Carnaval heeft half Nederland op zijn kop gezet
Opname van Maria Speermalie' in Breughelland
't Is al volop zomer bij Anno Reizen.
memisa-hulpdie terecht komt
Tsjech regisseert stuk naar Herman Teirlinck voor BRT en AVRO
p p - m w t
SI
- V-
amio^gizen
Kom langs. De vakantiegidsen liggen voor u klaar.
zet u de derde wereld nu eens op zijn kop
Militairen die
Surinamer werden
van hun straf af
Luchtmacht zoekt
op zee verder
naar Starfighter
V v>.
- t
1 J
r
WOENSDAG 8 FEBRUARI 1978
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
11
Eendrachtsweg 49 Rotterdam Telefoon 010-144 888 Giro 51360
Met weinig doet u al zoveel. Want voor:
f 25.- kan bij een melaatse de ziekte tot staan
gebracht worden,
f 400,- geeft u een missionaris een verbandkoffer-
huisapotheek.
f 10.000,-kunt u uit onze projecten een eigen keuze maken
Steun onze jaarlijkse inzameling
Onze girorekening is er graag van ondersteboven.
door Riet Diemer
VOLLEZELE (België) De mist hangt zo zwaar over het landschap dat Pieter Brueghel zo vele
malen op doek heeft gezet, dat het gestaag van de bomen druppelt alsof het gewoon regent. Dat
land, Payottenland geheten, dat tussen Brussel, Ninove en Halle ligt, wordt voor een groot deel
ingenomen door glooiende weilanden, afgezet met enorm hoge populieren. Zo schilderde Brueghel
het al in de zestiende eeuw. En zo ziet ook een deel van de landerijen rond het kasteel Steenhault te
Vollezele, ten zuiden van groot-Brussel, er anno 1978 nog uit. Veel weiland, maar ook bouwland en
bossen. Nu met een luchtig sneeuwlaagje bedekt om een beetje een indruk te geven van de
wintertaferelen die Brueghel er maakte.
ÊSM 'dtSv
In een holle weg een diep liggende
landweg met wat wij in Nederland
kinderhoofdjes noemen, omzoomd
door hoge wallen met bomen in de
serene sfeer van mist. nieuwsgierige
boerenvrouwtjes. troosteloze natte
paarden, blaffende hofhonden en
verroeste eggen en ploegen die men
zomaar heeft laten staan, worden de
opnamen gemaakt van de toekom
stige televisieserie Maria Speerma
lie. Maria Speermalie is een roman
van de Vlaamse schrijver Herman
Teirlinck, welke in 1941 uitkwam.
Als vissers in de regen staat de came-
ra-apparatuur op de oevers van de
weg onder reusachtige grote blauwe
paraplu's, beschermd tegen de drup
pels. die van eikebomen, platanen en
wat men in het zuiden noemt kastan
jelaars komen. Hun leeftijd soms
drie eeuwen is van hun omvang af
te lezen. Op de beslijkte weg staan
drie boerekinderen te wachten op
orders van de regisseur. Ze zijn ver
kleed als de Driekoningen, de een
met een zwart, de ander met een geel
en de derde met een rood ge
schminkt gezicht. De zwarte is de
kleinste en de molligste en draagt
een papieren muts. die hij zelf met
vetkrijt gekleurd zou kunnen heb
ben. Op de vraag of hij straks nog
wat moet zeggen valt zijn mond
open. Hetzelfde gebeurt bij zijn
buurmannetje. Maar de roodwangi
ge van de drie blijkt de wijste; hij
snapt waarom het gaat en vertaalt
verlegen gniffelend dat gekke Neder
lands in het Vlaams. Ze moeten het
Driekoningen-lied zingen. Maar dat
blijkt pas als een calèche met twee
paarden ervoor is langsgereden.
Twee dames zitten erin. De ene laat
stoppen bij dc kinderen en geeft hun
wat geld. stapt in de smerige blubber
en zegt welgemoed alsof het de stra
lendste dag van het jaar is, terwijl ze
het hoofd achterover gooit; „Verder
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Sinds de onafhanke
lijkheid van Suriname hebben 24
Surinaamse Nederlanders in militai
re dienst voor de Surinaamse natio
naliteit gekozen om een straf te ont
lopen.
Het gaat hier om Surinamers die in
het militaire huis van bewaring
Nieuwersluis in voorarrest kwamen
te zitten wegens overtredingen in
dienst. Zij worden daar op de hoogte
gebracht van de mogelijkheid van
de straf af te komen als zijn hun
Nederlandse nationaliteit zouden
ruilen voor de Surinaamse. Deze na
tionaliteitswijziging leidt namelijk
tot ontslag uit de dienst. Wil de
betrokkene dat. dan moet de audi
teur-militair (de officier van justitie)
bekijken of de zaak, waarvoor het
voorarrest is gegeven, geseponeerd
kan worden. Bij ondergeschikte za
ken, die meestal het gevolg zijn van
problemen met de dienstplicht zelf.
wordt dan besloten niet tot vervol
ging over te gaan.
Een woordvoerder van defensie zei
gisteren dat de informatie over de
nationaliteitenruil onderdeel is van
een groot pakket informatie die alle
militairen in Nieuwersluis krijgen
over hun rechtstoestand. De woord
voerder ontkende dat er „koehan
del" bedreven wordt
DEN HAAG Gisteren is een door
de luchtmacht gehuurde viskotter
uit Harlingen verder gegaan met het
zoeken naar de wrakstukken van de
twee weken geleden neergestorte
Starfighter van de vliegbasis Volkel.
Het zoeken heeft vertraging onder
vonden omdat de vissersboot vrij-,
dagavond vastliep op het wad. Dat
gebeurde nadat resten van de motor
en van een boordkanon waren ge
vonden Pas maandag arriveerde de
kotter in Harlingen De gevonden
wrakstukken zijn vandaar naar de
vliegbasis Leeuwarden gebracht
voor onderzoek Maar gisteren is de
kotter opnieuw uitgevaren De
luchtmacht heeft deze kotter ge
huurd. omdat schepen van de mari
ne voor dat deel van de Waddenzee
iten noordoosten van Texel) te grote
diepgang hebben.
Ward de Ravet
herinneringen aan Teir
linck
loop ik zelf," om daarna weer in de
calèche te stappen. Als een grammo
foonplaat met een stevige barst erin
wordt deze scène zo'n keer of vijf
herhaald. Een keertje extra ten ge
rieve van de uitgenodigde fotografen
die bijna niet weten in hoeveel boch
ten ze zich moeten wringen om op
het smalle paadje met de dravende
paarden in de mist en de modder
toch een fatsoenlijk plaatje te
schieten.
Dat is dan de eerste kennismaking
met Maria Speermalie, gespeeld
door de Vlaamse actrice Tessy Moe
renhout. Want zij was het die uit het
wagentje stapte. Maar wie Maria
Speermalie eigenlijk is wordt me pas
duidelijk als ik terug in Nederland
het boek van Herman Teirlinck lees.
dat ter gelegenheid van de opnamen
is herdrukt, maar dat ik voer die tijd
niet te pakken kon krijgen. (De We
reldbibliotheek is de uitgever).
Teirlinck. een van de schrijvers uit
de bloeiperiode van de Vlaamse ro
mankunst uit de eerste helft van
onze eeuw is zo'n onderhoudend ver
teller met een geheel eigen woord
keus dat de eerste bladzij al nieuws
gierig maakt naar de laatste. Noem
de inhoud misschien theatraal of
melodramatisch voor deze tijd. de
stijl is goed en er is dramastof ge
noeg in te vinden. Hoe? Dat moet
worden afgewacht tot de televisie
uitzending daar is, in de herfst van
dit jaar als BRT en AVRO deze
beide op het scherm zullen brengen.
Intussen blijkt dat door zijn afwezig
heid op het landgoed een groot deel
van wat hij aan land heeft bijgewon-
nen hem afhandig is gemaakt. Het
hele verhaal gaat eigenlijk over de
strijd om grondbezit te houden en te
vermeerderen, koste wat kost. Als
Speermalie daarna met harde hand
gaat regeren en Maria tegen hem in
opstand komt wordt ze naar een
onmenselijk strenge kostschool van
nonnen gestuurd. Na een paar jaar
komt ze er gebroken vandaan en
vlucht naar 't Homveld, waar Ruige,
de oudste zoon van de molenaar haar
ontredderd vindt.
Hij verstopt haar en hij en Maria
krijgen een verhouding die jaren zal
duren. Maria krijgt op het landgoed
haar werkzaamheden. Tussen haar
en haar vader, die door een huwelijk
met een rijke vrouw meer land wil
kopen, blijft de verhouding gespan
nen. Uit de brieven die ze haar tante
Melanie schrijft blijkt dat ze haar
vader haat. Intussen is een belang
rijk deel van het landgoed in handen
gevallen van de familie Karobel.
Dan wordt Maria een energieke
vrouw. Ze huwt de oudste zoon van
de Karobels, Boni geheten. Ze blijft
Ruige ontmoeten en ze beraamt met
hem een plan om Boni koelbloedig
te doden. Dat gebeurt. De moord
komt nooit uit. Ze houdt voortaan
Ruige, die immers een onderhorige
is. op een afstand. Ze wint het ten
slotte van haar vader en bestiert
met harde hand het landgoed 't
Homveld en slijt haar dagen verder
in veel vroomheid.
- v- Vr
WV X-
I -
Th?
■i X i
V - i
---3*'
WJVT.;u -
Niet per bladzij
De man die van deze voor onze tijd
nogal onwaarschijnlijke inhoud een
bruikbare tekst voor een televisie
spel moet maken is Johan Boonen,
leraar Nederlands. Hij vertelt tij
dens een praatje op het kasteel
Steenahult in Vollezele wel de ingre
diënten van het boek te hebben ge
bruikt, maar niet op bladzij een te
zijn begonnen en op de laatste pagi
na te zijn geëindigd. Hij heeft ver
schillende fasen gebruikt en is zo
naar het medium televisie toe gaan
werken. „De supermensen van Teir
linck zijn niet bruikbaar voor men
sen van '78. Ik heb gebruik gemaakt
van gradaties, maar ik heb er wel
voor gewaakt dat de karakters niet
worden vertekend."
Het script heeft trouwens een heel
merkwaardige omweg gemaakt. De
regisseur, Anton Moskalyk, is een
Tsjech. Voor hem werd het boek
eerst in het Tsjechisch vertaald,
waarna hij het voorlopig scenario
schreef en er wat extra figuren inlas
te. Deze samenvatting werd eerst
vertaald in het Nederlands en naar
aanleiding daarvan schreef Johan
Boonen tenslotte de uiteindelijke
dialogen. Hoewel de beschrijvende
roman niet één enkele dialoog bevat
wilde men toch zoveel mogelijk de
sfeer van Tierlinck vasthouden.
Prijzenwinnaar
Maria Speermalie is al het zesde
televisiestuk dat de Tsjech Moska
lyk voor de BRT maakt. Van één
daarvan konden wij in Nederland al
een paar jaar geleden kennis nemen.
Het was het enkele spel „De herberg
van het misverstand" naar Anton
Coolen. Zijn relatie tot de Vlaamse
televisie dateert van 1969, toen de
directeur televisie zijn werk leerde
kennen op buitenlandse festivals.
Moskalyk is een fervent prijzenwin
naar. Tweemaal won hij zelfs de
Prix Italia, namelijk met Gebed
voor Katharina Horowitz en met
„Het einde van een groot tijdperk".
Sinds 1953 werkt de 47-jarige Mos
kalyk bij de Tsjechische televisie
Hij zegt desgevraagd te geloven dat
er een internationale taal op het
Maria Spermalie (links) zoals de actrice Tessy Meerenhout haar
neerzet in de bossen van het landgoed Steenhault in het Belgische
Vollezele. Naast haar in de calèche de rentmeestcres van het
landgoed, moeder Pijcke, gespeeld door Tine Balder.
Foto's: A. Legerstee
gebied van acteurs en muziek be
staat tussen Vlaanderen en Tsje-
choslowakijke. „Er zijn geen gren
zen. Er is dezelfde invloed op gebied
van film (hij regiseerde verschillen
de films) en televisie. Televisie heeft
een eigen taal. Het is spreken met
beelden". Daarmee doelt hij op de
televisievertaling van Teirlincks
schilderende taal. Dora van der
Groen merkte daarover eerder op:
„Het is zo boeiend dat je met filmen
mensen de dingen kunt laten den
ken die je niet ziet." Over de roman
wil Moskalyk wel zeggen dat het
verhaal, de tijd en de karakters hem
aanspreken. „Ik wil het totaal over
brengen. Maar de wreedheid die er
gebeurt om de grond te bezitten
vind ik onmenselijk'"
„Deze meneer is een bijzonder regis
seur. Een zeldzaam man", vertelt
Ward de Ravet. geen onbekende op
de Nederlandse televisie. De Ravet
(55 jaar) vergelijkt de regisseur met
Teirlinck. „die regisseerde niet zo
zeer. maar hoe zal ik het noemen
hij hypnotiseerde". „Maar ik ben
vooringenomen", voegt hij eraan
toe. „Ik was een van de duizend
leerlingen van Teirlincks school. In
1946 stond hij erop dat er een toneel
school in Vlaanderen zou komen.
Die kwam er en heette oorspronke
lijk Studio van het Nationaal To
neel. Nu is het Studio Herman Teir
linck geworden. Tegenwoordig
wordt er ook les in kleinkunst gege
ven". De Ravet was Indertijd een
van de eerste honderden die examen
deden. Hij bleef als een van de
twaalf over.
De Ravet weet te vertellen dat Teir
linck weinig genade vond in de ogen
van de professionals in die tijd. die
het met hard werken voor elkaar
hadden gebokst. „Een theaterbestel
bestond toen niet in Vlaanderen
Elke week kwam er een ander stuk
in dezelfde zaal. Ze vonden Teirlinck
een gek. een theoreticus. Maar dat
het nu beter gaat dan dertig jaar
geleden is aan zijn impuls te
danken."
De Ravet put verder uit zijn herin
neringen aan de grote meester „Hij
was voor in de zestig toen hij bij ons
kwam Hij was in de volle kracht
van zijn leven. Altijd een verse roos
uit zijn tuin in het knoopsgat. Een
prachtige wandelstok in de hand.
terwijl zijn vingers speelden met de
knop. In zijn werk „Het ivoren aap
je" speelt de eigenaar met dat aapje
ijr. C
IK ■j.W. -r'
'rc+Zi*
'v
Dat moet Teirlinck zelf geweest
zijn."
De Ravet speelt de molenaar Morre
uit het boek. Deze wordt beschreven
als een rondzwervende wildeman en
stroper, die neerstrijkt op de molen
van het landgoed. Zijn zonen wor
den welpen van de wolf genoemd
Zijn oudste zooiï Ruige zal Maria
regelmatig ontmoeten.
Maris Speermalie wordt gespeeld
door Tessy van Moerenhout. Ze was
voornamelijk verbonden aan het
Mechels Miniatuurtheater, waar ze
opviel in Het Kwartet en Een misda
diger. Voor BRT-televisie speelde ze
„Ik zag Cecilia komen" en in „De
collega's" van Jan Mattner dat de
BRT nog moet uitzenden is ze de
tikjuffrouw. Ze heeft maar een paar
minuten tijd tussen de opnamen
door. Ze bekent wel te hebben ge
twijfeld of ze zo'n groot werk zou
aankunnen. Als een Vlaamse jour
nalist maar blijft vragen en hervra-
gen of ze bepaalde facetten van haar
persoon terugvindt in Maria Speer
malie (het is de stereotype vraag bij
zulke gelegenhedeni moet ze het
antwoord schuldig blijven. Ze ty
peert Maria als een vrouw met pas
sies. die zich afzet tegen haar vader
Verder noemt ze haar een vrouw
voor wie niets menselijks vreemd is.
De journalist blijft maar vragen. Re
gisseur Moskalyk redt de situatie
door de zeggen dat wat Tessy tot nu
toe heeft gepresteerd een klein mira
kel is
(ADVERTENTIE)
Vakantieplannen? Dan ogenblikke- sen, meren? Een kort reisje? Een cruise?
lijk naar de Amro Bank, want de gid- Amro Reizen heeft uw favoriete vorm
sen van Amro Reizen liggen nu voor van vakantie. De reisadviseurs van
u klaar. Wat had u gedacht voor de Amro lichten u graag voor. En hebt u
zomer? Zon, zand, zee? Bergen, bos- gekozen, dan boeken ze voor u.
Net zoals ze uw rcischeques regelen
en uw verzekeringen en buitenlands
geld. Alles in één hand, wel zo handig
Kortom, hebt u plannen?
Stap dan snel even binnen bij
écn van de 515 banken met dit vignet;
(Ook als u geen Amro-client bent.)
