Mens grote bedreiging voor natuur
vrijdag\^ zaterdagvoordeel
3
95.-
DE KROON
STUUT*i BRUIN
Philips
kleuren tv
E
DIT IS UW BROTE KANS!
„RICHELIEU"
scanners
29.95
Architektenlamp
Italiaans
WOO-PING
FREEK VERMEER
Garage Lagerweij
Occasions
met BOVAG-GARANTIE- bewijs
een DQCENT(E) WISKUNDE
verkoopsekretaresse
2 belangrijke punten
DONDERDAG 9 FEBRUARI 1978
TROUW/KWARTET H 1
door Henk van Halm
Toen de Brokopondo-
dam in Suriname werd
gebouwd, werden bijna
tienduizend dieren ge-
evacueerd uit het gebied
dat onder water zou ko
men te staan. Toen dat
laatste een feit geworden
was, verdronken er vele
malen meer dan men
kon redden.
Kreupelhout en bomen, die in
en onder het opgestuwde wa
ter kwamen te staan, gingen
tot rotting over. wat een ster.
ke daling van het zuurstofge
halte en een dito stijging van
de voedselrijkdom van het
water tot gevolg had
Levenskansen
Dit nieuwe milieu bood optimale
levenskansen voor de waterhya
cint. die in korte tijd de helft van
het meeroppervlak bedekte. Die
drijvende vegetatie op haar beurt
vormde een uitstekende kweek
plaats voor muskieten, waarin tal
loze larven tot ontwikkeling
kwamen.
Met chemische middelen werd de
waterplant vernietigd, waardoor de
muskietenplaag verdween, maar
het water zo met gifstoften werd
belast dat de uitwerking ervan nog
vele jaren later merkbaar was De
vele dode bomen zijn inmiddels
omgevallen, waardoor de golfslag
in het meer hoger werd en de water
hyacint geen kans meer maakt.
Vierduizend jaar geleden bestond
de Sahara zoals wij die nu kennen
nog niet en nog geen tweeduizend
jaar geleden was de Lybische woes
tijn de korenschuur van Rome.
Geen plekje
Rekenschap
De mens vormt een bedreiging voor
de natuur, die alle natuurrampen
te boven gaat. En dat niet alleen als
hij land verandert in water en wa
ter in land zonder zich er van tevo
ren rekenschap van te geven welke
ver reikende gevolgen dit kan
hebben
Hij bedreigt het milieu op alle fron
ten. door de atmosfeer, het water
en de bodem te verontreinigen en
te vergiftigen, door landschappen
te verwoesten
Al ln een heel vroeg tijdstip in de
geschiedenis begon de mens de na
tuur te vernietigen. Vooral het
landschap werd aangetast: de eens
zo reusachtige zone van loofbossen
die aan het einde van de laatste
ijstijd en in de periode daarna de
Middellandse Zee omgaf, strekte
zich toen uit van de kust van West-
Afrika tot m Voor-Azië en omvatte
ook Spanje. Italië en Griekenland.
Tijdens de hoog ontwikkelde cultu
ren die in het Middelandse-Zeege-
bied tot bloei kwamen, heeft de
mens ze veranderd in steppen, kale
rotsen en woestijn, waaraan een
van zijn huisdieren, de geit. door
overbeweiding heeft meegeholpen.
Tegenwoordig is er geen plekje
meer op aarde dat niet op de een of
andere manier door de mens wordt
beïnvloed of geschaad. Als we zo
doorgaan, wacht ons een volkomen
kunstmatige wereld, voor we er zelf
aan ten onder gaan. Daarvan wor
den steeds meer mensen zich be
wust. Het blijvend verstoorde even
wicht in de natuur heeft niet alleen
duidelijk gemaakt dat de levenloze
en levende invloeden en krachten
van de omgeving meer zijn dan een
wel mooie, maar nutteloze achter
grond voor het verloop van het
leven, het heeft ook het afgestemde
en door menselijk Ingrijpen snel
„ontstemde" samenspel tussen al
lerlei milieu-invloeden en de licha
melijke en gedragsaanpassingen
van de plante- en diersoorten aan
getoond.
Pas de tegenwoordige „ziekte" van
veel levensgemeenschappen, de on
natuurlijke beïnvloeding van aller
lei milieufactoren door de mens en
het daarmee samenhangende uit
sterven van veel diersoorten heeft
ons de ogen geopend voor de wet
ten van de „gezonde" natuur.
Over die wetten en over die versto
ring gaat het als vijftiende deel aan
Grzimeks grote dierenencyclope
die „Het leven der dieren" toege
voegde lijvige boekwerk, dat met
tal van voorbeelden en indringende
foto's iets duidelijk maakt van hoe
het milieu in elkaar zit.
Zonder enige moeite kun je dat zo
ingewikkeld doen dat alleen een
wetenschapsman of -vrouw er nog
iets van snapt, want de materie is
bijna even gecompliceerd als het
leven zelf.
Maar de verdienste van de veertig
deskundigen die elk een aspect
voor hun rekening namen, is dat zij
dat zo helder doen dat je helemaal
geen vakman hoeft te zijn om de
samenhang te zien en zelf als lezer
je conclusies te trekken. Kennis
over het milieu moet gemeengoed
worden, niet alleen om ons hande
len erop te kunnen afstemmen,
maar ook om een ommekeer te
bewerkstelligen in het morele of
ethische vlak.
Buitenwereld
Hoe ingewikkeld de materie is.
blijkt uit de implicaties van Jacob
von Uexküls definitie: „Het milieu
is de buitenwereld waarin een orga
nisme (een plant, een dier) leeft,
voorzover deze buitenwereld tot de
zintuigen en organen van het indi
vidu doordringt en tot bepaalde
gedragingen aanleiding geeft."
Dieren nemen lang niet alles, en
vaak heel andere dingen, waar dan
wij mensen in hun omgeving op
merken. Ze worden alleen gewaar
wat voor hen van belang is als
voedsel, schuilplaats, belager, part
ner. kortom wat betekenis heeft
voor het voortbestaan van de soort.
In de zin van von Uexküls' definitie
kunnen twee diersoorten vlak
naast elkaar leven en toch een to
taal verschillend milieu hebben.
Zo'n soort eigen milieu heeft elke
soort, met andere woorden er zijn
evenveel soorteigen milieus als er
plante- of diersoorten zijn. Dat
maakt het zo ingewikkeld en te
vens zo belangwekkend.
Eigen rol
Elk dier en elke plant speelt zijn
eigen rol in een veelzijdig samen
spel van talloze factoren. Elk orga
nisme ondergaat voortdurend de
invloed van zijn milieu en oefent er
zelf invloed op uit. En tot dat mi
lieu behoren vanzelfsprekend niet
alleen de levenloze elementen,
maar ook de levende, de planten en
dieren die zijn omgeving uitmaken.
Zo bestaat er een oneindig ingewik
keld netwerk, waarmee alle wezens
met elkaar verbonden zijn. Het
lijkt haast een onmogelijke opgaaf
die verbindingen alle op te sporen,
te registreren en als een samenhan
gend geheel te beschrijven en te
begrijpen. Men is er eigenlijk nog
maar pas mee begonnen.
Als zestiende en laatste deel van
„Het leven der dieren" verscheen
een dik handboek over het gedrag
van dieren. Ook dit deel bespreekt
de fundamentele feiten en vraag
stellingen van een betrekkelijk jon
ge wetenschap, in dit geval de etho
logie, in algemene hoofdstukken
die elk voor zich door een vakman
van wereldfaam zijn geschreven,
waarna de meer specialistische on
derwerpen, steeds met boeiende
voorbeelden, worden behandeld.
Dierengedrag
Om allerlei interacties en gedrags
vormen uitvoerig toe te lichten
worden deze beschreven van dier-
groepen waarbij deze verschijnse
len hoog ontwikkeld of uitgebreid
onderzocht zijn. Paarvorming
wordt hoofdzakelijk besproken aan
de hand van wat vogels daarvan
laten zien. van groepsvorming
daarentegen leveren primaten (de
mensapen en de mens) en hoefdie
ren de sprekendste voorbeelden.
Vleermuizen
Voor de behandeling van oriënta
tiegedrag heeft men de echopeiling
van vleermuizen, voor de commu
nicatie binnen de soort de „taal"
van de bijen gekozen. Medewerkers
uit vele landen en verschillende
ethoogische „scholen" garanderen
een zo compleet mogelijk overzicht
en een brede kijk, die elke richting
in het gedragsonderzoek recht
doet.
Voor leken moeilijke ethologische
terminologie was daarbij niet te
vermijden, maar wordt in een uit
gebreide verklarende woordenlijst
uitgelegd. Steeds brengen de
schrijvers de ecologische samen
hang en de uit de lichaamsfunctie
voortvloeiende basis van het ge
drag naar voren.
Ondergrond
Gedrag is nauw verbonden met de
eisen die het milieu stelt. Gedrag
en milieu zijn zo'n onlosmakelijke
eenheid dat de beste studie van de
twee wetenschappelijke disciplines
ethologie en ecologie er een is die
beide in zich verenigt.
Dit strookt niet met de tegenwoor
dige hang naar specialisatie in de
wetenschap. Maar juist ook daar
om zijn de twee laatste delen van
Grzimeks encyclopedie eikaars
complement: ze verhelderen en ver
duidelijken elkaar en vullen elkaar
op gelukkige wijze aan.
Bovenal verschaffen ze in alge
meen begrijpelijke bewoordingen
de noodzakelijke wetenschappelij
ke ondergrond, noem het basisken
nis, voor iedereen die zich uit liefde
tot de natuur met natuurstudie be
zighoudt en zich dus niet om speci
alisatie hoeft te bekommeren.
Studie van dier en plant verdiept
zich als men ook de verbanden, al is
het maar bij benadering, weet te
doorgronden.
Grzimek: Het leven der dieren
Encyclopedie van het dierenrijk. Mi
lieu. 720 blz.. ƒ99.50: Gedrag. 672
blz.. ƒ99.50.
U kunt het er zelf niet voor maken
Sfeervol blank grenen struktuur
4 verstelbare planken
makkeli)k in elkaar te zetten
met duideii)ke instrukties
handig mee te nemen
Verknjgbaar in twee uitvoeringen
175 x 60 x 27. normale prijs
92 50 nu
175 x 90 x 27, normale prijs
110 - nu
Diolen heren
pantalon
Met steekzakken en
nem.Van 55% poly
ester/45% wol
Machine wasbaar.
Diverse kieuren
Maten 44t/m56.
47 ilm 53.
648t/m654 35.
Strijkijzer
De Vendomatic
7290. Bekende
lichtgewicht.
Natuurlijk met
regelbare thermos
taat. Makkelijk af
leesbaar kontrole-
lampje. Kompleet
met snoer.
19.75
makkelijk schoon te houden
voorzien van praktische
schuimrug
i verkrijgbaar in 3
warme kleuren
breedte 200 cm
Nu per meter van
34.- voor
Massage-douche
Op bestaande
doucheslang aan te
sluiten. Is goed voor
7500 verfrissende,
pulserende stralen.
Verstelbaar tot
gewone douche.
27.50
\i
Uni lakenstof
Voordeligste manier
om zelf uw lakens
en slopen te maken.
100% Katoen.
Diverse kleuren o.a.
bruin. 240 cm p/m
8.-; 180 cm p/m 7.-;
150 cm p/m
Universele mogelijkheden,
thuis of op kantoor.
geschikt voor tafel- en wand-
bevestiging
moderne vormgeving
4 spiraalveren voor verstelbare
hoogte
totale lengte 90 cm
grote reflektor met zwarte rand
goed voor 100 Watt gloeilamp
kies uit vele frisse kleuren:
oranje, groen, bruin, beige en
Var^2695 voor 23.95
VROOM W DREESMANN
ook geldig op de plaatselijke koopavond
woord van God?
U tart
hartelijk welkom
co BIJBELKRING
v.d Valk Boumanwag 236.
ZAKENFUTSEN
Echt dineren op z n
..LA PtCCOLA ITALIA'
U<gebre<J menu van a»e «afc-
Haarlemmervtr 272 Lelden
Taiei-eservenng mogei'ik Te«
071-123187 Voor fÉm
Bromfiets
verzekeringen
Haar terwijl U wacW puaiio graiis
gemonteerd
BERT v d MEIJ.
MIOOELWEG 30. LEIOEN-CEN
TRUM. TEL 071-142557.
Auto- en voordeur
sleutels
Klaar terW U wacht" GeWkis-
ten Muurkkezen. sloten- en be-
vedigmgsartiketen üpa en Yale
W. P. Hartwijk
NIEUWE BEESTENMARKT 7-
11. LEIOEN TEL 071-126627
Geör GroenevekJ b.z.a voor
straat- en
grondwerk
tegelpaden, terrassen, sierwerk
en siertumen ophogen 12.50
per m2. Tef 01827-3276
HABEE
MUZIEK
door verkoop ven Godwei orgels
RlMA. MARK. EMINENT. SOU-
NA. THOMAS. YAMAHA, v a
t 1750.-
KONINGSTRAAT 1G.
te» 070-891919
In of rondom Lerden vragen w\\
gem en/of gesto* KAMERS
HUIZEN. FLATS OF BUNGA
LOWS
„De Woonbeurs"
Lerden. Mi. 071-142793
TAPIJT CYRANO en CANTORA
400 cm breed in cognac-beige-olijfgroen-bruin
ANTISTATISCH en voor zwaar huiselijk gebruik.
Normale prijs 164.- en 184.-
TAPIJTZAKEN IN DE SCHOOLSTRAAT
GRATIS mast nemen
en nog GRATIS
gelegd in kamera
Huur een Boekemer
Kruiser
Jachtwerf Olympla.
Waagdam 36. Warmond
Tel 01711-10043
Volglazen aquaria
8 mm d* 80*40*40 90
100*40*40 I 130
GLASINDUSTRIE
J. J POPPINK
ROTTERDAMSEWEG 60
DELFT TEL. 015-561SQ0
Rep
kunstgebitten
vd Waatssfr 44 lekten
te etoon 071-125566
GEOPENO VAN 8-17 UUR
OF VOLGENS AFSPRAAK
Chtneea-lndiech Restaurant
071-130373 Thans ook mtxenöng
15
2.50 bezorgioon dage*As van 1-3
uur v m en van 5-9 uur s avonds
Te koop antiek
EIKEN BUREAU
iets moors Holl erken katxnef. 2
kle>ne eiken bureau s div leuke
meubelen voor op kamers wo
nende |onge mensen
WORTMAN. HOOFDSTR. 126-
139. ALPHEN A/O RUN TEL.
01720-72090
Kredietbureau
Ton Postelmans
Persoonii|ke lenmgen tot elk be
drag. aiiossmg tot 15 taar
BEUKENRODE 26
LEIDEN TEL. 071-131932.
PRUIKEN, HAARDELEN
voor dames en heren m alle
maten en kleuren. 100% echt
haar v a f 15.- op maat Med
gedipt haarspeoalist. 1e priis-
winnaar van het College des
Coiffures Wi|tt toonaangevend
ATTENTIE!
Voor stijlmeubelen en goede service
moei U bi|
G.M. MEUBELEN
zi|n, mei eigen stoffeerden) en meu-
beimakeni Ook voor Uw anhekre-
paraiie hét juiste adres
G.M. Meubelen
GIJZENIJ EN ZN.
VROUWENSTEEG 7,
LEIDEN. TEL 071-124521.
Volvo Grand Luxe 1441173/11.00(1
Mercedes 200 D1S7210.500
Renault M1173/ 4.050
Peugeot Brult 40.0001(1* 1170 8.151
Peugeot 504 Tl1172 5.750
Ford stationcar1172/ 3.350
door Inruil terkreoen
Ford Escort1073 70.000 km 3.500
Audi LS1172 2.250
Al deze auto's zijn van ie eigenaar.
Scheepe'sstrpat 1"9 181
Den Haig. Tpi. 070-64679'
Ser/ice 'm -gen' workpiiits
D^ndeidagavond en zaterdag geopend.
RIOOLVERSTOPPING
BEL SNEL: SERVICE BARTHEN B V
Lange Gracht 43, Leiden, tel. 071-141665
meer dan 50 jaar ervaring in het ontstoppen en vernieuwen
van rioolatvoeren. het opzoeken van rioolstank en het leeg
zuigen van putten/tanks
's-Gravenhage
Chr. Scholengemeenschap
„De Populier",
Gymnasium - Atheneum -
Havo - Mavo,
Populierstraat 109,
Tel. 64.88.08
Gevraagd wegens ziekte, zo spoedig mogelijk,
13 uur, voor de klassen VWO. 4 en 5 en Havo 4.
Kleine groepen.
Ook studerenden worden verzocht te reflecteren.
De vervanging zal waarschijnhik tol het einde van de
cursus duren.
Sollicitaties te richten aan en inlichtingen te verkrijgen bij
de rector drs. D. Hoegen,
De voorkeur wordt gegeven aan telefonische afspraken.
Tel. schoot 070-64 88.08.
Gereedschapsmachines
Machinegereedschappen
Verpakkingsmachines
Intern- transportinstallaties
Bakkerijmachines
Wij hebben momenteel een
plaatsingsmogelijkheid voor
EEN
Zij zal samen met een kommercieel
medewerker een gedeelte van ons
verkoopprogramma behandelen, waarbij
o.a. gekorrespondeerd zal worden in de
Nederlandse en moderne talen.
In verband met de vele import- en
exporttransakties zal een goede talenkennis
noodzakelijk zijn.
Leeftijd: tot ca. 25 jaar.
Opleidingsniveau: HAVO met aanvullende
cursussen
De voorwaarden voor deze funktie zullen wij
u gaarne nader mededelen in een gesprek
op ons kantoor.
Vraag onze uitvoerige informatiefolder ol bel voor
een afspraak onze afd. personeelszaken, tel.
01748-3911. tst. 112. Ons adres is: Einsteinstraat
1, 's-Gravenzande.
Fauna
van papegaaien tomas. <Kv
ara s beo s. parkieten, trop vo-
garuen la/anten en pauwen
Ook hengelsport- en aquanum-
benodigdheden Tevens vete
soorten trop vissen en planten
Alles op gebied om uw huisdier
te veraangenamen Ook hon-
denvoedmg o t verse vwte
pens I 1 50 per Mo In- en ver-
Fauna
Kwaliteit en betrouwbaarheid: dat zijn de eigenschappen die
een Philips kleuren TV tol een opvallend goed toestel maken.
Maar dèt was dan ook de opzet! Kom en overtuig uzelf. Het
kost u niets meer. En het zou jammer zijn, zo'n kans op
vergelijking te missen. De „all transistor" kleuren TV van
Philips is een loestel.dat u jaren kleurig kijkplezier verschaft!
prijzen
vanaf
PRINSEGRACHT 40 TEL. 604506
PRINSEGRACHT 34 TEL 604993
TM 0171.8-21046
