Voorjaarsbeurs O
Relatie'78
geeuweens...
Krachtig protest tegen Almelo'
CDA en kerken verschillen met kabinet
Trouw
commentaar
Drie eisen
van bonden
te
Kruisinga
IfOHEi
Letterlijke tekst van ontslagbrief Kruisinga
iDAG 6 MAART 1978
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
®zo 5 t/m do 9 maart/beatrixgebouw flRV
gebruiksgoederen
openingstijden: zo 5 maart 10-18 uur
overige dagen 9-18 uur
DINSDAG
7
DONDERDAG
ill]
ma 6 t/m do 9 maart/beatrixgebouw-parterre
beurs voor relatiegeschenken,
reklame- en toegiftartikelen, premiums
openingstijden: dagelijks van 9-18 uur
Minister Kruisinga heeft met zijn
l? aftreden niet alleen zijn eigen
CDA-Tweede Kamerfractie, maar
Lt vooral ook de gewone CDA-kiezer
in een buitengewoon lastig parket
t gebracht. Wat te denken van een
man die zo zeer hecht aan een
principieel afwijzend CDA-stand-
punt inzake de neutronenbom dat
jvjhij zelfs bereid is daaraan de conse-
j quentie van zijn aftreden te ver
binden?
1 Het ligt nogal voor de hand, res-
peetof op zijn minst begrip op te
irengen voor deze consequente
handelwijze. Tegelijkertijd rijst dan
wel heel indringend de vraag naar
de positie van zijn collega-CDA
ministers en die van de CDA-Twee-
el ie Kamerfractie. Hebben zij dan
;een principieel standpunt ingeno-
!>.|rnen? Hebben zij, zoals Kruisinga
suggereert, niet geluisterd naar de
hervormde synode, het interkerke
lijk vredesberaad en de bisschop-
»t penconferentie? Of sterker nog
hebben zij het CDA-verkiezings-
1 programma naast zich neergelegd
hebben zij uiteindelijk ook afge-
n zien van de eigen standpuntbepa-
n ling in de fractie?
Het komt ons voor dat die laatste
vragen ontkennend beantwoord
moeten worden. De CD A-fractie
heeft duidelijk positie gekozen met
de motie waarin de neutronenbom'
dt afgewezen en waarin de rege
ring ook duidelijk wordt gemaakt
[dat de N-bom geen onderhande-
lingsobject kan zijn bij de War-
hau-pact landen. De motie laat de
legering wel de vrijheid zich dit
itandpunt eigen te maken op een
ijdstip dat het haar past.
)e regering zal dus anders kunnen
tandelen, maar dan ligt een conflict
net de Tweede Kamer voor de
land.
ir komt echter bij dat het kabinet
inclusief dus de CDA-ministers)
ergend onduidelijk is geweest over
de motie, waardoor op zijn minst de
mening kon postvatten dat de rege
ring rustig haar gang zou kunnen
jaan. Ook is waar dat de CDA-
ractie onduidelijkheid op dit cruci
ale punt heeft getolereerd. Voor
en deel moet die houding ver-
claard worden uit de zogenaamde
dualistische staatsopvatting, waarin
regering en parlement ieder een
eigen verantwoordelijkheid heb
ben. Of anders gezegd. Het parle-
ument mag niet op de stoel van de
e regering gaan zitten. Bovendien
ij wilde de CD A-fractie een al te
scherpe aanvaring met de coalitie
partner, de VVD, voorkomen.
Bezien tegen deze achtergrond kan
de conlusie geen andere zijn dat
Kruisinga te weinig vertrouwen
heeft kunnen opbrengen in zijn ei
gen CDA-fractie. In zijn eerste op
treden in de Kamer gaf hij daarvan
al blijk, door voor zijn beurt pra
tend het kabinetsstandpunt af te
vallen. Dat oordeel komt naar goed
staatsrechtelijk gebruik alleen de
Kamer toe. Een minister heeft zich
te schikken naar het standpunt van
het kabinet, zo niet dan behoort hij
af te treden.
„Ik kan maar beter met mijn kleren
aan in bad gaan, geloof ik."
ADVERTENTIE
/IJ ll Indrrdaad. Mol schrale, gixpnmgcn lippen
kan geeuwen zéér doen Ijhcllo houdt uw lippen
jhello houdt uw lippen
zaehl en soe|H*l. laihclki.
de sin k die verzorgt,
verzacht en beschermt.
Zomer Winter.
(Met laihello uls ondergrond, blijft lipstick langer mooi
Het is tekenend voor de situatie dat
hij toen die beslissing niet nam en
nu ineens wel. Dat geeft op zijn
minst grond aan de veronderstelling
dat ook andere redenen tot zijn
besluit om af te treden hebben bij
lgedragen, hoe zeer wellicht de prin
cipiële kant van de zaak bij hem een
rol heeft gespeeld. In dit verband
behoeven wij alleen maar te herin
neren aan de reeks incidenten die
zijn korte ministeriële loopbaan
kenmerkten. Zijn positie als minis
ter was langzamerhand voor zijn
collega's nogal precair geworden.
De grond zou hem dus ook te heet
onder de voeten zijn geworden.
Ook in een ander opzicht heeft de
heer Kruisinga het CDA en in dit
geval met name de CDA-fractie in
een moeilijk parket gebracht. In
NAVO-kringen zal het aftreden van
de Nederlandse minister van Defen
sie alleen maar de indruk kunnen
wekken dat het Nederlandse kabi
net dus een ander standpunt is toe
gedaan. Op voorhanl dus niet af
wijzend zal staan ten opzichte van
de invoering van de N-bom. Het is
met name dit aspect dat een voort
duren van de onduidelijkheid om
trent stappen die de Nederlandse
regering nu wel of niet gaat onder
nemen, in hoge mate ongewenst
maakt.
Naar onze mening zal de CDA-
fractie daarom morgen tijdens het
Kamerdebat over het aftreden van
Kruisinga in deze onduidelijkheid
niet langer mogen berusten, on
danks de spanningen die dit wellicht
met de VVD-coalitiepartner zal op
roepen.
Vervolg van pagina 1
De bonden stellen de volgende drie
eisen:
1. Het kabinet zal een ruim boedel
krediet beschikbaar moeten stellen
(waardoor het bedrijf zal kunnen
„overleven").
2. De buitenlandse takken van het
concern mogen niet failliet worden
verklaard omdat dan ook de Neder
landse vestigingen dat gevaar lopen.
3. Er mag geen „uitverkoop" wor
den gehouden van de Nederlandse
KSH-bedrijven.
De bonden verwachten, dat de
voortzetting van de produktie bij de
verschillende fabrieken geen moei
lijkheden zal opleveren. Er zouden
aanwijzigingen zijn, dat het meren
deel van de toeleveranciers bereid is
normaal grondstoffen te blijven le
veren. Voor noodsituaties is een
plan opgesteld, waarbij met name
de levering van tarwe binnen het
bedrijf veilig is gesteld.
Zoals bekend, heeft de overheid het
concern tot 7 april een kredietgaran
tie gegeven. Dit is echter niet vol
doende omdat voor de komende
maanden een verlies van veertig
vijftig miljoen gulden wordt ver
wacht. Pogingen om het bedrijf „op
te splitsen" en bij andere onderne
mingen onder te brengen, zijn op
niets uitgelopen.
Het gemeentebestuur van Zaanstad
heeft in een telegram aan de minis
ters van landbouw en visserij, eco
nomische zaken en financiën, alsme
de aan premier Van Agt, zondag zijn
verontrusting uitgesproken over de
ontwikkelingen rond het KSH-con-
cern. In het telegram dringt het ge
meentebestuur er met klem op aan
dat de toezeggingen, die op 10 febru
ari jl. door de secretaris-generaal
van het ministerie van landbouw en
visserij zijn gedaan, namelijk het
geven van zodanige kredietgaran
ties door de rijksoverheid dat het
totale concern tot april kan blijven
functioneren, gestand worden
gedaan.
Het college van B en W van Hooge
zand zal vandaag minister van land
bouw en visserij, Van der Stee, per
telegram dringend verzoeken de
werkgelegenheid in de provincie
Groningen te behouden.
Van een onzer verslaggevers
ALMELO Naar schatting
30.000 demonstranten uit Ne
derland, Duitsland, Frankrijk,
België, Engeland en andere Eu
ropese landen hebben zaterdag
op indrukwekkende en vredige
wijze gedemonstreerd tegen de
uitbreiding van de ultracentri-
fugefabriek in Almelo. In de
middag trok een stoet van on
geveer acht kilometer vanaf
bet Marktplein in Almelo naar
de UCN-fabriek.
Daar kwam het bijna tot een inci
dent toen een handvol provocateurs
een optreden van de mobile eenheid
van de politie trachtte uit te lokken.
Tot een confrontatie kwam het ech
ter niet, omdat de politie zeer terug
houdend optrad en uiteindelijk een
cordon om de omstreden fabriek leg
de. De politie hield vier man aan,
omdat zij zich bij de fabriek op ver
boden grond hadden begeven. Na
verhoor zijn zij op vrije voeten
gesteld.
Zowel burgemeester mr. F. J. H.
Schneiders van Almelo als de organi
satoren noemde de manifestatie na
afloop zeer geslaagd. De burgemees
ter prees de organisatoren omdat zij
hun belofte vreedzaam demon
streren waren nagekomen.
Schneider noemde jde schermutse
lingen bij de fabriek een „mini-inci
dent", „dat bij zo'n omvangrijke de
monstratie geheel in het niet valt".
Geen excessen
Ook de organisatieleiding was tevre
den over het strikt defensieve optre
den van de politie, die veel ruimte
gaf aan de ongeveer 350 ordebewaar
ders. Ulrich Börcher van de deelne
mende Duitse Bürgerinitiativen
meende dat de demonstratie een
succes was geworden door de voor
bereiding en de samenwerking tus
sen de Nederlandse en Duitse initia
tiefnemers.
De ruim achtduizend Duitse deelne
mers kwamen zonder al te veel moei
lijkheden over de grens. Zij werden
niet zoals aanvankelijk werd ge
vreesd al op de Duitse wegen
aangehouden en gecontroleerd. Om
dat de demonstratieleiding aan de
grens wel strenge controles vreesde
reden enkele Nederlandse parlemen
tariërs vanuit Duitsland in de bus
sen mee over de grens.
Bij_.de doorlaatpost Glanerbrug bij
Enschede stonden twee leden van de
Tweede Kamerfractie van de PvdA:
mevrouw Krouwel-Vlam en H. KnoL
Van der Spek (PSP), Voortman
(PvdA) en Relus ter Beek (ook PvdA)
stonden bij andere grensovergangen.
Weliswaar controleerde de Duitse
douane vrij scherp en werden zeven
Duitsers teruggestuurd omdat hun
papieren niet in orde waren maar tot
werkelijke excessen kwam het niet.
Joop Vogt, Eerste Kamerlid van de
PSP, die vanuit Hamburg in een
Duitse bus was meegereden beklaag
de zich na afloop over het optreden
Een beeld van het kordon dat de mobiele eenheid trok nadat een groepje de weide voor de UCN-fabriek betrad om een
confrontatie met de politie uit te lokken. De politie trad defensief op en dreef, gesteund door de demonstraticleiding, de
mensen weg. Er vielen geen klappen. Tijdens het incidentje trok de stoet demonstranten gewoon verder.
van een Nederlandse marechaussee
aan de grens die een automobilist
zijn hele gereedschapskist liet inle
veren. De douane nam verder kluis
sleutels, verfspuitbussen, jerry-cans
met benzine en een aantal gasmas
kers in bewaring.
Kindertrein
Tegen het middaguur raakten alle
toevoerwegen naar Almelo verstopt
en werden de binnenkomende bus
sen om het stadje geleid. Vanuit Am
sterdam vertrok 's morgens een spe
ciale „kindertrein". In het stadhuis
van Almelo was een creche ingericht.
Een fietsgroep uit 't Gooi van onge
veer vijftig man bereikte Almelo
rond één uur. Op het Marktplein,
waar popcabaret en toneelgroepen
op een verhoogd podium speelden
waren toen al ongeveer vijfentwintig
duizend deelnemers samenge
stroomd.
Tijdens de ochtend-manifestatie
KSH-bezetters in Koog aan de Zaan krijgen rollen koek van hun collega-bezetters uit Utrecht.
spraken vakbondsleiders, anti-kern
energiegroepen en Kamerleden.
PvdA-Kamerlid Ter Beek zei dat de
Tweede Kamer de uitbreiding van
de fabriek had kunnen tegenhou
den, als de politieke wil daartoe
maar aanwezig was geweest. Ed van
Dalsem van de PSP stelde dat dit
internationale verzet tegen levering
van verrijkt uranium aan Brazilië
een tegenstroom is geworden „die
niet meer tegen te houden is."
De eigenlijke protestmars begon om
ongeveer half drie. Voorafgegaan
door zes paarden zette de stoet zich
in beweging. Vooran liepen de orga
nisatoren met een spandoek waarop
stond „tegen uitbreiding van het
UCN-project". Via de binnenstad
van Almelo begaf de stoet zich ver
volgens naar het terrein van de
UCN-fabriek, die zwaar door polltie-
eenheden werd bewaakt. Toen een
aantal demonstranten de welde
voor de fabriek inging kwam de mo
biele eenheid achter het hekwerk
van de fabriek vandaan en drong zij,
zonder dat er werd gevochten, de
enkelingen terug. Daarbij werden
wat rookbommen gegooid. Een heli
kopter van de Rijkspolitie cirkelde
de hele middag boven het dorp en
boven de demonstranten. Tegen
half zes bereikte de staart van de
stoet de UCN-fabriek. Het bleef daar
toen en ook elders ln het stadje,
waar tienduizenden demonstranten
hun bus weer opzochten, rustig.
Kosten
De gemeente Almelo zal proberen
de kosten van de demonstratie, die
op ongeveer honderdduizend gulden
worden geraamd, op het Rijk te ver
halen. In de dagen voorafgaande
aan de demonstratie had de ge
meente de hekken rond de fabriek
extra verstevigd en alle ramen van
de fabriek geblindeerd. Struiken en
sloten langs de demonstratieroute
waren gezuiverd van stenen, hout en
glaswerk om te voorkomen dat
kwaadwillenden ermee zouden gooi
en. In de plaatselijke kranten had de
gemeente een pagina grote adver
tentie geplaatst met adviezen voor
de bevolking. Demonstranten kre
gen een gemeentelijk pamflet met
een kaartje van de stad en een aan
tal wenken. De laatste zin van de
publlkatie luidde: „Komt U nog
Hoewel de demonstratie in Al
melo zonder noemenswaardige
incidenten was verlopen zette
de Spoorwegrecherche in trei
nen die demonstranten terug
brachten extra geüniformeerd
personeel in. Op verschillende
tussenstations werd er gepa
trouilleerd met politiehonden.
In Amsterdam werd een groepje
van tien demonstranten door
honden gebeten, waardoor zes
mensen in een ziekenhuis
moesten worden behandeld. De
demonstranten zeggen dat zij
waarschijnlijk werden opge
wacht omdat een jongen in het
gangpad van de trein met een
viltstift iets had opgeschreven.
Toen de jongen op het perron
toch wist te ontkomen zette de
recherche volgens de betogers
de hond in op de groep. Toen
iemand foto's van het gebeuren
maakte probeerde de recherche
zijn toestel in beslag te nemen
en werd er van de gummiknup
pel gebruik gemaakt. Een
woordvoerder van dc Spoorweg-
recherche zegt dat de mensen
weigerden dc hal te verlaten. Er
is toen aan het verzoek weg te
gaan enige kracht bijgezet. Het
meereizen van geüniformeerde
rechercheurs en het inzetten
van politiehonden is volgens dc
woordvoerder een „normaal
beeld, dat ook in voctbaltreincn
plaatsvindt" de Spoorweg-
recherche vindt dit politie
optreden niet in tegenstelling
tot de terughoudende lijn die de
politie in Almelo betrachtte. In
dien er ten onrechte gebeten is,
dan zal de man die daartoe op
dracht heeft gegeven de nade
len ervan moeten ondervinden,
aldus de Spoorwegrecherche.
De Amsterdammers gaan een
aanklacht indienen en zullen
bemiddeling van het klachten
bureau aanvragen.
eens terug als er geen demonstratie
is."
Tegelijk met de demonstratie in Al
melo, de grootste anti-kernenergie-
demonstratie die ooit in ons land ls
gehouden, werden solidariteitsac
ties gehouden bij de Nederlandse
ambassades in Londen en Canberre
in Australië.
DEN HAAG Minister Kruisinga van defensie schrijft in zijn brief aan
minister-president Van Agt en aan HM de Koningin dat het standpunt van het
kabinet over de neutronenbom enerzijds en het standpunt van de kerken en het
CDA anderzijds zo van elkaar verschillen, dat hij geen vrijheid meer kan vinden
om van dit kabinet deel uit te maken. De letterlijke tekst van de brief luidt als
volgt:
stukken van oorlog en vrede
mede betrokken behoren te
worden. Van anderen mag
trouwens in omgekeerde zin
het zelfde worden gezegd".
Eenduidig
„Ik meen er goed aan të doen,
gelet op de ernstige menings
verschillen die zijn gerezen in
het kabinet omtrent de pro
duktie en introductie van de
neutronenbom, u het"volgen-
de te berichten.
Het CDA-programma waar
op Ik de verkiezingsstrijd ben
ingegaan en heb gevoerd is
terzake van de. verdere ver
volmaking van het wapenar
senaal volstrekt duidelijk.
Dit geldt zowel voor het
standpunt verwoord in het
beginselprogramma als in
het verkiezingsprogramma,
hetwelk luidt:
„Daarbij dienen wij ons er
echter ernstig van bewust te
zijn dat er een perfectione
ring van het wapentuig gaan
de is, die de schepping als
zodanig bedreigt. Dit ver
sterkt de noodzaak van een
wereldomvattende bezinning
over de grens van toegestaan
wapengebruik door over
heden".
'CDA-standpunt
Het standpunt van de CDA-
fractie omtrent dit onder
werp is eveneens zeer precies.
Het luidt op de belangrijkste
punten als volgt:
a. „De fractie is tot de con
clusie gekomen dat de neu
tronenbom niet aan het wa
penarsenaal van de NAVO
dient te worden toegevoegd.
Nederland zal er zich voor
moeten inzetten dat dit
standpunt door de NAVO
ook voor het CDA hoeksteen
van het Nederlandse veilig
heidsbeleid - wordt overge
nomen".
b. „De neutronenbom is een
nieuw wapen. Mede gezien
het karakter ervan biedt dit
een unieke kans een daad te
stellen die niet mag worden
gemist".
Mijn persoonlijk standpunt
terzake was reeds lang voor
de verkiezingen, en uiteraard
dus ook voor de vorming van
dit kabinet aan een ieder be
kend. Uiteraard ook aan de
medeleden van dit kabinet.
Het was een politiek en een
persoonlijk standpunt gere
lateerd aan het verkiezings
standpunt van het CDA,
eveneens gerelateerd aan het
beginselprogramma CDA.
De voorzitter van de CDA-
fractie heeft ter gelegenheid
van de regeringsverklaring
namens de CDA-fractie ge
steld dat het vraagstuk van
de neutronenbom een even
belangrijk en even principi
eel vraagstuk is als het vraag
stuk van de abortus. Het rij
mij vergund hierbij zijn
woorden, uitgesproken bij de
regeringsverklaring,nog eens
te herhalen:
„Onze fractie bereidt een
diepgaande bezinning op
korte termijn op het vraag
stuk van de neutronenbom
voor, Van de regering mag
tenminste hetzelfde worden
verlangd. De eventuele nade
re voorstellen die de regering
zal doen over de defensie uit
gaven zullen door ons mede
daaraan worden getoetst. Ik
zag dit mede. omdat ik mij
zeer goed realiseer dat de mo
tleven voor ons standpunt
over de abortuswetgeving bij
ons denken over de vraag-
Er is gesteld dat de introduc
tie van de neutronenbom een
zaak zou zijn van interne NA-
VO-consultatie. Zulks is naar
mijn stellige overtuiging een
onware voorstelling van za
ken. Wat werkelijk aan de
orde is, is een consultatie van
de NAVO-landen afzonder
lijk door de president van de
U8A met betrekking tot hun
standpunt terzake van de
produktie en introduktie van
de neutronenbom. Maar ook
al zou zulks niet het geval
rijn, dient Nederland op dit
ogenblik naar mijn visie, ge
let op het tijdschema dat
thans wordt aangehouden
een éénduidige mening ter
zake te bepalen.
Alleen en uitsluitend op die
wijze zal Nederland met be
trekking tot de produktie en
introduktie van de neutro
nenbom kunnen be
ïnvloeden.
Krachtens het beginselpro
gramma CHU fungeren de
kerken als geweten van de
partij (artikel 5 beginselpro
gram CHU). Natuurlijk heb
ben politici ln dit kader hun
eigen verantwoordelijkheid.
In dit geval heeft de Generale
Synode van de Nederlands
Hervormde Kerk, het Inter
kerkelijk vredesberaad na
mens alle Nederlandse ker
ken en de bisschoppen confe
rentie een ondubbelzinnig
standpunt ingenomen.
Te uwer informatie moge ik
dit hier ln zijn belangrijkste
passages nog eens herhalen:
„Wij herinneren u aan de
overtuiging van de raad dat
met dit nieuwe wapen een
nieuwe stap wordt gezet die
niet alleen afvoert van de
weg naar vrede, maar in hoge
mate de vrede en veiligheid
in gevaar brengt"
„Invoering van dit nieuwe
kernwapen zal ln brede lagen
van de bevolking gevoelens
van machteloosheid doen
toenemen ten aanzien van de
mogelijkheden om greep te
krijgen op de voortdurend
zich uitbreidende en verfij
nende techniek tot massaver
nietiging."
Eensgezindheid
„Geruggesteund door verkla
ringen van alle Nederlandse
kerken verzoekt het Interker
kelijk Vredesberaad u drin
gend duidelijk stelling te ne
men tegen de produktie en
invoering ln de Nederlandse
krijgsmacht van de neutro
nenbom."
In het bijzonder acht ik het
van belang dat de kerken
hebben gesproken ln vol
strekte eenduidige zin, als ln
de tekst van het beginselpro
gramma en het verkiezings
programma van het CDA.
Tussen het standpunt van de
kerken en het standpunt van
het CDA bestond derhalve le
der vanuit hun eigen verant
woordelijkheid sprekende,
volstrekte eensgezindheid.
Gelet op het feit dat het kabi
net heeft gemeend een stand
punt te moeten innemen dat
zo lndrukkeiljk afwijkt van:
1. beginselprogramma CDA.
2. Verkiezingsprogramma
CDA.
3. Het door de CDA-fractie
ingenomen standpunt.
4. Het standpunt van de ker
ken, waarmee wij als. chris
ten-democraten ons naar
mijn visie verbonden moeten
voelen, meen ik thans geen
vrijheid meer te kunnnen
vinden deel te blijven uitma
ken van dit kabinet en ver
zoek ik u mijn ontslag bij
H M de Koningin te willen
aanbieden.
