oer en natuurbeschermer
oren juist naast elkaar
lechte hoogleraren desnoods ontslaan
Almelo
b
if gaat om bescherming van landschap en landbouw
d
Natuur en Milieu:
gestrand gesprek
doen herleven
)rkomen dat universiteiten langzaam maar zeker afzakken
Opslagrente
banken vervallen
EN 0QK0PZATERDAG\
.„EN00K0PZATERDAG
Roberts
HiFi
platenspeler
V"
5.25
15.95
Vendex
VD1500
slagboormachine
lAG 19 JANUARI 1978
TROUW/KWARTET H11
;RDAM Boeren en natuurbeschermers behoren niet zoals doorgaans het geval is
in de landbouw veranderingen noodzakelijk dan wel overbodig worden geacht
it tegenover elkaar te staan, maar zouden vaker juist nóóst elkaar dienen te staan. Want
dige landbouwbeleid treft zowel de landschappelijke waarden als de kleine boeren, van wie
luizenden de komende jaren elders een nieuw bestaan moeten zien op te bouwen. Het gaat
niet om de bescherming van het landschap tegen de boer, maar om de bescherming van
dschap èn de boer tegen sanering en schaalvergroting.
Hans Schmit
lobaal samengevat, de strek-
V n de door de Stichting Na-
Milieu uitgegeven brochure
CTemma van de nationale land
arken" Met deze brochu-
ituur en Milieu de gestrande
i raak tussen de landbouw en
U ïrbescherming. die al jaren
van oorlog verkeren, weer op
V engen en een discussie los-
\tyer een nieuw landbouwbe-
zowel de boer als het milieu
lerspectieven biedt dan het
jeleid.
;pu
junt van de brochure zijn
75 uitgebrachte regeringsno-
yk de instelling van nationale
y ipsparken (waardevolle cul-
Ischappen waarvan de
re delen worden beschermd)
de relatie tussen landbouw
lurbescherming, waarin is
;d dat boeren in kwetsbare
een beheers- of onder
voeding kunnen krijgen. In
ire wordt deze Relatienota
icipiële nederlaag voor de
herming" genoemd. De
zijn desondanks gepre-
als tegemoetkomingen aan
•bescherming, terwijl ze in
issend goed" in het huidge
landbouwbeleid passen. De natuur
bescherming is, min of meer tegen
haar zin, bezig met een versterking
van dat beleid, terwijl zij bovendien
de agressie van de boeren krijgt te
incasseren, aldus de samensteller
van de brochure, drs. Wouter van der
Weijden.
Produktiviteit
Tot aan de jaren zestig verzette de
natuurbescherming zich vooral te
gen de uitbreidingen van de land
bouwgronden, maar door een ver
schuiving in het landbouwbeleid
kregen ook de ontwikkelingen bin
nen het cultuurlandschap meer en
meer aandacht. Het landbouwbeleid
is niet langer meer gericht op een
verhoging van de produktie, maar op
een verhoging van de produktiviteit;
dat wil zeggen: meer opbrengsten
van minder grond met inschakeling
van minder mensen. Op Europees
niveau kreeg deze gedachte gestalte
in het plan-Mansholt, dat in 1968
werd gelanceerd en dat erop neer
komt dat in de EG vijf van de tien
miljoen boeren moeten afvloeien en
dat zeven procent van de landbouw
grond uit cultuur moet worden
genomen.
Deze ontwikkeling in de landbouw
vormt, aldus de brochure van Na
tuur en Milieu, de grootste bedrei
ging van de natuur en het landschap
in Nederland. Die ontwikkeling heeft
weinig te maken met vrije beslissin
gen van individuele boeren, maar
veel meer met economische dwang,
opgelegd door het nationale en Euro
pese landbouwbeleid. Sleutelwoor
den van dat beleid zijn: schaalver
groting, mechanisering, intensive
ring, afstoting van arbeid en afsto
ting van grond. Het belangrijkste
instrument hierbij is de ruilverkave
ling, die er vooral op is gericht het
land aan te passen aan het gebruik
van machines.
Ruïnes
De gevolgen van de ruilverkaveling
voor natuur en landschap zijn, zo
schrijft Van der Weijden, ruïneus:
„Gronden worden geëgaliseerd,
houtwallen geslecht, sloten ge
dempt en rechtgetrokken, percelen
vergroot en gestandaardiseerd,
grondwaterpeilen verlaagd en geni
velleerd, boerderijen afgebroken,
nieuwe standaardboerderijen ge
bouwd, wegen aangelegd en ver
breed en nog veel meer. Kortom,
vrijwel iedere landschappelijke af
wisseling verdwijnt".
Ondanks vertragingen in de uitvoe
ring van de ruilverkaveling gaat
deze vernietiging van het landschap
snel: jaarlijks ondergaat 40.000 hec
tare een dergelijke gedaanteverwis
seling, hetgeen 9.000 hectare meer is
dan het totale bezit van Natuurmo
numenten, opgebouwd in ruim ze
ventig jaar. Daarnaast worden in
het cultuurland ook nog, vaak in
grijpende, werken uitgevoerd door
gemeenten en waterschappen, ter
wijl ook bepaalde bedrijfsvoering
(het gebruik van kunstmest, het
scheuren van grasland, intensieve
veehouderij) bijdraagt tot een ver
dere ontluistering, verarming of ver
vuiling van het cultuurland.
Landschapspark
Zo'n acht procent van het Neder
landse cultuurland (200.000 hectare)
zal in de toekomst moeten worden
veiliggesteld en daartoe de status
van een nationaal landschapspark
krijgen. Een uitvoerige analyse van
de regeringsplannen brengt Van der
Weijden tot de sombere conclusie
dat de nationale landschapsparken
echter nauwelijks bescherming zul
len bieden aan het landelijk gebied
als geheel en dat voor de parkgebie-
den zelf evenmin garanties te geven
zijne Het nationaal landschapspark
versterkt het landbouwstructuurbe-
leid, zet boeren en natuurbescher
mers tegen elkaar op en is een alibi
om elders allerlei ontwikkelingen
voort te zetten Het nationaal land
schapspark, aldus Van der Weijden.
lijkt ruimte te gaan scheppen voor
een nog sterkere intensivering van
de landbouw elders: „Zo bezien zou
elke winst aan natuurgebied wel
eens dubbwl en dwars teniet kunnen
worden gedaan door een verarming
van natuur en landschap op de cul
tuurgronden."
Weinig zinvol
Het is, aldus Van der Weijden, wei
nig zinvol ontwikkelingen in de
maatschappij te verwerpen uitslui
tend omdat ze schadelijk zijn voor
natuur en landschap. De ontwikke
ling van de landbouw moet zo wor
den omgebogen dat deze maat
schappelijk en milieukundig meer
verantwoord is.
Van der Weijden noemt een aantal
mogelijkheden die tot deze ombui
ging zouden kunnen leiden. De eer
ste ombuiging zou een besparing
van grondstoffen en energie in
plaats van de huidige besparing van
arbeidskosten kunnen zijn. Grond
stoffen en energie kunnen onder
meer worden bespaard door het te
rugdringen van glastuinbouw en in
tensieve veehouderij, verschuiving
van veehouderij naar akkerbouw en
het herstel van het gemengd bedrijf
(althans: menging op streekniveau,
hetgeen ook een eind betekent aan
de lokale mestoverschotten).
„Landvernieuwing"
Een andere mogelijkheid om tot een
I 1 nationale landschapsparken
Mogelijke nationale landschapsparken. De voorgestelde proefgebieden zijn op
dit kaartje gearceerd. 1. Ameland, 2. Vlieland, 3. Texel, 4. Zuidwest-Friesland,
5. Zuidwest-Drente, 6. Noordwest-Overijsel, 7. Waterland, 8. Veluwe, 9.
Noordwest-Twente, 10. Vechtstreeks, 11. Graafschap-Achterhoek, 12. gebied
tussen Den Haag en Leiden, 13. Vijfheerenlanden, 14. Zuidoost-Utrecht, IS.
gebied rond Winterswijk, 16. Midden-Brabant, 17. Mergelland.
ander landbouwbeleid te komen, is
het vervangen van ruilverkaveling
en landinrichting door „landver
nieuwing"; te vergelijken met de
ontwikkeling in de steden waar een
verschuiving plaatsvond van sane
ring (kaalslag en nieuwbouw) naar
vernieuwing (behoud en verbetering
van het bestaande). In het landelijk
'gebied betekent dit dat bepaalde
knelpunten voor de boeren moeten
worden weggenomen, zoals versnip
perd grondbezit en slechte perceels-
ontaluiting. Het doel moet niet zo
zeer het afstoten van arbeidskrach
ten en produktieverhoging zijn,
maar meer het verlagen van de kos
ten. Enkele andere suggesties van
Van der Weijden zijn: spreiding van
grond (herverdeling van de produk-
tiecapaciteit), voorkeursrecht voor
de overheid bij verkoop, directe in
plaats van indirecte inkomstentoe
slagen en gerichte in plaats van glo
bale investeringssteun. Tegenover
de hieraan verbonden k06ten staan
aanzienlijke besparingen op de cul
tuur-technische werken, de produk-
tie-overschotten, de sociale uitke-
ringen, de zuiveringslasten en het
energieverbruik.
„Het dilemma van de nationale
landschapsparken. Over de noodzaak
van een nieuw landbouwbeleid met
betere vooruitzichten voor het milieu
en voor de boer." Samengesteld door
drs. W. J. van der Weijden met mede
werking van de Vakgroep milieubiolo
gie van de Rijksuniversiteit in Lei
den. 64 pag., prijs: 7,26. Uitgave
Stichting Natuur en Milieu. 's-Grave-
land. Te bestellen via postgiro 9933
t.n.v. Natuurmonumenten te 's-Gra-
veland.
Ir. G. Klein
Phillips heeft in zijn publikatie „Enige beschouwingen
et wetenschappelijk onderwis in Nederland" naar mijn
een vrij exacte beschrijving gegeven van de situatie in
niversiteiten en hogescholen. Met de redactie van Trouw
k dan ook dat deze door een „nieuwkomer" gegeven
e fe niet zal leiden tot zelfverdedigingstechnieken maar tot
overwegen.
r kan worden gesteld dat wat
ons voorbereidend onderwijs
ook in essentie is terug te
In, bijvoorbeeld, de Contou-
men kan opmerken dat hij
[lelijk de situatie van dit
i heeft beschreven en niet is
li op het vele dat de laatste
Istapel is gezet om tot verbe-
|e komen. Dat alles mag zo
)r laat onverlet dat Phillips,
overigens zeer vriendelijke
hs met de neus op de ernst
situatie drukt. En aan dat
ontbreekt het nu juist nog
jij velen, te velen, werkzaam
fetenschappelijk onderwijs.
aring van de afgelopen jaren
reliswaar bij het merendeel
lestuurders de ernst volledig
jmderkend, maar dat met
ij een groot deel van het
"tiappelijk corps nog steeds
■%gegaan van zodanige „van-
od)(endheden" dat de snelheid
naar een gezondere toe-
in worden toegewerkt, dras-
rdt beperkt, met als levens-
vaar dat de overheid, tegen
n, genoodzaakt wordt om
üiddelen te gaan hanteren.
fel
lier niet de plaats om een
itting te geven van wat ik
de laatste jaren volgens
ït een grote hoeveelheid ter-
tot vervelens toe heb ge-
'upittiger lijkt het om hier aan
-r<fc wat naar mijn mening de
prioriteit heeft om zodanig
gei een gezondmaking te ko-
O.Jt het gelukt om zonder soclj
iwenste maatregelen, zoals
!t iffen van faculteiten of ont-
personeel, de universiteiten1
ilingen van wetenschappe-
erwijs en onderzoek te be-
Gegeven de beschikbare ruimte zal
ik hiervoor de vorm van stellingen
kiezen.
1. Hoewel het studieprogramma van
het voorbereidend wetenschappelijk
onderwijs zeker voor bijstelling in
aanmerking komt met name geldt
dit voor het feit dat de alpha- en
gamma georlnteerden er zich wat de
exacte vakken betreft wel heel ge
makkelijk vanaf kunnen maken
dienen de universiteiten er vanuit te
gaan dat de gemiddelde kwaliteit
van de instroom voldoende is. Wel
dient er op de middelbare scholen,
ook door vakdocenten, meer aan
dacht te worden besteed aan de be
roepsvoorlichting en wel op een zo
danige wijze, dat de leerling, zijn
talenten en beperkingen maar voor
alles zijn karakter kennend, meer
dan thans het geval is zelf tot een
verantwoorde selectie van passende
studiemogelijkheden kan komen.
2. Gegeven de, ook internationaal
gezien, zeer hoge kosten van ons
universitair onderwijs, is het redelijk
te eisen dat, met uitzondering van
enkele harde numerus fixus-richtin-
gen aan de toenemende onderwijs-
vraag wordt voldaan zonder dat dit
ten koste gaat van het onderzoek.
Sterker: ook het onderzoeksresul
taat zal dienen toe te nemen.
3. Gegeven de bestaande grote ver
schillen in de staf-studentverhoudin
gen van enerzijds de beta- en medi
sche anderzijds de alpha- en gam
in astudierichtingen, is het onvermij
delijk dat de eerste relatief „inleve
ren" ten gunste van de laatste.
4. Het natuurlijk verloop (pensione
ring. vertrek, overlijden) in het aan
wezig personeel is niet voldoende om
deze verschuiving tijdig te kunnen
effectueren. Er zal dus door andere
Op ons verzoek schreef dr. G. Klein,
staatssecretaris van onderwijs van
1973 tot 1977, een reactie op het
artikel van de Amerikaan Derek Phil
lips in het maandblad De Gids (door
ons samengevat in de krant van 13
januari j.l.). De bijdrage van dr. Klein
is tevens een aanzet tot de discussie
die georganiseerd is door de afde
ling Den Haag van de VVD. Over het
thema „Universiteit in de branding"
spreken H&den o.a.dr. Klein (PvdA),
prof. mr. I. A. Diepenhorst (CDA) en
prof. dr. G. Zoutendijk (VVD).
maatregelen moeten worden bereikt
dat er middelen worden vrijgemaakt
om nieuw personeel te kunnen aan
trekken.
5. Daar van het totaal aan middelen
ca. 85 procent uit personele kosten
bestaat en de beschikbare bedragen
voor investeringen en materiële
voorzieningen geen verdere verla
ging dulden, zullen deze maatrege
len moeten worden gevonden bij de
post „personeel".
*6. Verreweg de meest-effectieve en
tegelijk „vriendelijkste" maatregel
is het bijstellen van de salarissen
van het wetenschappelijk personeel
door toepassing van een gedifferen
tieerd trendbeleid in de komende
jaren. Voorts dient het automatisme
bij de bevordering van wetenschap
pelijk medewerker tot wetenschap
pelijk hoofdmedewerker te worden
afgeschaft.
7. Uit een evaluatie van hetgeen
individuele docenten en weten
schappelijke medewerkers de laat
ste jaren hebben gepresteerd dient,
bij gebleken nalatigheid, tot harde
werkafspraken te worden gekomen.
Persisteert men in zijn gedrag, dan
zal dit tot ontslag moeten leiden.
Met name geldt dit voor een nog
steeds aanzienlijk aantal hooglera
ren die menen met enkele uren col
lege hun riante ambtelijk inkomen
te hebben waargemaakt en de rest
van hun tijd aan allerlei lucratieve
nevenwerkzaamheden besteden in
plaats van zich met onderzoek bezig
te houden. Inkomsten uit neven
werkzaamheden dienen, afgezien
van een klein bedrag, in hun geheel
aan de universiteit te worden afge
dragen.
8. Door een goed personeelsbeleid
moet voor degenen, die wel van goe
de wil zijn maar hun functie niet
kunnen waarmaken, worden ge
zocht naar ander, passender werk
binnen, maar zeker ook buiten de
instelling. De instellingen moeten
hierbij worden geholpen door een
overheid die een actief personeels
beleid gaat voeren en daarbij de
nodige flexibiliteit met betrekking
tot de „schalen" hanteert. Het is
bepaald te dol dat het overgaan van
bijvoorbeeld, een wetenschappelijk
hoofdmedewerker naar een functie
bij de centrale overheid keer op keer
afketst op het feit dat betrokkenen
dan aanzienlijk in salaris achteruit
moeten gaan. Een verkeerd beleid
van ca. 25 jaar kan men niet onge
daan maken door het toepassen van
regeltjes, die mede de scheefgroei
hebben veroorzaakt. Voor de oudere
werknemer moet de mogelijkheid
van vervroegde pensionering aan
zienlijk worden verruimd. Een een
voudige berekening leert dat de mo
gelijkheden hiertoe, zonder voor de
samenleving bijkomende kosten,
sterk toenemen indien de betrokke
ne bereid is hiertoe ook een financië
le bijdrage te leveren.
9. Door doorvoering van vorenstaan
de maatregelen kunnen de universi
teiten de beschikking krijgen over
een „vrije beleidsruimte" zonder dat
dit een extra aanslag op de algeme
ne middelen inhoudt. Alleen op deze
wijze kan worden voorkomen dat in
de komende jaren nauwelijks nieuw
personeel kan worden aangetrokken
en een vergrijzing van het weten
schappelijk corps optreedt.
10. Bij het aantrekken van nieuw
wetenschappelijk personeel zal
voorop moeten staan de bekwaam
heid om fundamenteel wetenschap
pelijk onderzoek te kunnen en wil
len verrichten. Het betoog van Phil
lips op dit punt behoeft geen nadere
toelichting: het past bij de beste
universitaire tradities en is absoluut
noodzakelijk willen de universitei
ten niet langzaam maar zeker afzak
ken naar op zijn best hogere
beroepsopleidingen en wellicht naar
een vorm van veredeld voortgezet
onderwijs waarvoor de gemeen
schap zeker niet bereid zal zijn de
wel zeer hoge prijs van dit ogenblik
te blijven betalen.
In het voorgaande is het woord „stu
dent" nog niet gevallea Dat klopt.
Als we het over de prioriteit van
noodzakelijke maatregelen hebben
betreft dit voor alles het weten
schappelijk corps. De rest volgt
hieruit: wanneer niveau en doelma
tigheid door deze maatregelen wor
den verbeterd zal de student meer
dan thans worden gemotiveerd en
kunnen er hoger eisen aan zijn inzet
en studietempo worden gesteld. Het
woordgestoei dat alleen kan gedijen
in een niet doelmatige werkomge
ving zal dan grotendeels vanzelf ver
dwijnen.
Vervolg van pagina 1
„Een buitenge
woon noodlottig effect, waarom niet
eerder de Kamer gehoord?", vroeg
Den Uyl zich af.
Van Agt bevestigde dat de Kamer
volgende week alleen nog maar ja of
nee tegen de uitbreiding van de fa
briek, die brandstof voor kerncentra
les levert, kan zeggen. Nieuwe onder
handelingen over verdere veilig
heidsgaranties zijn onmogelijk, al
dus Van Agt. Van der Stoel, ex-mi
nister van buitenlandse zaken en nu
PvdA-Kamerlld ontkende dat. „Na 1
januari had nog best kunnen worden
dooronderhandeld".
Zuid-Af rika
In het vervolg van zijn betoog verze
kerde de premier nogmaals dat het
kabinet de door het vorige kabinet
genomen en aangekondigde maatre
gelen jegens Zuid Afrika onverkort
zal uitvoeren. Dat geldt onder meer
het tegengaan van investeringen in
Zuid Afrika door geen exportkre
dietgaranties te verstrekken en het
werken met de gedragscode voor
Europese bedrijven in Zuid Afrika.
Over die gedragscode zal het kabi
net met de organisaties van werkge
vers en werknemers nog overleg ple
gen. De regering gaat ook nog ver
der onderzoeken welke maatregelen
ze kan nemen om Investeringen in
Zuid Afrika tegen te gaan. Geen
duidelijkheid gaf de premier echter
over het lot van de zogenaamde boy-
cotwet die economische boycot
maatregelen zoals nu al tegen Rho-
desië zijn genomen, wettelijk moge
lijk maken ook als die niet steunen
op een dwingende uitspraak daartoe
van de Veiligheidsraad Dat wets
voorstel is in de Eerste Kamer op
grote weerstand gestuit bij CDA en
WD. Hoe het kabinet daarop zal
reageren Uet Van Agt nog in het
midden.
De premier zei voorts dat ook het
culturele verdrag met Zuld-Afrika
verbroken zal blijven, maar dat hij
geen heil ziet in volstrekte Isolering
van dat land. Een kritische dialoog
moet mogelijk blijven Van Agt stel
de PvdA en CDA gerust dat de in
schakeling van het Nederlandse be
drijfsleven bij de ontwikkelingshulp
niet zal betekenen dat de belangen
van dat bedrijfsleven een rol gaan
spelen. Het bedrijfsleven wordt al
leen ingeschakeld indien daarmee
het doel van de hulp beter te berei
ken is en in dat kader zal met het
bedrijfsleven overlegd worden over
optimale inschakeling.
Het kabinet streeft op alle hoofdlij
nen van het buitenlands beleid naar
continuïteit ten aanzien van het vo
rige kabinet en dat geldt met name
ook op het terrein van de mensen
rechten. De regering beraadt zich
momenteel over stappen in verband
met recente schendingen van d£
mensenrechten in Chili.
Krappe steun
Premier Van Agt besloot zijn betoog
gisteravond met een oproep aan alle
partijen in de kamer niet onnodig
tegenstellingen op te roepen. „Het
kabinet beseft dat het een krappe
steun heeft en dat geeft de plicht
een beleid te voeren dat het draag
vlak in en buiten de kamer zal ver
sterken. Met de beperkte mogelijk
heden die dit kabinet heeft en in
bescheidenheid maar vastberaden
hopen wij een bijdrage te leveren
aan het welzijn van dit land."
Defensie
Ten aanzien van het defensiebeleid
sprak premier Van Agt zich ertegen
uit dat de conventionele zwakte van
de NAVO gecompenseerd zal wor
den met atoomwapens. In dat ka
der, zei hij, vergt de vraag of de
neutronenbom ingevoerd moet wor
den zeer diepgaand beraad.
AM8TERDAM De grote banken
hebben besloten om de opslag op de
debetrente voor kredieten in reke
ning-courant te laten vervallen.
Amro- Bank en Algemene Bank Ne
derland hebben beide bekendge
maakt dat zij met ingang van vrij
dag de extra opslagrente zullen ver
lagen van 0,5 tot 0 procent.
Ook de Nederlandsche Midden-
standsbank en 81avenburg's Bank
laten met ingang van 20 januari de
tijdelijke toeslag op de debetrente
vervallen.
en
met snaar aange
dreven synchroon
motor
S-vormige pick-up
arm met instelbaar
gewicht
dwarsdruk compensatie
dynamisch element met diamantnaald
aan te sluiten op radio of versterker
op voetstuk en met plastic stofkap 1XQ m
Nu twee dagen lang: van 199.-voor IWTa
vrijdag voordeel
jg
Vinyl op vilt
Voor keuken, toilet
en slaapkamer. Met
isolerende- en
geluiddempende
viltrug. Makkelijk
zelf te leggen Kies
uit 5 frisse, kleuren
Per mtr. (200 cm
breed
vrijdagvoordeel
Dames breeches
Van eerste kwaliteit
Helanca, dus zeer
elastisch cn met
een prima pasvorm.
Verkrijgbaar in de
kleuren skin en
beige Maten 44/46-
48/50-52/54
vrijdag voordcel
Carnavalspruiken
Te gèk! Splinter
nieuw gezicht voor
alle swingende
feesten 'Brosy' en
'Ppp' uitvoering.
In felle kleuren en
mixed Met handige
opbergkoker
vrijdag voordeel
Zilverlux projektie-
scherm. Kompleet
met handige span-
inrichting en inklap
baar metalen statief
Helder beeld ook in
niet verduisterde
ruimten Afm.:
125x'125 cm £9.
vrijdag voordeel
Vendomatic toaster
Met handig snufje
'n aparte knop om
het 'bruin worden'
van uw toastje te
regelen Opvallende
chroom-bruin/gele
kleurkombinatie
800 W 35,75
vrijdag voordeel
Viola l
slopen
100% katoen.
Optisch wit Extra
lang Goedgekeurd
door de Ned. Ver. v.
Huisvr. 240 x 260
32.-; 180 x 260 20.-;
150 x 260
2 Slopen 60 x 7010.-
e Vermogen 400 Watt e 2 mechani
sche toerenschakelingen e 10 mm
boorhouder e slagvast- onbreekbaar
huis e dubbel geïsoleerd en radio/TV
ontstoord e alle hulpstukken van
Vendex AEG en Bosch passen op
deze machine e 1 jaar garantie
Nu twee dagen lang: van 179.- voor
VROOIVm DREESM ANN
ook fletdig op dplMtartjk* koopavond
I
