Sporen in het verleden
Gehandicapte nog steeds geweerd
'i'ii
Lucratief
Waar?
Geen grenzen
Commercieel
liscriminatie
Subsidie nodig
Gemengd
Afhankelijk
Prijzig
Ad ressen
Drempel
Te langzaam
fOENSDAG 15 FEBRUARI 1978
WEG IN EIGEN LAND
TROUW "KWARTET - PAGINA 19
t-f
Stap eens in de trein en rijdt
erug het verleden in. Naar de
ijd toen sporen nog een ro
mantische belevenis was (al-
hans zo wordt daar nu over
dacht). Met roetwolken
jngs de ramen, de harde
jankjes in de knusse coupés,
jde puffende gillend stoom af-
p dazende loc.
:ven voor een paar uurtjes
(verstappen van stroom naar
itoom. Dat kón (van de zo-
ner dan) en steeds meer dag-
estoeristen blijken van die
nogelijkheid ook gebruik te
naken
Jen dikke 220.000 hebben vo-
ige zomer zo'n nostalgische
it gemaakt op een van de
ijf banen die Nederland nu
elt: Hoorn-Medemblik, Apel-
ioorn-Dieren, Boekelo-
ihaaksbergen, Tilburg-Baarle
J lassau en Goes-Oudelande.
(olgens NS hadden het er
elfs 250.000 kunnen zijn als
le gijzeling ook hier geen el
ect had gehad.
t gaat hier om ritten op
oederenbanen. die door NS
iet of nauwelijks meer wor-
in gebruikt en die vrijwel
leen nog in tact worden ge-
iuden ter wille van de toe-
ist, die even wil snuiven aan
ervlogen tijden.
Stï
n 1968 is daarmee begonnen:
>p de lijn Hoorn-Medemblik,
vaar een groepje spoor-
inthousiasten een oude loc
net wat wagens wist te be-
nachtigen en daarmee met
oestemming van NS in de
veekeinden ritten organi-
ieerde. In de loop der jaren
olgden de andere, met als
aatste in 1975 de lijn Apel-
loorn-Dieren. Allemaal par-
iculiere ondernemingen van
dlobbyisten, die aanvanke-
ijk opgezet als een spannen
de vrijetijdsbesteding al
;auw een commercieel tintje
legen.
(S stond in het begin nogal
ereserveerd tegenover die
nitiatieven. Vooral omdat
tan haar het onderhoud van
e banen werd verwacht, en
it kostte nogal wat.
Waar men van de zomer terecht
kan voor een rit in het verleden
leest men in de nieuwe NS-bro-
chure, „Terug naar stoom" die in
een van de komende maanden
verschijnt en op de meeste stati
ons verkrijgbaar is. Daarin is ook
de dienstregeling opgenomen en
worden adressen verstrekt waar
geboekt kan worden. Ritten op de
oude lijnen zijn ook opgenomen
in het dagtochten-programma
van NS.
wens: iedere machinist en
conducteur moet eerst door
de kantonrechter zijn beëd
igd voor hij kan gaan rijden.
Dat betekent, dat hij als lid
van de spoorwegrecherche
ook de bevoegdheid heeft
procesverbaal op te maken.
En die beëdiging heeft niet
plaats als geen diploma's op
tafel kunnen worden ge
bracht.
Later is die reserve veran
derd in een zeker enthousias
me, omdat bleek dat die oude
lijntjes aanzienlijke aantal
len toeristen gingen trekken
en die wat belangrijker
was voor de reis naar die
oude lijntjes gebruik maak
ten van het spoor.
Op het ogenblik spreekt NS
zelfs over een „lucratieve
zaak", reden waarom zij niet
alleen een brochure liet sa
menstellen, waarin alle lijnen
met vertrektijden zijn ver-,
meld, maar ze ook opnam als
attractie in de NS-dagtoch-
ten.
Maar tegelijkertijd liet het
officiële spoor weten er wei
nig voor te voelen toestem
ming te geven voor nog meer
van die diensten.
Zo weigerde zij vorig jaar nog
een concessie voor een nieuw
traject Assen-Rolde-Gieten-
Stadskanaal. wat onder de
Drentse spoorenthousiasten
nogal wat deining veroor
zaakte. Hoewel dat in
Utrecht niet met zoveel woor
den wordt gezegd, lijkt NS
het aantal lijnen zelfs tot drie
te willen beperken: Hoorn-
Medemblik, Goes-Oudelande
en Apeldoorn-Dieren.
Dat zijn ook de enige lijnen,
waarvoor NS het baan-onder-
houd verzorgt en betaalt. De
ondernemingen, die de lijnen
Tilburg-Baarle-Nassau en
Boekelo-Haaksbergen ex
ploiteren moeten dat baan-
onderhoud zelf financieren.
,We bezien deze activiteiten
strikt commercieel", zegt NS-
er in.g. H. F. Enter, coördina
tor- Jtnuseumlijnen. „NS wil
wel" helpen, maar het moet
ook opbrengen."
Die fi losofle houdt in, dat de
twee niet gesubsidieerde lij
nen pas voor een NS-bijdrage
in aanmerking komen als
aanget« oond wordt, dat ze ook
NS exi ;ra passagiers opleve
ren. M( it de aantekening, dat
ook dai„extra" als een nogal
rekbaa: r begrip wordt gezien,
want v: raag blijft in hoeverre
die lijn en afromend werken
op de a ndere drie.
Speelt bij NS de commercie
een hoofdrol, bij de meeste
deelnemers aan de projecten,
is die nog steeds de hobby.
Een hobby die tijd kost.
Want, natuurlijk, het materi
eel moet worden onderhou
den (in alle gevallen gebeurt
dat in eigen werkplaatsen) en
machinisten en conducteurs
moeten in de zomer vrij regel
matig beschikbaar blijvea
Daar komt bij dat zij niet
zomaar op de oude treinen
worden losgelaten en eerst
een vrij pittige NS-cursus
moeten volgen, want NS stelt
eisen. De overheid óók, trou-
Wie zijn die hobbyisten? De
heer Enter: „mensen uit alle
lagen. De spoorhobby kent
geen sociale grenzen. De
hoogleraar poetst even hard
als de lopende band-werker
uit de fabriek."
Mensen ook, die wat geld
voor hun hobby moeten over
hebben. want de aanschaf
van materieel vraagt nogal
wat geld. Een goede stoomloc
kost al gauw enkele tiendui
zenden guldens, óls je hem al
kunt krijgen. Vaak zijn daar
voor expedities tot diep in
het buitenland nodig.
En dan komen daar ook nog
eens de onderhoudskosten
bij. Of die er later uitkomen
hangt helemaal af van de
vraag of zo'n lijn passagiers
trekt.
Lang niet elke lijn is zo'n
succes als dé grote trekker,
de dienst Hoorn-Medemblik,
die vorig jaar met 80.000 pas
sagiers hoog aan de top
kwam te staan. En zelfs een
zo zekere dienstregeling kon
uitvoeren, dat NS haar eigen
goederenvervoer op deze lijn
aan de onderneming uitbe
steedde
om a ar een ervaring van een
eisorganisator. Op een van
ijn busreizen had hij, zonder
aarvan van tevoren op de
oogte te zijn gesteld, twee
jehandicapten aan boord,
fet als ieder ander hadden
gewoon geboekt en daar-
niet gezegd gehandicapt
zijn.
ot grote problemen leidde
at niet, maar toch was er
en aantal medereizigers, dat
ia afloop wél 'liet weten in
et vervolg graag te willen
orden ingelicht over de aan-
bzigheid van gehandicap-
in in de groep.
oed, dacht die touroperator
et seizoen erna, toen ineens
en groep van acht gehandi-
Rpten boekte, ik stuur even
ïn briefje aan de andere
eelnemers. Gevolg: van de
ikele tientallen boekingen
leven er maar twee over
rest annuleerde. En de
tie reis kon niet doorgaan.
kon in dit geval een
handaal nog net worden
orkomen. De zaak werd
nnenskamers gehouden,
iel meer publiciteit echter
lok een paar jaar daarvoor
houding van passagiers
an een andere touropera-
r), die van de aanwezigheid
de groep van een aantal
estelijk gehandicapten na
loop een complete rel
aakten, spraken over een
idorven vakantie en dreig-
in met schadeclaims.
hoe
isoi
maar even duidelijk te
aken hoe verdraagzaam de
lerlander is tegenover zijn
edemens, die niet beschikt
het gebruik van zijn
'ee benen of anderszins ge-
Bndicapt is. Met wat goed
je gemakzucht wordt die
Iscriminatie wel eens in de
ioenen geschoven van de
•rganisator.
ie zou de gehandicapte lie-
buitenboord houden.
aar in de praktijk blijken
ït veeleer de passagiers zelf,
e een gemengde vakantie
•or gehandicapten onmoge-
k maken.
ant van zo'n touroperator
in uiteraard niet verwacht
worden met mogelijkheden
voor gehandicapten aan de
weg te timmeren als hij uit
ervaring weet, dat zijn ande
re klanten weglopen.
Een trieste zaak noemt men
dat bij de Nederlandse Vere
niging voor Revalidatie, het
samenwerkingsorgaan voor
zo'n 150 organisaties, die zich
met de zorg voor lichamelijk
gehandicapten bezighouden.
Maar helemaal pessimistisch
is stafmedewerker J. F. van
Leer niet
Hij noteert „een zeker posi
tieve ontwikkeling in de men
taliteit van de gezonde va
kantieganger, ook bij de lo
gies verstrekkende bedrij
ven, die hun accommodaties
willen aanpassen, maar 't
gaat langzaam, érg lang
zaam. In Nederland zijn nog
geen honderd hotels en bun
galowparken die zich hebben
aangepast.
En maar twintig daarvan vol
doen gehéél aan onze eisen.
Dat is in verhouding wel
meer dan in het buitenland,
maar ook in dit geval gaat
het spreekwoord op „in het
land der blinden is éénoog
koning".
Dat aantal zou, vindt de
NVR, drastisch moeten wor
den uitgebreid. Met over
heidssteun. Eind 1976 werd
die steun gestopt omdat de
middelen op waren. De NVR
wil die weer ingevoerd heb
ben: „Als er vijf jaar lang
twee miljoen gulden per jaar
beschikbaar zou komen zou
den nog 250 bedrijven kun
nen worden aangepast".
Zijn er dan helemaal geen
vakantiemogelijkheden voor
gehandicapten? Als daarmee
wordt bedoeld: mogelijkhe
den om in gemengd verband
dus gehandicapten samen
met validen op stap te
gaan, kan het antwoord kort
zijn: niet of nauwelijks.
Of liever: die mogelijkheden
zijn er wel (sommige NS-va-
kanties bij voorbeeld, maar
ook sommige vlieg-, bus- en
treinreizen van de touropera
tors), maar de reisorganisato
ren zetten die, zoals gezegd,
niet in de etalage.
De gehandicapte, die er op
uit wil, is anno 1978 nog
steeds afhankelijk van zijn
eigen o-ganisaties. Die zijn er
zowel voor de lichamelijk als
voor de geestelijk gehandi
capten. Voor de lichamelijk
gehandicapten is het zoeken
naar de vakantiemogelijkhe
den dit Jaar wat vereenvou
digd doordat de ANWB voor
het eerst ook voor deze groep
een inlichtingenblad heeft
uitgegeven.
Daarin is overzichtelijk op
de begeleiders veelal vrij
willigers moeten een ka
mer en te eten hebben.
Van Leer: „Als je nagaat, dat
er gemiddeld één begeleider
op één of twee vakantiegan
gers mee moet, dan is wel
duidelijk dat dat invloed
heeft op de prijs."
In veel gevallen zijn die daar
uit voortkomende kosten
echter uitgesplitst omdat die
extra's vaak bij de diverse
fondsen kunnen worden te
ruggevraagd.
een rij gez et welke organisa
ties zich bezighouden met
het organi seren van vakan
ties (27), vi r.at de bestemmin
gen zijn ei.r welke de kosten,
en voor wel ke gehandicapten
ze worden g eorganiseerd (het
gaat hier uitsluitend om
groepsreizeri, zowel in binnen
als buitenland).
Nog voor de zomer zal de
bond ook een lijst uitgeven
van hotel s, pensions en bun
galowpari ;n, die zijn aange
past en z a I er tevens een re-
creatieka art van Nederland
speciaal voor invaliden wor
den uitg eg even.
Voor geestelijk gehandicap
ten best at|t deze samenvat
ting nog n Iet, maar verwacht
mag worden dat de ANWB in
de toekomst ook aan deze
groep aandacht zal besteden
(adressen en namen van deze
organisaties elders op deze
pagina).
Wat opvalt aan deze arrange
menten, is dat ze pittig aan
de prijs zijn. Doorgaans zo'n
40 procent duurder dan een
normaal arrangement. Voor
een belangrijk deel komt dit,
zegt de NVR, door de extra
kosten, die voortkomen uit
het „gehandicapt zijn".
Niet alleen worden de aan
passingen doorberekend, ook
De bela ngrijkste organisaties, die tich bezighouden met het
organise ren van geestelijk gehandicapten zijn:
Stich ting Het Buitenhof, Den Haag (070-28.12.67)
Oud< rvereniging Stichting Van Harte in Maarssen (03465-
63.64.4)
Verf niging Cupertino in Den Bosch (073-14.06.21)
Oud ervereniging Philadelphia in Utrecht (030-51.23.41)
Lichan iclijk gehandicapten zij nog gewezen op de mogelijkhe
den in< lividueel in Nederland per spoor te reizen. In de op alle
station s verkrijgbare brochure „Het reizen per trein door min
der val ,iden" wordt op een rij gezet op welke stations voorzienin
gen v« km; gehandicapten zijn getroffen en waar men door NS-
personeel kan worden begeleid.
„Belangrijk nevendoel van
dit soort activiteiten is", zegt
Van Leer, „de gehandicapte
zoveel mogelijk zelfstandig
te maken Met zo'n groeps
reis kan hij drempels leren te
nemen, in figuurlijke zin dan.
Wellicht, dat hij dan later
met begeleider er individueel
op uit kan.
Bij voorbeeld door zelf zijn
hotel uit te zoeken of door te
boeken voor een van de rei
zen van de touroperators.
Wat dat laatste betreft: hij
zal dan wel terdege moeten
informeren wat de mogelijk
heden en, vooral, de ónmoge
lijkheden zijn, al hangt het
slagen van zo'n onderneming
natuurlijk behalve van de ge
handicapte zelf nog veel
meer af van de houding van
de valide vakantieganger."
Tot nu toe blijkt die nog
steeds negatief, zeker ten op
zichte van de geestelijk ge
handicapte. De doorsnee va-
kantievierder wil zijn vrijaf-
weken niet verstoord zien,
wenst geen oponthoud tij
dens de reis.
Van Leer: „Belangrijke oor
zaak daarvan is, dat de ge
middelde Nederlander nog te
weinig wordt geconfronteerd
met zijn gehandicapte mede
mens. Daardoor heeft deze
nog steeds iets afstotends.
Daarin tekent zich wel enige
verandering af, maar 't gaat
veel te langzaam. Daarom
zijn we blij met elk initiatief
dat de gehandicapte meer in
de samenleving brengt."
