Onderdrukt
Vrijmaken
de man de vroegere rol van
„veroveraar" niet meer kan
spelen. Boer: „Door het weg
vallen van het zwanger
schapsrisico is ook het span
ningsveld in de seksuele rela
tie weggevallen. Niet alleen
dat de man geen jager meer
is. hij is en nu moet ik me
misschien wat grof uitdruk
ken ook een boer gewor
den. die zaait in een woestijn,
waar het zaad niet opkomt.
Voor een man was het zich
seksueel bewijzen altijd een
uitdrukking van zijn manne
lijkheid. Zodra hij er nu in
slaagt deze drift onderge
schikt te maken aan zijn den
ken. zodra hij de vrouw niet
meer alleen als sekse-wezen,
maar als mens kan zien. is hij
volgens mij geëmancipeerd."
..Wat de uitwerking van de
pil betreft heb ik trouwens
nog een hypothese: zou het
niet zo kunnen zijn dat de pil
zulke psychische veranderin
gen bij de vrouw veroorzaakt,
dat zij de man afstoot? Stelt
de vrouw zich misschien
daardoor zo zelfstandig, zo
mannelijk op dat de man
geen troost meer vindt bij de
vrouw, maar begrip zoekt bij
kameraden? Bovendien heeft
de seksuele vrijheid, die de
pil heeft gebracht, ook een
bijzonder negatieve kant.
Seks wordt genuttigd alsof
het een zakje patat of een
broodje ham is. Hierdoor is
een totale liefdeloosheid ont
staan, die de man-vrouw-re
latie grondig verstoort. Het is
een verhouding van gebrui
kers en verbruikers ge
worden."
Niet alleen de seksuele revolu
tie, ook het verlies aan autori
teit van de vader in het gezin,
van de gezagsdrager in de
maatschappij zou aan de man
een deel van zijn oude „man
nenrol" hebben ontnomen.
Boer: „Dat is zo. De maat
schappij heeft de man veel
verantwoordelijkheden afge
nomen: de man is vaak op
zijn werk. in het bedrijf, het
verlengstuk van de computer
geworden. En thuishet
vaderschap zoals dat vroeger
werd beleefd is overgenomen
door moeder de vrouw. Zij
bepaalt naar welke school de
kinderen gaan. hoe de kinde
ren gekleed gaan. welk huis
wordt gekocht, hoe het huis
wordt ingericht. Hierbij moet
ik overigens wel zeggen dat
ook al zullen de feministes
het daarmee niet eens zijn
dat de vrouw in de geschiede
nis van onze cultuur altijd al
heeft gedomineerd, maar dan
op de achtergrond. Kijk
maar naar de rol van vrou
wen in de bijbel, het boek dat
zo n grote invloed op onze
cultuur heeft gehad en dat
misschien verkeerd is geïn
terpreteerd.
„De vrouw heeft in de samen
leving altijd een overheersen
de rol gespeeld bij het nemen
van de beslissingen door de
man. Alleen gunde zij de man
vroeger die vermeende man
nenrol: voor het oog van de
wereld, in de openbaarheid,
mocht hij domineren, mocht
hij de uitvoerder zijn. Die uit
voerende rol dreigt de man
op het ogenblik ook nog te
worden afgenomen Mis
schien dat de man zijn zoge
naamde mannenrol slechts
nog kan demonstreren in uni
form. in de oorlog die een
vrijbrief is voor moord en ver
krachting maar dat is na
tuurlijk niets nieuws. In onze
tijd leidt het zelfbewustzijn
van de vrouw, de agressivi
teit die sommige feministes
tonen, het verlies aan autori
teit door de man en de seksu
ele revolutie ertoe dat veel
mannen agressief worden te
genover de vrouw. In de vrou
wenbeweging wordt daarom
gezegd dat de man moet
emanciperen. En terecht,
want uit angst vallen veel
mannen in houding en ge
drag steeds terug op die ver
meende mannenrol. En dé4r-
van, om mens te kunnen wor
den. moeten zij zich vrij
maken."
«DAG 4 MAART 1978
lan deze pagina werkten mee Huib Goudriaan en Kees
|e Leeuw (tekst) en Tom Janssen (tekening).
PS 19 - RH 21
Door de emancipatie van de vrouw lijkt de oude
positie van de man te wankelen. De autoritaire
gezagsdrager in de samenleving, de
„patriarch" in het gezin, de „mannelijke"
krachtpatser die alles voor vrouwlief regelde,
maar ook vader die het zo goed wist, hebben
afgedaan. Maar heeft de man al een nieuwe rol
weten te vinden?
Het Amerikaanse weekblad Newsweek, dat
vooral de „culturele revolutie" van de jaren
zestig verantwoordelijk stelt voor de
veranderende rol van de man, schreef
„De mannen herzien hun opvattingen
over wat het belangrijkste in het leven is, wat
succes is en hun kijk op zichzelf als de
almachtige echtgenoten en minnaars."
Gerard de Haas, de Utrechtse docent in de
jeugdkunde, een van de weinigen in Nederland
die schrijft over de zich wijzigende positie van
de man, meent dat door de seksuele revolutie
van de jaren zestig de vrouw een Vrijheid
kreeg, die de man van oude voorrechten
beroofde. In de vrouwenbeweging wordt
gezegd dat na de emancipatie van de vrouw nu
de man moet emanciperen om zich bewust te
worden van zijn veranderde situatie.
Is die „mannenemancipatie" slechts een
modieuze kreet of steekt er meer achter?
Gerard de Haas wil op deze vraag geen stellig
antwoord geven: „Er zijn nog zo veel vragen,
onbewezen stellingen en niet onderzochte
feiten. Wel betrekken op het ogenblik de
mannen de vrouwenemancipatie veel te weinig
op hun eigen situatie. Ze wachten af, terwijl
hun positie al belangrijk Is verschoven. Veel
vrouwen willen hierover praten, maar de
mannen geven tot nu toe te weinig thuis, ik
spreek overigens liever over menselijke
emancipatie en participatie (deelneming) van
de mannen aan het bewustwordingsproces
van hun veranderende rol."
Op deze pagina komen twee mannen aan het
woord, die wel over „mannenemancipatie"
hebben nagedacht.
„Ook al houd ik me met man
nenemancipatie bezig, dat
wil nog niet zeggen, dat ik
representatief zou zijn voor
de steeds groter wordende
groep van mannen die zich
met hun rol bezighouden. Ik
kan dus ook niet zeggen: je
moet het zus of zo doen. Dat
hoeft ook niet, want dat weet
een ieder wel voor zichzelf.
Dat wil ik duidelijk voorop
stellen."
Zijn naam is Maurits, hij is 24
jaar, woont in Amsterdam en
studeert medicijnen. Ruim
een jaar geleden kwam hij in
aanraking met blaadjes als
„Mannentaal" en „Info-
man", las daar wat in en ging
zich meer verdiepen in zijn
rol als man in deze maat
schappij. Hij bezocht een
Mannen-dag, hoorde daar het
een en ander over praatgroe
pen en raakte betrokken bij
de oprichting van 't Zand
mannetje, het Amsterdams
mannenhuis, waar mannen
elkaar kunnen ontmoeten
zonder vrouwen in de buurt.
Maurits: „Ik ben van liever
lee in een praatgroep gaan
zitten en doe nu mee aan een
radicale therapiegroep, maar
verder was ik net als de mees
te mensen in Nederland, die
denken van: mannenemanci
patie, tja. Ik had er wel zo
m'n eigen gedachten over.
maar er niet zoveel over ge
praat. Daarom wil ik niet als
voorbeeld dienen van „de
geëmancipeerde man". Dat
lijkt me niet juist en ik kan
dan ook beter iets zeggen
over mannenemancipatie in
het algemeen en niet zozeer
over mezelf."
man-vrouw-mens
iets kunt doen omdat het
goed is, al vind je het nog zo
rot. Het even flink zijn en
redeneren van het moet toch
gebeuren, is typisch iets dat
bij mannen hoort.
Maurits: „Ik weet ook wel,
dat veel mannen kleinzerig
zijn en voor wie dat dus niet
opgaat, maar mannen die dat
kunnen, moeten het zeker be
houden. Mannelijkheid is
niet taboe of slecht, als je het
maar ten goede aanwendt.
Aan de andere kant het
zijn kunstmatige termen is
typisch vrouwelijk het naar
iemand kunnen luisteren.
Gelukkig zijn er veel mannen
die dat niet hebben wegge
drukt, maar ook nog kunnen.
Mannen die niet altijd op hun
gelijk staan en bij alles de
beste moeten zijn. Waar het
om gaat is dat hij op beide
fronten meer mens kan wor
den door dit alles beter te
ontwikkelen. En iedereen
weet wel waar zijn sterke en
zwakke punten liggen. Dat
hoef ik hem niet te vertellen."
Zegt dat je hiervoor steun
kunt vinden in een praat
groep, waar met elkaar ge
sproken wordt over eenzaam
heid, relaties, geld, werk, sek
sualiteit en andere zaken
waar iedereen mee blijkt te
zitten en waar je niet zo mak
kelijk in je eentje uitkomt.
Zo'n groep geeft je beschut
ting, er is een speciale sfeer
en er kan ook hard in worden
gewerkt. „Mijn - ervaring is
dat het makkelijker is om
deze onderwerpen alleen met
mannen te bepraten. Natuur
lijk kun je ook zonder een
praatgroep emanciperen en
is zo'n groep echt geen voor
waarde, maar voor veel man
nen is het toch wel een ont
dekking, dat ze juist met
mannen goed kunnen praten.
Ik kan me echter best voor
stellen, dat iemand liever in
een gemengde groep zit of
juist helemaal niet in een
groep. Dat moet iedereen
voor zichzelf uitmaken, al
leen steun vanuit een groep
kan je wel helpen bij Je eigen
ontwikkeling tot mens."
Maurits: „Je moet het uitein
delijk zelf doen, maar het is
wel belangrijk om het niet te
laten afweten en te zeggen:
dat kan ik niet. Het is soms
erg gemakkelijk om in de rol
van onderdrukker te blijven
hangen en de moed te laten
zakken. Als Je niet goed weet
hoe of wat, kun je erover na
denken en als je het dan nog
niet weet, kom je er mis
schien wel achter als de vrou
wen in Je omgeving zeggen,
dat ze het niet meer pikken.
Je kon niet beter dat is
waar anders had je het wel
gedaan. Weet je echter wel
iets beter, doe het dan ook.
Het is altijd goed het beste te
kiezen."
Hij ontkent niet, dat er best
wel veel mannen zijn die zich
geen onderdrukker voelen,
maar als ze goed bij zichzelf
te rade gaan kunnen ze moei
lijk ontkennen en zal er toch
iets moeten gebeuren. Ten
minste, als ze graag met
vrouwen op gelijkwaardige
basis in deze maatschappij
willen omgaan. Natuurlijk
kun je als man met een
vrouw best een prima relatie
hebben zonder enige vorm
van onderdrukking, maar
naar bulten toe speel je wel
verstoppertje, want daar
geldt het niet en onderdruk
je als man wel degelijk alle
vrouwen die je tegenkomt.
Daar heerst de onderdruk
king, waaraan je Je niet kunt
onttrekken, maar waar je Je
wel tegen kunt verzetten.
Maurits: „Een vrouw die niet
naar een man lacht is bij
voorbaat een bedreiging voor
hem, want het stereotiepe
beeld van de vrouw is: lief en
schattig en als er problemen
zijn is zij gedienstig en maakt
hij de dienst uit. Wijkt en
vrouw van dit patroon af, dan
steigert bijna elke man. Ge
beurt dat niet, dan is hij
geëmancipeerd en heeft hij
geen problemen met zijn rol.
Het gaat nu echter juist over
mannen en ik denk dat dat
er een heleboel zijn, zo niet
allemaal die er wél proble
men mee hebben. Die het ver
velend vinden, dat ze bij
voorbeeld de kameraadschap
die ze met een vrouw hebben
niet met een man kunnen
hebben of omgekeerd. En het
is nogal wat, als je met pak
weg de helft van de wereldbe
volking geen goede maatjes
kunt zijn. Uiteindelijk zullen
we moeten toegroeien naar
één mooie mensen-maat
schappij, waarin de één de
ander niet meer onderdrukt.
Ik heb daar alle vertrouwen
in".
Vertelt tot slot, dat mannen
vooral hun positieve dingen
niet moeten vergeten. Bij
voorbeeld niet moeten gaan
roepen: wij hebben eeuwen
lang niks mogen voelen, nu
gaan we voelen en verge
ten na te denken. Het is uit
stekend om je gevoel terug te
krijgen dat heb je allemaal
gehad maar voelen is wel
om te voelen en verstand heb
je om erover na te denken of
het goed is wat je doet. We
hoeven echt niet zielig en
schuldbewust in eenhoekjete
kruipen. Zeg gerust maar
eens hardop, wat Je er goed
aan vindt, dat je man bent.
Kom er maar eens voor uit.
wanneer je het voor een
vrouw hebt opgenomen en
niet hebt meegedaan aan de
gangbare trend van: stomme
wijven, het enige recht dat ze
hebben is het aanrecht of wat
ze nodig hebben is dat ze
eens een keer goed gepakt
worden. 8ta er maar eens bij
stil, ga er mee door en praat
erover met andere mannen,
want je kunt van elkaar veel
leren en vooral veel afleren.
„De gemiddelde man is ang
stig en onzeker geworden en
dit leidt weer tot agressiviteit
tegenover de vrouw", vindt
de 54-jarige redelijk gelukkig
gehuwde H. Boer uit Rotter
dam. Boer baseert deze me
ning op gesprekken, die hij in
zijn antiquarische boekhan
del nogal eens met klanten
voert over de vrouwen- en
mannenemancipatie. Vol
gens Boer is er geen ontko
men aan: „De man moet
emanciperen en emanciperen
betekent vrijmaken." Op de
vraag waarvan de man zich
dan wel moet vrijmaken, ant
woordt hij: „De man moet
zich vrijmaken van het idee
dat hij mannelijk moet zijn;
hij moet niet op z'n strepen
van het man-zijn gaan staan,
maar zich gaan realiseren dat
hij in de eerste plaats mens
is. Dit betekent dat hij vrouw
en man in de eerste plaats als
mens moet gaan zien. Ook als
een vrouw geestelijk of intel
lectueel meer is dan hij, moet
hij dat kunnen erkennen, los
van de gegevenheid van de
sekse. Mannenemancipatie
vind ik terecht als het in
houdt dat man en vrouw naar
een eenheid moeten groeien,
waarin ze elkaar aanvullen.
Ik zie niks in mannenemanci
patie en ook niet in vrou
wenemancipatie als man
nen zowel als vrouwen zich in
groepen apart tegenover el
kaar opstellen en vanuit
angst en agressie wederzijds
tegenover elkaar polariseren.
In sommige vormen van fe
minisme zie ik al een sluime
rende fascistische tendens:
het tot vijand verklaren van
een hele groep, in dit geval de
mannen. Ook een mannene
mancipatie zou zich negatief
kunnen ontwikkelen. Maar
als er een doorbraak in het
denken over de man-vrouw
relatie in de maatschappij
zou komen, zouden mannen
noch vrouwen zich als groep
behoeven op te stellen." Boer
ziet als voornaamste oorzaak
van de onzekerheid bij de
man, dat hij na de seksuele
revolutie, na het ingang vin
den van de pil, van .Jager de
gejaagde" is geworden. Met
andere woorden: nu de vrouw
zelf kan bepalen of ze zwan
ger wil worden of niet is hier
door, en ook door tal van
andere factoren, haar zelfbe
wustzijn zo toegenomen, dat
HllizllL
Vertelt dat in onze maat
schappij heel duidelijk te
zien is, dat vrouwen onder
drukt worden en dat dat alles
te maken heeft met hoe man
nen zich tegenover hen op
stellen. Zij hebben de rol van
onderdrukker toebedeeld ge
kregen. Onder meer door d^
manier waarop ze zijn opge
voed en het feit dat het altijd
al zo was. Mannen onder
drukken vrouwen, dat leer je
vanzelf en het is heel moeilijk
om je aan dit patroon te ont
worstelen.
Maurits: „Steeds meer vrou
wen pikken deze situatie ook
niet langer en vinden het te
gek wat er gebeurt. Ze komen
in opstand en uiten hun ver
zet of luidkeels of wat ingeto
gener, maar ze zijn er wel mee
bezig. Als man kan je er ge
woon niet omheen, omdat
deze toestand ook duidelijk
met jezelf te maken heeft. Als
je onderdrukt wordt, kom je
gemakkeliikinopstand en als
onderdrukker voel je dat er
wel wat scheef zit, maar zit je
tevens opgezadeld met een
schuldgevoel. Jij bent het im
mers die onderdrukt en het is
helemaal niet best dat je een
man bent. Dat schuldgevoel
werkt echter alleen maar ver
lammend en daar kun je wei
nig mee. Ja, je kunt heel
schuldbewust een buiging
maken naar de vrouwen en
zeggen: ik vind het erg goed
waar jullie mee bezig zijn, die
emancipatie en zo. Toch ge
loof ik niet, dat dat de manier
is. Je kunt je beter afvragen
wat je er zelf als man aan
kunt doen om in die situatie
verandering te brengen."
Stelt dat alle mannen in prin
cipe onderdrukkers zijn van
de vrouw. Het hangt samen
met het systeem waarin we
leven en de man de boven
toon voert. Die houding
tegenover een vrouw van: je
kunt zeggen wat je wilt, maar
ik neem je niet serieus. Dat
kan zich in de meest extreme
vormen voordoen en geen
vrouw kan er zich aan ont
trekken, juist omdat ze
vrouw is. Overkomt je dat als
man. omdat je bij voorbeeld
onderdrukt wordt als jood,
kleurling of homo, dan kun je
zeggen: dat pik ik gewoon
niet Zeg je dat als vrouw, dan
wordt al gauw opgemerkt:
die. dat lijkt wel een kerel en
daarmee wordt de zaak afge
daan. Als een man zijn ge
zicht maar niet verliest, want
dat kan hij zich niet veroorlo
ven. denkt-ie, terwijl het er
bij een vrouw niet toe doet."
Maurits: „Ik denk dat het be
langrijk is dat een vrouw
haar waardigheid terugkrijgt
en dat tegelijkertijd mannen
hun echte waarden opnieuw
leren ontdekken en waarde
ren. Zich niet neerleggen bij
hun schuldgevoel, maar
daaraan werken en ook geen
genoegen nemen met een om
gekeerde onderdrukking, een
situatie waarin de vrouwen in
de maatschappij de baas zijn
en deze keer de mannen de
onderdrukten. Daar schiet je
ook niets mee op. Uiteinde
lijk zullen beide groepen
moeten emanciperen, als je
tenminste onder emancipatie
verstaat: je ontwikkelen tot
mens. Mannenemancipatie is
dan ook voor mij het streven
om een man zijn waardig
heid, zijn echte vermogens
terug te geven."
Legt uit, dat dit betekent dat
je handhaaft wat je in het
leven hebt weten te behou
den. Bij voorbeeld het feit,
dat je goed kunt nadenken,
dat je kunt opkomen voor
jezelf en dat je leiding kunt
geven. Zaken die je als ty
pisch mannelijk kunt be
schouwen, maar die nu hele
maal worden ingezet voor de
onderdrukking. Aan de ande
re kant moet je dingen die als
typisch vrouwelijk worden
beschouwd en waarvan je af
stand hebt moeten doen, op
nieuw zien te verwerven. Een
mannelijke tendens is, dat je
