üe slaapt, werkt, eet op verkeerde tijden'
Marokkaanse gezinnen gaan
niet terug naar vaderland
Werken in vier- of vijfploegendiensten, wat betekent dat?
Vier-ploegendienst
Vijf-ploegendienst
Blijvende vestiging meestal niet gewild
Toch nog zes
torens aan
Bijlmerdreef
ÜTERDAG 4 MAART 1978
TROUW/KWARTET RH 23
In de discussie over de arbeidsplaatsenovereenkomsten. die de
vakbonden in de lopende CAO-onderhandelingen willen afslui
ten. staat de vijfploegendienst centraal. Werken in vijfploegen
wordt gewenst in bedrijven als Shell, DSM en Hoogovens. In de
afgelopen weken hebben we in deze krant aandacht besteed
aan die vijfploegendienst. Ir. F. E. Mathijsen Gerst, voorzitter
van de directie van Hoogovens verklaarde, dat de invoering van
de vijfploegendienst zou neerkomen opt het aantrekken van
1.800 personeelsleden en een loonsomstijging met 90 miljoen
gulden. De vakbonden zeggen oog te hebben voor de financiële
consequenties en bepleiten daarom een zeer geleidelijke
invoering, waarbij over de verdeling van de kosten valt te
onderhandelen. Bij Hoogovens zijn de werknemers bereid dit
jaar 1.5 procent van de automatische prijscompensatie op te
geven, hetgeen voor Hoogovens al een besparing kan opleve
ren van vi|ftien miljoen.
Het gaat de bonden overigens niet alleen om het eerlijker
verdelen van de geringere hoeveelheid werk, maar ook om het
scheppen van betere arbeidsomstandigheden. De bonden
vinden eer\ vijfploegendienst beter aansluiten op het huiselijke
en sociale leven van de werknemers en bovendien mindqr
lichamelijk belastend dan een vierploegendienst
Over de vraag wat het werken in ploegendienst in het algemeen
en in vier of vijf ploegen in het bijzonder voor een individuele
werknemer inhoudt, gaat het volgende verhaal
door Henk Thomas
„De grootste oorlogen ontstaan hier wanneer iemands vrouw jarig is en je geen snipperdag meer
hebt of er geen kan krijgen, omdat er te weinig mensen op de ploeg zijn. Iedereen verzuimt wel een
aantal dagen per jaar zonder werkelijk ziek te zijn. Ik kan me dat goed voorstellen, je voelt je dan
sociaal beroerd, zeg ik maar. Nee, bij mij komt dat niet vaak voor. Maar het gebeurt je altijd wel
eens. Stel je eens voor: je zit thuis, dochter jarig en het is gezellig. Je moet dan toch steeds weer
denken aan die nachtdienst die om tien uur begint en waarvoor je om negen uur de deur uit moet.
Je hebt geen snipperdag of je krijgt 'm niet en dan meld je je maar ziek. Ik vind, dat zo iemand
eigenlijk wel ziek is, want op dat moment baal je zo, dat je werkelijk niet in staat bent te werken".
Jaap Niesten is walser bij Hoogovens
in IJmuiden. Hij is 41 jaar, heeft
twee kinderen en een vrouw, woont
buiten en werkt sinds 1970 in vol
continu, in vier ploegen dus. Zijn
inkomen is als dat van de modale
man en hij is actief lid van de Indu
striebond NKV. In het begin van het
gesprek is niet helemaal duidelijk of
hij zelf een afkeer heeft van werken
in vier ploegen of dat de bond vindt,
dat hij dat vinden moet. Allengs
wordt duidelijk, dat het eerste toch
het geval is.
Hij zelf vindt het werken in vier
ploegen naar. maar hij zegt: „Er lo
pen veel mensen in de ploegen rond,
die door de onregelmatigheid wor
den gecharmeerd. Kijk, onregelma
tigheid heeft ook wel voordelen,
want je maakt bepaalde dingen in
het gezinsleven mee. waar je in nor
male dagdiensten geen weet van
hebt. Zo heb ik nog wel de gelegen
heid overdag alleen met mijn vrouw
samen te zijn, een kop koffie met
haar te drinken of om samen naar de
markt te gaan. Zelf heb ik ook wel
een periode gehad, dat ik de vier
ploegendienst met hand en tand heb
staan verdedigen. Ik ben erop terug
gekomen, omdat ik steeds meer ben
gaan beseffen daik er mijn leven
door bekort. En als je voor je tijd
dood gaat, heb je ook niets aan meer
aan voordelen als samen koffie drin
ken en naar de markt gaan".
(Grimlacht: „Wel ben ik door de
ploegendienst van het roken afgeko
men. Vooral 's nachts rookte ik me
kapot, waardoor ik ^né 's ochtends
helemaal lam voelde, 's Ochtends is
het hier trouwens vergeven van col
lega's die in de nachtdienst volledig
zijn uitgekleed. Ik ben toen gaan
beseffen, dat ik me naar twee kan
ten het graf in werkte en ben daar
om met roken gestopt".
Niet overdrijven
Aan de hand van bijgaand schema
reconstrueren we de dagindeling,
die door het werken in een vierploe
gendienst wordt opgelegd. De och
tenddienst van 6 tot 14.00 uur wordt
nog als prettig ervaren. Immers, om
15.00 uur is men thuis, ziet men de
kinderen uit school komen en staat
de avond voor de deur. De aardig
heid van dat laatste mag niet over
dreven worden, zegt Jaap Niesten.
„Je krijgt wel eens visite, heel gezel
lig, je drinkt een borrel, maar om 10
of 11 uur ga je toch eens op je
horloge kijken en denken: mensen
ik vind jullie erg aardig, maar hoe
pel nu maar op, morgen moet ik
weer vroeg op". Vroeg op is voor
Jaap Niesten 4.30 uur.
De ochtenddienst duurt drie dagen.
Jaap Niesten
Dan volgt een vrije dag, de dag voor
koffiedrinken en de markt. Op vrij
dag begint de nachtdienst, 's Och
tends staat hij om ongeveer 8 uur
op, rommelt wat tot ongeveer 14.00
uur, gaat dan een paar uur plat,
omdat hij 's nachts moet werken.
Deze vrijdagavond is niet geschikt
om vrienden en kennissen te ont
vangen, te gaan biljarten of naar de
TV te kijken, want om 21.00 uur gaat Sld3pp6riOCIQ
Jaap Niesten de deur uit omdat de
nachtdienst om 22.00 uur begint. Hij
verkeert dan in onzekerheid over de
afloop van die spannende film op
TV.
Zwaar hoofd
Zaterdagmorgen. 6 uur is de eerste
nacht achter de rug. Tegen zevenen
ligt Jaap in bed en slaapt tot 12 uur.
Hij ontbijt met een lunch. Praten
over de vrije tijd die nu volgt is
overdreven, zegt Jaap. ,,Je hebt te
weinig geslapen, je hoofd is te
zwaar." „Het is vooral deze nacht
dienst, die de ploegendienst zo be
roerd maakt".
„Het begint al als Je overdag in bed
ligt om te slapen. Op een mooie
zomerdag hoor je je vrouw buiten,
zonnend, praten met de buurvrouw,
of de kinderen spelen met het nodi
ge lawaai. Op een winterdag speelt
zich alles in huis af, dan wordt ge
stofzuigd, gespeeld, of visite ontvan
gen. Je kan dan niet behoorlijk sla
pen en je staat op met lood in je
hoofd. Ik ben meestal geïrriteerd
zo'n dag. De kinderen zeggen dan: 't
is weer zover, pa heeft nachtdienst.
Ze gaan me dan liever uit de weg. In
feite houdt het gezin meer rekening
met me dan normaal nodig is, alleen
omdat ik me niet jofel voel. Ieder
een, vrouw, kinderen, vrienden en
kennissen worden geconfronteerd
met het feit, dat ik ploegendiensten
draai."
De nachtdienst is maandag achter
de rug. Tot twaalf uur is geslapen,
maar de dufheid blijft. Tussen 22 en
24 uur weer naar bed. Dinsdag om 8
uur normaal uit de veren, nu rede
lijk uitgeslapen, maar om 13.00 de
deur uit, want de ploeg moet om
14.00 uur weer op. Jaap Niesten:
„Tussen de wisseling van de ploegen
heb je een dag vrij, maar bij de
overgang van de nacht- naar de mid-
dagdienst is dat in feite niet zo. Je
hebt je vrije dag nodig om te slapen.
Deze wisseling noemen we hier daar
om: „effe brood halen."
De middagdienst frustreert het ge
zinsleven in hoge mate, vertelt Jaap
Niesten. Om 22 uur is hij afgelopen,
om 23.00 uur ben-je thuis. Je kan
dan nog net het staartje van het
laatste nieuws meepikken voor je
naar bed gaat. De kinderen heb je
misschien even in de morgen gezien
voor het naar school gaan en mis
schien ook 's middags als ze niet
overblijven. De middagdienst is
donderdag achter de rug, de vrijdag
is vrij en op zaterdagmorgen begint
met de ochtenddienst het verhaal
opnieuw.
l 23-456789 10 11 12 13 14 15 1617 10119 20121122 23 24
IIMinimum.
mmmmmmm»»»»»»»»»»»»*■-—.--i
werken wniimiiinm
reistijd
slapen
vrije tijd
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
MM»****»****-
H
- -i*1-.".— INI
Opmerkingen:
De reistijd is in dit schema op een uur gesteld. Voor veel werknemers in
ploegendienst is die tijd veel langer; soms tot drie uur per dag.
Alleen in de middagdienst haalt de ploeg een nachtrust van acht uur. In
de overige diensten is het minder, het minst in de ochtenddienst.
Het duurt lang eer een ploegendienstwerker in het weekeinde vrij is,
namelijk eens in de zes weken.
De vrije tijd die aan de nachtdienst vooraf gaat is geen echte vrije tijd.
omdat men door verstoring van het ritme overdag slaapt en op de vrije
avond zich niet fit voelt.
In de nacht en middagdiensten is sociaal leven in de avond onmogelijk
terwijl door de ochtenddienst beperkingen opgeworpen worden omdat
men de volgende morgen weer vroeg moet beginnen.
De overschakeling van nacht op middagdienst noemt men geen vrije dag.
Je moet in feite slaap inhalen die dag. Men noemt dit „effe brood halen".
Er is te weinig tijd om goed te herstellen.
Alles is er nog niet mee verteld, zegt
Jaap Niesten en hij wijst erop, dat
zelden de normale slaapperiode van
acht uur wordt gehaald en dat er een
'lange tijd voorbij gaat voor men een
weekeinde vrij is. „Ik weet zeker, dat
als je het vierploegenritme jaren
leeft, je conditie verslechtert Je
slaapt op verkeerde tijden, je krijgt
je ontbijt, lunch en warme hap op
verkeerde tijden en je hebt vrij op
verkeerde tijden. Steeds weer word
ik eraan herinnerd, dat mijn gezin
op andere tijden leeft dan ik. Met de
kinderen naar het bos of het strand,
gewoon een dagje uit is er niet bij.
Iemand die niet in een ploegen
dienst werkt, begrijpt er trouwens
niets van. Je leeft het hele jaar op de
kalender, zelfs met je vakanties zit
je in dat rdoster."
Werken in ploegendienst verstoort
het slaap-waak ritme, bemoeilijkt
het huiselijk leven en frusteert het
lidmaatschap van de klaverjasver-
eniging, de biljartclub of de plaatse
lijke fanfare. Een ouderdag op
school meemaken is zeldzaam. Over
de medische aspecten van de ploe
gendienst lopen de meningen uit
een. Critici beweren, dat onregelma
tigheid leidt tot verstoring van de
spijsvertering, wat samen met te
Links staat het schema van een dagindeling van een werknemer in vierptoegen-
dienst, rechts dat van de man, die in vijfploegendienst werkt. Het lijkt, dat in belde
gevallen maar drie ploegen aan het werk zijn. Oat is niet zo, de in het schema
onzichtbare vierde en vijfde ploeg heeft een vrije dag. Vier of vijf ploegen zijn nodig
om werkelijk vol continu te draaien. Immers, een werknemer (een ploeg) mag maar
40 uur per week werken. Drie werknemers (drie ploegen) werken per week 120 uur.
Een vot-continubedrijf moet evenwel per week 168 (7 maal 24) uur draalen. Er is dus
een vierde of vijfde ploeg nodig. We zien dan ook. dat een werknemer in een
vierploegendienst niet 40, maar 42 (168 gedeeld door 4) uur werkt. Voor de twee te
veel gewerkte uren krijgt hij compensatie: 13 vrije dagen per jaar. De werknemer in
vijfploegendienst werkt 168 gedeeld door 5, is 33,6 uur per week.
weinig nachtrust kan leiden tot ziek
ten als maagzweren e.d.
De vraag rijst niettemin of de zoge-
wenste vijfploegendienst veel onge
makken kan opheffen. Vier of vijf
ploegen, wat maakt het uit, het zijn
ploegen, zou men kunnen tegen
werpen.
Jaap Niesten: „aan het werken in
vijf ploegen zitten natuurlijk ook
bezwaren. Er zijn echter grote voor
delen: je draait minder nachtdien
sten, je hebt meer weekeinden vrij
en de vrije tijd tussen de wisseling
van diensten wordt langer, zodat je
meer tijd hebt om te herstellen."
Okto-Winschoten
Het papier- en kartonbedrijf Okto in
Winschoten, onderdeel van Kappa,
is één van de zeer weinige bedrijven
in Nederland waar de vijfploegen
dienst anderhalf jaar geleden bij de
oprichting is ingevoerd. Bij Okto
heeft men dus geen ervaring met de
vierploegendienst en daarom wil
personeelschef Hoffmann ook geen
uitspraken doen over de vraag wat
de mensen liever willen: vier of vijf
ploegen. Immers, tegenover korter
werken in vijf ploegen staat meer
verdienen in vier ploegen. De toe
slag op het basisloon in een vier
ploegendienst is 30 procent en die
op vijfploegen 17 procent.
De heer Hoffmann: „Hier in Win
schoten werken wij bij Okto met vijf
ploegen, bij Philips in Winschoten
draaien vier ploegen.
~.owel Okto als Philips in Winscho
ten heeft geen bijzondere proble
men bij het werven van personeel.
„Hoewel het niet gemakkelijk is.
kunnen we allebei in onze perso
neelsbehoefte voorzien en ik denk
dan ook, dat mensen die in vijf ploe
gen willen werken en daarvoor een
loonoffer willen brengen, bij ons
aankloppen en degenen, die bereid
zijn langer te werken om meer te
verdienen naar Philips zullen gaan.
Dat selecteert zich dus zelf. Ik geloof
dan ook. dat je niet kan zeggen, dat
mensen liever in vijf ploegen wer
ken. Ik denk dat het individueel
verschillend ligt."
Bij Okto zijn de diensttijden per dag
zodanig aangepast, dat ze beter aan
sluiten op het normale huiselijke en
sociale leven van de werknemers.
Komen de ploegen in een vierploe-
gensysteem normaal om 6. 14 en 22
uur op. bij Okto zijn de tijden 7. 15
en 23 uur. Het ploegenrooster bij
Okto ziet er als volgt uit: drie dagen
middagdienst van 15 tot 23 uur.
twee dagen vrij, vier dagen ochtend
dienst, twee dagen vrij, drie nacht
diensten en drie dagen vrij. Dan
volgt weer de ochtenddienst Een
roostercyclus duurt bij Okto vijf we
ken en in die periode heeft een werk
nemer 7 ochtenddiensten. 7 middag
diensten en 7 nachtdiensten.
Voordelen
De heer Hoffmann ziet. vanuit het
standpunt van de onderneming,
voordelen van de vijfploegendienst
boven het werken in vier ploegen.
Het rustiger rooster bij voorbeeld.
„In een vierploegendienst werken de
mensen niet 40 uur. maar eigenlijk
42 uur Daarvoor krijgen ze per jaar
13 dagen, die vrij op te nemen zijn.
Je hebt dus steeds een grote hoe
veelheid vrije dagen boven het be
drijf hangen, waarvan de opneming
niet te organiseren is." De heer Hof
fmann constateeert verder, dat lan
delijk gezien de belangstelling voor
het werken in vier ploegen taant
(hoewel Okto dat niet merkt».
Het ziekteverzuim bij Okto ligt met
zeven procent beneden het landelijk
gemiddelde. Ook op dit punt wil de
heer Hoffmann niet concluderen,
dat dit het gevolg is van een aange
namer dienstrooster. Hij zegt: „De
mensen hier zijn jong. en medisch
gekeurd en dit drukt het verzuim
percentage Als we in vier ploegen
zouden werken met dezelfde jonge
mensen, dan zouden we mogelijk
hetzelfde percentage bereiken."
Als aandeel van de vijfploegen
dienst ziet de heer Hoffmann de
loonkosten, die bij Okto duidelijk
hoger liggen dan bij vergelijkbare
bedrijven met vierploegendiensten.
„Je hebt met vijf ploegen 19 procent
meer mensen nodig om die ploegen
te bezetten, maar 13 procent minder
(30 min 17» ploegentoeslag te beta
len. Daartussen zit een gat van 6
procent en dat is een fors bedrag
AMSTERDAM Marokkanen, die hun gezin naar Nederland laten overkomen, komen er meestal
niet toe om terug te keren naar hun vaderland. Dit concludeert mevrouw Van den Berg-Eldering
na een ondereoek onder 45 Marokkaanse gezinnen, waarop zij gisteren aan de Universiteit van
Amsterdam is gepromoveerd tot doctor in de sociale wetenschappen.
„Absoluut uitzonderlijk", zei dierenarts P. van de Vijver uit IJzendijkc nadat moedergeit Mieke dc
dokter en de eigenaar had verbaasd met een geite-vijfling. Moeder Mieke en haar drie dochters en
twee zoons verblijven in dc kinderboerderij Dc Hollandse Hoeve te Goes.
Mevrouw Van den Berg, die zelf de
Marokkaanse taal machtig is. heeft
twee jaar lang een intensieve relatie
met deze gezinnen gehad. Uit haar
onderzoek blijkt dat Marokkaanse
werknemers vaak hun gezin naar Ne
derland laten overkomen, omdat
door de afwezigheid van de vader in
Marokko het huwelijks- en gezinsle
ven ontwricht wordt. Daarnaast
speelt aantrekkingskracht van het
Nederlandse sociale verzekerings
stelsel (ziekenfonds e.d.» een rol bij
de verhuizing van het gezin.
Op het moment dat zij besluiten het
gezin te laten overkomen, zijn de
Marokkanen niet van plan zich blij
vend in Nederland te vestigen. Vol
gens mevrouw Van den Berg kunnen
de Marokkaanse gezinnen „het
hoofd maar net boven water hou
den" in de beginperiode van hun
verblijf in Nederland. De financiële
verplichtingen zijn erg groot en no
pen vaak tot het doen van overwerk.
Deze gezinnen zullen nooit zo veel
kunnen sparen dat ze naar hun va
derland kunnen terugkeren.
Blijvende vestiging
Mevrouw Van den Berg vindt dat
Marokkanen die hun gezin laten
overkomen, van overheidswege de
garantie moeten krijgen, dat zij zich
hier blijvend kunnen vestigen. Zij
zouden in het kader van de
bijstandswet in aanmerking moeten
komen voor een vergoeding in reis-
en inrichtingskosten. De financiële
lasten zouden zodoende kunnen ver
minderen, aldus mevrouw Van den
Berg Door verlichting van de finan
ciële lasten kunnen de Marokkaanse
gezinnen meer aan de Nederlandse
samenleving deelnemen. Het werken
in ploegendiensten en het overwerk
is dan niet meer nodig, zodat de
Marokkaanse werknemer de tijd
krijgt om een cursus Nederlands of
een vormingscursus te volgen.
Mevrouw Van den Berg wijst er op
dat het merendeel van de Marok
kaanse vrouwen geen werkkring bui
tenshuis heeft. Deze vrouwen heb
ben volgens haar geen mogelijkheid
zich in het Nederlandse leven te
mengen, zolang er geen verplichting
bestaat tot het volgen van een cur
sus Zij pleit dan ook voor het ont
wikkelen van een algemene intro
ductiecursus voor buitenlanders;
waarin naast het leren van de Neder
landse taal ook informatie wordt ge
geven over de Nederlandse samenle
ving en cultuur. Deze cursus zou de
Nederlandse overheid verplicht moe
ten stellen voor alle niet leerplichti
ge Marokkaanse gezinsleden
Onderwijs
Grote kritiek heeft mevrouw Van
den Berg op het zogeheten biculture-
le onderwijs voor Marokkaanse kin
deren (het onderwijs in de eigen taal
en cultuur» „Deze vorm van onder
wijs stelt niet veel voor en moet op
de helling," vindt mevrouw Van den
Berg. „Het onderwijs moet gericht
zijn op een evenwichtige ontwikke
ling van het Marokkaanse kind in
Nederland."
Mevrouw Van den Berg toont zich in
haar proefschrift uiterst bezorgd
over „de verloren generatie", de Ma
rokkaanse kinderen boven de tien
jaar. Door hun gebrekkige beheer
sing van de Nederlandse taal zullen
zij evenals hun ouders de laagste
posities in het bedrijfsleven gaan en
blijven bezetten.
Volgens mevrouw Van den Berg
moeten de Marokkanen wel hun ei-
>gen cultuur behouden. Per wijk of
stad moeten dan ook voldoende Ma
rokkaanse gezinnen wonen om het
onderlinge contact mogelijk te ma
ken. Aan de andere kant dienen de
Marokkanen verspreid tussen Ne
derlandse gezinnen te wonen om de
contacten tussen Nederlanders en
Marokkanen te stimuleren, zo
schrijft mevrouw Van den Berg.
Zij verwacht, dat in de komende
jaren nog zeker enkele duizenden
Marokkanen naar Nederland komen.
Omdat de werving van arbeiders is
gestopt, zullen dat hoofdzakelijk
vrouwen en kinderen zijn. De Marok
kanen zijn op het ogenblik in aantal
de tweede groep buitenlandse werk
nemers. In ons land zijn volgens cij
fers van het Centraal Bureau voor de
Statistiek 82.000 Turken en 47.000
Marokkanen.
Mevrouw Van den Berg-Eldering
heeft haar proefschrift vooral ge
schreven voor „eerste lijnswerkers"
en voor degenen die het beleid ten
aanzien van buitenlandse gezinnen
bepalen. De handelseditie is onder
de titel „Marokkaanse gezinnen in
Nederland" in de boekenzaak te ver
krijgen. Kosten 21.50 (met subsidie
van CRM). Uitgeverij is Samson in
Alphen aan de Rijn.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Wethouder De
Cloc van Amsterdam cn gedeputeer
de Van der Knoop van Noord Hol
land zijn overeengekomen dat de
bou-.v van zes woontorens langs de
Bijlmcrdreef opnieuw overwogen
kan worden. Dc torens zijn naast de
parkeergarages bij Frissenstein.
Fleerde. Florijn. Geinwijk. Geren-
stcin en Gliphoeve gedacht. Gede
puteerde Staten hebben destijds
deze torens uitgezonderd van de
goedkeuring van het bestemmings
plan voor de Bijlmermeer, omdat
niet gegarandeerd kon worden dat
Protest Venceremos
tegen steunweigering
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Venceremos. een
solidariteitsorganisatie met Cuba,
heeft bij minister van ontwikke
lingssamenwerking De Koning pro
test aangetekend tegen diens afwij
zing van een subsidieverzoek door
deze organisatie. De bezwaren van
de minister richten zich tegen het
vermeende politieke karakter van
de steun aan Cuba. Venceremos zegt
daarentegen in haar protest, dat zij
niets anders doet dan feitelijke in
formatie geven over de situatie op
Cuba, die onlosmakelijk verbonden
is aan het politieke stelsel in dit
land Dat de minister dit afwijst, is
volgens Venceremos, een aanwijzing
voor politieke censuur
De organisatie wijst verder op eer
dere uitlatingen van minister De
Koning, waarin hij het toejuichte
dat organisatie: als NOVIB uit hun
actie Gast aan tafel gelden ter be
schikking stelt voor projecten op
Cuba. Voorts wijst Venceremos erop
dat zij als organisatie geen verleng
stuk hoeft en wil zijn van de rege
ring en ze betreurt het dat de rege
ring op deze manier particuliere ini
tiatieven onmogelijk maakt.
de woontorens in de sociale sector
zouden worden gebouwd Gedepu
teerde Staten zijn nu bereid alsnog
medewerking te verlenen, n,> is ko
men vast te staan dat realisatie in
de woningwetsfeer niet mogelijk is
Het niet uitvoeren van de woonto
rens. een project van ongeveer 700
woningen, zou belangrijke financie
Ie consequenties hebben voor de ge
meente Amsterdam
