Indo-China bleef jachtterrein grote machten
remlin heeft
leheime
nog
iteeds nodig
wVertrek van Amerikanen bracht nog geen vrede
25 jaar na het
overlijden van
Jozef Stalin
H iERDAG 4 MAART 1978
BUITENLAND
TROUW/KWARTET PS 15 - RH 17
oor Johan ten Hove
cho
h" tie dacht dat na de Ameri
ka aanse aigang in Indo-China,
u bijna drie jaar geleden, de
rote vrede was aangebroken,
cho eeft zich deerlijk vergist. Wie
acht dat de communistische
l, roederlanden, ongehinderd
te[ oor gekonkel van grote mo-
t m endheden, met het puinrui-
v: ïen konden beginnen, is be-
m rogen uitgekomen. Welis-
1 1 raar is de overleefde, doch in
Ju' onservatieve kring nog
ar J teeds gekoesterde domino-
rhi heorie niet uitgekomen, het-
:kii elfde moet gezegd worden
ei an de in progressieve kring
ehuldigde opvatting dat
p' ommunistische broeders el-
aar miet in de haren vliegen
n dat communistische grote
nogendheden minder zelf-
uchtig zijn dan de imperialis-
ische Verenigde Staten.
)e Verenigde Staten hadden bij
?_]Vijze van spreken hun hielen nog
liet gelicht, of de Sowjet-Unie en
le Chinese Volksrepubliek maak
ten zich op om de inderdaad hero-
iche overwinning van de Viets. de
Ihmers en de Laotianen zo niet
oor zich op te eisen dan toch te
tellen dat het zonder hun hulp
illemaal niet gelukt zou zijn. De
nkt van de felicitatie van de beide
lommunistische mogendheden
was nog niet droog of hun advi-
eurs begonnen elkaar in de betref-
ende landen al te beloeren,
n zo langzamerhand moet voor de
iele wereld duidelijk zijn geworden
lat de Sowjet-Unie en China in
Suidoost-Azië tegenstrijdige belan
den nastreven. Zij proberen ieder
voor zich een invloedssfeer op te
jouwen, waarbij de kleinere landen
in het gebied tegenover elkaar wor
den uitgespeeld, zelden tot heil van
de plaatselijke bevolking.
Als nu de aloude tegenstelling tus
sen Vietnam en Cambodja weer
oplaait tot een regelrechte oorlog
snellen de communistische grote
mogendheden niet toe om de twis
tende broeders uit elkaar te halen.
Integendeel, het heeft er veel van
dat China en de Sowjet-Unie het
vuurtje eerder aanwakkeren dan
doven.
Welgevallen
De strijd tussen Vietnam en Cam
bodja wordt in de niet-communisti-
sche buurlanden (door de Amerika
nen met hyn kennis van de plaatse
lijke flora de goede kant van het
bamboegordijn genoemd) op zijn
minst met enig welgevallen gezien.
Kisten met de lijken van slachtoffers van de gevechten langs de grens tussen
Vietnam en Cambodja.
Al voor de Amerikaanse aftocht
zagen de regeringsleiders de bui
hangen en vroegen zich bezorgd af
wat de Amerikaanse belofte om
Zuidoost-Azië te beschermen tegen
het oprukkend communisme, nog
waard was. Opgevoed met John
Foster Dulles' domino-theorie, die
stelt dat als er één land voor de
communistische bijl gaat de rest
spoedig zal vallen, wachtten zij de
onvermijdelijke nederlaag van de
Verenigde Staten niet af en togen
vrij massaal naar Peking om hun
opwachting te maken bij Mao Tse-
toeng. Waar ze hartelijk ontvangen
werden, omdat Peking wel een zeer
pragmatische buitenlandse poli
tiek voert. De Chinese leiders vra
gen aan gasten niet of ze links of
rechts zijn en ze in eigen land al of
niet een feodale structuur handha
ven en zelfs niet of ze Maoistische
bevrijdingsbewegingen te vuur en
te zwaard bestrijden. Pekings bui
tenlandse politiek wordt bepaald
door een welhaast panische angst
voor de Sovjet-Unie en elke relatie
in een gebied waar net een machts
vacuüm is ontstaan, is meege
nomen.
Zo knoopten alle leden van de AS
EAN (Associatie van Zuid-oostazi-
atische landen, bestaande uit Indo
nesië, de Filippijnen. Maleisië,
Thailand en Singapore) behalve In
donesië hartelijke betrekkingen
aan met de Volksrepubliek. Ook
het meer neutrale Birma volgde
hun voorbeeld. Eveneens werd toe
nadering gezocht tot Vietnam en
Cambodja. Cambodja, dat na de
overwinning op de Amerikanen een
aan vreemdelingen gaat grenzende
buitenlandse politiek voert, wees in
het begin contacten zonder meer
van de hand. Alleen de Chinezen,
die het land tijdens de oorlog van
uitgebreide steun voorzagen, wer
den toegelaten. Vietnam dat kort
na de oorlog gezien werd als de
machtigste staat op het Indo-chi-
nese schiereiland, weigerde in eer
ste instantie de ASEAN te erken
nen als zijnde „een verbond van
Amerikaanse marionetten."
Wederopbouw
Vietnam probeerde en zegt dat
steeds te doen een zo neutraal mo
gelijke positie in te nemen, maar de
Sow jet-Russische invloed is onmis
kenbaar. Het land heeft natuurlijk
veel aan de Russen te danken en
het heeft bij de wederopbouw nog
steeds hulp nodig. Vietnam is nog
steeds niet in staat de ruim vijftig
miljoen inwoners voldoende te eten
te geven. Eind vorig jaar beloofde
de Sowjet-Unie 200.000 ton graan te
sturen, terwijl China eerder gedane
toezeggingen vrijwel zeker niet zal
herhalen, laat staan uitvoeren.
Waar Vietnam staat, misschien wel
tegen wil en dank, werd vorige
herfst duidelijk bij het zeer korte
bezoek van de Vietnamese partij
leider Le Duan aan Peking. Hij
werd er uitermate koel ontvangen
en trapte de Chinezen op hun hart
door de Sowjet-Unie hogelijk te
prijzen.
Waar Cambodja staat werd een
paar maanden eerder eveneens dui
delijk toen de Cambodjaanse leider
Pol Pot met groot ceremonieel
werd ontvangen. Pol Pot prees de
Volksrepubliek en met name de
overleden partijleider Mao Tse-
toen en haalde uit naar de Sowjet-
Unie in het bekende Chinese
jargon.
Dat Viets en Khmers eikaar in de
haren vliegen is op zich niets
nieuws. Er bestaan eeuwenoude
conflicten tussen beide bevolkings
groepen, zoals die ook tussen de
Thais en de Viets en de Khmers en
de Thais bestaan. Zowel Vietnam
en Cambodja hebben nu ook toege
geven dat er eigenlijk al direct na
de gezamenlijke overwinning tegen
de Amerikanen de nodige onrust en
spanningen langs hun grenzen tot
uitbarsting kwamen. Rode Khmer
troepen vochten kort na de val van
Saigon al met Vietnamese eenhe
den over de beheersing van een
aantal eilandjes in de Golf van
Thailand en ook in de Papagaaie-
bek is het nooit rustig geweest.
Nieuw is dat nu twee communisti
sche giganten tegenover elkaar
staan en misschien zelfs daadwer
kelijk aan de gevechten deelne
men. Vietnam houdt tenslotte vol
tal van Chinese soldaten gevangen
te hebben genomen. Terwijl Cam
bodja zegt dat aan Vietnamese zij
de „blonde en sterke" Europeanen
meevechten.
Vietnam heeft zich tot op heden
militair zeer terughoudend opge
steld. Het land moet in staat ge
acht worden Cambodja in korte
tijd onder de voet te lopen Viet
nam heeft momenteel ruim 600.000
man onder de wapenen, terwijl
Cambodja slechts kan beschikken
over een legermacht van 90.000 sol
daten. Ook in aantallen tanks,
pantserwagens en vliegtuigen is
Hanoi zijn kleinere buurland verre
de baas.
Uitlokken
Toch is het steeds Vietnam geweest
dat om vredesonderhandelingen
heeft gevraagd, hetgeen even zo
vaak door Cambodja van de hand
gewezen werd. Vietnam houdt zich
volgens sommige waarnemers rus
tig omdat het bevreesd is voor
moeilijkheden aan de noordelijke
grens met China.
In het algemeen is men het er over
eens dat het Cambodja is dat de
nog steeds oplaaiende gevechten
uitlokt en ook in eerste instantie de
grens overstak. Eén theorie zegt
dat de Cambodjaanse leiders dat
deden om interne moeilijkheden te
maskeren, en het Cambodjaanse
volk een gevoel van eenheid bij te
brengen tegenover een buitenland
se vijand. Gezien de enorme armoe
de waarin het land verkeert zou dit
wel een laatste noodsprong van de
leiders moeten zijn en waar zij ze
ker niet toe over zouden gaan zon
der te kunnen rekenen op hulp van
buitenaf. En dat brengt ons op de
tweede theorie. Deze zegt dat Cam
bodja Vietnam bewust uit zijn tent
moest lokken en wel op dringend
verzoek van de Chinese Volksrepu
bliek. Peking wil met behulp van
Cambodja laten zien hoe onbe
trouwbaar de machtigste commu
nistische staat op het Indochinese
schiereiland wel is. Een staat die
tot overmaat van ramp ook nog
eens zeer nduwe banden onder
houdt met de gevaarlijkste grote
mogendheid die er momenteel be
staat, de Sowjet-Unie. China wil dit
dan vooral laten zien aan de niet-
communistische Zuidoostaziati-
sche wereld, waarmee het net goe
de betrekkingen heeft opgebouwd.
Peking is volgens deze theorie na
melijk zeer bevreesd voor het diplo
matieke offensief dat de Vietname
se leiders onlangs ontketend heb
ben bij met name de landen van de
ASEAN. En China ziet hierin de
hand van Moskou.
te maken dat het geen expansieve
plannen heeft en dat het de revolu
tie zeker niet zal exporteren.
Vietnam handelde (op verzoek van
Moskou?) op deze manier omdat
het met lede ogen de hartelijke
betrekkingen zag groeien tussen
Peking en een aantal leden van de
ASEAN. Vietnam kreeg, samen
met de Sowjet-Unie. het benauwen
de idee ingesloten te worden door
Peking welgezinde regeringen, en
besloot tot de facto erkenning van
de ASEAN voordien het ..Ameri
kaanse paard van Troje" in Azië.
Angstgevoelens
Het wordt dan duidelijk waarom
Cambodja tijdens de reis van de
Vietnamese minister aankondigde
de banden met Vietnam te verbre
ken en niet voor niets kwamen
vooral toen de berichten los over
grootscheepse gevechten aan de
wederzijdse grens. Cambodja en
China speelden in op de angstge
voelens in de niet-communistische
Aziatische wereld, waar al langer
gevreesd werd dat Vietnam streef
de naar overheersing van heel In
do-China. Het beoogde effect is
duidelijk terwijl de Vietnamese mi
nister van buitenlandse zaken
rondreist door de ASEAN-landen
en daar de vredelievende bedoelin
gen van zijn land zit uit te dragen,
valt datzelfde Vietnam een broe
derland gewapenderwijs binnen.
Deze theorie verklaart de terug
houdendheid van de Vietnamese
strijdkrachten en de voortdurende
Vietnamese aandrang op vredeson
derhandelingen en zelfs de bereid
heid vredestroepen van de Verenig
de Naties in het omstreden gebied
te accepteren. Vietnam moet im
mers tegenover de ASEAN-landen
duidelijk maken dat het geen ag-
gressieve bedoelingen heeft.
Gemengd
Ingesloten
Vietnam heeft immers zijn afwij
zende houding tegenover de ASE
AN-landen en de rest van niet-com-
munistisch Azië al lang laten va
ren. De Vietnamese minister van
buitenlandse zaken, Ngoejen Duy
Trinh is eind december en begin dit
jaar op reis gegaan langs vier van
de vijf ASEAN-landen en heeft in
de verschillende hoofdsteden eco
nomische en handelsakkoorden ge
sloten. Verder heeft Vietnam met
India een verdrag gesloten waarbij
India belooft Vietnam kerntechno
logie te verschaffen, mits die voor
vreedzame doeleinden gebruikt
gaat worden. Vietnam sloofde zich
uit bij de buurlanden om duidelijk
Die ASEAN-landen zullen onder
tussen de .rode broedertwist met
gemengde gevoelens gadeslaan.
Aan de ene kant is het conflict voor
hen geruststellend. Een sterk, eens
gezind communistisch blok. dat
een gevaar zou kunnen opleveren
voor de rest van Zuidoost-Azië, zit
er voorlopig niet in. Aan de andere
kant is zo'n gewapend conflict in
een gebied waar de machtsverhou
dingen nog niet definitief zijn voor
alle omringende regeringen een ri
sico. De strijd kan zich uitbreiden
tot een grote oorlog, waar dan zon
der twijfel de grote mogendheden
bij betrokken zullen zijn. En hoe
groter de betrokkenheid van de
mogendheden, hoe groter de kans
dat de kleineren worden misbruikt.
Bij zo'n haard van onrust in de
buurt wordt het voor de andere
regeringen ook moeilijker de zaak
jes binnenslands in de hand te
houden.
Dor J. den Boef
ten krachtig en langdurig applaus van ongeveer 5000 toehoor-
Iers noodzaakte vorige week de minister van defensie van de
lowjet-Unie, Dmitri Oestinow, zijn rede in het Kremlin ter
elegenheid van het 60-jarig bestaan van het Rode Leger te
taderbreken. Twee keer probeerde de minister tevergeefs een
lind te maken aan deze bijvalsbetuiging, want zij gold niet één
an de huidige leiders van de Sowjet-Unie, maar Jozef Stalin, de
ttleenheerser die op 5 maart 1953 overleed.
'elke waarde moet aan dit incident
orden toegekend? Valt de bijval bij
e duizenden te verklaren uit het
lit. dat zij voornamelijk uit oorlogs-
«teranen bestonden? Applaudis-
lerden zij spontaan, of dachten
j dat bijval van hen verwacht
rerd° Te oordelen naar de reactie
an minister Oestinow was dit laat-
le niet het geval. Maar ook hij kan
errast zijn geweest door de instem-
ïing die het eigenlijk maar terloops
oemen van de naam van Stalin (die
ijna dertig jaar alleen aan de macht
'as) teweegbracht.
iettemin is het voorval als incident
Fperend voor de wijze waarop 25
lar na het overlijden van Stalin de
liders van de Sowjet-Unie nog altijd
iet goed raad weten met de man die
an 1924 tot 1953 over het wel en wee
an alle Sowjetburgers kon beslis-
tn. Het in 1956 op het 20ste congres
8n de communistische partij van de
owjet-Unie door Nikita Chroes-
ingezette proces van „de-stali-
isatie" is al geruime tijd geleden
fgesloten Want 30 jaar geschiede-
lis kan je niet ongedaan maken
>aarom wordt voorzichtig gepro-
eerd de ontluistering van Stalin,
ie zeer bewust in gang werd gezet,
oveel mogelijk ongedaan te maken,
n 1956 hadden Chroestsjew en de
odere Sowjet-leiders volop reden
om een verklaring te geven voor het
feit dat zij tijdens het bewind van
Stalin, waarin vele miljoenen het
slachtoffer van terreur werden, zich
als trouwe helpers van de dictator
hadden gedragen Begrijpelijk was,
dat Stalin door zijn politieke nako
melingen zo zwart mogelijk werd af
geschilderd.
Slachtoffer?
Er valt dus wel iets voor te zeggen
dat men in Moskou besloten heeft,
de rol die Stalin tussen 1924 en 1953
heeft gespeeld wat meer met de wer
kelijkheid in overeenstemming te
brengen. Dit laatste valt ook af te
leiden uit de publikatie van de „me
moires" van Nikolai Patolitsjew. de
bijna 70-jarige minister van buiten
landse handel, die ook onder Stalin
al belangrijke posten bekleedde. Pa
tolitsjew beschrijft zijn vroegere
meester als een leider, die het slacht
offer werd van de activiteiten van
overijverige carrière-makers.
Volgens Patolitsjew waren de bloedi
ge vervolgingen in de jaren dertig
voornamelijk het werk van mensen,
die bij hun superieuren in het gevlei
wilden komen door zich toe te leggen
op de „ontmaskering van vijanden
van het volk". Stalin was naar zijn
mening een man met een sterke wil.
die naar zijn ware bedoelingen liet
Jozef Stalin
raden, aldus de minister in zijn boek
„Een proef van rijpheid", maar ook
iemand die begrip kon opbrengen en
waardering toonde voor jongeren die
bij het partijwerk waren ingescha
keld.
Het boek van Patolitsjew is tot dus
ver het enige in zijn soort dat in
Moskou werd gepubliceerd door ie
mand die zelf deel uitmaakt van de
hoogste leiding in de Sowjet-Unie,
één van de velen in de Stalin-perio-
de, die de plaatsen innamen van
degenen die slachtoffer van de poli
tieke terreur waren geworden Pato
litsjew beweert echter dat hij van
zijn positie gebruik kon maken om
mensen te redden die volkomen ten
onrechte in gevangenissen terecht
waren gekomen en die onder dwang
hadden bekend, „vijanden van het
volk" te zijn.
Veelzeggend is ook het antwoord
van het in de Sowjet-Unie verschij
nende Engelstalige blad „Moscow
News" op de vraag van een lezer,
waarom de naam van Stalin in de
Sowjet-Unie zo weinig wordt ge
noemd. Daarin wordt gezegd dat
„niemand Stalin de plaats wil ont
houden die hij in de geschiedenis
inneemt. Zijn rol is vastgelegd in
talrijke officiële documenten en in
theoretische en historische studies.
In de grote Sowjet-encyclopedie
wordt in het begin over Stalin ge
zegd, dat hij een leidende
persoonlijkheid in" de partij en de
internationale vakbeweging was en
een voortreffelijke theoreticus en
propagandist van marxisme en leni
nisme."
Op deze lof volgt een korte levensbe
schrijving. waar in te lezen valt dat
Stalin een bijzonder aandeel had in
de ideologische en politieke nederla
gen van het Trotzkisme en het op
portunisme van rechts. Er wordt
echter niet bij verteld dat Stalin in
1924 aan de macht was gekomen
door manipulaties met het politieke
testament van de in dat jaar overle
den Lenin, van wie bekend was dat
hij Stalin niet als opvolger wenste.
De vervolging van Trotzky was dan
ook in de eerste plaats bedoeld om
een grote rivaal uit de weg te kun
nen ruimen.
Niettemin levert „Moscow News"
ook kritiek op Stalin. „Er waren ook
theoretische en politieke vergissin
gen in het werk van Stalin. De per
soonlijkheidscultus veroorzaakte
ernstige schendingen van de socia
listische wetten en bracht grote
schade toe aan de partij en de zaak
van het communisme. In 1956 ver
oordeelde het 20ste partijcongres de
persoonlijkheidscultus rondom Sta
lin, omdat zij vreemd was aan de
geest van het marxisme-leninisme
en het wezen van het socialistische
systeem", aldus „Moscow News".
Het blad besluit met de opmerking
dat „er maatregelen werden geno
men en uitgevoerd die een terugkeer
naar en een verbreiding van de leni
nistische normen van het partijle
ven en de principes van de partijlei
ding mogelijk maakten." Niet ver
meld wordt dat de „afrekening" met
Stalin pas in 1961 op het 22ste con
gres van de communistische partij
van de Sowjet-Uie haar hoogtepunt
bereikte. In dat jaar werd ook het
gebalsemde lichaam van Stalin uit
het Lenim-mausoleum op het Rode
Plein verwijderd.
Veel veranderd
Er is in de 25 jaren sinds de dood van
Stalin in de Sowjet-Unie veel veran
derd. Dat is niet alleen het gevolg
geweest van het verdwijnen van Sta
lin uit het machtscentrum. Ook toen
hij nog leefde, was er onder de op
pen-lakte een drang naar meer vrij
heden en betere levensomstandig
heden. Op den duur zou ook Stalin
daaruit consequenties hebben moe
ten trekken. Zijn opvolgers waren in
1956 gedwongen, dat te doen. nadat
zij Stalins laatste chef van de gehei-
ir? politie (KGB). Lawrentia Beria
hadden uitgeschakeld.
De Sowjet-strijdkrachten met als
voornaamste vertegenwoordiger
maarschalk Zjoekow maakten het
mogelijk de macht van de geheime
Het eenvoudige graf van Stalin
politie aan banden te leggen, die
tijdens het bewind van Stalin de
politieke terreur als handwerk had
bedreven. Ook nadat Chroestsjew in
1964 aan de kant werd gezet, bleef
de greep van de strijdkrachten op
de gang van zaken in de Sowjet-
Unie groot. In de afgelopen jaren
hebben zich echter veranderingen
voltrokken en lijkt de geheime poli
tie haar macht te hebben uitgebreid
ten nadele van de strijdkrachten
Na het overlijden van minister van
defensie en opperbevelhebber maar
schalk Gretsjko ging de leiding over
de strijdkrachten over op de al ge
noemde Dmitri Oestinow. een bur
ger naar de keus van partijchef Leo
nid Breznjew, die zichzelf opperbe
velhebber (en maarschalk) maakte.
De geheime dienst trad onder lei
ding van Joeri Andropow (al in 1967
door Breznjew aangewezen) meer en
meer op de voorgrond. In september
vorig jaar hield Andropow een grote
rede ter ere van Felix Dzersjinski, de
oprichter van de Tsjeka die 100 jaar
geleden werd geboren. De Tsjeka
was de voorloper van de KGB
In december bestond de geheime
politie 60 Jaar. Welke belangrijke
plaats zij nog altijd (of opnieuw)
inneemt in het 8owjet-systeem.
blijkt uit de grote aandacht die aan
dit feit werd besteed. In een hoofd
artikel van het theoretische tijd
schrift „Kommunist" wordt de
KGB lof toegezwaaid voor zijn
strijd tegen de „door het imperialis
me bedreven subversie en haar uit
werking bij een zeker deel van de
bevolking, dat een onvoldoende ont
wikkeld gevoel voor burgerplicht
heeft."
Hoe groot dat deel is. valt niet te
zeggen Te oordelen naar de enorme
inspanningen die de KGB zich moet
getroosten, gaat het bepaald niet
om een te verwaarlozen groep en
ook niet uitsluitend om de „dissi
denten" die zich openlijk tegen het
systeem keren.
