Campagne tegen theologie van bevrijding
De hervormde synode en het ANC
Over wijwaterbakjes en bisschop Gijsen
voorlopig
naar de feiten
Conferenties
"'Veritas'
VANDAAG
Voorbijganger
ZATERDAG 25 FEBRUARI 1978
KERK
T rouw/Kwartet2
door Reinier Gosker
om op de kritiek van Assmann in te gaan,
was afgenomen", in plaats van zich af te
vragen welke reden Assmann zou kunnen
hebben om het gesprek te willen staken.
De Latijns-Amerikaanse theologie van de
bevrijding staat sinds enkele jaren in het
centrum van de theologische belangstelling
in West-Europa en Noord-Amerika. We moe
ten bij deze vaststelling echter opmerken,
dat die belangstelling zich beperkt tot de
„emdprodukten" van deze theologie. Het
zijn de boeken van de Latijns-Amerikaanse
theologen als Gustavo Guttiérrez, Hugo
Assmann, José Miguez Bonino e.a.. die ter
beoordeling liggen op de bureaus van de
Westeuropese theologen. De belangstelling
gaat uit naar „hun" theologie, niet naar de
situatie van onderdrukking en verzet, waar
uit deze theologie is voortgekomen.
De Latijns-Amerikaanse theologen leggen
er nadruk op dat het gaat om een theolo
gisch nadenken „dat geboren wordt uit de
Gemeenschappelijke ervaring van mensen,
die zich inzetten om de huidige situatie van
ongerechtigheid af te schaffen en een ande
re. vrijere en humanere maatschappij op te
bouwen." De Westeuropese theoloog be
schouwt deze theologie daarentegen als het
zoveelste model, dat, ontworpen door een x-
aantal andere, de mogelijkheid in zich
draagt naar believen goedgekeurd of afge
keurd te worden.
In werkelijkheid gaat het echter om een
theologisch bezig zijn met „ervaringen ven
mensen, die zich inzetten om de huidige
situatie van ongerechtigheid af te schaffen",
en niet om een theologisch experiment van
theologen. Dit wordt veelal vergeten of in elk
geval niet begrepen. Toen de Latijns-Ameri
kaanse theoloog Hugo Assmann enkele ja
ren geleden voorstelde om de dialoog met
Europese theologen te staken, reageerde de
Europese theoloog Moltmann dan ook met
de opmerking, dat bij hem „de bereidheid
Tegenzin
Al met al is het geen wonder dat José
Miguez Bonino „met enige tegenzin en een
gevoel van onbehagen" zijn boek publiceer
de toen hij merkte dat de theologie van de
bevrijding als „consumentengoed op de Eu-
ropees-Noordamerikaanse markt" verhan
deld werd. En dat Miguez Bonino achteraf
veel plezier aan zijn publikatie beleefd
heeft, waag lk te betwijfelen. Professor Ver-
kuyl heeft bijvoorbeeld de lezers van het
Gereformeerd Weekblad (11.2.77) willen
doen geloven dat Miguez Bonino het marx
isme afwijst en het Cubaanse socialisme als
onaanvaardbaar kwalificeert.
Heeft de theologie van de bevrijding in
Latijns-Amerika zijn plaats in de revolutio
naire strijd tegen onderdrukking, in Europa
schijnt dezelfde theologie meer en meer
misbruikt te zullen worden voor het stimule
ren van anticommunistische gevoelens. Dat
gebeurt dan doordat de theologie van de
bevrijding wordt voorgesteld als uitdrukke
lijk niet-marxistisch, of de mogelijkheden
van de universitaire theologie blijken onuit
puttelijk! doordat dezelfde theologie voor
marxistisch versleten wordt om haar vervol
gens te verwijten het christelijk geloof uit te
hollen.
Memorandum
Een buitengewoon duidelijk voorbeeld van
de tweede methode is de strijd, die eind
vorig jaar uitbrak in de rooms-katholieke
kerk in de Bondsrepubliek omtrent een
„Memorandum van Westduitse theologen
ten aanzien van de campagne tegen de
theologie van de bevrijding". Theologen als
Amerika werkende pater R. Vekemans, die
geen misverstand laat over zijn opvatting
omtrent de theologie van de bevrijding: „De
theologie van de bevrijding en de Chris
tenen voor het Socialisme zijn de objectieve
bondgenoten van de vijand; het zijn zijn
beste agenten voor de infiltratie in de vrije
wereld. Men moet de bacil en zijn dragers
vernietigen voordat zij alles besmet heb
ben." Ook de Westduitse bisschop Hengs-
bach (Essen) behoort tot de leidende figuren
van deze studiegroep. Hij laat evenmin twij
fels bestaan over zijn mening: „De zoge
naamde theologie van de bevrijding leidt tot
niets. De consequente is communisme."
Twijfelachtig
Prof. José Miguez Bonino
Karl Rahner, Johann Baptist Metz, Herbert
Vorgrimler en later ook Ernst Kësemann,
Helmut Gollwitzer e.a. spraken hun veront
rusting uit over activiteiten van militante
bestrijders van de theologie van de bevrij
ding. Deze bestrijders zijn sinds 1973 geor
ganiseerd in de studiekring „Kerk en Bevrij
ding" en stellen zich ten doel elke duiding
van het christelijke geloof in een sociaal en
politiek program te verhinderen.
Tot deze studiekring behoort de in Latijns
Herinneren we ons bovendien dat bisschop
Hengsbach vorig jaar de twijfelachtige eer
te beurt viel de hoogste onderscheiding
(Condor der Andes) uit de handen van de
Boliviaanse dictator Barizer in ontvangst te
mogen nemen, dan wordt het wel duidelijk
met wat voor een studiekring „Kerk en
Bevrijding" we te doen hebben. Welnu, de
opstellers van het Memorandum hebben de
activiteiten van deze studiekring aan de
kaak gesteld en tevens gewezen op de grote
invloed die deze groep heeft in de rooms-
katholieke kerk in de Bondsrepubliek.
Met name werd aandacht gevraagd voor de
dubbelfunktie van bisschop Hengsbach, die
zowel een leidersrol vervult in de genoemde
studiekring als ook voorzitter is van de grote
bisschoppelijke hulpactie Adveniat. Deze
bisschoppelijke hulpactie kunnen we verge
lijken met een Nederlandse actie als „Soli-
daridad" en is geheel gericht op steunverle
ning aan de Latijnsamerikaanse kerken. Tij
dens de laatste Adveniat-actie werd meer
dan negentig miljoen gulden bijeenge
bracht. Over dit bedrag kunnen de Latijns
amerikaanse bisschoppen zelf beschikken,
maar in omstreden gevallen is de uiteinde
lijke beslissing aan bisschop Hengsbach!
Uit angst dat Adveniat in dienst genomen
zou kunnen worden door een „campagne
tegen de theologie van de bevrijding" ein
digden de opstellers van het Memorandum
met de oproep een einde te maken aan elke
ondersteuning van deze campagne.
Aanval
Hoewel het gTootste gedeelte van het Memo
randum gewijd is aan de „campagne tegen
de theologie van de bevrijding", doen de
reacties het voorkomen alsof het ging om
een massieve aanval op Adveniat. Krante
koppen als: „Adveniat-belediging: ant
woord aan de salon-bevrijdingstheologen"
en „Terreur tegen Adveniat" waren geen
uitzonderingen. Door op deze wijze te reage
ren werd een tweevoudige overwinning be
haald. Ten eerste werden de opstellers van
het Memorandum door hun „onheuse beje
geningen" aan het adres van Adveniat bela
chelijk gemaakt en daardoor onschadelijk.
In de tweede plaats kon de aandacht van de
„campagne tegen de theologie van de bevrij
ding" worden afgeleid.
Maken we ten slotte de balans op, dan zien
we enerzijds een sterke tendens tot ver
dachtmaking van de theologie van de be
vrijding. Zo formuleerde de uitgever van de
„Rheinische Merkur" in een oproep om de
bisschoppelijke hulpactie te ondersteunen:
„Misschien is het voor sommigen, die nog
aarzelen, zelfs erg bemoedigend te weten
dat de sympathisanten(I) van de theologie
van de bevrijding niet zo tevreden zijn met
Adveniat." Anderzijds is het Memorandum
een uiting van daadwerkelijke solidariteit
van Westduitse christenen met de onder
drukte volken in Latijns-Amerika.
Reinier Gosker is vicaris bij de Nederlandse
gemeente te Berlijn.
door Aldert Schipper
Het African National Congres
(ANC) is niet de enige bevrij
dingsbeweging in Zuid-Afrika
en daarom is het goed dat de
hervormde synode niet deze
ene belangrijke beweging uit
de overige heeft uitverkoren
als gesprekspartner. Het ANC
Is een belangrijke organisatie,
maar om nu te zeggen dat het
de toekomstige regering van
Zuid-Afrika is, is overdreven en
doet onvoldoende recht aan de
andere groepen die werken in
Zuid-Afrika.
Hoe belangrijk het ANC Is kan moei
lijk precies worden vastgesteld. Wie
met zwarte Zuidafrikanen ginds
praat, moet niet teveel waarde hech
ten aan hun uitspraken op dit punt.
Iemand die echt in het ANC-verzet
zit. zal zich tegenover een nauwelijks
bekende blanke Europeaan op de
vlakte houden, want het lidmaat
schap van het ANC wordt zwaar ge
straft. En een zwarte, die niet in het
ANC zit, weet gewoon onvoldoende
om een Juiste schatting te geven. Het
ANC werkt in kleine cellen en leder
Een unwfc boek. waar we lang
Taar hebben urtgehahan.
.vanneef u <Je 8i|b«t óofc zwl
jeschreven zuil u prettig
verrast fijn met drt nieuwe
boek van Professor Hom
Als geen ander weet ht|
nieuwe ontdekkingen
te koppelen aan eerder
HoebwidsiL
Opgravingen bevestigen de Bi|DeT is
gewoon bi| de boekhandel te koop maar u kunt het
n,iiuurk|k ook rechtstreeks bi| ons bestenen
Iflfenneer u onderstaande coupon naar ons
toestuurt krijgt u het boek binnen enkele dagen
lid kent slechts enkele mede-leden.
Het ls het kenmerk van een geheime
organisatie dat wezenlijke gegevens
zoals omvang en kracht, onbekend
blijven.
Wie uitsluitend afgaat op informatie
van de zijde van ballingen kan ook
misleid worden, omdat niemand,
ook Oliver Tambo niet. precies weet
wat er in de zwarte wijken in de
Zuidafrikaanse industriegebieden
en op het platteland gebeurt
Gevangenissen
Men kan misschien wel een beetje
afgaan op de Zuidafrikaanse rege
ring zelf, die ongetwijfeld niet voor
niets grote sommen geld uitgeeft om
leiders van het ANC en leden van de
beweging op te bergen op Robbenei
land en in de gevangenissen. Ook
hoor je herhaaldelijk van processen,
waarin de openbare aanklager de
mensen beschuldigt van het ANC-
lidmaatschap.
Minister James Kruger (het minza
me „Jimmy" vind ik, evenals in geval
van minister Botha het koosnaam
pje „Pik", ongepast) heeft bekendge
maakt dat er grote wapenvondsten
zijn gedaan en de bomaanslagen die 207 biadz. paperback. 121.50
de laatste maanden zijn voorgeko
men onder meer in warenhuizen en «en uitgave van Ten Have, Beam
koopcentra voor luxe goederen in
Johannesburg, schreef hij toe aan
het ANC. Voor minister Kruger zijn
er weinig redenen, waarom hij het
ANC groter voor zou stellen dan het
is en daarom kan men uitsluitend op
dit punt geneigd zijn eerder Kruger
dan Tambo te geloven.
Vermoedelijk heeft Kruger persoon
lijk niet onaanzienlijk bijgedragen
aan de groei van het ANC, door vorig
jaar oktober bijna twintig tot dan
ADVERTENTIE
nu in de boekhandel
Dr. G. H. ter Schegget
Kernwoorden bij Marx
Dit tyoek wil een inleiding zijn tot het filosofisch
denken van Karl Marx De schriiver heelt de
begrippen alfabetisch gerangschikt om pet
bocfk gemakkelijk hanteerbaar te maken Elk
artikel kan op zichzelf gelezen en bestudeerd
worsen. Het boek is bedoeld voor studenten
en andere belangstellenden, die zich enige
inspanning willen getroosten om de oorspron
kelijke Marx beter te leren kennen. Het is ge
groeid uit de lessen, die de schriiver als
docent filosofie over deze materie geeft aan
de Sociale Akademie De Horsl
toe wettige anti-apartheidsorganisa
ties dezelfde status te geven die het
ANC al sinds 1960 (Scharpeville) be
zat. nl van verboden organisatie.
Men hoeft er dan ook niet aan te
twijfelen dat mensen die tot 19 okto
ber 1977 meededen in een legale or
ganisatie. nu lid geworden zijn van
het ANC. Onder hen zullen wellicht
ook leden zijn van het thans verbo
den Christelijk Instituut.
Betekenis
De echte betekenis van het ANC
komt behalve door zijn verleden mis
schien nog wel het best tot uitdruk
king in het „handvest van de vrij
heid", dat in juni 1955 werd aangeno
men door een congres ln Klipfontein
bij Johannesburg, waar driehonderd
afgevaardigden aan meededen. Dat
handvest is afgedrukt in het zojuist
verschenen boekje „Het zwarte ver
zet voor en na Soweto, De vuist van
ANC", een uitgave van de Boa en de
Novib. In dat boekje valt o.m. te
lezen, hoe de zwarte Zuidafrikanen
48 jaar lang geprobeerd hebben, ge
weld te vermijden.
Dat de studenten en middelbare
scholieren hun verzet in 1975, 1976,
1977 en ook nog dit jaar hebben
volgehouden, ls ten dele zeker te
danken aan het ondergrondse werk
van het ANC. Maar de opstand in
Soweto is niet door het ANC georga
niseerd. Er is naast deze oudste en
meest eerbiedwaardige bevrijdings
beweging een hele reeks van organi
saties ontstaan. Soweto is in de eers
te plaats het werk van de studenten
organisaties, waarmee het ANC met
zijn aanspraak op alleenrecht het
soms wel eens moeilijk heeft.
De verkondiging in het evangelisa
tiewerk, evangelisatieconferentie
chr. geref. kerken, zaterdag 4 maart
vanaf 10.30 uur, Ichtuskerk, Grote
Haag 54. Amersfoort. Spreker ds C.
Snoei, Inf. en opg. tel. 023-260630
Marxisten over een ethiek voor de
techniek. Spreker prof. dr. ir. E.
Schuurman. Studievergadering cen
trum voor reformatorische wijsbe
geerte (tel. 03465-60945), zaterdag 4
maart, 10 uur, De Ark, Maarssen-
broek.
Zomerideeën. suggesties voor de
organisatie van zomeractiviteiten
jeugdwerk, 4-5 maart. Ernst Sillem-
hoeve, Lage Vuursche. Inl. en opg.
CJV. tel. 03438-6341.
Postbus 630 Oen Haag
Bestelbiljet Zend m»i
Opgravingen bevestigen de Bijbel'
Ik betaal na ontvangst van het boek door middef
van de acceptgirokaart die met het boek wordt
toegezonden (134.90 12.50 voor porto en
T 2
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/
DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 4. Rotterdam
Tel. 010-115588
(Red. en klachten)
Schiedamsevest 52
Tel. 010-115700 (adv.)
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22, Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56, Zwolle
Tel. 05200-17030.
door A. J. Klei
Niet dat lk gauw van slag ben,
maar ik keek toch wel gek op toen
ik bij het betreden van een rooms-
katholieke kerk, waar een orgelbe
speling gegeven zou worden, merk
te dat de wijwaterbakjes bij de
ingang gevuld waren met zand» ten
einde rokende concertbezoekers
van alle gezindten gelegenheid te
bieden hierin hun sigaret te doven.
Ik was wel eens in een door progres
sieven beheerde katholieke kerk
geweest, waar de wijwaterbakjes
volledig uitgedroogd waren, doch
dat kerkelijk vaatwerk de rol van
asbak toebedeeld kreeg, had ik nog
nimmer waargenomen.
Ik was er niet er gelukkig mee.
Misschien kwam dat omdat ik als
nlet-roker van het thans mogelijk
geworden oecumenisch gebruik
van het wijwaterbakje verstoken
bleef. Ik denk echter dat de oor
zaak van mijn onbehagen in mijn
opvoeding lag. Ik ben er namelijk
bij grootgebracht, dat protestantse
kerken gewone, profane gebouwen
zijn en dat roomse kerken gewijd,
sacraal zijn. Onze kerken, zo ver
nam ik op de gereformeerde cate
chisatie zijn vergaderplaatsen en
roomse kerken zijn heiligdommen.
Dit laatste weliswaar geheel ten
onrechte, naar Abraham Kuyper
onze dominee had gedoceerd en
deze ons weer inprentte, maar je
was toch altijd erg eerbiedig als je
een roomse kerk van binnen be
keek en Je haalde het niet in je
hoofd om tikkertje te spelen in de
buurt van 't altaar.
Die lege wijwaterbakjes brachten
me eventjes in de war, maar toen ik
in voormelde vooruitstrevende
kerk een bezoeker een kruis zag
slaan, was ik weer gerust. Thuisge
komen. sloeg ik er Kuypers „Onze
Eeredienst" nog eens op na. En
jawel hoor, het eerste van de tien
hoofdstukken die Kuyper ln dit
boek aan het kerkgebouw wijdt,
begint aldus: „We komen nu tot de
vergaderplaats. Een woord waarop
we nadruk leggen, omdat juist dit
woord het karakter uitdrukt, dat
deze kerkgebouwen dragen moe
ten." Geen heiligdom dus Waarom
niet? Omdat dat in de hemel is.
Kuyper legt dit omstandig uit en
vat dan aldus samen:
Een van de fraaiste „heiligdommen" die eind vorige eeuw in het rijke roomse leven verrezen, is de door Cuypers gebouwde
„Posthoorn" te Amsterdam. Deze niet meer gebruikte kerk wordt misschien moskee.
„Is er ook onder het Nieuwe Testa
ment op aarde een heiligdom, een
altaar, een offerande en een pries
terschap. dan moet ge de Room-
sche leer en praktijk volgen. Be
lijdt ge daarentegen, dat onder het
Nieuwe Testament het heiligdom,
het altaar, de offerande en het
priesterschap alleen in den hemel
is. dan volgt ge Calvijn."
Een aantal pagina's verder typeert
Kuyper een kerkgebouw als „een
lokaal, dat dienen zal om de verga
dering der geloovigen in te hou
den". Wie zich afvraagt waarom
Abraham Kuyper zoveel hoofd
stukken nodig had voor wat ten
slotte niet meer is dan een lokaal,
wijs ik er op dat niets aan de aan
dacht van deze calvinistische leids
man ontsnapte. Hij wekte bijvoor
beeld zijn lezers ook op, er op toe te
zien „dat er genoegzaam licht zij,
en dat toch het te schelle licht niet
hindere."
De uitwerking van deze bevestigen
de lectuur nam een einde op het
moment, dat ik die met zand gevul
de wijwaterbakjes tegenkwam.
Hierbij kon ik met geen mogelijk
heid de gedachte aan een heilig
dom vasthouden en ik kreeg ook
niet de indruk, dat dit de bedoeling
was van degenen die dat zand daar
aangebracht hadden. De werd er
een beetje mistroostig van. Klopt
er nu werkelijk niets meer van alles
wat ons vroeger waarschuwend
werd voorgehouden? Ik zag in deze
kerk ook al geen beelden, welke wij
hadden geleerd te verwegen als
boeken-der-leken.
Gelukkig is daar bisschop Gijsen.
Ik weet wel dat er vaak op deze
man gemopperd wordt, maar hij
zet tenminste de beol weer op z'n
plaats. Zo heeft hij onlangs in een
lezing voor de commissie voor pla
nologie en bouwzaken van zijn bis
dom nog eens met nadruk vastge
steld, dat een protestantse kerk
géén sacrale ruimte is en een ka
tholieke kerk wél. Mgr. Gijsen zei
onder meer: „Een katholieke kerk
is wezenlijk een sacraal gebouw
waarin de viering van de litur
gie en met name de heilige Eucha
ristie centraal staat. Zo mag men
wel orthodoxe en eventueel ook
anglicaanse kerken onder de be
doelde kerken rangschikken, maar
niet reformatorische! Sacraal is
geen esthetisch, maar een theolo
gisch begrip, dat bepaald wordt
vanuit de liturgie en wel vanuit de
officiële kerkelijke liturgie".
De bisschop had eraan toe kunnen
voegen: lees Abraham Kuyper er
maar op na. die wist drommels
goed hoe 't bij ons zit. Overigens is
mgr. Gijsen aanzienlijk vriendelij
ker jegens de anglicanen dan Kuy
per, want deze vindt in zijn verhan
deling over het kerkgebouw de En
gelse kerk een „halfslachtige na
bootsing van Rome". Zo zien we
maar, dat Gijsen op sommige pun
ten best meevalt!
de langverwachte derde druk
180 bladz., paperback, f 17,50
Charismatisch weekend met Ed
Arons, 3-5 maart, Zusters Reparatri-
cen, Witmakerstraat 14, Maastricht
(tel. 043-14163).
Vuurjeugdweekend, 4-5 maart,
Wonderhuis, Rijnsaterswoude. Inl.
en opg. tel. 01176-1647.
VREDE MET GOD
Het gedeelte dat uit de brieven
gekozen is voor deze derde zondag
in de veertigdagentijd is een
belangrijk woord ten opzichte van
„de rechtvaardiging door het
geloof". Paulus schrijft: „Wij dan,
gerechtvaardigd uit het geloof,
hebben vrede met God
Letterlijk staat er:
„Gerechtvaardigd uit geloof vrede
(hebben wij) naar God door onze
heer Jezus ChristusDe oorlog
was net uitgebroken toen ik in de
eerste septemberdagen van 1939
deze tekst voor een kerkelijk
examen opkreeg. Ik moest er een
preek over maken. Het woord vrede
sprak mij uiteraard aan, maar
onmiddellijk traden mij de
commentatoren op deze woorden in
de weg. Het ging nl. niet om die
vrede die zojuist verbroken was en
voor zovele jaren zoek zou zijn, de
vrede tussen mensen en volken,
maar het ging hier om de vrede met
God. Ik heb er in die dagen over
lopen tobben. Zijn er dan allerlei
soorten „vrede"? Moet je ze uit
elkaar houden? Iedereen zal dit
laatste bevestigen. Vrede als
afwezigheid van oorlog betekent
nog geen vrede met God. En wat
mensen vaak houden voor vrede
met God blijkt helaas vaak te
kunnen samengaan met een
afschuwelijke relatie tot hun naaste
Gerechtvaardigd werd altijd
uitgelegd als rechtvaardigd
verklaard door een oordeel, een
uitspraak van God, die dan in geloof
aanvaard werd. Die uitspraak
bevatte een vrijspraak. Zo werd
gerechtvaardigd gelijk aan:
verzoend met God. Vrede met God
was een verzoende verhouding met
God. Toch zit ik nog met dat woord
vrede en die andere betekenis.
Hoort het niet bij elkaar?
Gerechtvaardigd, daar zit ook in:
recht getrokken, recht gemaakt. En
vrede met God, bestaat die
geïsoleerd? Kunnen mensen
daarbuiten gehouden worden? Is
God alleen op een toestand van
vrede met enkelingen uit? Of gaat
het Hem om ons leven hier, ons
samen-leven? Wat we ervan maken
met de naaste, dichtbij en veraf?
Mens-zijn is toch tegelijk ook
met-mensen-zijn. Ik kan 't niet meer
gescheiden zien. Ook die vrede niet.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te ScheveningenE.
Teygeler te Katwijk a.d. Rijn; t
Delft: drs C. H. W. Waardenburg t
Oisterwijk; te Bleskensgraaf: D. C
Floor, kand. te Maarssen.
Aangenomen naar Hansweert: jhr C
J. Schorer godsdienstleraar te Kort
rijk (Belg.).
Intrede te Daarle: C. van Rossem
voorheen legerpred. te Voorthuizen
ADVERTENTIES
boekennieuws
Dezer dagen verschenen:
Sarle Verklaring van een bijbelgedeelte
Dr. Karet Blei
JOB
160 N2 17,50
Kenmerkend voor e» deel wt deze sene -s de
oefspronkefcike en eigentijdse exegese, vooi
ieder oegntoek|k en gemakkelgk leesbaar
Serie Kamper Cahlera
Ore. K. A. Schippert
DE GEMEENTE ALS LEERGEMEEHSCHAP
24 blz., 8,90
Kan een gemeente als leergemeensehap iets
bedragen lot een beter verslaan en een boter
tunktioneren van de gemeente? Oe auteur Ziet
het gemeente-znn als een onafgetvoken k
Dr. L. Schuurman
BEVRIJDING EN GEWELD
48 btz 9.50
Enkole stemmen urt Lah/ns Amenka Een
nsche situering van hel piobteem van hel ge
weld in Latijns-Amerika. En de verantwoordehik-
heid <>e de n|ke landen hebben
Prol. Dr. G. Th. Rothuizen
O. HOU MU VAST VANUIT OE VERTE
48 blz 12.50
Temgbhk op A. Roland Hotst Over hel
wee. do teleurstelling en een hen
msmaking van de auteur En de
ding van deze grote Achter met r
geloot
Verknigbaar m de boekhandel
KOK KAMPÉR
Herman Verbeek interviewde tn de Bondsi
publiek voor het maandblad VOORLOP
Helmut Gollwitzer (68): politiek, kerkel
theologisch Scherpe uitspraken en niet
voorlopig als we 'I zo lezen Dr. A C Ah
gemeente-politiek (politiek aan de bas
Werk aan de winkel! Drs Schuman st
de lezers een blik toe in zijn gemoedsiev
(eén notitie voor elk van de 40 dagen
Wat Ds Buskes beleefde aan het kerstcal
ret van Seth Gaaikema. De kern van
nummer: OUD WORDEN: H Algra (ja.
van het Fr Dagblad) wil de absolute gre
van 65 niet. Een aantal opstellen
havo-leerlingen. Bekentenissen die inz
bieden En dan wat Inez van Dulie
schrijft m 'Vroeger is dood (Quertdo)
vertelt daarin even onomwonden als te
hoe haar moeder en vader oud zi|n gewon
en gestorven
Weer een appellerend nummer van VOC
LOPIG U moest u toch eens abonneren'
was 't voorlopig. Hel tebruan-nummer
vangt u gratis 29.50 p.j (stud 20
Maandblad VOORLOPIG, antwoordno
Delft. Uitgevers: Kok en Memema
vr
-
