan
er 150 in het keurstamboek zijn
opgenomen.
