Conferentie Belgrado
n ernstige impasse
3egin en Sadat
Poolse premier
wijzigt kabinet
Zinvol werk op Filippijnen mogelijk
Crisis in Indiase Congrespartij
't Is een filter,
't Blijft een Camel.
jonflict over rechten van de mens
olitieke pech
Dor de Concorde
Zoon Cypriotische president vrij
Zuidjemenieten
verlaten Libanon
Vrouw Oostenrijkse
textielmagnaat
Böhm vrijgelaten
Verenigde Staten
en Somalië sluiten
economisch akkoord
Tweede man uit regering weg
Jederlandse vrijwilligers onder het Marcos-regieme
ANDAG 19 DECEMBER 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
Igrado (AP) De conferentie in Belgrado over Europese veiligheid en samenwerking is in een
passé geraakt in verband met Russische pogingen te verhinderen dat de westerse landen de
restie van de rechten van de mens verder aan de orde stellen.
elopen zaterdag was men het er
zowel westerse als communisti-
e diplomatieke kringen over eens
de impasse de ernstigste is die
tot nu toe op de conferentie
ft voorgedaan. Zelfs werd gezegd
de dreiging bestaat dat het ver-
e werk van de in Belgrado aanwe-
35 delegaties (uit alle Europese
den behalve Albanië, plus Cana-
volg van pagina 1 -
da en de Verenigde Staten) onmoge
lijk wordt.
De conferentie in Belgrado heeft ten
doel te bekijken wat er terecht geko
men is van de naleving van de ak
koorden over Europese veiligheid,
samenwerking en mensenrechten
die in 1975 in Helsinki overeen geko
men waren. De besprekingen zijn nu
al twee en een halve maand gaande.
mier Begin zei dat hij niet teveel
r zijn plannen kon onthullen om-
zoiets niet hoffelijk zou zijn te-
lover president Sadat van Egypte,
ze heeft waarschijnlijk de grote
en van het Israëlische vredesplan
vernomen. Hij had vrijdag een
g telefoongesprek met president
rter, die kort daarvoor met Begin
onderhandeld. Zaterdag maakte
lat op een persconferentie be
id dat hij op zeer korte termijn
gesprek zal hebben met premier
gin. Dat wijst er op dat Sadat in
Israëlische voorstellen in elk ge-
iets ziet wat de moeite van het
derhandelen waard is. Hij liet ech-
ook doorschemeren dat er in het
aëlische paket elementen zitten
hij onaanvaardbaar vindt. Zo
klaarde Sadat zich tegen een
•rgangsperiode van twintig jaar
NDEN (Reuter) De Britse
ntvaartmaatschappij zag giste-
haar vierde supersonische lijn
icht op Singapore stranden op
aleisische onwil. De gloednieuwe
incorde-dienst naar het Verre Oos-
kwam niet verder dan het Arabi-
he tussenstation Bahrein, omdat
Maleisische regering het luid-
chtige toestel uit haar luchtruim
;ef weren. De eerste drie vluchten
_dden Singapore, met tijdelijke
lestemming, bereikt via een om-
g door het Indonesische lucht-
Volgens taxaties in Londen
It Maleisië met zijn bezwaren
een commerciële onderhande
lpositie op het oog dan een la-
liarm bestaan van haar burgers.
Britten zijn er op uit om hun
ïlle luchtlijn New York-Londen-
ihrein-Singapore uiteindelijk door
trekken naar Australië.
die in acht zou moeten worden geno
men bij de verlening van zelfbe
schikkingsrecht aan de bevolking
van de westelijke Jordaan-oever. Be
gin wilde desgevraagd niet bevesti
gen dat zijn plan inderdaad rept van
zo'n overgangsperiode.
Suez-kanaal
Waar Begin en Sadat elkaar zullen
spreken is nog niet bekend gemaakt.
De verwachting is dat de ontmoeting
zal zijn in Sadats buitenverblijf bij
de stad Ismalië aan het Suez-kanaal.
Het zal de eerste keer zijn dat een
Israëlische regeringsleider voet op
Egyptische bodem zet. Begin zei gis
teren in Washington dat hij mis
schien donderdag al naar Egypte zal
gaan. In Israël hield men het echter
op het komend weekeinde. Begin zal
dinsdag van Amerika naar Israël
vliegen. Daar zal hij woensdag een
bijzondere kabinetszitting leiden.
Gezien Begins zwakke gezondheid
lijkt het waarschijnlijk dat hij niet
meteen al weer op reis gaat.
Basis-plan
Sadat en Begin zullen waarschijnlijk
proberen overeenstemming te brei-
ken over de basis voor een vredes
plan. Dat basis-akkoord zal daarna
op de conferentie in het Mena-hotel
in Cairo moeten worden uitgewerkt.
Waarschijnlijk zullen de ministers
van buitenlandse zaken daarbij
rechtstreeks worden betrokken. De
Israëlische vice-premier Jadin, die
gisteren een vergadering van enkele
ministers leidde, zei dat de onder
handelingen tussen beide landen
„lang en moeilijk" zullen zijn. Hij
verklaarde ook dat Israël „algehele
bijval" van de Amerikaanse regering
heeft gekregen. In Washington doet
men daar iets gereserveerder over.
Publiekelijk heeft president Carter
alleen maar laten weten dat hij de
„positieve aanpak" van Begin zeer
waardeert.
De Sowjet-Unie heeft zaterdag laten
weten dat kwesties die betrekking
hebben op de slotacte van de confe
rentie niet meer aan de orde mogen
komen. Dat houdt in dat de Russen
niet meer over het probleem van de
mensenrechten willen praten, terwijl
de westerse landen willen dat er tot
het einde van de conferentie over
alle kwesties, ook die van de men
senrechten. kan worden gepraat. De
Russen menen dat alle discussies
reeds hebben plaatsgevonden en nu
zijn afgesloten. Het enige dat vol
gens hen nog gedaan moet worden, is
het opstellen van een ontwerp voor
de slotverklaring van Belgrado.
De moeilijkheden begonnen in de
afgelopen week toen de verschillen
de commissies van de conferentie,
zoals voorzien was in de procedures
van het overleg, ophielden te be
staan. In de procedureregels staat
echter ook dat de plenaire conferen
tie opnieuw commissies in het leven
mag roepen en bij het opstellen van
de slotverklaring te helpen. Zodat er
opnieuw over bepaalde onderdelen,
dus ook de rechten van de mens,
gepraat zou mogen worden.
Geïrriteerd
Joeli Worentsow, de leider van de
Russische delegatie, zei zaterdag
geïrriteerd dat de conferentie de be
trokken punten van de agenda,
waarin wordt aangedrongen op uit
wisseling over de naleving Van de
akkoorden van Helsinki, nu wel
diepgaand genoeg besproken had en
dat deze afgehandeld waren. Hij
vond dat nu maar de volgende pun
ten, waarin gezegd wordt dat de
conferentie een slotacte moet op
stellen en een beslissing moet ne
men over waar en wanneer een vol
gende toetsingsconferentie zal
plaats vinden, aan de orde moesten
komen.
Worentsow zei nog dat de besprekin
gen „constructief waren verlopen
met uitzondering van het feit dat
sommige landen vragen aan de orde
wilden stellen die niets met de con
ferentie te maken hebben." Hij
noemde geen namen van landen,
maar het is duidelijk dat hij doelde
op de Verenigde Staten en andere
westerse landen die blijven probe
ren de rechten van de mens aan de
orde te stellen. De Sowjet-Unie
meent dat dat nu afgelopen moet
zijn en dat niet alle vragen opnieuw
plenair besproken moeten worden,
omdat de conferentie dan tot een
„propaganda-forum" wordt
gemaakt.
NICOSIA (Reuter, UPI, AP) Achilles Kyprionoe,
de 21-jarige zoon van de Cypriotische president Spyrcs
Kyprionoe, die woensdagavond was ontvoerd, is in de
nacht van zaterdag op zondag onvoorwaardelijk vrijgela
ten. Hij was ontvoerd door de rechts-cxtremistische
beweging Eoka-b, die aansluiting voorstaat van Cyprus
bij Griekenland. Kyprionoe werd vrijgelaten als gevolg
van rechtstreekse onderhandelingen tussen zijn vader
en vertegenwoordigers van de ontvoerders. De president
heeft geweigerd in te gaan op de eisen van de ontvoer
ders, maar stond hen wel een ongehinderd vertrek van
het eiland Cyprus toe. De ontvoerders cisten amnestie
voor politieke gevangen en dreigden hun gevangene te
onthoofden. Op de foto zit zoon Kyprianoe, die officier is
bij de nationale garde van het eiland, tussen zijn ouders
NEW DELHI (AFP, Reuter, UPI) De Indiase oud-premier
Indira Gandhi heeft gisteren ontslag genomen uit het belangrijk
ste orgaan van de Congrespartij en daarmee de partij, die 30 jaar
lang het land heeft geregeerd, opnieuw op springen gezet.
het werkcomité van het Congres was
gekomen in een periode vlak voor de
verkiezingen in verscheidene deel
staten.
Het werkcomité is het belangrijkste
beleidsbepalende orgaan binnen de
Congrespartij, die sinds het verlies
van de algemene verkiezingen van
maart dit jaar in de oppositie zit.
Volgens mevrouw Gandhi „zal die
gang van zaken rampzalig blijken te
zijn voor onze partij en gevaarlijk
voor de toekomst van het land." Me
vrouw Gandhi zei dat het werkcomi
té niet gehandeld had in kwesties
zoals prijsstijgingen, een ernstige
neergang op het gebied van recht en
orde en „een gevoel van verwarring"
op alle terreinen.
De Congrespartij regeerde India van
de onafhankelijkheidsverklaring in
1947 tot de grote verkiezingsneder
laag in maart. Daarna heerste er
grote verdeeldheid over de rol die
mevrouw Gandhi nog zou moeten
spelen. Zelf zei zij vlak na de verkie
zingen dat ze uit de politiek zou
gaan, samen met haar zoon Sanjay.
Libanon hebben steeds bezwaren Maar enkele maanden daarna reisde
gehad tegen soldaten uit Zuid-Je- ze al weer het land door en hield
men, dat als enige land op het Ara- overal toespraken. Veel van haar
bisch schiereiland een marxistische
regering heeft.
In een brief aan partijvoorzitter
Brahmananada Reddy, waarmee
mevrouw Gandhi toch al niet kon
opschieten, zei ze dat er „een gevaar
lijke wending" in het optreden van
BEIROET (AP) Zuid-Jemen
trekt zijn 700 man sterke contingent
terug uit de Arabische vredesmacht
in Libanon omdat daar volgens een
Zuidjemenitische verklaring „de
vrede is weergekeerd,".
De vredesmacht van de Arabische
Liga, die 13 maanden geleden een
einde maakte aan de Libanese bur
geroorlog, bestaat uit 30.000, meren
deels Syrische soldaten. Er zijn ver
der kleine contingenten uit Saoedl-
Arabië, de Verenigde Arabische
Emiraten en Soedan.
De rechtse christelijke leiders in
Zaterdag hebben haar aanhangers
geëist dat er een bijzondere partij
dag gehouden zou worden waarop zij
de vervanging van Reddy door me
vrouw Gandhi wilden doordrukken.
In tegenstelling tot de parlements-
fractie heeft de aanhang van Indira
Gandhi in de partij een duidelijke
meerderheid. In haar ontslagbrief zei
mevrouw Gandhi nog dat zij als ge
woon lid van de Congrespartij beter
in staat zou zijn de partij te dienen
en te strijden voor de zaken „die ons
dierbaar" zijn. Partijvoorzitter Red
dy zei dat hij de stap van mevrouw
Gandhi wel verwacht had, maar was
nog niet bereid er zijn commentaar
op te geven.
WENEN (AP) Liselotte Böhm. de
42-jarige echtgenote van de Oosten
rijkse textielmagnaat Leopold
Böhm die maandagavond door twee
gewapende mannen werd ontvoerd,
is zaterdagochtend ongedeerd vrij
gelaten nadat haar man een „zeer
hoog" losgeld had betaald.
Mevrouw Böhm kwam om kwart
over vier 's morgens mët een taxi
aan bij haar woning in de villawijk
Grinzing, waar zij verklaarde goed
te zijn behandeld.
NAIROBI (Reuter. UPI, AP) - So
malië en de Verenigde Staten heb
ben gisteren een economisch ak
koord gesloten waaronder de Vere
nigde Staten graan en andere voe
dingsmiddelen ter waarde van zes
miljoen dollar aan Somalië zullen
leveren. Dit heeft de radio in de
hoofdstad Mogadisjoe bekendge
maakt.
Het bericht kwam nadat twee Ame
rikaanse Congresleden een bezoek
hadden gebracht aan Somalië en
„succesvolle besprekingen" hadden
gevoerd met de Somalische presi
dent Siad Barre. De twee Amerika
nen beschuldigden volgens de radio
de Sowjet-Unie ervan op grote
schaal wapens aan te voeren in Ethi
opië. dat in felle strijd gewikkeld is
met een aantal bevrijdingsbewegin
gen op eigen grondgebied die ge
steund worden door Somalische
troepen.
Somalië wees vorige maand Russi
sche adviseurs het land uit. zegde
het vriendschapsverdrag met de
Sowjet-Unie op en wendt zich voor
hulp steeds meer tot het westen.
In het buurland Djibouti, het vroe
gere Afar en Issaland, is premier
Ahmed Dini afgetreden. Hij-zei dat
hij niet langer deel wenst uit te
maken van een regering die etnische
groepen onderdrukt. De man be
hoort zelf tot de stam der Af ars. Zijn
aftreden volgt op een bomaanslag in
de stad Djiboeti afgelopen week
waarbij twee mensen werden ge
dood en ruim dertig gewond. De
regering liet hierna ongeveer 600 A-
fars oppakken. Vier ministers in de
regering van Dini volgden zijn voor
beeld. Ook zij behoren tot de Afar-
stam.
aanhangers willen dat zij opnieuw de
leiding van de partij overneemt.
WARSCHAU (Reuter) De Poolse premier Jaroszewlets heeft
zijn kabinet gewijzigd. De ministers voor landbouw en transport
en de vice-premier zijn vervangen. Dit is zaterdag aan het Poolse
parlement bekend gemaakt.
.aat daar alsjeblieft geen mis-
rstand over bestaan: het re-
:me hier is volkomen fout en
it er aan verzet is, moet je
eunen, vind ik. Maar je kunt
it Marcos-bewind niet met ge-
»ld omgooien, want dan
)rdt de ellende alleen maar
oter. Er heerst in dit land een
ilslagen willekeur, echte
chtspraak is er niet en de
irruptie viert van boven
lar beneden hoogtij, maar
it alles neemt niet weg, dat er
n de basis door vrijwilligers
st zinnig kan worden ge-
:rkt."
e mening is Lambert Dehing toe-
daan. die sinds januari van dit jaar
Idleider van de Nederlandse vrij-
Uigers in de Filippijnen is. Samen
et de teamleiders Han van Peer
oord) en Hans Smeeman (Zuid)
aagt hij de (uiteindelijke) verant-
Dordelijkheid voor de vrijwilligers
ar en de projecten, waarin ze wer-
n Dehing werkte voordien voor de
ichting Nederlandse Vrijwilligers
NV) als teamleider in Nigeria en
coördinator op West-Irian. Hij is
rmeel nog steeds franciscaan,
aar zegt verder weinig binding te
bben met het instituut kerk.
SNV-termen is de Filippijnen,
tar men nu zo'n tien jaar zit, een
gulier niet-concentratieland. Dat
tekent in begrijpelijk Nederlands,
t er op aanvraag regelmatig vrij-
lligers naartoe worden gezonden,
aar dat dit land niet valt onder de
rmste landen" en dat het beleid
n de regering daar niet zodanig is,
t een optimaal resultaat mag wor-
n verwacht van de vrijwilligers-
tet. De projecten zelf moeten aan
n aantal normen voldoen. Ze moe-
n bijvoorbeeld gericht zijn op groe-
n die duidelijk in welvaart zijn
htergebleven. Dat kunnen arme
oepen op het platteland zijn of
ciaal verdrukten in de grote
eden.
erbezinning
e vrijwilligers in de Filippijnen zijn
laatste tijd bezig met een herbe-
ining en heroriëntatie over het
ïrken in dit land. Uit het laatste
Melijk overleg is naar voren geko-
en, dat met name de projecten met
chnisch onderwijs niet moeten
worden voortgezet, omdat ze niet
passen binnen het beleid van de
SNV, maar dat men zich niet hele
maal wil terugtrekken uit de Filip
pijnen. Er zijn nog voldoende moge
lijkheden met name in kleine pro
jecten op het platteland om toch
zinnig werk te doen, dat ten goede
komt aan die groepen, waarvoor men
is ingezet.
Of zoals Lambert Dehing het uit
drukt: „Daar zie ik onze toekomst
liggen, in het werken in kleine ge
meenschappen in de provincie. Met
steun van particuliere kerkelijke
organisaties, die in de goeie hoek
zitten en zich vaak bewegen op de
rand van het verzet." Hij vertelt over
de „schools of arts and trades"
(SAT), waar nogal wat vrijwilligers
technisch onderwijs geven en een
Filipino proberen op te leiden tot
leraar. „Er zijn veel SAT-scholen, die
alleen opleiden tot goedkope ar
beidskrachten voor de grote indu
strieën en we zijn tot de conclusie
gekomen, dat het niet zinvol is daar
vrijwilligers voor in te zetten. In de
SAT heb je twee soorten vrijwilli
gers: de jongens die vinden dat ze
zijn ingehuurd om een Job te doen en
een groep, die heel bewust wil wer
ken en leven. Juist die groep heeft
het erg moeilijk in deze projecten,
omdat ze in feite geen kant uit kun
nen. Vandaar ook de keus voor af
bouwen."
Veldleider Lambert Dehing: Verzet dat er is moet je steunen.
Lambert Dehing: „Je kunt het ont
wikkelingswerk op twee manieren
benaderen. Er zijn er die redeneren:
het zet geen zoden aan de dijk en
houdt alleen maar het kapitalisti
sche systeem in stand. Dat betekent
dat er bijna geen land overblijft waar
je vrijwilligers kunt inzetten, want
met elk land is wel iets aan de hand.
Je kunt ook zeggen: oké, het regieme
deugt niet, de structuur niet, maar is
er binnen het SNV-beleid toch niet
een mogelijkheid om te werken voor
de mensen van de onderkant? Ik
geloof van wel. Ook in een land als de
Filippijnen."
Alternatief
Eén van de projecten waar in Manila
vrijwilligers zijn ingezet is het Asian
Social Institute, een (avond-)oplel-
dlngsinstituut voor studenten in so
ciaal werk, economie en sociologie.
Voor de tweehonderd studenten, die
vaak overdag een baantje hebben
om aan de kost te komen en in de
avonduren en op zaterdag college
lopen, zijn er vijftig docenten, onder
wie drie Nederlandse vrijwilligers.
Dit zijn Anneke Kooimans (agologe),
Jan Mulder (socioloog) en Hans En
klaar (econoom).
Het instituut werd in 1962 opgericht
door de Nederlandse pater Francis
Senden als alternatief voor het toen
malige onderwijs. Het moest goed
koop zijn, op niveau en bestemd voor
de mensen van de onderkant. De
studenten niet alleen afkomstig
uit de Filippijnen, maar uit heel
Zuidoost-Azië komen meestal van
het platteland en zeventig procent
keert na de opleiding terug naar de
provincie om daar in kerkelijke orga
nisaties te werken voor arme groe
pen. Er zijn ook afgestudeerden van
ASI, die regeringsfuncties bekleden
op onderwijskundig, economisch of
sociaal gebied en zo invloed kunnen
uitoefenen op ontwikkelingen, die er
gaande zijn in de Filippijnen.
ASI richt zich op de sociale bewust
making van de allerarmsten vanuit
een christelijke levensbeschouwing.
Er wordt gestreefd naar een meer
menselijke, verantwoordelijke en
rechtvaardige samenleving en er
wordt vooral praktijk gericht ge
werkt. De studenten brengt men een
besef aan solidariteit bij. waarmee
ze verder in het veld moeten werken.
Door de officiële autoriteiten wordt
het instituut met een zekere arg
waan bekeken, maar gezien de
naam die ASI heeft is er eigenlijk
alleen maar sprake van een soms
hinderlijk - volgen.
De naam van de Amerikaanse pater
Ed Gerlock valt. Hij is jarenlang
hoofd geweest van de sociale afde
ling. Vorig jaar werd hij het land
uitgezet wegens „subversieve activi
teiten". Hij kan gerust een voor
beeld worden genoemd voor ASI.
Hij woonde in de sloppenwijk van
Quezon City, waar hij de bewoners
hielp met het opzetten van organisa
ties. In het hele land hield hij lezin
gen, waarin hij aangaf hoe het mo
gelijk is om toch binnen de wet en
de staat van beleg te opereren.
Gerlock nam deel aan demonstra
ties tegen het Marcos-regime, stelde
petities op en ondertekende brieven.
Kort na de afkondiging van de staat
van beleg werd hij In hechtenis ge
nomen, maar ook weer vrijgelaten.
De pater was één met het Filippijn
se volk en werd door de religieuzen
op handen gedragen. In oktober
1976 werd hij het land uitgezet en
sindsdien is hij actief in de landen
rond de Filippijnen om het verzet
tegen Marcos te steunen.
Hoewel Gerlock zijn activiteiten
niet duidelijk binnen asi pleegde,
had dit ook zijn weerslag op het
Instituut. Zowel hij zelf als het insti
tuut werden in de gaten gehouden,
de telefoon werd afgeluisterd en via
een gat in de schutting aan de over
kant van het instituut werden foto's
gemaakt van mensen die asi in- en
uitgingen. Ook directeur Mina Ra
mirez ondervond daarvan last. Zij
kreeg in die tijd geen uitreisvisum
om in het buitenland een congres te
bezoeken. Nu is de situatie rond het
instituut vrij rustig, al heeft men wel
gemerkt, dat regelmatig uitlekt wat
er od asi gebeurt.
Anneke Koolmans vertelt, dat de
hele schakering van de oppositiebe
weging ook binnen ASI is terug te
vinden. Ze geeft een voorbeeld: pa
ter A. ziet het als zijn opdracht het
evangelie te brengen, terwijl pater
B. het gewapend verzet predikt.
Naast onderwijs doet het instituut
ook aan onderzoek. Dat varieert van
gezinsplanning in de barrio's (krot
tenwijken) tot het wangedrag van
miltinationals in bepaalde streken.
Al met al is het geen wonder, dat
ASI onder een zekere verdenking
staat van de regering, maar gezien
de goede naam die het Instituut
heeft, k$n men toch redelijk uit de
voeten en binnen de smalle marges,
die zijn toegestaan werken aan een
verbetering van het lot van de arme
Filipino.
Dit is het tweede verhaal van een
serie van vier over de Filippijnen.
Het eerste verhaal stond in Trouw
van zaterdag 17 december.
Het Is niet bekend waarom Jarosze
wlets zijn vice-premier Olszewski
aan de kant heeft gezet. Olszewski,
een oud-minister van buitenlandse
handel, is sinds 1975 de Poolse per
manente vertegenwoordigder bij de
Comecon geweest, het communisti
sche handelsblok waaraan negen
landen meedoen.
De Comecon maakte hem voorzitter
van de bestuurscommissie voor het
jaar dat in juni eindigde. Vermoede
lijk had hij functies die zich verder
uitstrekten dan de Comecon. Vorige
mandand was hij hoofd van de Pool
se delegatie bij handelsbesprekin
gen met de Amerikaanse ondermi
nister van handel Juanita Kreps. De
premier zei dat Olszewski een be
langrijke post krijgt in de diploma
tieke dienst. Hij zei niet wie de nieu
we Poolse vertegenwoordiger bij de
Comecon wordt.
De nieuwe minister van landbouw
wordt de 48-Jarige Leon Klonlca,
voorheen eerste secretaris van de
communistische partij in de provin
cie Olsztyn in het noordoosten van
het land. Hij vervangt de 50-Jarige
Kazimierz Barckikowski. die een
week geleden eerste secretaris van
de partij in Krakau is geworden.
Sinds Barckowski in 1974 minister
van landbouw werd is de landbouw
een van de meest geplaagde onder
delen van de Poolse economie ge
weest. gedeeltelijk door slechte oog
sten. Het land heeft een chronisch
tekort van vlees. Minister van tran
sport Tadeusz Bejm is voorts ver
vangen door zijn voorganger, Miet-
syslaw Zajfryd. Bejm werd als een
ster in opkomst gezien toen hij de
zaak vorig Jaar van Zajfryd overnam,
maar de pers heeft onlangs veel kri
tiek op zijn sector gehad, voorname
lijk over moeilijkheden met het
vrachtvervoer per trein.
ADVERTENTIE
