ehruari-staking wakkerde
erzetshouding aan
donder haat omzien naar Auschwitz
ie AUTOMONTEUR
N.V. Automobielbe
drijf Welp
3
Trouw
Trouw
Logopedist(e)
(istoricus Ben Sijes over eerste massale verzet in West-Europa
voor uw
caravan
Klusjesman
ERADUS
Boerhaave
INLICHTINGEN
TEL.
020-913456
Toestel 796
BETALEND HUISGENOOT
Werkplaats-
admlnistrateur/trlce
DOCENTE NAALDVAKKEN
DOCENTEN
Leraar/Lerares
Duits 8 uur
;RDAG 11 MAART 1978
TROUW/KWARTET H17
ior Jan Roelfs
ti geheel bezet Europa is de Amsterdamse Februari-staking 25 februari 1941 het eerste
ïassale protest geweest tegen de Duitse onderdrukking, waaronder landen in West-Europa
achtten. Zij was tevens de eerste anti-pogromstaking in de geschiedenis. Om een nieuwe
eneratie te informeren over deze ingrijpende gebeurtenis, die vooral indirecte resultaten heeft
pgeleverd, is dezer dagen een herdruk verschenen van de studie van prof. dr. Ben A. Sijes.
eerste druk verscheen in 1954 bij
t Rijksinstituut voor Oorlogsdo-
mentatie; deze is vrijwel onvind-
ar en bij velen onbekend. De her-
rschijning van de studie van Sijes,
et enige nog nimmer gepubliceer-
illustraties. wil m deze leemte
orzien. Benjamin Aaron Sijes. nu
i zeventiger, die al meer dan der-
jaar feiten en achtergronden van
bezetting heeft geregistreerd en
1970 een eredoctoraat van de uni-
rsiteit van Amsterdam aanvaard-
werkt thans aan een klein, zeer
rsoonlijk getint, boek waarin hij
n ervaringen, vooral aan de hand
n contacten en gesprekken zoals
rapport over Eichmann -voor de
raëlische justitie heeft beschre-
n. Dat werk komt in het najaar uit.
proteststaking in Amsterdam,
binnen enkele uren een algemeen
irakter had aangenomen, sloeg
er naar de Zaanstreek, Haarlem,
eesp, Hilversum en Utrecht. In het
menvattende hoofdstuk, dat het
lek van bijna 250 pagina's afrondt,
gt de auteur: "De Februari-staking
«ft voor de bevolking geen tastba-
resultaten opgeleverd. Niettemin
oeg zij er in belangrijke mate toe
i, de verzetshouding van allen aan
wakkeren, daar thans een ieder
ch deel voelde en wist van een
oot geheel. Zij stimuleerde de ver-
hijning van de illegale pers, want
ze alleen sprak onverbloemd uit
it algemeen gevoeld en gewild
erd. Zij stelde de hulpverlening op
ote schaal voor het eerst aan de
de en legde daarmee voor de toe-
jmst een gaaf fundament. Zij
aakte de houding van de Joden tot
n toetssteen voor de houding te-
nover de vijand. Zij bracht open-
k tot uitdrukking, dat de tegen-
ellingen tot de nationaal-socialis-
n, die volgens sommigen nog over-
ugd konden worden, in werkelijk-
»id van onverzoenlijke aard waren.
e Februari-staking schonk niet al
en de stakers eèn herwonnen ge
lei van zelfbewustheid, maar was
lor de gehele Nederlandse bevol-
ng een lichtend voorbeeld."
jes wijst erop. dat de reacties van
uitse zijde heel hard waren, nadat
men in die kringen aanvankelijk vol
komen was verrast. Er volgden ver
heviging van terreur, ook executies,
arrestaties en andere strafmaatrege
len, die diepe indruk maakten op de
bevolking. Zo zeer zat de angst erin.
dat zelfs eind April-begin Mei 1943
de stakingen, die in het Zuiden, Oos
ten en Noorden van het land uitbra
ken, in Noord-Holland weinig navol
ging vonden, en dat in het bijzonder
in Amsterdam.
Sijes:.„Besefte men inde hoofdstad
het hopeloze van eèn nieuwe openlij
ke strijd? Het protest der Februari
stakers had. inderdaad niet gebaat.
De WA, ofschoon in het vervolg min
der brutaal, was weer op straat ver
schenen. De Joden waren niet vrijge
laten (een der eisen van de stakers);
integendeel, sedert het midden van
1942 waren zij steeds in grotere geta
le gedeporteerd.
De enige instellingen, die na de ge-
weldsontplooiing van de bezettende
macht een min of meer openbaar
protest deden horen, waren zeven
Protestantse Kerken. Op 5 maart
1941 richtten zij zich in een brief tot
het college van secretarissen-gene
raal. der départementen van'Alge
meen Bestuur. Dit adres werd aan de
kerkeraden toegezonden. Het was
niet bestemd voor afkondiging van
de kansel of bespreking in persorga
nen, maar er was geen bezwaar te
gen. dat binnen de kring der gemeen
te aan de inhoud van het stuk be
kendheid werd gegeven. Korte tijd
later circuleerde het reeds illegaal.
In dit adres schreven de kerken on
der meer, dat zij in het beeld dat de
openbare straat meer en meer was
gaan vertonen in de behandeling
welke in steeds toenemende mate
aan het Joodse deel van de bevol
king ten deel was gevallen in de
groeiende rechtsonzekerheid en
„in voortgaande aantasting van vrij
heden welke de noodwendige voor
waarden zijn voor vervulling van
Christenplichten." even zovele dui
delijke, symptomen zagen „van een
toestand, die niet alleen een klem
legt op het geweten van onze landge
noten, maar ook naar de diepste
overtuiging der Kerken indruist te
gen de eis van Gods Woord." (De
brief is afgedrukt in H. C. Touw: Het
veizet der Hervormde Kerk). Op 22
maart publiceerde het Nationale
Dagblad, van de NSB, dit vertrouwe
lijk adres met het commentaar: „Bij
zoveel volksvergif is de zwaarste
straf te licht."
Wie die februaridagen van 1941
heeft beleefd, herinnert zich de gol
ven van emoties, die over Amster
dam gingen. Er was even een gevoel
van opluchting als gevolg van een
spontane bundeling van reacties,
die bij velen aanwezig waren, maar
men had zich nog niet kunnen vin
den in een gemeenschappelijk ge
baar, in een fel protest. De staking,
ruim negen maanden na het begin
van de Duitse overheersing, was in
de eerste plaats-bedoeld als een pro
test tegen tegen de gewelddadige
razzia's die de Duitse politie op za
terdag 22 en zondag 23 februari in de
Amsterdamse Jodenhoek had uitge
voerd. Trams kwamen tot stilstand,
fabrieken, kantoren, ateliers
stroomden leeg, winkels sloten. De
Duitsers dirigeerden troepen naar
Amsterdam, waar de staat van beleg
werd afgekondigd- Op woensdag 26
februari duurde de Staking voort.
Trams, die uitreden, werden omge
gooid, de Duitsers vuurden en er
vielen doden. Een dag later was „de
orde" hersteld.
Ben Sijes, zoon van een sigarenma
ker z'n vader werkte in de crisis
tijd als bootwerker is er bij ge
weest, toen hij als elektrisch lasser
in Amsterdam Noord werkzaam
was. Met veel moeite en zorg kon hij
een academische opleiding volgen,
de Portugees-Joods opgevoede jon
gen zou veel later met Lou de
Jong de oorlogsdocumentatie van
Nederland gestalte geven.
Zijn visie op de Februari-staking:
Zij is niet alleen herinnering, zij is
meer. In haar teken trekken elk jaar
op 25 februari stoeten demonstran
ten naar het Jonas Daniël Meijer-
plein, de plaats waar de opgepakte
Joden werden weggevoerd. Politiek
tegengestelde groeperingen dragen
leuzen mee die met de staking
meestal weinig meer te maken heb
ben. De eenheid van optreden die in
de Februari-staking tot uitdrukking
kwam. heeft in menig opzicht plaats
gemaakt voor pogingen, het alge
meen menselijk karakter van de sta
king t£ monopoliseren. Volgens dr.
Sijes zal deze onderlinge strijd met
tertijd verdwijnen en zal de Februa
ri-staking louter voortleven als een
oproep tot waakzaamheid en als
aanmaning om voor verdrukten in
de bres te springen.
De eerste poging tot het doen uit
breken van een staking werd onder
het spoorwegpersoneel onderno
men. De avond tevoren had een aan
tal leden van de (uiteraard verbo
den) CPN, dat werkzaam was op het
Centraal Station en de Rietlanden
(rangeercomplex in Amsterdam-
Oost) stakingsmanifesten ontvan
gen. Daarna kwamen er stakingsbe
wegingen in de vroege morgen
van de volgende dag bij de hoofd
remises van de tram en fabrieken,
bedrijven enzovoorts. Sijes be
schrijft al deze ontwikkelingen zeer
minutieus. En uiteraard ook de hele
voorgeschiedenis van spanningen
en terreur. Het boek bevat een sa
menvatting in het Engels, alsmede
19 illustraties en een uitgebreid re
gister.
B. A. Sijes DE FEBRUARI
STAKING Uitgave: H. J. W.
Becht's Uitgeversmaatschappij bv
Amsterdam. Prijs: 19,50.
Iramatische beelden uit de Februaridagen van 1941: Bijeengedre-
en mannen op het Jonas Daniël Meijerplein in Amsterdam
De beeldhouwer Mari Andriessen gaf vorm aan een blijvende,
centrale herinnering aan de Februaristaking van 1941: de do
kwerker
)oor Cj G. van Zweden
Siegfried van den Bergh overleefde als jood Auschwitz. Al in
1945 publiceerde hij over zijn ervaringen een boekje 'Deporta
ties', dat werd uitgegeven bij Van Dishoeck. Van den Bergh
heeft dat boekje als grondstof gebruikt voor het nu verschenen
autobiografische werk 'Kroonprins van Mandelstein', waarin
hij zich rekenschap geeft van zijn joodse identiteit. Wie waren
sijn ouders; hoe is hij zelf geworden die hij geworden is.
Zijn relaas loopt uit op de gruwelen
van Auschwitz, en op de manier
waarop hij deze verschrikking wist
te overleven. Dat overleven is een
dubbeltje op z'n kant geweest, en is
op het eerste oog bekeken voor een
deel te danken aan de relaties die
Van den Bergh in zijn leven, (maar
later ook in het kamp) had weten
op te bouwen.
KZ-syndroom
Hoe is het mogelijk dat een man
die zulke vreselijke ervaringen
heeft gehad, dit direct al in 1945 op
papier van zich af kon schrijven?
Had hij niet minstens tien jaar no
dig om te verwerken?
Van den Bergh geeft zelf het ant
woord. Hij zegt:
„Zoals uit mijn kampverslagge-
ving blijkt, heb ik jegens de
Duitse moordenaars nimmer fel
le rancunes of haatgevoelens ge
koesterd. Waarschijnlijk was dit
de enige manier om zonder on
herstelbare geestelijke schade
het gruwelijke regiem van het
KZ (concentratiekamp) te door
staan."
Het moet een deel van het beruchte
syndroom zijn, dat de slachtoffers
met hun belagers blijven „twisten".
Van den Bergh doet dat niet. Hij
signaleert onrecht, het ergste on
recht dat een mens kan bedenken,
hij schrijft het van zich af, en hangt
het dan als een jas aan de kapstok.
Want, zo zegt hij kennelijk, als je
die jas tot je tweede huid maakt, zit
je gevangen in je eigen gelijk, en
dat is een vreselijke gevangenis,
juist omdat je gelijk hebt
Siegfried van den Bergh raakt ook
het probleem aan van de waarheid,
die in het dagelijkse leven niet
wórdt verdragen. De mensèrt wen
sen een gefilterd, aan hun ideeën
aangepast beeld van de werkelijk
heid, en als ze die gefilterde (of
verdraaide) waarheid niet krijgen,
dan kopen ze haar, want ze zullen
haar hebben. Van den Bergh komt
al in 1945 met dat verschijnsel in
aanraking. Hij schrijft:
„Weldra raakte ik ervan over
tuigd, dat onze kampverslagen,
ook al bevatten zij niets dan de
onopgesmukte waarheid, lang
niet bij alle Nederlanders in goe
de aarde vielen. Zij riepen
schuldgevoelens op bij degenen
die vaak geen hand hadden uit
gestoken om de vogelvrij ver
klaarde joden van de ondergang
te redden. Schuldgevoel kweekt
aversie."
God na Auschwitz
Er is na de oorlog veel geschreven
over „het gelaat van God na Ausch
witz". Van den Bergh raakt dat
probleem aan op een manier die
mij wezensvreemd blijft. Maar ik
geef zijn woorden uiteraard door
zonder hem in de rede te vallen.
Van den Bergh zegt:
„Als het waar is dat het joodse
volk door God is uitverkoren
dan is deze uitverkorenheid niet
geëindigd in het jaar 1933, of
1940, of 1943, dan is de band
tussen God en Zijn volk eeuwig.
Dan zijn de onvoorstelbare
wreedheden en de zes miljoen
moorden een onderdeel van
Gods heilige plannen met Zijn
volk. Dan heeft God de Duitsers
daarbij aangewezen als verdel
gers en beulen. De alles over
heersende en mystieke drift
waarmee de nazi's hun taak vol
voerden heeft een ieder onder
gaan, die temidden van massa's
mede-slachtoffers wachtte op
zijn of haar ondergang. De stelli
ge overtuiging dat alle verdriet
en misère het gevolg was van
Gods wil, verklaart veel fatalis
me en het ontbreken van de
neiging tot vereet, in gevallen
waarin dit mogelijk zou zijn
geweest.
Dezelfde metaphysische kracht
die de joden als uitverkoren
volk twintig eeuwen had doen
voortbestaan, dreef hen nu in de
dood."
Aldus Siegfried van den Bergh.
Zijn boek geeft een authentiek
beeld van de moordmachine der
nazi's, en is alleen al om die reden
het lezen waard. Wat Auschwitz
betekent voor het denken van de
twintigste eeuw (ook voor het den
ken over God), daarvan is ons de
helft niet aangezegd.
S. van den Bergh: 'Kroonprins van
Mandelstein'.
Uitg. Polak en Van Gennep als Athe-
naeum/Loeb-pa perback.
Omvang 284 pagina's. Prijs 27,50.
Wij vragen voor spoedige indiensttreding een
vakbekwame
die ook voldoende ervaring heeft opgedaan
met benzineinjektie en dieselmotoren.
Bent U bovendien bekend met Audi en Volks
wagen, dan is dat zeer welkom.
Na gébleken geschiktheid kan eventueel voor
woonruimte worden gezorgd.
Sollicitaties schriftelijk of mondeling na telefo
nische afspraak bij:
Haagweg 53
Bllderdllklaan 1,
Rijswijk. Tel. 070-994770
ZAKENFLITSEN
cMspim
caranaMriN b.i.
Grote sortering toer- en stacara
vans. ook voortenten Alle malen in
voorraad. Ook reparatie en verhuur
Rijndijk 123, Lelden.
Tel. 071-764256.
Heegeche Schouw)
REKLAME AANBIEDING
PASSPIEGELS. 129x39, tij
delijk van 30 - voor 25-
GLASINDUSTRIE
J. J. Popplnk
ROTTERDAMSEWEG 60
DELFT, TEL. 015-561500.
voor alle werkzaamheden in
het huis ot rondom het huis
Inl. o» priisopgaaf
TEL. 071-120580.
POETSLAPPEN
in de soorten
WIT
DUN BONT
TRICOT
minimale alname 25 kg.
Jac. van Noort
Atvalstoflen B.V.
POSTBUS 344. MAGAZIJN:
ZOUTMANSTRAAT 5,
ALPHEN A/D RIJN. Tel. 01720-
72863.
Het verhuurbedr.if
NOG STEEDS HERENSTRAAT
94, LEIDEN. MAGAZIJN
NIEUWSTRAAT 48, LEIDEN.
STOELEN, GLAS, TAFELS.
SERVIES.
TEL 071-133500-131340.
GEEN FILIALEN
Ontvettings- en vermagerings
thee. 2 daags een kopje en u
slankt al. 100 g 3.45. Drogisterij
In of rondom Leiden vragen wij
gem. en/of gestoff. KAMERS,
HUIZEN, FLATS OF BUNGA
LOWS.
„De Woonbeurs"
Lelden, tel. 071-142793.
Auto- en voordeur
sleutels
Klaar terwijl U wacht!! Geldkis
ten, Muurkluizen, sloten- en be
veiligingsartikelen. Ups fin Yale.
W. P. Hartwijk
NIEUWE BEESTENMARKT 7-
11. LEIDEN. TEL. 071-126627.
Kamerverhuur bem.bur
het trefpunt
535
HEER VAN BOVENGENOEMD
BUR.: 071-141066.
Kredietbureau
Ton Poitelmans
Persoonlijke leningen tot elk
VRIJ DAN DE CARAVAN,
zomerhuis, tent ot boot.
De grootste sortering butaangas
apparatuur, tuinmeubelen,
spoeltoiletten, transistor TL ver
lichting enz. enz
DE SPECIAALZAAK VOOR
LEIDEN E O.
CAMPING GASSHOP
HOLVERDA
BEATRIX STRAAT 21-23
LEIOEN. TEL. 071-128534
WINKELEN
begint bij
ELKE
OCHTEND
HABEE
MUZIEK
door verkoop van Godwin egels
verkregen goede inruil instru
menten, zoals
RIHA, MARK, EMINENT, SOU-
NA, THOMAS. YAMAHA. v.e.
1750.-
met 1 jaar schriftelijke garantie
KONINGSTRAAT 1G,
tel 070-891919
Oonderdsg koopavond
Delfos keramiek B.V.
biedt aan leen 2e soort plavui
zen. rechtstreeks van labriek. al-
meting 20x20 en 10x10 cm. Da
gelijks geopend van 9-17 uur
Maandag t/m vrijdag.
UTRECHTS JAAGPAD 121
(ingang Kettmgstr 200 m
vóór Leiderdorpsebrug).
LEIDEN, TEL. 071-143010.
1 en 2 pers.
KANO'S V A. 295.-
Div. inruil b b motoren Verkoop
van boten, kruisers, motoren o a.
Mercury, Suzuki, etc. Boot ac
cessoires
MINNEE BOTEN
en MOTOREN.
ti|deli|k gevestigd: Kanaalstr
230 Lisse. tel 02521-14017.
Zaterdags tot 4 uur geopend
PLASTIC
alrasterlngspalen
Te koop plastic vierkante buis,
zeer geschikt als afrasterings-
palen. Roest of verteert nooit
f 2,-per m.
KROMMENHOEK B.V.
Lln8Chotenstraat 21
Rotterdam-8
tel. 010-15.43.90-15.13.01
Zaterdag tot 12 uur geopend.
BETONGARAGES
div. afmetingen v a. 1450,-
BETONSCHUURTJES
div. afmetingen v.a. 875.
BETONSCHUTT1NGEN
2 meter hoog, per strekkende
meter 40. minder dan 10 me
ter 15% extra. Alles excl. 18%
BTW.
A en C Betonbouw. Oirschotse-
weg 113. Best. Tel.
04998-3932. Eindhoven, 040-
518127
Gebr. Groeneveld b.z.a. voor
at- en
groadweili
tegelpaden, terrassen, sierwerk
en siertuinen ophogen f 12,50
per m2. Tel. 01827-3276.
over de aantrekkelijke
advertentie tarieven van
worden u gaarne verstrekt
Wij zoeken contact met gastvrije gezinnen (liefst met
leeftijdgenoten) die animo hebben voor opname als
van een Belgische jongen of meisje 12 tot 19 jaar)
voor studie van en conversatie in de Nederlandse taai
naar Holland komend
1-. 2- en 3-weekse perioden met Pasen en/of |uii en/of
augustus. Ruime vergoeding 270.- per 14 dagen),
aansluiting aan de regels van Uw gezin. Frans spreken
met toegestaan.
Inl ,,ISOK Tooropstraat 4. KATWUK. teleloon: 01718-
13533 (ook s avonds).
STICHTING Z.M.O.K.
schoot LEIDEN
Aan de samenwerkingsschool De Horst, school voor
individueel buitengewoon onderWijS, Hoge Morsweg 15 te
Leiden, wordt gevraagd een
voor 7'/» klokuren per week
In het volgend schooljaar zal de school verhuizen naar
een vernieuwd schoolgebouw aan de Franchlmontiaan.
Inlichtingen kunnen worden verkregen bij het hoold der
school, de heer A L. Kimpel, tel. 071 - 760046 (school en
01714-3176 (huts)
Sollicitaties onder vermelding van
vacaturenummer OND 561gaarne
zo spoedig mogelijk te zenden aan
het Stichtingsbestuur, p/a kamer
124, Stadhuis, Leiden.
Renault Nederland N.V.
Vestiging Den Haag.
Loosduinseweg 1
Telefoon 070-643830
Gevraagd:
Het betreft hier een levendige, gevarieerde funktie
die goed beloond wordt.
Vereist:
Administratief inzicht
Liefst met enige ervaring in soortgelijke funktie
Leeftijd tot max. 26 jaar.
Type-ervaring.
Onze voorwaarden zijn aantrekkelijk voor U o.a.:
Een extra maandsalaris in december.
Toeslagen hierop bij langer dienstverband
Minimaal 21 vakantiedagen
Reiskostenvergoeding.
Volledige vergoeding van studiekosten.
Schrijft U even een briefje met enkele gegevens
over Uzelf of nog eenvoudiger; vraagt u telefonisch
om toezending van een sollicitatieformulier aan
mej. Van Leeuwen.
„Het Eerste Vrllzlnnlo-Chrtstelljk
Lyceum"
Vm SMkwtf 35. 's-tirarwkagt
vraagt voor zo spoedig mogelijk wegens ziek
te een
voor 13 uur (tot 1 aug. 1978)
vraagt met ingang van 1 augustus 1978
voor de volgende vakken.
DUITS ca 19 u. 1e en 2e gr.
GESCHIEDENIS ca. 18 u. 1e en 2e gr.
AARDRIJKSKUNDE ca. 16 u. 1e en 2e gr.
WISKUNDE ca. 14 u. 1e en 2e gr.
(met ingang van 10 okt. 1978 komen er nog 16
uren 1e en 2e graads wiskunde vacant)
MAATSCHAPPIJLEER 14 u. 1e en 2e gr.
GODSDIENST 8 u. Ie en 2e gr.
MUZIEK 10 u 1e en 2e gr.
BIOLOGIE ca 8 u. 1e en 2e gr.
Sollicitaties te richten aan de rector Drs. P. W. J. L.
Gerretsen. die ook bereid is inlichtingen te verstrek
ken. Tel. school 070-554000, tel. privé 070-454866
HERHAALDE OPROEP
Aan het Stedelijk Gymnasium, Fruinlaan 15. wordt
met ingang van 1 augustus 1978 gevraagd een
Inlichtingen worden verstrekt door de rector, de
heer Drs. A. M. Coebergh van den Braak, tel. 071-
121365 of 125777 (School) en 071-121257 (huis)
Sollicitaties onder vermelding
van vacaturenummer OND 565
binnen 14 dagen in te zenden
bij de afdeling Onderwijs der
Gemeentesecretarie.
leiden
