De overheid heeft van mij een
ingehoorzame politieman gemaakt'
'Twente dag
in dag uit'
Maritiem '78 in mei van start
Dienst Luchtvaart
van Rijkspolitie
bestaat 25 jaar
Over industriebaronnen
en roggebindsters
Westeinde: actie tegen verpaupering
us 17 MAART 1978
TROUW/KWARTET H15
i/erste Gerritsen: Controle op Schiphol moet wettelijke basis krijgen
HPHOL (ANP) Op het
lerplatform op Schiphol
it, ver van het gebeuren
de pieren, een Boeing 747
de Duitse luchtvaart-
itschappij Lufthansa. Het
ttuig wordt gereed ge-
ikt voor een non-stop
iht naar Los Angeles. Een
itige bedreiging die in
nkfort tegen deze vlucht is
it heeft tot gevolg dat er
kordon Rijkspolitiemen-
van de Dienst Luchtvaart
het toestel wordt gelegd,
bekende tafereel van
tservoertuigen, karabij-
en kogelvrije vesten is
uit de pieren van het stati-
gebouw niet te zien.
meer het vliegtuig na een ui-
iintensieve controle van passa-
5, bagage en vracht Schiphol
verlaten, speuren twee heli-
ters van de Rijkspolitie de ge-
omgeving van de luchthaven
)p de randwegen en op de rijks-
staan auto's met rechercheurs,
een andere dan de gebrulkelij-
uitvliegprocedure koerst de
tse luchtreus uiteindelijk naar
verre bestemming. Bijna nie-
id op de luchthaven, behalve de
et betrokkenen, heeft iets van
jperatie gemerkt.
beveiliging van de burgerlucht-
rt is een taak, die 25 jaar gele
toen het korps Rijkspolitie
nst Luchtvaart werd opgericht,
totaal andere inhoud had dan
nwoordig. Het korps Rijkspoli-
Dienst Luchtvaart vierde dezer
het 25-jarig bestaan. Op 1
1953 werd bij besluit van de
unalige minister van justitie in-
eld: de Dienst Luchtvaart van
korps Rijkspolitie.
onderzoek, ingesteld door de
commandant van dit korps,
W. F. de Beaufort, had aan-
aond dat het politionele toe-
t op de burgerluchtvaartterrei-
in Nederland nauwelijks func-
eerde. De Dienst Luchtvaart-
mi met een klein groepje men-
op Schiphol en een kleine post
luchthaven Eelde in Gronin-
De huidige commandant van
Dienst, overste E. E. Gerritsen,
it de verantwoordelijkheid over
soneelsleden in vaste dienst,
continue bijstand van 120 rijk-
Itiemensen van andere korpsen
lzelJeen eveneens continue bijstand
itweehonderd man van de parti-
iere bewakingsdienst Hooge-
im. De sterke uitbreiding van
>ersoneel dateert van de laat-
aren. Dit mede vanwege een
el de belangrijkste taken van de
nst: het voorkomen van terreur-
en gericht tegen de burger-
itvaart.
Een helicopter van de Dienst Luchtvaart van de Rijkspolitie.
In die jaren had de dienst ook veel
werk aan ongevallen met Neder
landse verkeersvliegtuigen. Een ac
tie die velen de Dienst Luchtvaart
niet in dank hebben afgenomen
was het in opdracht van de rege
ring uitschakelen van het REM-
eiland. Daartegenover stonden in
die dagen de verhalen van het op
lossen van goud- en diamantdief
stallen uit vliegtuigzendingen.
Kapingen
erk gewijzigd
werkzaamheden van de Dienst
ihtvaart zijn in de 25 jaar van
bestaan nogal gewijzigd. Naast
dagelijks werk van diefstallen,
kken, het behandelen van
^giften en dergelijke zijn de gro-
Lfcaken van karakter veranderd,
had de dienst in de jaren '65-'66
handen vol aan wapensmokkel
luit Nederland naar Afrikaanse
ten, die onafhankelijkheidsoor-
en voerden. Veel van deze illega-
iraktijken vonden plaats vanaf
vliegvelden Beek in Limburg en
Rotterdamse luchthaven Zes-
nhoven. Deze activiteiten leid-
itot de vestiging van vaste pos-
op deze vliegvelden.
Op 6 september 1970, een zonnige
zondag, kreeg Schiphol voor het
eerst te maken met terreuracties.
Op die dag werden een vliegtuig
van de Israëlische luchtvaartmaat
schappij El Al en een toestel van de
Amerikaanse luchtvaartmaat
schappij PAN AM kort na elkaar
gekaapt. De kapers waren op
Schiphol aan boord gekomen.
Overste Gerritsen: „De uitspraak
van dr George Habasj dat de lucht
vaart de achillespees is van de wes
terse kapitalistische samenleving,
is een feit dat blijft staan." Hij is
dan ook niet bepaald optimistisch
over de toekomst.
Hij gelooft niet dat vliegtuigkapin
gen of aanslagen tegen de burger
luchtvaart tot het verleden beho
ren. „Hebben we niet te maken met
politieke terroristen, dan zullen het
criminelen zijn of geestelijk ge
stoorden, die via deze acties in het
nieuws komen. Het ls een dreiging
op lange termijn."
Afdoende beveiligen, het voorko
men van dit soort aanslagen, is
volgens overste Gerritsen moge
lijk, maar alleen met zoals hij het
noemt: verschrikkelijk veel geld,
inspanning en een goede internati
onale samenwerking. Met nadruk
stelt de overste dat deze internatio
nale samenwerking beslist onvol
doende is.
„Nederland is heel direct betrok
ken geweest bij drie kapingen: de
kaping van de KLM-Boeing 747
Mississippi, de KLM DC-9, de Ma
drid en de kaping van een VC-10
van British Airways, .die op Schip
hol in brand werd gestoken. Geble
ken is dat zich onder de kapers van
de Mississippi en de Madrid één en
dezelfde figuur bevond."
„Inmiddels zijn de kapers van de
VC-10 onder dwang van een andere
terreuractie door de Nederlandse
overheid vrijgelaten. De overval
lers van de Japanse ambassade zijn
ook op vrije voeten. Ook de Japan
se regering heeft kort geleden weer
aan terreur toegegeven. Politieke
samenwerking is noodzakelijk om
deze vorm van terreur niet meer
lonend te maken," aldus de
overste.
Niet-beveiligen
Zijn kritiek richt zich ook op de
wijze van beveiligen, liever gezegd
van het niet-beveiligen, zoals bij
voorbeeld in Spanje voorkomt. De
heer Gerritsen vindt het een onbe
grijpelijke zaak dat er internatio
naal niet wordt aangedrongen op
een betere bescherming van de
Spaanse vliegvelden, waar de auto
riteiten nauwelijks gehoord lijken
te hebben van controle van passa
giers en bagage.
Kritiek op de Nederlandse over
heid wat dat betreft heeft comman
dant Gerritsen niet meer. „Na het
drama in München in 1972 is men
gaan werken aan de opbouw van
een anti-terreur-organisatie. Ook
voor de Nederlandse regering heeft
gegolden dat men door schade en
schande wijs moest worden. Maar
nu zijn de politionele, de militaire
en de informatiediensten goed op
elkaar ingespeeld."
Ten aanzien van de sterkte en uit
rusting van zijn dienst is overste
Gerritsen tevreden. Hij stelt dat nu
een behoorlijk stuk preventie kan
worden geleverd. Van Schiphol ver
trekt geen enkel vliegtuig meer
zonder dat een controle van passa
giers en bagage aan dat vertrek
voorafgegaan is.
Hoewel na de kapingen op 6 sep
tember 1970 geen kapingen meer
vanaf Schiphol zijn uitgevoerd, is
overste Gerritsen niet optimis
tisch. „Nederland is nog net zo ln
de picture als andere Europese lan
den," stelt hij. En tegen de achter
grond van die dreiging verlangt de
heer Gerritsen van de Nederlandse
overheid een wettelijke regeling
voor het preventieve werk dat zijn
mensen dagelijks verrichten.
„Mijn dienst controleert nu negen
miljoen passagiers per jaar. De wet
staat dat eigenlijk niet toe. Er zijn
vreemde juridische oplossingen ge
vonden om passagiers en lucht
vaartmaatschappijen die zich niet
aan controles willen onderwerpen,
daartoe toch te dwingen. De over
heid heeft van mij, door de wetten
niet aan te passen, in feite een
ongehoorzame politieman ge
maakt."
Op de vraag of zijn wensen niet
leiden tot een politiestaat, ant
woordt de overste: „Ik ken geen
land ter wereld waar de politiestaat
is ontstaan door de politie zelf. De
angst voor de centrale politie lijkt
mij, zeker in ons land, niet reëel.
Als politieman ben ik een verleng
stuk van de overheid, dat maakt
mij verder machteloos."
Drugs
Overste E. E. Gerritsen'
Een ander terrein waarop de Dienst
Luchtvaart nu actief is betreft de
bestrijding van de handel in verdo
vende middelen. Ook daar had men
bij de oprichting van het corps
nooit aan gedacht. Eind 1966 werd,
op wat nu het oude Schiphol wordt
genoemd, zes kilogram hasjiesj on
derschept. Voor die tijd een gigan
tische hoeveelheid. Met de op
komst van het drug-probleem in
Amsterdam steeg het aantal aan
houdingen op Schiphol in verband
met smokkel van verdovende mid
delen en steeg ook het aantal on
derschepte kilo's in een hoog
tempo.
Bij het recherchewerk dat nu wordt
verricht om de lijnen en de hande
laren te kunnen opsporen heeft de
Dienst Luchtvaart een extra pro
bleem. „Voor ons speelt vaak de
vraag waar we de zaak zullen laten
stuklopen, in Nederland of in het
buitenland. In het buitenland zijn
de straffen veel en veel hoger dan
bij ons. Dat betekent dat de Neder
lander die in het buitenland wordt
aangehouden veel langer in de ge
vangenis moet verblijven dan wan
neer wij deze zelf aanhouden."
Straffen
Hoewel de overste van mening is
dat zware straffen op zich dit pro
bleem niet oplossen, ls hij van me
ning dat de Westeuropese landen
en de Verenigde Staten de strafma
ten voor handel in verdovende mid-,
delen in overeenstemming met el
kaar moeten brengen. „Uit uitspra
ken van arrestanten is gebleken
dat Nederland vaak wordt uitge
zocht vanwege onze extreem lage
straffen. Hier blijkt dus ook uit dat
de problematiek hierdoor naar één
land, in dit geval ons land, wordt
toegeschoven."
Hoewel het aantal aanhoudingen
in verband met verdovende midde
len de laatste tijd een dalende lijn
vertoont en hoewel ook de hoeveel
heden verdovende middelen die op
Schiphol worden onderschept afne
men, wil de overste niet spreken
van het onder de knie krijgen van
dit probleem. „Het is een Ijsberg
waar ik de omvang niet van kan
schatten. Ik heb geen idee wat er
via Schiphol ons land binnenkomt
of wat vla Schiphol nog een eind
bestemming in het buitenland be
reikt." Daarom blijft de Dienst
Luchtvaart met relatief veel man
kracht met deze vorm van crimina
liteit bezig. Daarbij geholpen door
een goede internationale samen
werking waarbij het uitwisselen
van gegevens en het bespreken van
plannen volgens de overste Gerrit
sen inmiddels de nodige successen
heeft opgeleverd.
Vloot
Met het uitbreiden van de Dienst
Luchtvaart heeft ook de vloot
waarover deze dienst beschikt be
langrijke wijzigingen ondergaan.
Begon men enige jaren na de op
richting van het corps met het eer
ste eigen vliegtuig, een Auster, met
de registratie PH-POL, die voor het
symbolische bedrag van een gul
den van de Domeinen kon worden
gekocht, nu beschikt de Dienst
Luchtvaart over drie een-motorige
Cessna's, twee twee-motorige Cess
na's en de trots van de vloot drie
helicopters van het type Bolkow-
BO-105. Eind 1978 zullen nog twee
van deze helicopters aan de vloot
worden toegevoegd.
De bijstand die aan andere politie
diensten wordt verleend is een
eveneens belangrijke taak van de
Dienst Luchtvaart. Mede in ver
band met deze taak is tot de aan
schaf van helicopters besloten.
Hun waarde is gebleken bij de acti
viteiten van de algemene verkeers
dienst bij het bewaken van de vei
ligheid op de autosnelwegen en bij
de taken van de politie te water,
waar de helicopters bijvoorbeeld
bij het zoeken naar schepen die
illegaal olie lozen inmiddels goede
diensten hebben bewezen.
De ruime kamer van de overste in
het gebouw van de Rijkslucht
vaartdienst op Schiphol-centrum
kijkt uit over de platformen. Er
staat een Boeing-747 van EL AL.
De blauwe pantservoertuigen
staan er omheen. Het valt nauwe
lijks meer op.
Een van de foto's uit Twente dag in dag uit. Los Hoes, in 1939 door de
architect Jan Jans afgebroken te De Lutte en daarna herbouwd achter
het rijksmuseum Twenthe in Enschede.
door Jac. Lelsz
Er bestaat in Twente nogal
wat oubolligheid, die voor cul
tuur wordt versleten, overi
gens tot verdriet van de se
rieuze strijders aan het
streek-cultuurfront in dit ge
west. In het ongunstigste ge
val is er sprake van een le
vensstijl, die men rus,tig on-
cultuur kan noemen.
Deze dingen willen zich bijvoor
beeld nog wel eens manifesteren op
bruiloften, partijen en andere fees
telijke bijeenkomsten, maar ook in
de manier waarop de „mooderspra-
oke" (moedertaal) soms door on
verbeterlijke lolbroeken wordt ge
bruikt. Men doet er goed aan door
dit cultuurbederf heen te kijken.
Ondanks deze negatieve dingen be
staat er in dit land aan de grens een
culturele traditie, dié ver in het
verleden teruggaat en die echt,
puur en gaaf is.
Er is over Twente veel goeds te
vertellen, en ook wel iets meer dan
dat het landschap er weergaloos is.
De journalist Adriaan Buter heeft
dat gedaan in zijn boek „Twente
dag in dag uit". En waar woorden
nogal eens onmachtig zijn, daar
kan de fotografie toeschieten om
het beeld te completeren. Het is
een werk met een grote reeks wer
kelijk magnifieke foto's, waarvan
een gedeelte in kleur. De foto's zijn
van Rob Lucas.
Buter, die door enkele andere scri
benten wordt omringd, onder meer
Harry Wonink, laat nauwelijks een
DEN HAAG Winkeliers en bewo
ners van het Westeinde willen bin
nenkort bij de gemeente eisen op
tafel gaan leggen om de buurt meer
leefbaar te maken. Een aantal bewo
ners en niddenstanders heeft zich
verenigd in de werkgroep Rehabili
tatie Westeinde, deze groep gaat
eerst protesten in de buurt bundelen
en vervolgens actie ondernemen om
een eind te maken aan de haars
inziens snel verdergaande verpaupe
ring van het Westeinde.
Op het ogenblik zijn er nog ongeveer
veertig winkels aan het Westeinde;
die moeten volgens de werkgroep
behouden blijven, te meer daar er
sinds 1968 al ongeveer zestig winkels
.zijn verdwenen.
'De werkgroep wil verder: verbete
ring van de verkeerssituatie, in
spraak in de aard van de winkelbe
drijven die er ln de nieuwbouw ko
men, geen dwarsweg door het West-
einde, en overbruggingskredieten
voor de middenstand.
OTTERDAM Wereldhaven num-
er één zal zich met „Rotterdam
iritiem '78" op een spectaculaire
anier gaan presenteren. De achter-
ond van deze manifestatie is de
Nederlandse bevolking te laten zien,
van welke enorme betekenis de zee,
de scheepvaart en de haven voor onze
nationale economie is. De organisato
ren achter dit maritieme gebeuren
willen vooral de Jeugd hierbij betrek
ken. De organisatie van „Rotterdam
Maritiem" is in handen van het Ne
derlands Maritiem Instituut in sa
menwerking met de gemeentelijke en
rijksoverheid en het bedrijfsleven.
De climax van „Rotterdam Maritiem '78"
belooft een vlootschouw te worden. Dit ge
beurt op zaterdag, 20 mei, wanneer varend
Nederland zich uitbundig zal presenteren.
Deze varende vlootschouw van zeil- en van
vrijwel alle nog in ons land bestaande
stoomschepen wordt een spektakel, zoals de
Rotterdamse haven na de oorlog zelden nog
heeft meegemaakt.
In twee tegenovergesteld varende linies pa
raderen al deze schepen langs de Parkkade
en Westerkade, waar vele mensen dit
schouwspel zullen kunnen volgen.
Overtocht
„Rotterdam Maritiem '78" gaat precies een
week eerder van start. Op zaterdag, 13 mei
zal dan namelijk aan de Wilhelaminakade 's
werelds grootste passagiersschip Queen Eli
sabeth 2 van de Cunardline, passagiers ko
men ophalen voor een unieke, eenmalige
overtocht naar New York. Een schuin tegen
over die kade aan de Parkkade ligt die
dag als tegenhanger „De Eendracht". Op
diezelfde Parkkade begint 's morgens om
half elf een statische show van rollend
brandweermaterieel. Op het water voor de
kade wordt dan een demonstratie gegeven
van brandbestrijding te water en een de
monstratie van de bestrijding van opper
vlaktewaterverontreiniging. Die eerste „Ma-
ritiem-dag" wordt om twaalf uur afgesloten
met een demonstratie helikopter-belood-
sing. Het weekend daarna begint op vrijdag
avond, 19 mei met een concert van de Mari
nierskapel der Koninklijke Marine op het
Stadhuisplein. Dat optreden zal drie kwar
tier duren.
Vlootschouw
Op 20 mei zal er behalve de varende show
ook een statische vlootschouw zijn in Park
haven en Veerhaven en langs de Parkkade,
Westerkade en Willemskade. Afgemeerd
zullen dan liggen de grote Westduitse drie
mastbark Gorch Fock, de Eendracht, de
bekende schoener Charlotte Rhodes uit het
t.v. programma Onedin Line en het 65 jaar
oude, voormalige Spaanse stoompassagiers-
schip Vlero Y Clavqo, dat sinds enige tijd in
Zierikzee ligt. Verder liggen er vier schepen
van de Koninklijke Marie, drie schepen van
het Rijksloodswezen, twee schepen van het
Koninklijk Onderwijsfonds en vaartuigen
van het Zeekadetkorps Nederland. Om half
twaalf begint die dag het eerste deel van de
vlootschouw met als deelnemers meer dan
vijftig platbodemjachten, tien wachtsche
pen en vijftig lelievletten van Schoutlng
Nederland, zestien stoomsleepboten met be
kende namen als de Holmvik, de Furie uit
de tv-serle Hollands Glorie, de Pieter Boele
en de Volharding I.
Daarna geeft de Opsporings- en Reddings
dienst van de Marine in samenwerking met
boten van de Koninklijke Zuid-Holandse
Maatschappij tot Redding van Schipbreu
kelingen een reddingdemonstratie ter hoog
te van de Parkkade. Het tweede deel van de
vlootschouw start met modern materieel.
schepen van de rijkshavendienst, de ge
meentelijke havendienst, de douane, de ri
vierpolitie, sleepdiensten en Rijnvaartrede
rijen.
Na deze varende show beginnen op de Park
kade de Europoort Vorktruckwedstrljden
van de Stichting Vervoer- en Havenoplei
dingen.
Rondom „Rotterdam Maritiem '78" spelen
nog veel meer evenementen, zoals een mari
tieme expositie en een teken- en fotowed
strijd. Op zaterdag, 30 september organi
seert het Havenbedrijf van de gemeente
Rotterdam in samenwerking met de haven-
vereniging Rotterdam en de Kamer van
Koophandel een open havendag. Men ver
wacht daar zo'n dertigduizend bezoekers.
Voorts ligt het in de bedoeling om in 1979
een manifestatie over de havens in Rotter
dam te houden.
facet van het veelzijdige Twente
onbesproken. Men behoeft er niet
aan te twijfelen dat hij van dit oude
land houdt. Zijn lofzangen zijn
hooggestemd. Helemaal kritiek
loos staat hij overigens niet tegeno
ver de dingen. Ook niet tegenover
bepaalde ontwikkelingen. Hij zegt
dat het plattelandsbeeld nog gro
tendeels gaaf is. Maar daarbij
voegt zich weinig oud dorps- en
stedeschoon. „Er was al niet veel en
wat er was, is meest aan de wel
vaart te gronde gegaan. Een prach
tig landstadje als Rijssen heeft zijn
karakteristieke uiterlijk schaamte
loos geofferd aan wat men te laat
als zinledige vernieuwing erkende."
Van Ootmarsum schrijft hij echter
dat het dagelijks bezig is méér Oot
marsum te worden: een „Ackerbür-
gerstadt" vol Duits aandoende,
maar juist typisch Oostnederland
se vakwerkbouwsels.
Nostalgie
Stoomsleper Finland in 1921 gebouwd bij Piet Smit jr.
Stellig is Buter niet gespeend van
enige nostalgische inslag, hij kan
zich oprecht kwaad maken over
vele mooie dingen, die verloren gin
gen door onachtzaamheid. Toch
begrijpt hij best dat ook Twente de
blik op de toekomst moet richten.
In het boek wordt geschreven over
de roggebindsters, die in het verle
den achter de maaiers gingen,
maar ook over het moderne boeren.
Er wordt verteld over de industrie
baronnen van weleer, die voor elke
nakomeling een schoorsteenpijp
oprichtten, maar ook over de nieu
we economische omwenteling, die
overigens met veel pijn gepaard
gaat, in de richting van een dienst
verlenend gewest.
Hyper-actueel is het boek, want
zelfs de ultracentrifuge-fabriek in
Almelo, de weerstanden daartegen
en de demonstraties hebben er al
een plaats ln. Niet alleen de textiel
krijgt aandacht, ook de metaalsec
tor. Een week na het overlijden van
C. F. Stork in 1934 zei een man in de
fabriek: „Het is alsof de aardigheid
er af is, nu Je meneer Coen niet
meer kunt laten zien als je wat
aardigs hebt bedacht". En de
schrijver merkt dan filosofisch op:
„Toen is het dus al begonnen. In de
tweede helft van deze eeuw zullen
mens en bedrijfsleven weer met el
kaar in het reine moeten komen".
'Moodersproake'
In dit werk van Buter en anderen
uiteraard ook veel over de Twentse
„mooderspraoke" (beoefend door
onder andere Johan Buursink), die
bij alle verwantschap geografisch
zoveel verschillen vertoont dat ze
soms vijf kilometer verderop al
weer heel anders klinkt, over de
landgoederen en over de welig tie
rende folklore, waarvan de oor
sprongen, vaak ln heidense tijden
liggen, maar die veelzlns werd ge
kerstend. Ook interessante verha
len over historische plekjes, bij
voorbeeld het Stift te Weerselo,
mét de gedichten die Gulllaume
van der Graft eraan heeft gewijd.
En verder artikelen over meester J.
B. Bernink, juist honderd jaar gele
den geboren, oprichter van het be
kende natuurhistorische museum
Natura Docet te Denekamp, over
de natuur, over Bommen Berend
die in deze contreien het een en
ander uitspookte en over de oude
Saksische boerderijen. Aan vele
daarvan zitten geveltekens. Oerou
de symbolen. In voorchristelijke
tijden geloofde men dat ze het on
heil afwendden, maar dat is men al
lang vergeten, „al noemt men on
der Tubbergen het gevelteken nog
de .geest' van het huis".
Aan kunstenaars, die ln Twente
werken, schenkt Buter ook aan
dacht. Ook aan kunstenaars die er
vandaan komen maar nu elders wo
nen, zoals de Cobra-schilder Theo
Wolvecamp, de schrijver Bert
Schierbeek, de cineast Bert Haan
stra en de dichter Habakuk n de
Balker, protesterend tegen de ver-
•loedering van het milieu met bun
dels als Boerengedichten, Uier van
het Oosten, De varkens en De
Gloeilamp en een roman onder een
nieuw, twents pseudoniem: Foei
Aos (leperd). W. Thomassen, oud
burgemeester van Enschede,
schreef een voorwoord.
Twente dag in dag uit. Adriaan Bu
ter e.a. tekst, Bob Luca» foto'*. 187
Pagina'*. Prij» 59,50. Uitgave J. N.
Voorhoeve, Den Haag.
