De onbekeerlijke
Willem Visser 't Hooft
Zon straalde door de vensters
voorlopig
ISRAËL:
Turkije:
GOEDKOPE VLIEGREIZEN
VANDAAG
VOORBUGANGERS
■KIIMIIMII'H.'.IJJ,1!
T rouw/Kwartet2
Als ik aanbel prompt op het afge
sproken tijdstip; hij is uiterst punctu
eel. was altijd twee minuten voor tijd
in de opnamestudio van de Wereld
raad. maar verwachtte dan ook dat er
meteen begonnen zou worden gaat
het raam boven de huisdeur open. De
oud-secretaris-generaal van de Werel
draad van Kerken en voor tallozen
over de hele wereld nog steeds „Mr.
Oecumene" roept dat de deur niet op
slot is en dat ik door kan lopen naar
boven.
Dr Willem Adolf Visser 't Hooft (77). als
steeds enigszins afstandelijk maar opeens
heel dichtbij als hij lacht, wat hij tijdens het
volgende gesprek herhaaldelijk, zij het kort.
zal doen. heeft ondanks de wybertjes die hij
met grote regelmaat tot zich neemt (hij is
gestopt met roken - zonder moeite, naar hij
zegt», een wat korreliger stem dan in zijn
acüeve periode Wat héét' Hij is nog iedere
middag actief aanwezig in het Oecumenisch
Centrum, het hoofdkwartier van o.a. de We
reldraad. in Oenève
Hij doet er zijn correspondente OnvaV
lend. hoeveel mensen er momenten L..
zijn met een bepaald aspect van de geschie
denis van de oecumenische beweging en die
me om linlichtingen vragen Ik ben ver
schrikkelijk dankbaar dat mijn secretares
se. juffrouw Guittart, die zo lang met me
heeft samengewerkt en voortreffelijk op de
hoogte is van alle oude contacten en van alle
archieven, nog alüjd bereid is een paar uur
op kantoor te komen werken". Hij ontmoet
er bezoekers en spreekt er met pas van een
reis teruggekeerde stafleden.
..Vanzelfsprekend is het contact met de ou
dere stafleden, met wie ik destijds een nau
we relatie heb gehad, intenser dan met de
jongeren. Er zijn er een paar, die ik een
beetje heb leren kennen, maar er zijn er ook.
die ik nauwelijks ken. Overigens gaan ook
de maandelijkse bijeenkomsten door. die
Albert van den Heuvel destijds heeft opge
zet met de bedoeling, de leden van de staf
bekend te maken met bepaalde aspecten
van de oecumenische beweging, die door
omstandigheden weinig aandacht hadden
gekregen Niet zozeer organisatorische
kwesties, maar thema's die te maken heb
ben met het hart van de zaak bijvoor
beeld Kerk en Israël."
Discretie
Als ik hem vraag naar het beleid van de
Wereldraad: ..Daarover zeg ik weinig om
twee redenen. In de eerste plaats weet ik er
te weinig van af. want ik ga ab-so-luut niet
meer naar vergaderingen van de staf. en
alleen nog maar naar het Centrale en Uit
voerende Comité De tweede reden is. dat
het niet fatsoenlijk zou zijn om me uit te
laten over wat eventueel niet in orde zou
zijn. De prijs die ik moet betalen voor het
behouden van het contact en het nog heb
ben van een kantoor is een zekere discretie,
een zekere reserve Ik moet nooit de indruk
geven dat ik „na mijn dood" nog op de een
of andere manier wil regeren."
„Bovendien: ik heb dikwijls tegen mijn op
volger Blake gezegd, en ik zeg het nu ook
tegen Philip Potter, dat ze in een veel moei
lijker positie zijn dan ik ooit geweest ben. Ik
heb in een tijd gewerkt, waarin de dingen
gewoonweg simpeler waren en waarin de
beslissingen een grotere helderheid konden
hebben. Ik kan dus nooit zeggen dat we het
in mijn tijd zoveel beter gedaan hebben. Het
geheim van het relatieve succes van de
oecumenische beweging in de eerste helft
van deze eeuw en nog iets later was het
groeien van een zekere theologische, geeste
lijke. kerkelijke consensus. Wij hadden te
maken met kerkleiders uit verschillende
landen, die in de eerste plaats mensen wa
ren van een zekere geestelijke dimensie en
die bovendien een gemeenschappelijke taal
en een gemeenschappelijk doel vonden. Te
rugkijkend sta je steeds weer verwonderd,
hoe die mensen, ondanks heel verschillende
culturele, theologische, confessionele ach
tergronden. met elkaar samenspeelden en
steeds meer naar elkaar toegroeiden. Ik
moet zeggen: daérvan merk ik op het ogen
blik weinig
Spraakzaam
Het aantal verklaringen en uitspraken van de
Wereldraad neemt nogal toe „In Zittingen van
het Uitvoerend Comité heb ik me daar een
paar maal over uitgelaten. In mijn tijd was
een uitspraak over een grote sociaal-politie
ke kwestie een relatief zeldzame zaak, en
bijna nooit opeens gedaan, maar altijd na
een zekere grondige voorbereiding, en niet
ondertekend door een of twee personen,
maar altijd door het Uitvoerend of het Cen
trale Comité eventueel door de voorzitter,
de vice-voorzitters en de secretaris-generaal.
Er is langzamerhand een zekere inflatie ge
komen Ik vind dat jammer, want als je zo
dikwijls spreekt, letten de mensen eenvou
dig niet meer op wat je zegt."
De oecumenische beweging gaat meer regio
naal spreken. „Jij zegt nu wel dat de Aziati
sche. Afrikaanse en andere continentale
kerkorganisaties door hun benadrukken
van het „eigene" anti-oecumenische tenden-
zen hebben, maar ik geloof toch dat die
regionalisatie ab-so-luut noodzakelijk was.
Azié en Afrika waren in het begin nauwe
lijks hoorbaar. Je wist eigenlijk niet wat ze
wilden Ze moesten een duidelijker stem
krijgen.
geeft aan het Oude Testament. Bovendien
hebben we op het Oecumenisch Instituut in
Bossey een lange cursus gehad die op Kerk
en Israël geconcentreerd was. Ik acht dat
alles van uitnemend belang, ook al omdat
het Oude Testament ons het beste wapent
tegen dat mengelmoes van godsdienstighe
den, het syncretisme."
Rol van bijbel
En als u nu de balans opmaakt van de oecu
menische beweging? „Positief: de rol die de
bijbel blijft spelen. Neem de recente Franse
gemeenschappelijke bijbelvertaling, la Tra
duction Oecuménique de la Bible (TOB).
Elk bijbelboek is door rooms-katholieken en
protestanten samen vertaald. Er is nu een
uitgave met een gemeenschappelijke exege
tische verklaring van de tekst, slechts op
enkele punten afwijkend. We lezen de bijbel
op dezelfde wijze, voor minstens 90 procent.
Maar ook verder: als er aan de top geremd
wordt, blijven er niettemin aan de basis
oneindig veel dingen aan de hand. Er zijn
overal mensen die in r.-k.-protestantse groe
pen elkaar ontmoeten en herkennen. Als
men vandaag spreekt van een „oecumeni
sche crisis", dan is dat misschien terecht
vóór wat er aan de oppervlakte zichtbaar is.
maar niet voor de diepere trends waaruit de
oecumenische beweging ontstaan is. Die
werken verder.
Negatief, of op z'n minst zorgelijk: het ge
brek aan theologische gemeenschappelijk
heid, dat ik al noemde. Vroeger kon je na
een reis. zeg naar Amerika, aan je collega's
rapporteren hoe het met de Amerikaanse
theologie stond. Dat kan niet meer: er zijn
geen theologische .scholen', er zijn alleen
individuele theologen, maar met ontzettend
weinig onderling verband. Dat vind ik een
griezelig element in de situatie."
Ouderdom
Voelt u zich vereenzamen? „Ja, ik ervaar het
als een enorme als een enorme verar
ming, dat er zo weinig overblijft van de
mensen met wie je een gemeenschappelijke
taal, een gemeenschappelijke ervaring had.
Vereenzaming, ja duidelijk. Zonder enige
twijfel. Ja."
Hoe is het om oud te worden?: „Niet erg
prettig. (Pauze. Opnieuw de korte lach.)
Maar ik ben dankbaar dat mijn hoofd nog
steeds relatief normaal functioneert Je hebt
altijd de angst ik heb gevallen gekend van
briljante kerels, die op mijn leeftijd prak
tisch uitgeblust waren. Het ging niet meer,
het ging niet meer. Ik ben dankbaar ik
hoop dat het met mij nog een tijdje door
gaat, maar je blijft je afvragen: hoe lang hou
je het vol? Dat je werkelijk op min of meer
volle toeren kan blijven draaien? Het goeie
is daar ben ik dankbaar voor ik heb
niet het probleem dat oud worden betekent
dat ik me verveel.
Mijn „curiosité intellectuelle" is groter dan
ooit. Ik geniet er ontzettend van. nu allerlei
dingen te kunnen lezen, waar ik vroeger niet
aan toe gekomen ben. Oudere dingen, klas
sieke dingen. Ik zit op het ogenblik erg in de
Grieks-Romeinse wereld. Nee, niet de pa
tristiek: ik ben momenteel erg bezig met
nucleaire problemen, in de zg. groep van
„Bellerivé", gesticht door prins Sadruddin
Aga Khan, de nu aftredende Hoge Commis
saris van de Verenigde Naties voor de Vluch
telingen, en Denis de Rougemont.
Het verband met de Grieks-Romeinse we
reld? Dat is juist het gekke: heb je er wel
eens bij stilgestaan, dat die hele nucleaire
wereld wemelt van mythologie? Ze hebben
het over uranium (Uranos, de Griekse god),
over plutonium (Pluto, idem) en zelfs, maar
dat is minder bekend, over promethium
(Prometheus, die het vuur roofde van de
goden). Ik ben nu een artikel aan het schrij
ven, een soort analyse, over hoe die hele
mythologie eigenlijk verkeerd wordt ge
bruikt en zich tegen degenen keert, die zich
eraan refereren.
De zin van die groep van Bellerive is, dat we
niet eenvoudig de hele toekomst overlaten
aan een kleine club van experts uit de bèta
wetenschappen, maar dat het tot een werke
lijk gesprek komt tussen natuurweten
schappers en politici en filosofen en theolo
gen en „gewone mensen" (relativerende
lach) van alle soorten, want het gaat hier om
enorm belangrijke keuzen, die he-le-maal-
niet alleen op natuurwetenschappelijk ge
bied liggen. Het gaat om de hele toekomst
van de hele mensheid."
Wat leest u zoal? „Van de boeken die ik de
laatste tijd heb opgepikt zijn er drie die me
zéér gestimuleerd hebben, en waar ik erg
dankbaar voor ben. Eén is Berkhof: Het
Christelijk Geloof. Het tweede is Küng:
Christsein. Het derde is bijeengebracht door
Lukas Vischer en Feiner: Neues Glaubens-
buch der gemeinsame christliche Glaube.
De auteurs daarvan zijn een dertigtal ver
schillende mensen, katholiek en protestant,
en het is net als met de T.O.B.: je komt er
niet achter wie protestant is en wie rooms.
Helemaal aan het eind komt er een stukje
over de verschillen, maar dan heb je om zo
te zeggen het belangrijkste al gehad.
Hoe ziet 1978 er'oecumenisch uit? „Ach, ik
verwacht eigenlijk niks bijzonders, behalve
een voortgang van wat ik al gesignaleerd
heb. Ik zie geen datum in 1978, die geweldig
belangrijk zou zijn. Oecumene is een zaak
van langere adem."
(De auteur van dit portret, ds. C. M. de Vries,
is journalist te Genève).
door ds. C. M. de Vries
Een tweede punt: de regionale kerkenconfe-
renties zijn ook een kanaal van de Wereld
raad naar de jonge kerken toe. Die zijn
immers vaak veel te klein of te zwak om wat
gedaan moet worden op eigen houtje ter
hand te nemen in het vluchtelingen werk
net zo goed als terzake van Geloof en Kerk
orde. Nee. ik vind het groeien van het conti
nentale zelfbewustzijn niet verontrustend,
het is een doorgangsfase. Een aantal jaren
geleden waren het de Aziaten, die per se hun
eigen stem wilden laten horen nu zijn het
vooral de Afrikanen. Over een poosje gaat
dat wel over, als ze merken dat ze zich niet
hoeven te overschreeuwen omdat er inder
daad naar hen geluisterd wordt, en dat ze
hun plaats in het geheel kunnen innemen."
Orthodoxie
Vormen de orthodoxe kerken niet een blok
aan het been? „Dat zou men kunnen zeggen,
ja maar wat was onze opdracht? Die was
glashelder: we konden de orthodoxe niet
links laten liggen. Sommige waren er trou
wens vanaf het begin bij betrokken geweest,
in 1925 in Stockholm en in 1927 in Lausanne.
Ze hadden zelfs pionierswerk verricht; denk
aan de beroemde encycliek uit Constantino-
pel van 1920 over de eenheid van de kerk.
En bedenk: er zijn vrijwel geen orthodoxe
kerken, die een normale bijdrage kunnen
leveren aan het oecumenisch gesprek, van
wege de situatie waarin ze leven. Ik bedoel:
vanwege hun islamitische of communisti
sche context.
Griekenland is een uitzondering, maar de
nauwe band met de staat levert daar weer
andere problemen. Met andere woorden, die
kerken hebben ons veel te geven, al was het
alleen maar vanwege hun trouw in de af
schuwelijke situatie waarin ze door de ge
schiedenis geplaatst zijn. Denk aan Rus
land. we zijn nooit helemaal dankbaar ge
noeg voor die trouw. Ze hebben onze hulp
nodig, en dat weten ze, al wordt het zelden
met zoveel woorden gezegd. Nog onlangs
sprak ik een orthodoxe theoloog, die beken
de dat ze het aan de oecumenische bewe
ging te danken hadden, dat die kerken nu
een zekere mate vin samenwerking hebben.
Voordien hingen ze als los zand aan elkaar.
Het Panorthodoxe Concilie? Nee. ik geloof
niet dat dat binnen afzienbare tijd gehou
den zal worden. Daarvoor zijn er nog te veel
onopgeloste problemen."
Niet normaal
Is er minder bereidheid dan in de protestant
se kerken om de eigen traditie kritisch onder
de loep te nemen? Nogmaals: ze zijn niet in
een situatie die wij als normaal beschouwen.
Neem Rusland: hoe kan je vernieuwend
theologie bedrijven, als de theologen niet of
nauwelijks de mogelijkheid hebben om te
publiceren? We zullen moeten wachten op
de tijd, dat de orthodoxen op een nieuwe
wijze met hun eigen traditie kunnen om
gaan."
Wordt het theologisch traditionalisme onder
protestanten groter? „Het zal je misschien
verwonderen te horen dat ik mezelf tot de
traditionalistische theologen reken. De laat
ste jaren lees ik dingen in het werk van
theologen, waarvan ik zeg: Die zijn niet
bezig met het wegbikken van een ornament
je hier en daar, maar van de hele grondslag.
Vooral op het gebied van het nieuwtesta
mentisch onderzoek. Dat wij in de jaren
dertig en veertig oecumenisch zo goed heb
ben kunnen werken was grotendeels te dan
ken aan het feit dat er op het gebied van de
nieuwtestamentische theologie eigenlijk
een grote mate van overeenstemming was.
Een volgende generatie heeft de basis weer
kapot geslagen.
Wij hadden destijds met vreugde de eenheid
van de bijbel herontdekt. Nu wordt er ge
zegd, dat je alleen maar over de veelheid van
stemmen in de bijbel moet spreken. Natuur
lijk is er een zekere pluraliteit in de bijbel,
maar de erkenning daarvan mag de grote
eenheid niet overstemmen. Om een Neder
landse naam te noemen, zij het van een
dogmaticus en niet exclusief een nieuwtes-
tamenticus: wat is er over van de invloed
van een Miskotte, die ons in de oorlog zo
ontzettend geholpen heeft met zijn geschrif
ten? Nee, op het stuk van de christocentri-
sche benadering van de bijbel Christus
het hart van de Heilige Schrift blijf ik
onbekeerlijk. We kunnen niet alles maar
betwijfelen, zoals zowel sommige protes
tantse als rooms-katholieke theologen
doen."
Rome
Stagneert de oecumenische relatie met de
kerk van Rome? „De kerk van Rome is niet
meer één ding, niet meer monolithisch. Dat
is ze waarschijnlijk nooit geweest, maar
nooit tevoren hebben zich zoveel stromin
gen en richtingen in die kerk merkbaar
gemaakt. Er zijn contacten met rooms-kat
holieke theologen, bij wie we ons „thuisvoe-
len" en dat gaat door, sterker dan ooit.
Het is waar: vanuit het centrum van de r.-k.
kerk is een duidelijke rembeweging voel
baar maar met weinig resultaat. Als je de
grote roomse tijdschriften bekijkt, „Concili
um" bij voorbeeld, en de Romeinse curie
dat zijn twee werelden.
Hoe gaat het met de verhouding tussen kerk
en Israël? „Ik geloof niet dat de oecumeni
sche beweging te weinig aandacht heeft
gehad voor de Joodse wortels van het chris
telijk geloof. Al die jaren is er een bijzondere
bemoeienis geweest met Israël via een speci
ale commissie. De Nederlander Johan
Snoek heeft ontzettend veel goed werk ver
richt in de tijd dat hij als staflid verantwoor
delijk was voor de relatie met het Joodse
volk. Er is nu een gesprek op gang gekomen,
met hulp van de secretaris-generaal van het
World Jewish Congress, Gerhard Riegner,
dat in mijn tijd niet mogelijk was omdat het
zo moeilijk was om aan de kant van het
Jodendom de juiste vertegenwoordiging te
vinden. Daar wordt nu zeer openhartig mee
gesproken. En denk aan het werk van Hans-
Ruedi Weber, bijbels theoloog, die in zijn
werk voor de Wereldraad zeer veel aandacht
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/
DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 4, Rot
terdam
Tel 010-115588 (red)
Schtedamsevest 52
Tel. 010-115700 (adv).
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den
Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE'GRONINGEN
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel 05200-17030
door Jac. B. Looijen
De prille ochtendzon straalde door
de kleurige kerkvensters. We waren
in Parijs even die prachtige kerk van
Saint Eustache binnengelopen. Dat
„even" werd wel een dik uur. Want
ergens in een zijkapel stond een
priester de mis te lezen voor de uit
vaart van een overledene. Ik zag het
meteen, dat was een clochard, een
van die mannen die slapen onder de
bruggen van de Seine Een stuk of
wat van die sjacheraars zaten bij de
kist van hun dode kameraad. Ik ging
er bij zitten. Want het zijn aardige
mensen
De priester las z'n mis. Ik dacht,
even wachten want zo meteen komt
het En ja hoor. het kwam In een
hoekje van de zijkapel bibberde een
harmonium het slotgezang: In para-
disum deducant te angeli, oftewel:
Ten paradijze geleiden u de engelen
Koorgezang was er niet en het fraaie
orgel van de kerk werd niet bespeeld
Dat konden die bedelaars niet beta
len Ik ben overeind gaan staan ten
einde het gezang uit volle borst mee
te zingen met twee dames naast het
harmonium. De kist werd de kerk uit
gedragen. Naar de vlak bij de kerk
gelegen Clmetière des Innocens, het
kerkhof van de simpelen, van de
onnozelen. Ja, de eenvoudigen wil
God steeds gadeslaan (Psalm 116).
Het grote orgel speelde niet Maar de
zon deed dat wel. want die speelde
door de ramen van de kerk heen. Dat
zonnelicht speelt ook heen door het
magnifieke boek „Vensters" van In-
terbook International te Schiedam
(prijs 95.-). Dat boek bekijkend
raak je meteen geboeid door het
fotowerk. Meer dan tweehonderd
platen staan er in van ramen en
vensters in kerken en kloosters, kas
telen. boerderijen en huizen. Het zijn
geen kleurenfoto's maar zwart-wit-
opnamen en daarin komt het clair-
obscuur, het spel van licht en donker
tot z'n recht. Bij die foto's moest ik
gewoon denken aan Rembrandt, die
m z'n schilderijen zo meesterlijk
speelt met licht en donker. Je raakt
er niet op uitgekeken.
Niet op uitgekeken? Nee. want een
raam geeft uitzicht. In je huis en in
de kerk. Door een raam valt het licht
naar binnen. Een venster verbindt
de binnenkamer met het burenge
beuren op straat en in de natuur.
Stel je voor, dat het glas nooit was
uitgevonden. In de Sint-Jan te Gou
da komen duizenden mensen kijken
naar de beroemde ramen van de Cra-
beth's uit de 16e eeuw. Een heel stuk
bijbelgeschiedenis komt daar in 't
vizier. Als je in de kerk zit te kijken,
kun je bij die ramen voor jezelf medi
teren. Je hebt niet eens een preek
meer nodig, al moet die er natuurlijk
af en toe wel bij komen.
(Paulusreis)
17 dg. 1625
15 dg. 1250
aHe excursies, verz etc inbegrepen, rondrit per tounngcar. goede hotels en vele
andere retzen in Europa o.a. Rome
Gratis prosp Interkerk reisorganisatie Dnebergen Postb. 91 lel 03438-7115
bgg 5122
Je hebt bioscopen. Je hebt ook ha-
gioscopen. Als de kerk gesloten was
kon je door een klein venster, de
hagioscoop, naar binnen kijken en
een blik werpen op de heilige plaats.
Hoofdarchitect H. Janse van de
Rijksdienst voor de Monumenten
zorg vertelt er over in dit boek. Hij
heeft het over kerkvensters in ro-
maanse en gotische stijl, over kruis-
vensters en kloostervensters en hij
tippelt via kruiskozijnen en bolkozij-
nen door tot in de 19e eeuw toe. Alle
mensen, wat een vakmanschap ver
raadt deze verteller. Je kunt zeggen
het is geen goedkoop boek. Maar het
is dan ook wel wat waard. „Vensters"
heet het. heel eenvoudig Nu wie
kijkt er niet dagelijks door en wie
houdt ze niet helder en schoon. Tal
loze glazenwassers in ons land ver
dienen er een boterham aan. Ik hoop
dat ze daar in Parijs de kerkvensters
van de Saint Eustache ook schoon
houden. Want de zon schijnt er door.
Bij een dure rouwmis voor een rij-
keard. En bij een kosteloze mis voor
een bedelaar.
Moge de Heer u zegenen en u be-
hoeden!
Moge de Heer de glans van zijn
gelaat
over u spreiden en u genadig zijn!
Moge de Heer zijn gelaat naar u
keren
en u vrede schenken!
(Numeri 6,22-27)
Zo moet Aaron de Israëlieten zege
nen. krijgt Mozes van de Heer te
horen. „Als zij zo mijn naam over de
Israëlieten uitspreken, zal Ik hen
zegenen", is een belofte die eraan
toegevoegd is. In de zegenspreuken
zelf is geen enkele verwijzing naar
„de naam". Maar God laat weten,
dit is „mijn naam over iemand uit
spreken". Zegen, bewaring, in de
glans van zijn aangezicht staan, ge
nade ervaren, zijn aangezicht naar
je leven gekeerd, vrede, dat allemaal
samen is „zijn naam". Zo heet God.
Vandaar dat er altijd iets aan de
hand is met Gods naam in de bete
kenis van één woord. Je hebt Hem
niet snel geroepen, met een klank,
met een roepnaam. Dat ligt ingewik
kelder. Je moet weten waarover het
gaat. Dat je leven niet zonder die
zegen en genade kan bestaan. Zo
komt die naam deze laatste dag over
ons. Hij roept zelf die naam over ons
uit. Als een stem in de mist: hier
heen! Als een geluid in de nacht. Als
een wolk overdag en een vuur in het
donker. Zo gaan we dit jaar uit en
over een paar uur het nieuwe jaar in.
Niet alleen. Nooit alleen in de woes
tijn en in de vele. vele vragen. Maar
met elkaar en voorrl met Hem. In
een verbond dat Hij met mensen
sloot en waarvan Hij al de pijn op
zich genomen heeft. Het kan niet
meer verkeerd gaan. Hij heeft alles
wel gemaakt. Hoor maar: zegen, be
houd. licht, genade, vrede en Ie
mand voor alle dagen en nachten bij
je. De enige mogelijkheid om mor
gen op te staan in een nieuw jaar en
verder te gaan op de weg dié Hij
wijst.
Beroepingswerk
NED. HERV KERK
Beroepen te Valkenburg-Meerssen
(toez.): J. van Oyen te Haren; te
Ermelo (toez.): B. Oosterom te Ou
dewater; tot predikant voor buiten-
gew. werkz. (docent Sekolah Tinggi
theologie van de Gereja protestan
Maluku): J. w. Arendshorst, kand. te
Oegstgeest; te Nieuwerkerk a.d. IJs-
sel: C. den Boer te Wageningen, die
bedankte voor Bleskensgraaf.
Aangenomen naar St Annaland
(toez.): M. D. Geuze zendingspred. te
Kenia, tijdelijk wonende te Middel
burg.
GEREF. KERKEN VRIJG.
Beroepen te Zuidlaren: H. Hidding j
te Den Haag-Loosduinen.
Aangenomen naar Eindhoven: H. i
Folkers te Grijpskerk (Gr.), die be- i
dankte voor Meppel en Voorburg.
Bedankt voor Haulerwijk: H. de
Vries te Drogeham.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Hoofddorp: P. Honkoop
te Kampen.
ADVERTENTIES
KOJ boekennieuws
Or. W. C. van Dam
STANGER EN BUCHMAN
216 blz., 28,50
Deze studio over Stanger en Buchman vafl binnen
hel kader van de praktische theologie De auteur
vergelijkt beider zielszorg en ziet hen als voorlo
pers van de huidige chansmatische vernieuwing
Dr. R. Krahenborg
ZELFVERWERKELIJKING
2a druk. 332 blz geb. 31,95
Oosterse religies binnen een westerse subculluur.
Een onmisbaar boek voor ieder die meer wil weten
over Oosterse religieuze groeperingen zoals.
Yoga, Hare Krishna etc.
Prof. dr. J. Flret
HET AGOGISCH MOMENT IN HET PASTORAAL
OPTREOEN
3« druk. 388 blz.. 49,25
Prediking, kaïechese. zielszorg Do auteur geelt in
dit boek aan het denken van allen die pastoraal
bezig zijn een enorme stimulans.
Or. A. G. Luikt
BAPTISTERIUM
195 blz., 26,50
De bediening van de doop in de oud-chnsteiijke
kerk De auteur maakte een tocht langs de opgra
vingen van oud-christekjke kerken m Noord-Atrika.
Interessant en actueel met name over de kinder
joop worden beiangn|ke gegevens verstrakt.
Vartn/gbaar m da boekhandel
Beknopt maandblad voor geloofs- en le
vensoriëntatie. Het tijdschrift waar auteurs
van midden en links in kerk, politiek en
theologie terecht kunnen. Mensen die niet
of te weinig gehoord worden, maar die wel
wat te zeggen hebben over onderwerpen
die voor bladen in de buurt van de kerk te
controversieel zijn. VOORLOPIG is eenzij
dig. Akkoord. Een kritische stem terzijde.
Maar het vervult een functie en gezien de
belangstelling wordt het blad door velen op
prijs gesteld.
Wilt u kennis maken om een abonnement
te overwegen? Stuur dan een briefkaartje
aan Adm. VOORLOPIG. Postbus 3150.
Delft. U ontvangt dan het laatst verschenen
nummer gratis (gewone prijs 4.70). Het'
gaat voor een deel over (RELIGIEUZE)
ERVARING Auteurs: Dr. H. Wiersinga. Dr.
G. Dekker. Huub Oosterhuis. Prol Dr. J. T.
Bakker. Dr. J. J Buskes. Jaap Gulmans.
Rudt Dutschke, Drs. N. A. Schuman. Abon
nement 29.50 per iaar (studenten
20.75). Uitgave Kok/Metnema.
