Meer verzet tegen milieu-acties
De Eerste Kamer moet geen kindermeid zijn
Malaria groeit
tegen spuiten in
Wetenschap en techniek
Twijfel over resultaten van natuurbescherming neemt toe
A.. .,,r-
i .i
Opgeblazen stroom
BINNENLAND
Trouw/Kwartet19
Is het milieu ..uit"? Heeft actievoeren voor een
schoner Nederland nog zin? Valt er de ko
mende jaren nog wel iets te redden van de
weinige overgebleven natuurgebieden? Moet
niet worden gevreesd dat wat nu beschemd is,
op den duur verloren gaat?
Deze vragen worden in kringen van natuur- en
milieubeschermers steeds vaker opgeworpen
En de antwoorden zijn weinig hoopgevend.
De aandacht voor het milieu neemt af; de
nieuwe sleutelwoorden zijn de stagnerende
economische groei en de daaruit voortvloei
ende werkloosheid.
De Vereniging Milieudefensie discussieerde
enkele maanden geleden over de vraag of
milieu-acties nog wel zin hebben; een voor de
door Hans Schmit
hand liggende vraag voor wie een tussenba
lans opmaakt van pakweg acht jaar actievoe
ren. Want de resultaten geven weinig reden
tot enthousiasme.
De Rijn wordt nog steeds vuiler, over de
Oosterschelde is compromis op compromis
gesloten en de Wadden worden door (onder
meer) het vuile Rijnwater, inpolderingen en
gasboringen bedreigd. Beschermde natuur
gebieden, zoals het Naardermeer, dreigen ten
onder te gaan aan vervuiling van buiten af.
Natuur en Milieu, de stichting die honderden
actiegroepen bundelt, kwam onlangs tot de
ontdekking dat het beschermen van hier en
daar een plukje cultuurlandschap niet meer
dan een fopspeen is, omdat tegelijkertijd het
licht op groen wordt gezet voor het platwalsen
van de rest van Nederland. Tenslotte becijfer
de onlangs de Wetenschappelijke Raad voor
het Regeringsbeleid (WRR) in een toekomst
verkenning dat ook wanneer de groei tot staan
wordt gebracht en tot nul wordt omgebogen,
dit nog ingrijpende gevolgen voor natuur en
milieu zal hebben.
De actievoerders zoeken meer dan ooit el-
kaars steun. De stichting Natuur en Milieu
kreeg begin dit jaar een nieuwe structuur. Bij
de stichting, waarin de elf provinciale milieufe
deraties nauw samenwerken, zijn andere or
ganisaties aangesloten, zoals Natuurmonu
menten (meer dan een kwart miljoen jleden)
en Vogelbescherming. Tussen Natuur en Mi
lieu, Milieudefensie en de Waddenvereniging
werden werkovereenkomsten gesloten en
acht landelijke milieu-organisaties besloten
zich te bundelen in een landelijk overleg, dat
zich in belangrijke zaken gezamenlijk tot
(vooral) regering en parlement richt. Voorzitter
van Natuur en Milieu is ir. C. van der Veen, in
het dagelijks leven directeur van het Amster
damse waterleidingbedrijf en in die functie al
jaren bekend ijveraar voor een schone Rijn.
De toenemende twijfels over het succeè van
de actiegroepen en de noodzaak tot bundeling
vormen de aanleiding tot onderstaand vraag
gesprek.
AMSTERDAM De
eerste milieuacties, aan
het eind van de jaren zes
tig waren veelal gericht
tegen een directe bedrei
ging of aantasting: een
weg die zou worden aan
gelegd, een weidevogel-
gebied waar zou worden
gebouwd, een vervuilen
de fabriek. Tientallen ac
tiegroepen ontstonden,
werkten langs elkaar
heen, deden dubbel
werk. streefden op ver
schillende wijzen nage
noeg dezelfde doelen na.
In de loop der jaren groeiden
zij naar elkaar toe en werd de
kennis gebundeld. In provin
ciale federaties of in landelij
ke verenigingen, zoals de
Waddenvereniging en de Ver
eniging Milieudefensie. In
1972 ontstond Natuur en Mi-
Aeu als werkorganisatie van
vier instellingen voor natuur
behoud en milieubeheer: zes
jaar later is Natuur en Milieu
een overkoepelende organi
satie die zitting heeft in vele
adviesorganen van de rege
ring. acties voert en steunt,
en talloze bezwaarprocedu
res voert.
Ir C. van der Veen: ..De wens
te komen tot één sterke orga
nisatie op het gebied van na
tuur en milieu, leefde sterk
bij de vorige staatssecretaris
ran CRM, Wim Meijer. Maar
•k wij wilden tot een bunde
ling komen. Ik vind dat als je
wilt dat je stem gehoord
wordt, je moet proberen met
een stem zo krachtig moge
lijk te spreken. We dachten
eerst aan een federatief ver
band. waarbij de gehele mi
lieuwereld zou zijn aangeslo
ten bij Natuur en Milieu Dat
is niet helemaal gelukt, maar
wel hebben we ons verenigd
m het landelijk overleg, dat
nu de spreekbuis is naar de
regering en de Tweede Ka
mer Die weten dan: dat
vindt de sector natuur en mi
lieu
.Dat krachtig je stem laten
horen, is niet de enige nood
zaak tot bundeling. In onze
maatschappij functioneren
Allerlei krachten die als het
ware vanzelf hun invloed uit
oefenen. zoals de economi
sche factoren. Er worden goe
deren geproduceerd, daar is
een markt voor en daarin
moet worden voorzien. Met
de markt groeit ook het pro-
duktieapparaat en dat heeft
gevolgen: het vraagt ruimte,
er komen afvalstoffen in de
bodem, het water en de lucht.
Maar in onze maatschappij
zijn geen tegenhoudende
krachten: de negatieve gevol
gen kun je alleen tegenhou
den door overheidsmaatrege
len. De overheid moet daar
voor worden benaderd door
pressiegroepen. Je hebt daar
om een krachtige organisatie
Ir. C. Van der Veen
nodig om voor de belangen
van natuur en milieu op te
komen."
Dat tegengas tegen die andere
krachten lijkt nog weinig suc
ces te heben opgeleverd.
Ir. Van der Veen: „Er zijn
ongetwijfeld successen ge
boekt. In de eerste plaats is
er een veel grotere belang
stelling dan tien jaar terug
Als toen iemand zei: zou je
dat nou wel daar lozen, werd
hij verbaasd aangekeken. Nu
is er toch een, zij het geen
volmaakte, wet tegen de ver
ontreiniging van het opper
vlaktewater. Er is een wet
tegen de luchtverontreini
ging, over chemische afval
stoffen, er komt een wet te
gen bodemverontreiniging en
geluidshinder. Ik weet dat dit
nog maar het begin is, dat je
niet kunt zeggen: het is opge
lost. Daarbij komt dat we nu.
na de eerste succesjes. stui
ten op een harder front van
tegenstanders. Acties roepen
reacties op. men zegt tegen
ons: je moet redelijk blijven,
je moet een zekere mate van
milieuverontreiniging aan
vaarden, je moet de vervui
ling afwegen tegen de werk
gelegenheid."
Foto: Bert Nienhuis
Bij Natuur en Milieu groeit,
wat de bescherming van het
cultuurlandschap betreft, het
besef met een kluitje in het
riet te zijn gestuurd. Dat er
een paar gebieden zijn waar je
vogeltjes en plantjes kunt be
kijken, maar dat de rest wordt
platgewalst. Heeft u geen
angst met lege handen te blij
ven staan?
Ir. Van der Veen: „Die angst
roept het landbouwbeleid en
het beleid ten aanzien van
natuurbescherming inder
daad op. Wij vrezen dat een
beperkt gebied tot natuurge
bied wordt verklaard en dat
de rest van Nederland voor
landbouw, industrie en ste
denbouw kan worden ge
bruikt. Dat is een duidelijke
illustratie van de hardere te
genstand, van de hardere
strategie tegenover ons. Wij
voelen niets voor bescher
ming als een soort afkoop;
wij willen Nederland in zijn
geheel een leefbaar land hou
den. Je krijgt hetzelfde als
destijds met de Indianen is
gebeurd, die in reservaten
zijn gezet en ten onder ge
gaan. Op geïsoleerde reserva
ten krijg je een permanente
druk en het helpt niet twintig
keer nee te zeggen teger. wel
ke bedreiging dan ook, als
het de eenentwintigste keer
ja wordt."
Zelfs als je altijd nee blijft
zeggen, is de bescherming niet
gewaarborgd. Het Naarder
meer, de eerste aankoop van
Natuurmonumenten. wordt
bedreigd door vervuiling van
buitenaf.
Ir. Van der Veen: „Als je om
een terrein een hek zet en
zegt: hier mag niets gebeu
ren, is het nog geen natuurge
bied. Luchtverontreiniging,
waterverontreiniging en la
waai kennen geen grenzen. Je
kunt het Waddengebied
ruimtelijk wel beschermen
door er in gedachten of op
papier een hek om te zetten,
maar dat lost niets op zolang
de Rijn bij Den Helder voor
de tweede keer ons land bin
nenstroomt."
Nederlands grootste natuurge
bied, de Waddenzee, staat aan
vele bedreigingen bloot, zoals
inpolderingen, gasboringen en
toenemende recreatie. Ver
schillende overheden zijn niet
ongenegen aan de druk toe te
geven. Zouden die dreigende
aantastingen kunnen worden
weerhouden?
Ir. Van der Veen: „Dat hangt
van de regering en de Tweede
Kamer af. Maar zonder vrees
zijn wij niet. We proberen in
ieder geval politieke partijen
te beïnvloeden, een nauwe re
latie met de politiek te hou
den. Wat het weerhouden be
treft. wij zijn als het ware
bezig voortdurend een ge
wicht tegen een berg op te
duwen. Dat gewicht valt door
de zwaartekracht omlaag, zo
dat wanneer we even niet du
wen het vanzelf zakt. Dat
vraagt constante aandacht
en inspanning. We moeten
dag en nacht dat gewicht te
genhouden en het nog zien op
te duwen ook. Dat vraagt
veel van de mensen die erbij
betrokken zijn."
De overheid is weinig conse
quent in het naleven van de
eigen bepalingen. Provinciale
elektriciteitscentrales bij
voorbeeld draaien soms ge
woon zonder vergunning die
ze volgens de wet inzake de
'Wij duwen
gewicht tegen
een berg op'
luchtverontreiniging moeten
hebben.
Ir. Van der Veen: „De overhe
den houden zich inderdaad
niet altijd aan de bepalingen,
zoals bij de elektriciteitscen
trales. We gaan daartegen in
en beroepen ons bij de
Kroon, waarbij we ons echter
wel constructief proberen op
te stellen. We kunnen zeggen:
we gaan tot het uiterste, we
zijn een soort witte engel
waar niets aan mankeert,
maar daar schiet je niets mee
op omdat je je dan in een
isolement plaatst".
Natuur en Milieu wil de eco
nomische en werkgelegen
heidsproblemen niet oplossen
door het aanjagen van produk-
tie en consumptie. Uw organi
satie bepleit een toetsing van
werkgelegenheid én natuur en
milieu, wil komen tot een be
sparing van grondstoffen en
een kleinschalige, vriendelij
ke technologie. Tegenstanders
bespotten dit streven met: de
boeren moeten weer kromme
ruggen van de reumatiek krij
gen, we moeten weer lezen bij
kaarslicht.
Ir. Van der Veen: „Je kunt de
klok niet terugzetten, je kunt
niet achteruit lopen. Maar je
kunt je wel afvragen of het
verstandig is de grondstoffen
uit te putten, je afvragen wat
je met al het afval moet doen.
Grootschaligheid is mis
schien goedkoper, maar heeft
ook tot gevolg dat de mens
zich steeds verder van zijn
natuurlijke leefomstandighe
den verwijdert. Als je de ont
wikkelingen van alleen de
laatste vijftig jaar ziet, kun je
constateren dat we. als we
daarmee doorgaan, vastlo
pen. Als je wacht tot de wal
het schip keert, is het in veel
opzichten al te laat. We kun
nen ook proberen met elkaar
zodanig bij te sturen dat de
groei op een aantal punten
vrijwillig wordt beperkt. En
daarbij willen we niet terug
naar oude situaties. Het
klinkt idealistisch, maar het
is toch niet geheel wereld
vreemd: we moeten gezamen
lijk proberen bij voorbeeld
minder energie te verbrui
ken. Zo'n ombuiging kan be
ter tot stand komen door
overtuiging dan door dwang
maatregelen. Je krijgt niets
voor elkaar als het niet wordt
gedragen door overtuiging.
In onze acties zit dan ook de
bedoeling voor te lichten en
op te voeden.".
door J. G. A. Thijs
Wie afgelopen dinsdagavond om tien in
een luie stoel bij de buis plaats nam om
£P zijn gemak kennis te nemen van wat
tv-rubriek Den Haag Vandaag over de
lebatten in de Eerste Kamer zou berich-
en werd in zijn verwachtingen teleurge
steld In dat kwartier zendtijd geen
voord over de activiteiten van het verge-
eken met de Tweede Kamer toch altijd
iog merkwaardige gezelschap politici,
lat zich die dag op het Binnenhof uren-
ang met de landspolitiek beziggehouden
lad.
Jgezien van de vraag of de verhalen die de
terste-Kamerleden gehouden hebben nu zo aar-
'ig of zo belangrijk zijn. er was die avond een
looie aanleiding geweest er wél iets over te
tfeger. Juist toen was net bekendgeworden wel-
[e partijen bij de statenverkiezingen van 29
laart naar de gunst van de kiezer zullen dingen.
'at ligt er in zo'n geval dan meer voor de hand
an deze beide feiten te combineren en iets te
erteilen over het verband tussen de komende
tembusuitspraak en de zo op het oog wat
teemde samenstelling van de Eerste Kamer
'an de komende verkiezingen weet, dat heeft
et NIPO onlangs nog vastgesteld, meer dan
elft van de Nederlandse bevolking heel weinig
I helemaal niets en het staat wel vast dat op
■r^jn minst zo veel mensen er niets van begrijpen
hoe het komt dat op het ogenblik de PPR in de
Eerste Kamer zo sterk is en in de Tweede Kamer
zo zwak: in de Eerste bezet de „club" van Bas de
Gaay Fortman ongeveer zeven procent van de
zetels (vijf van de vijfenzeventig), in de Tweede
neemt de fractie van Ria Beckers sinds juni
vorig jaar nog maar twee procent van alle zetels
in (drie van de honderdvijftig).
Geen overbodige luxe dus om even uit te leggen
dat de Eerste Kamer zoals deze er nu uitziet de
verkiezingsuitslag weerspiegelt van 1974. De
toen gekozen statenleden hebben nadien ver
deeld over twee stemmingen bepaald wie er in
de kamer van vijfenzeventig zouden komen. De
Eerste-Kamerleden worden namelijk nog steeds
niet. zoals hun collega-parlementariërs aan de
overzijde van het Binnenhof, direct door de
kiezers aangewezen maar zij worden indirect
(„getrapt") gekozen, namelijk door de leden van
de provinciale staten. Wat de kiezers over ruim
vijf en een halve week zullen uitspreken zal pas
over een paar jaar (ten dele al in 1980, maar voor
het overige pas in 1983) in de samenstelling van
De Eerste Kamer tot uiting komen.
Om het nog wat ingewikkelder te maken, de
Eerste-Kamerleden worden niet. zoals de Twee
de Kamer, voor vier jaar gekozen maar voor zes
jaar en zij treden in twee gedeelten af, om de drie
jaar de helft Door dit alles is het mogelijk (en
het is ook vaak het geval) dat politieke verschui
vingen. zoals vorig jaar bij de Tweede-Kamer
verkiezingen. jaren later nog steeds niet aan de
Eerste Kamer te zien zijn.
Vooral dat laatste is er de reden van dat het
bestaansrecht van de kamer van vijfenzeventig
vooral de laatste eeuw veelvuldig aangevochten
is. Reeds de bekende CH-Politicus jhr. mr. A. F.
de Savornln Lohman zag niets in het door de
verdedigers van de Eerste Kamer veelvuldig
aangevoerde argument dat deze moest waken
tegen het gevaar dat de Tweede Kamer te veel
onder de invloed van de „waan van de dag" en
daardoor overijld zou handelen. Alsof de Eerste
Kamer een soort van kindermeid van de Tweede
moest zijn. spotte Lohman.
De boden
Kort na de eerste wereldoorlog, toen na Troel
stra's actie gesproken werd over allerlei moder
niseringen, kwam ook het bestaan van de Eerste
Kamer weer ter sprake (een voorstel van Troel
stra tot afschaffing werd verworpen) en de vrij
liberaal Visser van Ijzendoorn zei toen dat alleen
de boden erom zouden treuren indien de Eerste
Kamer ten grave mocht dalen en haar uitvaart
zou worden gevierd. En omstreeks dezelfde tijd
zei de bekende staatsrechtgeleerde mr. R. Kra
nenburg: „De Eerste Kamer heeft thans in ons
staatsleven haar bestaansreden verloren."
Maar de Eerste Kamer heeft tot nog toe alle
kritiek en alle aanvallen overleefd; zij bestaat,
zoals deze week gebleken is, nog steeds en wordt,
al is de strijd de laatste jaren wat geluwd, ook
veelvuldig verdedigd. Toen Kranenburg in 1951.
zes jaar voor zijn dood. het voorzitterschap van
de Eerste Kamer neerlegde, zei hij dat de Kamer
het „recht van revisie" (het nog eens bekijken
van beslissingen van de Tweede Kamer, die zij
niet mag wijzigen maar alleen mag aannemen of
verwerpen) met grote „gematigdheid en consti
tutionele zin" gebruikt had. Dat de Eerste Ka
mer conservatiever was dan de Tweede kon men
volgens hem moeilijk meer zeggen, er zaten niet
alleen ouderen meer in, maar ook veel mensen
die nog volop in het leven stonden.
Scheepshel
Ten slotte iets over de voorzitter van de Tweede
Kamer. dr. Vondeling. Indien waar is wat in een
deze week door de gemeente Haarlemmermeer
verspreid bericht staat, heeft Vondeling zich
vergist toen hij aan minister Tuijnman schreef
dat de naam Schiphol (die tot zijn ontsteltenis
en die van veel anderen gewijzigd dreigt te
worden in het afschuwelijke „Amsterdam Inter
national Airport") afkomstig is van „scheeps
hel". Het bericht van Haarlemmermeer vermeldt
wat dr G. Karsten schrijft in het boek „Noord
hollandse plaatsnamen": dat het middeleeuwse
woord „hel" betekent: diepte van een gracht,
sloot of bedding. Schiphol zou dus betekenen
gracht of sloot voor schepen. De naam komt als
„Schip Holl" al voor op een kaart van omstreeks
1610, ten westen van Amstelveen, en zou oor
spronkelijk betrekking gehad hebben op een
baai, waar de schepen bij storm vaak in gedre
ven werden. En doordat de zee daar. om de
woorden van Johan de Heers bekende „Scheep-
ke onder Jezus' hoede" te gebruiken, vaak hol en
hoog stond (hol hier in de betekenis van: met
hoog opgezweepte golveni verging het de sche
pelingen daar vaak slecht. Overigens: als Vonde
ling zich vergist, zit ook Van Goors aardrijks
kundig woordenboek (derde druk) ernaast, want
ook daarin wordt „scheepshel" genoemd als
voorganger van Schiphol.
door Rob Foppema
Er is een tijd geweest, nog tot in de jaren zestig, dat de
Wereldgezondheidsorganisatie dacht dat malaria uit te
roeien was Ik herinner me de voorlichtingsfilmpjes
nog Gezondheidswerkers met de DDT-spuit door de
Afrikaanse hutten heen. geen hoekje overslaand Weg
muggen, weg besmettingsbron.Maar de malaria rukt
weer op.
Het overzicht dat Anil Agarwal
geeft in de New Scientist (77.
274-277; 1978) komt neer op
een grafrede voor die eenvou
dige benadering Het leek zo
goed te helpen. India bijvoor
beeld: honderd miljoen geval
len in 1952. na een zeer ge
slaagd bestrijdingsprogramma
tien jaar later nog maar zestig
duizend. Het gaat nu al weer
hard op weg naar de tien
miljoen.
Op wereldschaal zijn er naar
schatting tweehonderd mil
joen malariapatiënten: één op
de vijf mensen in de risico
gebieden. Verreweg de mees
ten blijven wel leven. Maar de
koortsaanvallen en de bloedaf-
braak verzwakken de patiënt.
En malaria komt terug. Wat er
fout ging, was voornamelijk
dat er zoveel DDT gespoten
werd dat muggen er resistent
tegen werden. Er kwamen an
dere insecticiden beschikbaar,
maar ook daartegen werd en
wordt door muggen weerstand
opgebouwd.
Dat kwam lang niet altijd door
malaria-campagnes alleen. Ge
bieden in Turkije, Guatemala,
India en noem maar op. waar
muggen op verschillende mid
delen tegelijk niet meer reage
ren. hebben nog een andere
bijzonderheid gemeen. Er
wordt katoen geteeld en door
intensieve bespuitingen tegen
insektenschade beschermd
Zo'n kortsluiting kan voorko
men worden door bepaalde in-
sekticiden te reserveren voor
de openbare gezondheidszorg.
Dat is minder eenvoudig dan
het klinkt, want katoen- en an
dere boeren zijn daar in het
algemeen tegen En voorraden
goedkope insekticiden heb
ben. schrijft Agarwal. „de na
tuurlijke neiging om naar boe
ren toe weg te lekken". Tot nog
toe heeft alleen Vietnam het
gedaan: daar mag DDT niet
meer in de landbouw worden
gebruikt Sri Lanka heeft een
soortgelijke beslissing voor
malathion in overweging.
Een andere factor die
malaria in toenemende mate
vrij spel geeft,is geldgebrek
Op DDT mag dan door milieu
beschermers veel zijn aan te
merken, het heeft het geweldi
ge voordeel dat het nogal be
taalbaar is. Malathion is vijf
maal zo duur bijvoorbeeld, en
sommige alternatieven waar
aan gedacht wordt, zijn tien
tot honderd keer zo duur (en
een stuk giftiger). En omdat
insekticiden uit de sector aard-
oliechemie komen, heeft de
verhoging van de olieprijzen
sinds 1973 bestrijdingspro
gramma's voor heel wat lan
den letterlijk onbetaalbaar
gemaakt.
Met het wankelen van die pro
gramma's rukt niet alleen de
malaria weer op. De spuiterij
bracht ook het zandvliegje on
der controle dat kala-azar
overbrengt, de gevreesde
„zwarte ziekte". Deze viscerale
leishmaniasis verloopt zonder
goede behandeling wél in ne
gen van de tien gevallen dode
lijk. De Indiase autoriteiten
verwachtten vorig jaar eerder
waren het er nog maar een
paar honderd In de bedreigde
gebieden zijn de spuitpro
gramma's hervat
Toch meent Agarwal dat we
gezien de aanhoudende proble
men. weer terug zullen moetea
naar de strategiën van vóór het
DDT-tijdperk Er zijn andere
manieren om muggen het le
ven onmogelijk te maken
Wanneer in de oudheid niet
moerassen tussen de zeven
heuvelen van Rome waren ge
draineerd, had chronische ma
laria verhinderd dat de stad
centrum van een wereldrijk
werd. De larven van veel mug
gesoorten worden groot aan
het oppervlak van stilstaand
water en nergens anders
Structureel
Dat aspect is in moderne be
strijdingsprogramma's vaak
volstrekt verwaarloosd, omdat
DDT spuiten goedkoper, mak
kelijker en sneller was. Maar
structurele bestrijding aan de
natte kant van de cyclus werkt
wel. En op Cyprus en in Jorda
nië zijn inderdaad moerassen
drooggelegd De Portugese wet
schrijft voor dat rijstvelden
slechts met tussenpozen onder
water gezet mogen worden In
Mexico, waar rijst in greppels
wordt verbouwd, blijkt het af
doende te zijn om dat water te
laten stromen. En in de onder
gelopen Chinese rijstvelden
zwemmen karpers rond met
een gezonde eetlust.
Met name in China, schrijft
Agarwal. blijkt dat met massa
le voorlichting en deelname
van de bevolking bij het be
heersen van de plaatsen waar
muggen leven, aanzienlijke
successen zijn te behalen te
gen malaria Wanneer je de
Chinezen vraagt, hoe zij mala
ria onder controle krijgen, is
het standaard-antwoord
„Door propaganda." Een ge
luid dat Chinakenners van
elke opvatting zullen herken
nen. Maar er zou in dit geval
best iets in kunnen zitten
VlSSMW «5MWI
Deze ingewikkelde kruising tussen een elektriciteitscentrale en
een luchtballon is door General Electric bedacht in opdracht van de
gezamenlijke Amerikaanse stroomproducenten. Het is eigenlijk
een energie-opslagbedrijf, bestemd om de piekbelastingen voor dr
grote centrales op te vangen. Die leveren in de stille uren overbodig
vermogen aan de motor (middenhoven) die compressoren (links)
aandrijft. Zo wordt lucht in een ondergronds reservoir geperst tot
een druk van 86 bar (atmosfeer).
Wanneer in de piekuren extra vermogen nodig is, werkt de saak
volgens de pijlen andersom. De perslucht wordt opgewarmd en mag
wat uitzetten en wat stroom opwekken (rechts). Daarna dient hij
als voorverwarmde verbrandingslucht voor de met gas gestookn-
turhine die het grote werk doet. Die drijft de generator aan die
eerder als motor dienst deed, en levert zo de grootste hap stroom
En het aardigste is, zegt GEC. dat we er niets voor hoeven uit tc
vinden. Het is allemaal bestaande apparatuur, cn ondergrondse
reservoirs zijn er ook meer dan je zou denken. Alleen toen
brandstoffen nog goedkoop waren, zou het grapje te duur zijn
geweest.
