Verschillen in
zicht op de
werkelijkheid
Shell helpt
Wordt de Veluwe te vol?
IUNST
Alshetaanonsligt,komt
miskoop-van-de-maand.
lernstein-concert
en bate van
Amnesty international
Toneel kampt met zware lasten
Shell helpt.
Joegoslavische naïeven
in Amsterdam en Delft
Baal speelt Botho Strauss
Bk
Hoe u zonder risiko een
tweedehands-auto koopt
Campingbedrijven ongerust over plannen provincie
Rechter vindt dat huiszoeking
in Molukse wijk mocht
'Molukkers hebben weinig
geleerd van geschiedenis'
Shell-Chemie tegen
vijfploegendienst
Exporteurs willen
valuta-garanties
Man verdronken
BINNENLAND
Trouw/Kwartet PRH 11
ADVERTENTIE
scène uit „De hypochonders" van Botho Strauss bij de
elgroep Baai: Trudy de Jong als Nelly, Kitty Courbois als de
teder van Vladimir.
or Jac. Kort
I1STERDAM Velen hadden gehoopt en verwacht, dat de
merikaanse componist en dirigent Leonard Bernstein wanneer
ijdan eindelijk na 28 jaar weer eens in Nederland zou terugke-
n voor het dirigeren van enige concerten, hij die gelegenheid
ld aangegrepen om ons met een aantal hedendaagse Ameri-
tanse composities in kennis te brengen. Om met Bernstein te
tginnen, we hadden hier graag kennis gemaakt met zijn laatste
impositie „Songfest" voor zes solostemmen en orkest.
is anders gelopen: niet slechts
iven ons de werken uit de Nieuwe
reld onthouden, zelfs het pro-
unma, dat aanvankelijk voor dit
ucert, waarvan de baten geheel en
ten goede kwamen aan het zeer
rdienstelijke Amnesty Internatio-
t zelfs dit programma, dat werken
ut Mozart (de „Praagse" symfonie),
rawinsky (Symfonie en Scènes de
illet) en Tsjaikowsky (Francesca
iRimini) vermeldde, werd vervan-
a door de Tweede en Derde Sym-
van Ludwig van Beethoven.
betreur deze gang van zaken. Dit
ituurlijk niet omdat ik geen be-
widering zou hebben voor de ge
temde symfonieën, noch omdat ik
in twijfel trek of Bernstein, die
lethovens orkestwerken opnieuw
integraal op de plaat zet, voor
taak voldoende is toegerust.
Beethoven is hier genoegzaam
tkend. Binnenkort voeren Haitink
door André Rutten
AMSTERDAM De toneelgroep Baal gal woensdag in het
Shaifytheater (waar de voorstelling voorlopig blijft) de première
van „De hypochonders" van de Duitse schrijver Botho Strauss
(1944), in de vertaling van Peter en Huib Verstegen, geregisseerd
door Leonard Frank. Het is een wonderlijke voorstelling omdat
het een wonderlijk stuk is met een wonderlijk verhaal.
Het begint met de binnenkomst van
de rijke Vladimir in een prachtig
Amsterdams grachtenhuis (Botho
Strauss situeert zijn stuk in Amster
dam in 1901), even later gevolgd door
Nelly, met wie hij daar samen woont
en die hij juist uit de gevangenis
gehaald heeft, waaruit zij op borg
tocht vrijgelaten is. Zij is beschul
digd van moord op een chemicus, die
haar minnaar was, maar ook de uit
vinder van een nieuw geneesmiddel
tegen t.b.c. Nelly zelf zegt, dat zij de
man gedood heeft omdat hij haar
geheel voor zichzelf opeiste en zij
Vladimir niet kon missen. De direc
teuren van een geneesmiddelenfa
briek, waarvan Nelly aandelen heeft,
zeggen dat zij ten behoeve van die
fabriek in bezit wilde komen van het
nieuwe geneesmiddel om er geld mee
te verdienen.
mand de hele werkelijkheid ziet, ook
de toeschouwer niet, en pas op het
eind een samenhang zichtbaar
wordt, zij het ook nog met vraagte
kens.
In de voorstelling van Leonard
Frank zijn daarom ook verschillende
toneelstijlen tegenover elkaar gezet:
elementen van het salonstuk, van
het schelmenstuk, van de farce, van
hat absurdisme. Binnen een op
nieuw oogverblindend, wel sterk ver
eenvoudigd decor van Paul Gallis,
dat zelf die elementen ook weerspie
gelt, wordt dat door de perfect acte
rende spelers toch tot een verrassen
de eenheid gebracht.
Wie onvoorbereid een
tweedehands auto gaat kopen,
neemt flinke risiko's. Als je het
slecht treft,kun je zelfs ongewild
de hoofdrolspeler in een veel
bekeken t.v.-rubriek worden.
U kent het wel: „de miskoop
van de maand!' waarin mensen
vertellen hoe ze duizenden
guldens hebben besteed aan een
auto, die dat bij lange na niet
waard was.
Dergelijke schrijnende
gebeurtenissen zijn eigenlijk
helemaal niet nodig. In „Shell
helpt,deel 6" hebben we name
lijk precies op een rijtje gezet
wat je moet doen om zonder al
te veel risiko's een tweedehands
auto te kopen. Hoe je je thuis
voorbereidt, wat je wel en niet
mag zeggen tegen een handelaar
en waar je verder nog op moet
letten.
Ais u - net pis wij - denkt dat
dat boekje goed van pas kan
komen, let dan even op de
brievenbus. Want daar valt het
boekje een dezer dagen in.
Verwijzing
en Kersjes weer alle symfonieën van
hem uit. Dèkr hadden we Bernstein
dus niet zo voor nodig gehad.
Dat neemt niet weg, dat de wijze
waarop Leonard Bernstein de beide
Beethoven-symfonieën heeft uitge
voerd. zeer bewonderenswaardig ge
noemd moet worden. Enerzijds sluit
zijn interpretatie zich ten nauwste
aan bij hetgeen in de partituur staat
aangegeven, maar anderzijds (of
misschien juist daardoor) tintelt het
werk, zoals Bernstein het laat spelen,
van de eerste tot de laatste maat van
leven.
Het Concertgebouworkest, dat ver
moedelijk voor de pauze nog wat
onwennig stond ten opzichte van
Bernstein's drukke, soms bijna
woeste wijze van dirigeren, was daar
in de Derde Symfonie kennelijk ge
heel overheen. Het speelde de „Eroi-
ca" op schitterende wijze en met een
beklemmende Treurmars.
Vraagtekens
Dat is een van de kenmerken van het
stuk: wat er in gebeurt, wat er in
gedaan wordt is altijd op uiteenlo
pende manieren te begrijpen. En in
alle gesprekken die er gevoerd wor
den, hebben de praters het waar
schijnlijk wel over hetzelfde, maar
zij zeggen er andere dingen over om
dat zij er verschillend tegen aankij
ken en verschillende verbanden leg
gen. In het stuk botsen dus voortdu
rend verschillende kijken op de wer
kelijkheid tegen elkaar, omdat nie-
In het programma wordt terecht ver
wezen naar Peter Handkes „De rit
over het Bodenmeer", waarvan de
titel ontleend is aan een romantische
Duitse ballade. Een ruiter gaat in
snelle vaart over een bevroren meer,
zonder te weten dat het een bevroren
meer is. Dat wordt hij zich pas be
wust als hij omkijkt en het ijs ziet
scheuren. Hij schrikt zich dan letter
lijk dood. Ook in „De Hypochon
ders" is pas aan het slot te overzien,
welke afschuwelijke dingen er aan
de hand waren en nog niet eens
helemaal. Waarbij die afschuwelijk
heden wel vertaald zijn in een schel
menverhaal.
DEN HAAG (ANP) - Men kan
er niet mee doorgaan de finan
ciële lasten verder naar de lage
re overheden te schuiven.
Wordt deze lijn namelijk ge
volgd, dan zal dit leiden tot het
failliet van een landelijk ver
spreid gesubsidieerd toneel-
bestel, dat de podiumkansen
dient en dat zich niet richt op
onmiddellijk commercieel
gewin.
De Vereniging van Schouwburg- en
Concertgebouwdirecties in Neder
land heeft dit gesteld In een com
mentaar op de jongste toewijzing
van subsidies voor toneelgezelschap
pen. De schouwburgdirecteuren heb
ben de volksvertegenwoordigers ook
geschreven, dat de verschuiving in
de toekenning van subsidies structu
rele problemen verdoezelt.
Voorts betekent een verhoging van
rijksbijdragen die minder dan de
trendmatige is, een verschraling van
het toneelaanbod. Voor de voorstel
lingen zal meer moeten worden be
taald, en dat houdt veelal een extra
last in voor de lagere overheden.
Alle oplossingen en gevolgen, die tot
nu toe zijn gesignaleerd, lelden vol
gens de schouwburgdirecteuren tot
het verdwijnen van een niet-com-
mercieel toneelbestel, dat zijn be
staansrecht grondt op artistlek-kwa-
litatleve maatstaven.
door Jac. Lelsz
ARNHEM De stemming onder de exploitanten van vakantiebedrijven op de Veluwe wordt er
niet beter op. Hun misnoegen betreft speciaal de provincie Gelderland. Op het bureau van Recron
te Arnhem, de organisatie waarin de Nederlandse recratie-ondernemers zich hebben gebundeld,
bespeurt men onder de leden op de Veluwe „een toenemend gevoel van irritatie". Directeur A. W.
Kroon: „Dat komt omdat de provincie, terwijl men in een commissie met elkaar in overleg is over
verbetering van de situatie, steeds weer schoten voor de boeg lost door nieuwe rapporten, nota's en
andere publicaties."
Josip Generalic: „Waiting for springtime" (olie achter glas, 1978)
door G. Kruis
AMSTERDAM/DELFT Hoewel
tot begrip „naïef" in de beeldende
unst al een heel eigen klank heeft
•kregen. toch zullen er nog een he-
Jtoel mensen zijn, die er mee zitten.
*»nt hetword dekt nogal uiteenlo
pende begrippen. 't Kan „eenvou
dig" betekenen, maar ook „onnozel"
m dat is toch weer iets heel anders.
Als het gebruikt wórdt in 't geval van
tentoonstellingen zoals nu die van
«(beroemde) Generalics in Amster
dam en van 19 anderen in Delft
•orden er mensen mee bedoeld, die
«h met een tak van kunst bezig
touden, zonder dat zij daarin ooit
nüg onderricht ontvingen, die zich
■onder meer aan een door hen ge-
"*lde roeping hebben overgegeven.
Al die begrippen: zondagsschilders,
■utodidacten, misschien gaat het
'oor de landen om ons heen nog op.
"ttr waarom hebben ze het in het
te*al van de Joegoslaven eigenlijk
fct gewoon volkskunst genoemd,
tonst die dóór en vóór het volk ge
lukt wordt?
'snt in deze artistieke voortbreng
en van boeren en arbeiders is een
«r sterke binding te bemerken met
81owaakse folklore. En bovendien
«stond deze kunstvorm in de jaren
•rtig als een aanklacht tegen de
Wale ongelijkheid. De eerste expo
ses werden gesteund door de ar-
•iders en vooruitstrevende studen-
•Mnaar de echte critici keken er op
*ter kwam de erkenning. Verschil-
„scholen" ontstonden, zoals
van Hlebine, waarvan Ivan Gene
ralic, die nu met zoon Josip tot 29
maart exposeert in GIN-galerie.
Spiegelgracht 8, Amsterdam. Ook in
andere dorpen gebeurde iets derge- Vi if honderd
lijks in Kovacica b.v., in het Servi- J
sche dorp Oparic en Uzdin, het
plaatsje van de schilderende boerin
nen. Verschillende voorbeelden
daarvan zijn vanaf 11 maart tot 17
april te zien in „De volle maan".
Oude Delft 189 te Delft.
In meer dan één stuk is het woord
sanering gevallen. Sommige vakan
tieverblijven hebben het idee dat het
zwaard van Damocles boven hen
hangt. Terwijl zij soms al tientallen
jaren hard hebben bewerkt zij het
niet altijd zonder gebreken zien
sommige exploitanten nu hun
broodwinning in gevaar. „Er zijn in
derdaad ondernemers, die bezorgd
zijn over het voortbestaan van hun
bedrijven," zegt de heer R. van Sel
derij k uit Garderen, voorzitter van
de kortgeleden opgerichte afdeling
Veluwe van Recron, „Het wordt
tijd dat we er wat krachten tegeno
ver stellen," zegt de heer G. Kamp
horst te Voorthuizen, die al drie jaar
in enige commissies meedraait. Hij
spreekt van „drieste plannen", die
vooral bij sommige leden van het
provinciaal bestuur leven, vooraan
de gedeputeerde mr. J. Fokkens
(PvdA).
pings moeten verdwijnen,
waartegenover dan een schadever
goeding zal staan.
Verloedering
De jonge afdeling Veluwe van Re
cron wil ook niet dat de Veluwe
verloedert door verstedelijking, in
dustrialisatie of een ongebreidelde
uitbreiding van de recreatie. Zij
maakt er echter bezwaar tegen dat al
te lichtvaardig met de belangen van
de recreatie-ondernemers wordt om
gesprongen, en met die van de toeris
ten. In de plannen voor het nationaal
landschapspark Veluwe wordt daar
onvoldoende rekening mee gehou
den, vindt men.
Voorzitter Seldenrijk van de afde
ling Veluwe van de Recron wijst
erop dat er nogal wat recreatieve
bedrijven zijn, die er economisch
niet zo best voorstaan. Er worden
van hen grote investeringen ver
wacht, nu eens voor de aanleg van
riolering, dan voor het bouwen van
een zwembad en dan weer voor ver
betering van de bungalows enz. Het
mag naar zijn mening echter onvol
doende doorberekend worden in de
Al is, wat volkskunst genoemd
wordt, sterk gebonden aan bepaalde
tradities, aan de voorbeelden van
voorgangers ook. het resultaat is
toch in hoge mate afhankelijk van
de fantasie en de beeldende gaven
van de maker. Die kunnen zich ont
wikkelen. vernieuwen, net als dat bij
andere kunsten het geval is. Maar
het blijft volkskunst. Kunstenaars,
die een opleiding ontvingen aan een
academie of vergelijkbaar instituut,
werden daar geconfronteerd met de
geschiedenis van de kunst en die zal
haar sporen nalaten. Dat kan inspi
rerend werken, maar ook tot epigo
nisme, te nadrukkelijke navolging
leiden.
Ik zou overigens nog willen bena
drukken, dat het niet de primitiviteit
van de werkwijze is waardoor ove
rigens begrijpelijke sentimenten los
gemaakt kunnen worden die het
op deze twee tentoonstellingen ge
toonde werk voor mij zo boeiend en
aantrekkelijk maakt. Het bijzondere
van deze volkskunst is, dacht ik.
vooral gelegen in de uitermate per
soonlijke visie, die deze mensen op
het hun omringende leven hebben,
in hun oprechtheid en spontaniteit.
Want dat is het, dat hen tot kunste
naars maakt.
In Gelderland bevindt zich ruim
twintig procent van de landelijke
capaciteit aan kampeerterreinen. Al
leen de Veluwe telt een kleine vijf
honderd recreatiebedrijven. Door de
welvaart zijn vele tentkampeerders
caravanbezitters en eigenaren van
zomerhuisjes geworden. Het aantal
vaste standplaatsen zou ruim boven
de zestig procent liggen. De moge
lijkheden voor de zogenaamde toe
ristische kampeerder lijken daar
door steeds kleiner te worden. Een
situatie, die de provincie een doorn
in het oog is, en zij wil dan ook naar
een zodanig gebruik van de accom
modatie, dat meer mensen daarvan
kunnen profiteren.
Dat staat allemaal op een rijtje in
een recent door de provincie uitge
brachte nota „Openluchtrecreatie-
beleid". In hetzelfde geschrift wordt
opnieuw herinnerd aan een hoofd
doelstelling voor de Veluwe, name
lijk „stringente bescherming van na
tuur en landschap", een opvatting
die meebrengt dat de mogelijkheden
voor de verblljfsrecreatie er niet
kunnen worden uitgebreid, terwijl
men zelfs niet zal kunnen ontkomen
aan het nemen van maatregelen. Het
betekent dat het soms nodig kan zijn
campings te verplichten zich door
het aanbrengen van meer groen be
ter aan het oog te onttrekken of om
achtergebleven campings te dwin
gen riolering aan te leggen enz. Het
kan in zijn uiterste consequenties
ook betekenen dat sommige cam-
ASSEN (ANP) De huiszoekingen
naar wapens op 10 september vorig
jaar in de Zuidmolukse wijk in As
sen zijn rechtmatig geweest. Dat
heeft politierechter mr. P. F. Ooster
hof in Assen bepaald.
De rechtmatigheid werd betwist
door mr. R. Hartkamp uit Utrecht,
toen hij twee Zuidmolukkers, ver
dacht van verboden vuurwapenbe
zit, voor de politierechter verdedig
de. Volgens mr. Hartkamp beschik
te de politie niet over een bevel tot
huiszoeking, zodat de bewijsmidde
len niet rechtmatig waren verkregen
en krachteloos zouden zijn. Volgens
het vonnis is niet gebleken en ook
niet aannemelijk geworden, dat de
woningen tegen de wil van de bewo
ners zijn binnen gegaan. Derhalve
was een last tot huiszoeking niet
vereist.
De 40-jarige F. 8. T. uit Assen is
wegens het bezit van een pistool en
patronen veroordeeld tot een
maand voorwaardelijk, proeftijd
twee jaar, en een boete van honderd
gulden. De 28-jarige H. H. S. kreeg
wegens het bezit van een verboden
handwapen en enkele patronen boe
tes van 40 tot 75 gulden. Het in
beslag genomen wapentuig werd
verbeurd verklaard.
DEN HAAG (ANP) De uit Indone
sië gevluchte Zuidmolukse onder
wijzer Sahalessy vindt dat de Zuid
molukkers ln Nederland weinig heb
ben geleerd van de geschiedenis.
„Wij blijven met een ongezond soort
fanatisme vasthouden aan fouten
die onze voorouders ook gemaakt
hebben," zo schrijft hij in een ver
klaring die hij nog in Indonesië op
stelde en die afgedrukt is in de in
Nederland verschijnende bladen
.Torna' en .Soeara Rajat'.
Sahalessy vindt dat de verdeeldheid
onder de Molukkers te groot is en
ook dat te veel Zuidmolukkers door
de knieën gegaan zijn voor „stuff,
luxe en geld". Veel Molukkers laten
zich meesleuren door modever
schijnselen, terwijl de groep die wel
ijvert voor de Zuidmolukse onaf
hankelijkheid kampt met onderlin
ge verdeeldheid en een Jk-weet-be-
ter-mentaliteit'.
De Zuidmolukse onderwijzer (ook
schrijver van het RM8-volkslled)
vindt dat de eenheid die ontstond ln
de guerrilla tegen de regering ln
Djakarta, niet langer verstoord
moet worden door verschillen in
godsdienst en herkomst.
prijzen. Om die reden verkopen ex
ploitanten wel eens sta-caravans.
De provincie noemt dat „koppelver
koop". Zij is het met die vorm van
verkoop niet eens. Maar waarom ei
genlijk niet? Het is een manier om
overeind te kunnen blijven, aldus de
heer Seldenrijk.
Afhaken
Recron-directeur Kroon betreurt
het dat de recreatieondernemers en
de provincie op het ogenblik „hard
tegen hard gaan". Dat is jammer,
want het gros van de exploitanten is
bereid tot overleg. Een aantal din
gen in de camping-wereld is inder
daad niet goed. Samen zou men tot
een oplossing moeten komen. In be
paalde gevallen is men ook bereid
het bedrijf te sluiten. Maar waar de
provincie op het ogenblik mee bezig
is „dat is eigenlijk een beetje stem
mingmakerij". Al die publikaties
passen niet ln het overleg. Daarom
hebben de recreatie-ondernemers al
serieus overwogen af te haken, zoals
de boeren dat hebben gedaan wat
betreft de begeleidingscommissie,
die is ingesteld met betrekking tot
het idee van een nationaal land
schapspark Veluwe.
De heer Kamphorst, die namens de
Recron in enige provinciale commis
sies zit, vindt de in januari 1978
uitgebrachte nota „Openluchtre-
creatlebeleid" zonder meer voorba
rig. Terwijl een commissie, gesubsi
dieerd door CRM met ƒ360.000 -,
nog druk bezig is met een onderzoek
naar de verblljfsrecreatie, komt het
provinciehuis vast al met een nota.
Er is door de twintig koppen tellen
de commissie nog geen cijfer be
kend gemaakt, maar de provincie
weet het al; er is geen ruimte voor
meer recreanten op de Veluwe. Er
zou, door het grote aantal vaste
standplaatsen, volgens de provincie,
ook onvoldoende gelegenheid zijn
voor toeristische kampeerders.
„Maar", aldus de heer Kamphorst,
„het adviesbureau Arnhem' heeft
intussen berekend dat er plaats is
voor 16000 mobiele caravans (of ten
ten), het cijfer dat door ambtenaren
later is teruggedraaid tot 10.000.
In de tijd van schaalvergroting,
waarin bovendien alles steeds gerie
felijker en mooier moet, kan de re
creatie-ondernemer alleen maar het
hoofd boven water houden als hij
kan uitbreiden, vindt de heer Kamp
horst, die zegt dat de recreatie-on
dernemers zich scherp zullen opstel
len tegen een overheid die van plan
is zelf met campings te beginnen.
HIJ vindt de cijfers van de nota
„openluchtrecreatiebeleld" uit de
lucht gegrepen. En de grote druk op
de Veluwe? Hij zegt dat uit een
onderzoekje, dat in zijn opdracht
uitgevoerd is, gebleken is, dat
slechts zeven procent van de men
sen die zich in de natuur bevinden,
afkomstig is van de kampeerter
reinen.
ROTTERDAM (ANP) - Shell Raffi
naderij/Chemie ln Rotterdam acht
de invoering van een vijfploegen
dienst niet verantwoord. Tijdens de
onderhandelingen met de industrie
bonden heeft de directie benadrukt,
dat verkorting van de werktijd met
behoud van het inkomen niet kan
worden overwogen, zeker gezien de
verdere verslechtering in de econo
mie. Voorts heeft het bedrijf meege
deeld, dat dit Jaar geen gedwongen
ontslagen zullen vallen.
Shell heeft onder meer voorgesteld
prijscompensatie te geven op basis
van de verschoonde index, zonder
een maximum, aanpassing van de
minima in de prijscompensatie en
vakantietoeslag, volledige handha
ving van de pensioengrondslag voor
continu-werkers vanaf 55 jaar. die
om medische of organisatorische re
denen in dagdienst worden ge
plaatst. Voor de beperkte groep
werknemers, die op zestigjarige leef
tijd met pensioen gaan, werd uit
breiding van de vakantierechten
aangeboden, alsmede een regeling
met betrekking tot vervroegde uit
treding op vrijwillige basis.
Verder deelde het bedrijf mee, dat
de onderneming uitsluitend bereid
is de werkingssfeer van de CAO uit
te breiden als de meerderheid van
het betrokken personeel dit wenst
De besprekingen met de bonden
worden woensdag 15 maart voort
gezet.
ROTTERDAM Om de sterk ge
daalde Nederlandse export weer uit
het slop te halen, moet de Neder
landse overheid het bedrijfsleven
steunen met garanties, die het valu
ta-risico, dat deze bedrijven lopen,
dekken. Die garanties zijn juist nu
nodig, omdat de sterke positie van
de gulden de Nederlandse concur
rentiekracht verzwakt heeft met als
gevolg geweldige risico's bij expor
ten over lange termijn-kredieten in
buitenlandse valuta. Dit is het oor
deel van de heer H. J. de Koster,
voorzitter van het Centraal Orgaan
voor Economische Betrekkingen
met het buitenland, zoals hij dat ln
Rotterdam op een bijeenkomst van
de Maatschappij voor Nijverheid en
Handel uitsprak.
De Koster wees er op dat in andere
landen met een sterke munteenheid
de valuta-risico's door de staat wor
den overgenomen. Hij noemde in dit
verband Zwitserland en Zweden. In
dit laatste land denkt men een be
drag van vijf miljard gulden nodig
te hebben om gedurende drie Jaar de
valuta-risico's Van ondernemingen
over te nemen.
ROTTERDAM De 50-jarige C.
Wolfert uit Rotterdam is verdron
ken ln het water van de Schiehaven.
De politie vermoedt dat de man is
gestruikeld.
