Transcendente
Meditatie:
te mooi om
waar te zijn
Jezuïet verdedigt
politiek in eucharistie
Verklaring over het
ultra ce ntrifu ge-projekt
'Almelo'
ESEZQESaSH
Kerkelijke werkgroep:
homofiel wijden
VANDAAG
Fries
liedboek
in gebruik
Russische kerk
viert jubileum
Voorbijgangen
DINSDAG 24 JANUARI 1978
KERK
Trouw/Kwartet
door C. J. G. van der Burg
Het ls hard nodig dat de voortdurende stroom van positieve
boeken over Transcendente Meditatie (TM) al en toe onderbro
ken wordt door een kritische beschouwing. Nu heelt dr Reender
Kranenborg de knuppel ln het soms dl te goedgelovige hoender
hok gegooid met zijn boek „Transcendente Meditatie". Afgaan
de op de buitenkant lijkt het boek weer een produkt uit de TM-
keuken. De ondertitel is bedrieglijk vaag (verlangen naar zinvol
leven en religie"), en de uitgeversnaam „Kok" is nauwelijks
zichtbaar.
De Inhoud is gelukkig verre van vaag
en onverdacht christelijk geïnspi
reerd. In 115 pagina's wordt de hele
TM aan een grondig onderzoek on
derworpen. De schrijver gaat in zes
hoofdstukken in op de vraag wat TM
is. welk beeld de Maharishi Mahesh
Yogi van zichzelf, van zijn leer en
zijn beweging geeft. Maar óók wat de
hindoeïstische achtergrond sen de
binnenkant van de beweging te zien
geven. In de laatste drie hoofdstuk
ken komen de vragen pas goed los: is
TM religie of niet; wat zijn de weten
schappelijke pretenties van TM
waard; wat is het nut van meditatie;
kan (mag) een christen TM beoe
fenen?
Twee kwesties
Twee kwesties staan centraal in het
boek, namelijk de vraag of TM reli
gie is en de vraag of het effect van
TM wetenschappelijk afdoende is
bewezen. Het zijn twee zaken waar
bij de geloofwaardigheid van TM op
het spel staat. Het spreekt vanzelf
dat TM er alles aan doet om zo
gunstig mogelijk uit de bus te ko
men. De schrijver toont uitvoerig
aan dat TM méér is dan een vanzelf
sprekend techniekje om tot rust te
komen met behulp van het prevelen
van een mantra (een mystiek gela
den woordi. TM geeft een levensleer,
een ideologie, die zegt dat de mens
van zijn ellende en spanningen af
kan komen door zijn heil bij zichzélf
te zoeken: er is een nooit opdrogende
geluksbron diep in de mens zelf: de
Creatieve Intelligentie. WIJ zouden
zeggen: Ood in jezelf.
Hét is begrijpelijk dat zo'n simpele
boodschap duizenden zoekende wes
terlingen ertoe brengt om TM te ac
cepteren als dé oplossing voor alle
levensproblemen. En dat is te mooi
om waar te zijn De roestvrije TM-
mens bestaat alléén in de TM-propa-
ganda en is éven onwerkelijk als de
Honda Civic-man, het Viva-meisje
en het gesmeerd draaiende Blue
Band-gezinnetje uit de reclame.
Wereldplan
De Maharishi gaat in zijn bekerings
ijver zelfs zóver dat hij een TM we
reldplan ontwikkeld heeft. Eén pro
cent TM-ers zal de samenleving al zo
kunnen veranderen dat de misdadig
heid afneemt en geluk, vrede en har
monie merkbaar toenemen. Hier
blijkt een maatschappijvisie uit die
uitgaat van de veranderbaarheid
van de mens: zélf eerst veranderen
en dan verandert de wereld wel mee.
Ditzelfde kennen we ook van de Mo
rele Herbewapening! Ondanks dit
niet te verwezenlijken ideaal is TM
verre van maatschappij-kritisch. TM
doet Je de maatschappelijke situatie
aanvaarden, zónder die te verbinden
met je persoonlijke problematiek.
Hier doet TM mij denken aan de
eveneens zo populaire produkten uit
de Amerikaanse psychotherapeuti
sche „bewustzijns-industrie", de goe
de geneeswijzen daarbij uitgezon
derd.
Niet neutraat
TM zegt wetenschap te zijn en géén
godsdienst. Aan de hand van veel
voorbeelden geeft Kranenborg aan
hoe in tie loop van zijn ontwikkeling
TM haar religieuze gewaad verruilde
voor een wetenschappelijk pak. TM
is echter nog steeds niet neutraal.
Dat is niet erg. TM verdoezelt dit
echter. Dat is ergerlijk! Misbruik ma
kend van haar oosters image over
dondert TM de leken bovendien nog
met pakken wetenschappelijke stu
dies die selectief zijn gekozen en
waarvan de wetenschappelijke waar
de twijfelachtig is. Dit is de grote
kracht van de TM organisatie.
Hij erkent, dat het naast elkaar op
stellen van de woorden liturgie en
politiek soms verwarring en soms
zelfs uitgesproken wantrouwen op
roept Maar pater Chappin gaf te
bedenken dat in de liturgie altijd al
politiek heeft meegespeeld Aan de.
hand van de talrijke voorbeelden uit
de officiële gebeden van de kerk
door de eeuwen heen. toonde hij dit
aan.
Chappin is de mening toegedaan,
dat wat men ook van sommige vor
men en experimenten mag denken,
de versterkte uitdrukking van de
aloude aanwezigheid van de politiek
in de liturgie een verrijking is. Want
zo verklaarde hij we worden aan
het denken gezet over de band tus
sen de eucharistie en de honger van
de mensen.
De vernieuwde vormgeving van de
fr~~-■ÉMÉH
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wlbautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/
DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaalc 4, Rot
terdam
Tel. 010-115588 (red)
Schiedamsevest 52
Tel. 010-115700 (adv).
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den
Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE GRONINGEN
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel 05200-17030
Aan de andere kant geeft TM haar De TM-beweging werk druk met foto's van opgewekt kijkende
mensen die een centimeter of dertig boven de grond zweven. Deze
toestand van „leviatie" valt te bereiken als je zeer ver gevorderd
bent je geestelijke ontwikkeling door diepe meditatie.
hindoeïstische signatuur niet op.
Dat is het tweeslachtige in haar op-
treden Ala TM dan zo wetenschap
pelijk is. waarom dan een inwijdings
ritueel met verering van de bijna
goddelijk gemaakte leraar van de
Maharishi; waarom die Veda-vere
ring. dat doorzlchUge gemanipuleer
met mantra's?
Belangrijk punt
De organisatie wil kennelijk haar
religieuze image niet kwijt zolang ze
er succes mee heeft. Daarom worden
er soms óók wel hindoeïstische ele
menten afgestoten. Zo is het opval
lend dat bv. begrippen als karma
(het saldo van al ons handelen) en
reïncarnatie (wedergeboorte op aar
de) steeds minder deel zijn gaan
uitmaken van het propagandapak-
ket, terwijl het toch kernbegrippen
in het hindoeïsme zijn! Ze pasten
duidelijk niet bij het TM-image. Ze
waren namelijk zo moeilijk bewijs
baar; méér een kwestie van geloof!
En dit is een belangrijk punt: TM
heeft goed begrepen dat zij, om suc
ces te hebben in het westen, niet
moest vragen om geloof alleen,
maar vooral moest komen met kei
harde bewijzen. Wat dót betreft
heeft zij de westerse mens aardig
ingeschat. Ze heeft knap op zijn
behoeften ingespeeld.
Ik krijg de indruk dat de organisa
tie, in haar jacht op succes bij het
rationele, sceptische Westen, in de
val van de wetenschappelijkheid is
gelopen. Al lijkt het alsof TM, nadat
Wallace zijn studie in 1970 had gepu
bliceerd (zie pag. 18). aan haar tri
omfmars door de wereld begon
het zou mij niet verbazen als die
studie uiteindelijk het begin van
haar ondergang zal blijken te zijn!
Van die tijd af is de organisatie niet
opgehouden de westerse weten
schap „bewijsmateriaal" in handen
te geven. Maar daarmee tekende zij
haar eigen doodvonnis, doordat zij
zich blootstelde aan de fundamente-
AMSTERDAM. ln een inleiding voor de algemene vergadering
van het Gezelschap van de Stille Omgang te Amsterdam heeft
de Nederlandse historicus Marcel Chappin S.J. het goede recht
van de politiek in de eucharistieviering verdedigt. Pater Chappin
doceert geschiedenis aan de Gregoriana Universiteit in Rome.
liturgie door het tweede vaUkaanse
concilie wordt volgens Chappin
sterk bepaald door de tafelgemeen
schap. door broederlijkheid. Die
broederlijkheid in de liturgie zou
nogal onoprecht zijn, wanneer zij
geen vervolg kreeg in een eerl—ijk
breken en delen met alle mensen.
Maar de deelneming aan de eulcha-
ristie eist ook dat men maat houdt in
alle conflicten, discussies, strijd, op
dat communie (gemeenschap) moge
lijk blijft Fanatisme en onverdraag
zaamheid zijn een teken van zwakte,
aldus Chappin. Eucharistie waar
schuwt ook tegen geweld, dat men
meent te moeten gebruiken in de
strijd voor een rechtvaardiger we
reld. „Met de man die je gaat dood
schieten kun je moeilijk eerst naar
de kerk gaan", aldus Chappin. die
daarbij nog opmerkt: „Gewapend
verzet en gewapende strijd zijn wel
licht niet altijd uit te sluiten, maar
men staat dan toch wel aan de rand
van het mogelijke".
MOSKOU In de tweede helft van
dit jaar zal de Russisch-orthodoxe
kerk Een commissie, die de viering
moet voorbereiden, is gevormd on
der leiding van metropoliet Nlkodim
van Leningrad.
Het patriarchaat werd in 1721 door
tsaar Peter de Grote opgeheven. De
hoogste leiding van de kerk kwam in
handen van de heilige synode, een
college bestaand uit bisschoppen en
enkele priesters. Het geheel stond
onder leiding van een procureur, een
leek die „het oog van de tsaar" werd
genoemd, waardoor de kerk in feite
afhankelijk werd van de staat Na de
revoluties van 1917 werd het patriar
chaat hersteld en metropollet T5-
chon werd patriarch. Na de dood
van Tichon in 1925 mocht er geen
nieuwe patriarch gekozen worden
door de Russische autoriteiten, tot
dat tijdens de tweede wereldoorlog
er enige toenadering kwam tussen
de kerk en Stalin.
Er leeft ernstige bezorgdheid over het voornemen van de regering om het
Ultra Centrifuge-proiekt te Almelo uit te breiden Een groot aantal mensen
uit kerkelijke, wetenschappelijke en andere kringen doen een dringend
beroep op de Tweede Kamer geen medewerking te verlenen aan
uitbreiding van dit projekt. Zij doen dit op grond van de volgende
argumenten:
1. De ultra-centrifuge technologie is tevens bruikbaar voor de produktie
van verrijkt uranium dat geschikt is voor het maken van kernbommen.
2. West-Duitsland heeft verrijkt uranium uit Almelo nodig om het aan
Brazilië te kunnen leveren in het kader van een kontrakt, waardoor de
Braziliaanse militaire diktatuur in het bezit zal komen van een komplete
splijtstofcyclus Daarna zal Brazilië, dat het verdrag tegen verspreiding
van kernwapens niet heeft ondertekend, gemakkelijk eigen kernwa
pens kunnen maken.
3. De enorme kosten van het kernenergieprogramma zullen de nationale
schuld van Brazilië nog groter maken dan deze nu al is. Het land
beschikt over veel goedkopere, onuitputtelijke en veiliger energiebron
nen, onder andere op het gebied van waterkracht.
Het Braziliaanse kernenergieprogramma is het zoveelste voorbeeld
van een (wan)beleid dat ekonomische groei en prestige nastreeft ten
koste van de armen.
4. Uitbreiding van Almelo i9 een onomkeerbare stap naar verder uitbrei
ding van kernenergie in Nederland en West-Duitsland. Wij achten deze
ontwikkeling vooralsnog onverantwoord, onder andere vanwege de
kans op ernstige ongelukken en het onopgeloste probleem van het
radioaktieve afval. Uitbreiding van Almelo loopt vooruit op een beslis
sing over het al dan niet verder toepassen van kernenergie, die pas na
een brede diskussie onder de Nederlandse bevolking genomen mag
worden.
5. Het vaak aangehaalde argument dat de uitbreiding van de fabriek
bijdraagt tot de vermindering van de werkloosheid in Twente, berust
met op feiten De uitbreiding levert maar weinig blijvende arbeidsplaat
sen op Voor hetzelfde bedrag dat nu in de ultracentrifuge fabriek wordt
geïnvesteerd, zou veel meer werkgelegenheid kunnen worden ge
schapen.
6. Het is een illusie te menen dat Nederland, alleen, via het ultracentrifu
ge projekt in staat zal zijn een reële invloed op West-Duitsland uit te
oefenen. Gezien onze grote ekonomische afhankelijkheid van Duits
land is het zeer de vraag of Nederland een veto kan uitspreken dat
sterk tegen de belangen van West-Duitsland in gaat. Bovendien is na
1981 het vetorecht niet meer geregeld.
7. Een beleid dat de mogelijkheden van de verspreiding van kernwapens
tegen wil gaan, zou minimaal moeten streven naar een internationaal
beheer van zogenaamde „gevoelige technologieën", waaronder urani-
umvernjking. Daarmee zou immers zoveel mogelijk worden voorko
men dat nationale staten beschikken over technologieën waarmee
matenaal voor kernbommen kan worden gemaakt. Een dergelijk
streven lijkt een kans van slagen te hebben omdat het in overeenstem
ming is met de huidige Amenkaanse politiek. Een voortzetting van het
ultra-centnfuge proiekt zou een regelrechte ondermijning van dit
streven betekenen
Dank aan de vele ondertekenaren die deze advertentie hebben mogeliik
gemaakt Hun namen en inlichtingen over verdere activiteiten zijn te
verkrijgen bij Almelo Beraad p/a Mieke Schoutendorp. Walstraat 4
Wagemngen, 08370-14904
le kritiek die we ook in dit boek
aantreffen.
TM heeft hiermee zélf de westerse
wetenschappers de stok in handen
gespeeld waarmee ze geslagen zal
worden. We moeten maar afwachten
hoeveel wetenschappelijks er uitein
delijk overblijft bij TM. Al is TM
volgens haar leider dan geen religie,
ze bevat toch tenminste een aantal
elementen uit de hindoeïstische
denkwereld. Het is in ieder geval een
voor het westen op smaak gebracht
aftreksel daarvan, dat tóch nog
sterk genoeg is om ons een benauw
de hoestbui te bezorgen. Want het is
wél benauwend om te zien wat voor
een succes de Maharishi heeft met
zijn leer!
In het laatste hoofdstuk vinden we
wel iets terug van die benauwdheid
in de wijze waarop het TM-succes
verklaard wordt. „Het is het samen
gaan van een goed produkt („TM
werkt!"), een grote behoefte aan be
vrijdende ontspanning, een gevoel
.van recht te hebben op geluk, en
verschijnselen als secularisatie, zo
wel buiten als binnen de kerk", zegt
Kranenborg op pag. 102. „Het moet
de kerk aan het denken zetten hoe
het komt dat veel mensen binnen
het christendom geen rust cn hou
vast meer vinden," zegt hij dan.
Hij stelt vast dat het westen het
Innerlijk van de mens te veel ver
waarloosd heeft, ln tegenstelling tot
het oosten. Daar raken we m.i. aan
een beklemmende waarheid. Ik zie
nl. in die behoefte aan TM, Yoga,
Zen e.d. enerzijds een vlucht, ander
zijds een uiting van mondigheid,
van emancipatie. Het traditionele
beeld van de gevallen, gebroken, on
verloste mens heeft zó diep doorge
werkt in onze christelijke cultuur,
dat wij, in machteloze onderworpen
heid, van onszelf en onze capacitei
ten vervreemd zijn geraakt.
Een 'dope'
Het is begrijpelijk, en gezond mis
schien dat met vluchten en proteste
ren gereageerd wordt tegen dit ól te
dwingende en negatieve mensbeeld.
En het is een dieptreurige zaak dat
velen hun heil gaan zoeken bij zoiets
als TM! Terecht wijst Kranenborg
uitvoerig en met klem op de gevaren
van TM, maar wat helpt het als we
de mensen zo weinig kunnen bieden
om ze ervan te weerhouden het ge
vaar op te zoeken?
Natuurlijk, TM is een „dope", en
kan op geen punt reiken aan de leer
van Christus, maar zij laat ons wél
zien wat we verloren hebben aan
Godgegeven mogelijkheden in
onszelf.
Ik ben Kranenborg dankbaar voor
dit boek, dat ons ruimschoots de
reden geeft om aan TM voorbij te
gaan!
Dr. R. Kranenborg, Transcedente
Meditatie, uitgegeven bij Kok, Kam
pen. 132 pagina's, f 14,90. Drs. C. J.
G. van der Burg is als medewerker
voor hindoeïsme en boeddhisme en
hun talen verbonden aan het insti
tuut voor godsdienstwetenschap van
de Vrije Universiteit te Amsterdam.
In het rapport wijst de werkgroep
erop, dat de statuten van de kerk de
wijding van een homofiel niet verbie
den. Het rapport vindt, dat een prak-
tizerende homofiele christen gewijd
mag worden, wanneer hij de capaci
teiten voor het uitoefenen van het
geestelijk ambt heeft. Voor sommige
homofiele christenen zal de groei
naar volwassen christen-zijn beteke
nen het accepteren van het celibaat,
sommigen zullen zich misschien
moeten heroriënteien op hetero-
sexualiteit, anderen echter zullen
zich genoopt voelen een relatie aan
te gaan met iemand van hetzelfde
geslacht, aldus het rapport.
Het vraagstuk wordt momenteel
druk besproken in verschillende pro
testantse kerken. In de episcopaalse
kerk is een scheuring gekomen, na
dat bisschop Paul Moore van New
York een lesbienne tot priester wijd
de. Het rapport van de presbyteri
aanse werkgroep vindt echter, dat
hét vraagstuk de eenheid tussen en
binnen de kerken alleen bedreigt
„wanneer wij het onze gemeenschap
pelijke en uiteindelijke trouw aan
Franse bisschoppen voor
afschaffen doodstraf
PARIJS De Franse bisschopper
hebben zich uitgesproken voor af
schaffing van de doodstraf ln hun
land.
In Frnakrijk zijn sedert 1959 meer
dan vijftig misdadigers ter dood ver
oordeeld. van wie zestien zijn te
rechtgesteld
In Parijs is het rapport gepubliceerd
van een commissie, die een jaar ge
leden door de r.k. bisschoppenconfe
rentie in het leven geroepen werd. In
het rapport heeft het om., dat de
doodstraf geen bescherming biedt
en ook niet afschrikt.
WASHINGTON Een werkgroep van de verenigde presbyteri
aanse kerk in de Verenigde Staten heeft deze kerk geadviseerd,
homofielen toe te laten tot het ambt. Het advies zal voor
behandeling later dit jaar worden voorgelegd aan de algemene
vergadering van de kerk, die 2,6 miljoen leden telt.
NIET TE ONTNEMEN
wij moeten er niet aan denkq
God,
dat U alle dingen doet,
goed en kwaad.
wat wij doorzien
en wat in ondoordringbai
duister
ons verborgen blijft;
wij kunnen ze niet meer
over de lippen krijgen,
de stellingen waarin dit allei
feilloos en trefzeker
uitgezegd moest zijn;
maar evenmin kan dit
ons verwarde hart
tot rust brengen;
als zou de afspraak
die U voor goede en kwad
dagen,
voor alle eeuwigheid,
met ons maakte
slechts over liefde en vred
gaan
en geen betrekking hebben
op wat ons verbijsterd achte
laat;
uit het ondoordringbare
vluchten wij naar U.
onze God,
en vertrouwen bevend
op wat U ons toezegde
als iets
dat ons niet te ontnemen is
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Londen (Duty
Church): (toeze.): J. H. Uytenb
gaart te Noord-Schermer; te Ran
wijk: G. Veldjesgraaf te Harskgity
Aangenomen naar Maarssen (toez
drs B. Oosterom te Oudewatër, d
bedankte voor Ermelo (toez.); 'na
Bilthoven (arbeid pnder yrijzinij
hervormden): R. G. v.d. Voet, een
ontheven predikant wonende
Bilthoven.
Bedankt voor Vlaardingëri: A. sj
ders te Kootstertille; voor Emml
(toez.): G. v. Asselt te Vollenhove|
GEREF. KERKEN
Beroepen te Oldekerk: J. v.d.-Rg
te Doornspijk; te Heerenvei
J. Rutgers te Coevorden. i
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Haarlem Centrum: 3
Plantinga te Dronten.
Aangenomen naar Urk-Oost:
Brons te Veenendaal.
Bedankt voor IJmuiden: R. Kok
Eemdijk.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt voor Poortvliet: J. C.
RavenswaaiJ te Terneuzen. Voor B
rkenwoude: R. Boogard té Leide
voor Hoofddorp: P. Honkoop
Kampen.
j
Conferenties
Jezus Christus laten ondermijnen."
De kerk moet afstappen van haar
„homofobie." „Er is geen wettelijke
sociale of morele rechtvaaridiging
voor, om mensen met een homosexu-
ele gerichtheid de basisbehoeften
van het menselijk sociaal bestaan te
ontzeggen", aldus het rapport.
BOLSWARD In de historische
Martinikerk te Bolsward is het
Friestalige liedboek voor de kerken
officieel in gebruik genomen. Dit
liedboek is samengesteld door een
interkerkelijke commissie, waarin
de hervormde kerk, de gereformeer
de kerken en de doopsgezinde ge
meenten in Friesland samen
werkten.
Het Friestalige liedboek is identiek
aan het Nederlandse dat in 1973 is
uitgekomen, met dien verstande dat
al de teksten zijn herdicht in het
Fries. In enkele gevallen Is het aan
tal strofen iets gewijzigd. Een lied is
niet vertaald. Dat Is het Wilhelmus.
Ook is er een lied aan de bundel
toegevoegd: de joenbea (avondge
bed) van de Friese, te Bolsward ge
boren. dichter Gijsbert Japiks. Gijs-
bert Japiks, die leefde van 1603 tot
1633, heeft een groot aantal psalmen
in de Friese taal vertaald. Hij mag
de promotor heten van het Friestali
ge geestelijke lied.
De bijeenkomst werd besloten met
een vesperdienst, waarin voor het
eerst het liedboek in de Friese taal
werd gebruikt.
Waar leidt mijn studie mij tol
Weekend vanuit de remonstrant»
broederschap voor studerende
m.m.v. ds F. H. Fockema Andrea
W. M. van der Laan en C. Locher,
29 januari, De Hoorneboeg, Hilvé
sum (tel. 02157-23!)^™
Oecumenische charismatische ds
zaterdag 28 januari in Groning(
geref. kerk de Garf, Zonnelaan, v
tien uur tot half vijf. Sprekers ds.
Schuddebeurs, pater A. Beijersb
gen. Inl. tel. 050-776507.
Jeugdpastoraal en jeiigddiakona
bestemd voor jeugdouderlingi
jeugddiakenen e.d., zaterdag 28
nuari en zaterdag 11 maart van h
elf tot half vier, hervormd bure
Zuid-Holland, Tuinlaan 18, Scl
dam (tel. 010-264500).
Stille Omgang betreu
sluiting Begijnhofkei
Van een onzer verslaggevers.
AMSTERDAM Het gezelscl
van de Stille Omgang in Amsterd
is enigszins ontstemd over de s
ting van de Begijnhofkerk in
hoofdstad. De sluiting van deze k
is het besluit van het kerkbest
na de diefstal van een kostb
monstrans. Deze maatregel zal
handhaafd blijven voor de u
waarin geen missen worden op
dragen.
Het gezelschap van de Stille C
gang in Amsterdam vergaderde
dag in het RAI-gebouw. De S
Omgang is voor dit jaar vastges
ln de nacht van zaterdag 11 ms
op zondag 12 maart. De route, on
veer een uur lopen, is ongewijzi
Vorig jaar trok de Stille Omgl
tienduizend deelnemers.
