De Fretes: 'Nog nooit zo druk
gehad als in deze vakantie'
E3
Proces tegen Franse
kalimijnen begint maandag
tekening van een lezer
Trouw
commentaar
Advocaat en cliënt
_Rein water
Ambonees sprak hier met Zuidmolukse leiders
Uitspraak kan vergaande gevolgen hebben
Schelde als wandelpad
vlees alleen voor de rijken
hoei-hsing
waar moet dat naar toe?
stuur een brief
ZATERDAG 17 DECEMBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
4s
Als je de verhalen over de toneelge
schiedenis van zo'n honderd jaar
geleden moet geloven, reageerden
de mensen nogal naïef op de dra
ken, die zich op het toneel afspeel-
r* den. Na afloop van het stuk, zo
luidt dan het verhaal, stond het
publiek bij de artiesten-uitgang de
toneelspeler op te wachten die zoe
ven op de planken de rol van de
schurk had gespeeld met de bedoe
ling hem af te tuigen en op die
manier wraak te nemen.
Een naïeve reactie, zijn wij nu ge-
neigd te denken, maar is dat wel zo?
De nieuwe deken van de orde van
advocaten, mr. Max Rood heeft
deze week gewaarschuwd tegen een
zelfde gevaar, dat nu de advocaat
bedreigt. Het is voor heel wat men
sen moeilijk om de verdedigers van
het nieuwe type misdadigers (Mees
tal mensen die politieke motieven
aanvoeren in een poging hun daden
te rechtvaardigen) koel en zonder
Dat het proces tegen de Franse kali-
mijnen eindelijk kan beginnen, is in
veel opzichten verheugend. Nadat
drie jaar geleden drie tuinders en de
Stichting Reinwater de kali-mijnen
als de grootste vervuiler van de Rijn
voor de Rotterdamse rechter dag
vaardden. heeft het Franse staats
bedrijf alle middelen aangegrepen
het proces te verhinderen.
Deze manoeuvre heeft voor de kali-
mijnen een averechts effect gehad,
omdat eerst het dagelijks bestuur
van de Europese Gemeenschap en
vervolgens het Europese Hof van
Justitie zich in voor de eisers gunsti
ge zin uitspraken.
Het Europese Hof bracht duidelijk
heid in de vraag, wèèr Europese
burgers hun recht kunnen zoeken
bij een vermeende onrechtmatige
daad: zij kunnen zich naar keuze
wenden tot de rechter in het land
waar de schade wordt geleden óf tot
emotie te blijven bekijken. „Wie
het op zich neemt zo'n man te
verdedigen, die deugt zelf ook
niet", zo is dan de al of niet duide
lijk uitgesproken reactie.
Niemand zal het in zijn hoofd hafen
de advocaat van een inbreker of een
smokkelaar ervan te betichten, dat
hij met zijn cliënt heult of mede
plichtig is, maar deze eenvoudige
waarheid wordt kennelijk heel wat
moeilijker als het om een oorlogs
misdadiger gaat of iemand die ver
dacht is van RAF-terrorisme.
Toch past ieder ook in deze geval
len de grootste terughoudendheid,
want wie met dergelijke emoties
gaat werken, is bezig aan één van de
grondslagen van ons rechtstelsel te
wrikken. Wie namelijk beschuldigd
wordt, heeft het recht zich te verde
digen en ieder heeft het recht zich
daarbij zo goed als mogelijk is, te
laten bijstaan.
de rechter in het land waar de
schade wordt veroorzaakt.
In die zin kan de actie van de
tuinders en de stichting reeds een
succes worden genoemd, doordat
zij de weg naar de bevoegde rechter
heeft getraceerd. De eigenlijke
vraag (is de lozing van de kali-
mijnen onrechtmatig en moeten de
kali-mijnen de door hun veroor
zaakte schade vergoeden?) komt nu
dan aan de orde. Het antwoord
hierop wordt niet alleen door de
eisers met spanning tegemoet ge
zien. Tot ver over de grenzen wordt
de zaak met belangstelling gevolgd,
omdat een eventuele veroordeling
van de kali-mijnen een grote stap
vooruit kan zijn in de strijd tegen de
grensoverschrijdende vervuiling.
De burgers zullen dan een nieuwe
mogelijkheid hebben om hun recht
te zoeken in een probleem dat door
overleg tussen de betrokken landen
slechts uiterst langzaam in de rich
ting van een bevredigende oplossing
gaat.
BOND TEGEN HET VLOEKEN
POSTBUS 362 VEENENOAAL
Drievoudig verzoek van de Bond tegen het vloeken:
1. Vloek zeil nooit
2 Protesteer als in uw omgeving wordt gevloekt
3. Steun het werk van de Bond. dat blijkbaar meer nodig is dan ooit.
Giro 85.20.91 t.n.v. de penningm. te Den Ham (ov.)
Van een onzer verslaggevers
BREUKELEN Het was de bedoeling, dat Johannes de Fretes,
van Indonesië in onder meer Nepal, voor een vakantie van twee
land zou verblijven. Hij is 65 jaar en gepensioneerd. Hij wilde wat
mei van dit jaar zijn vrouw was overleden.
kijken hoe Soekamo onmiddellijk
na de souvereiniteitsoverdracht in
december 1949 begon de door Neder
land opgezette deelstaten-construc
tie op te rollen. En uiteraard voelde
hij de Ambonees geen enkele
verwantschap met de mensen, die in
april 1950 op Ambon de zelfstandige
republiek der Zuid-Molukken pro
clameerden.
De Fretes heeft voor die proclamatie
zelf een nogal simpele verklaring. Hij
maakt de gebeurtenissen van die 24e
april 1950 niet los een rancune-hou
ding, die hij met name een man als
mr. Chris Soumokil toedicht.
Maar De Fretes' verklaring moet los
gezien worden van zijn hele visie op
wat hij steeds maar weer (en elke
keer weer met een special timbre in
zijn stem) „het grote gebeuren"
noemt de strijd van 1945 tot 1949
tegen de Nederlanders.
Eigenlijk is het verhaal van dat
„grote gebeuren" de centrale bood
schap geweest, die hij hier in Neder
land zijn landgenoten heeft voorge
houden. „Jullie Ambonezen in Ne
derland lijden aan twee psychische
tekorten" heelt hij gezegd, „jullie
missen de belevenissen van wat er
tussen 1945 en 1949 op de eilanden
van Indonesië is gebeurd en Neder
land doet er ook niets aan om jullie
daar iets over te zeggen. Integen
deel: een man als de Groningse
hoogleraar Baudet vertelt heel ver
keerde dingen over jullie geschiede
nis. Het tweede tekort is, dat jullie
niet hebben geleerd de politieke ge
gevens van de twintigste eeuw te
aanvaarden", waarmee De Fretes
doelt op de noodzaak van het den
ken in grotere verbanden.
De Fretes heeft ook met Manusama
gesproken een gesprek, waar hij
met het grootste genoegen op terug
ziet. Het heeft een paar uur geduurd
en het is afgesloten met een uitge
breide, door mevrouw Manusama
bereide, rijsttafel. De Fretes heeft in
dat gesprek Manusama gewezen op
diens grote verantwoordelijkheid
voor het lot van zoveel mensen en op
de noodzaak omwille van die grote
verantwoordelijkheid oude stand
punten te herzien; nieuwe strate
gieën op te zetten.
Voor de twee mannen aan tafel gin-
Het is heel anders uitgepakt. Voor
hij vertrok, had hij in overleg met
een stuk of wat Ambonese vrienden
in Jakarta afgesproken dat hij in
Nederland zou rondkijken wat hij
kon doen voor de Zuidmolukkers
hier. Hij weet nu wat die wat achte
loos gemaakte afspraak inhield.
„Ik heb het nog nooit zo druk ge
had," zegt hij, terugblikkend op zijn
vakantie in Nederland. Hij heeft het
hele land afgereisd, met Zuidmoluk
se leiders gesproken, vergaderingen
van jongeren bijgewoond, gedebat
teerd en vooral: zijn eigen belevenis
sen verteld.
De Fretes is Ambonees en één van de
Indonesische nationalisten van het
eerste uur. Hij behoorde in augustus
1945 tot de groep nationalisten, die
Soekarno en Hatta met fysieke
dwang geprest heeft de onafhanke
lijkheid van Indonesië te procla
meren.
Hij was tijdens de Japanse bezetting
in Jakarta, waar hij onder meer
maatschappelijk werk deed voor de
vrouwen en kinderen van de Ambo
nese KNIL-militairen, die met de le
gers van McArthur waren meege
trokken en nog steeds tegen de Ja
panners vochten. Dagen (en nach
ten) lang werd er in die bezettingsja
ren in Jakarta gediscussieerd over
nationalisme en onafhankelijkheid.
De Fretes was er ook bij en daar, in
die gesprekken, is hij politiek be
wust geworden.
Al voor de oorlog was, met name bij
de intellectuelen in Indonesië een
proces van Indonesische bewustwor
ding op gang gekomen. Voelde men
zich in het verleden in de eerste
plaats Javaan, Sumatraan of Ambo
nees geleidelijk aan herkenden al
die groepen elkaar op het gemeen
schappelijk Indonesiër-zijn.
Door de Japanse bezetting is dat
proces versneld. Er werd daar in die
oorlogsjaren in Jakarta nog wel ge
sproken over de vraag of het nieuwe
en onafhankelijke Indonesië als een-
heidstaat of federatief moest worden
opgebouwd, maar voor De Fretes
zelf was dat al geen vraag meer. Hij
sprak zich toen al uit voor een een-
heidstaat en hij heeft dan ook niet
met spijt of teleurstelling zitten toe-
Ambonees en oud-ambassadeur
maanden bij zijn dochter in ons
rondreizen en uitrusten, nadat in
gen, hebben beiden een soort balans
opgesteld van de verschillende
standpunten. De Fretes wil nog wel
even voor ons de drie punten noe
men. die hij ten slotte heeft laten
noteren. Ten eerste: de Molukken
kunnen zich niet permitteren om
buiten de Indonesische samenleving
te staan. Ten tweede: de kans op een
verwerkelijking van het RMS-ideaal
is zelfs nog niet aan de horizon te
zien en ten derde: een man als Ma
nusama heeft geen vat op zijn jonge
re landgenoten in Nederland.
De Fretes is deze week weer terugge
keerd naar Indonesië vol indruk
ken over zijn zo wonderlijk verlopen
vakantiereis. Misschien zal later nog
eens blijken dat dit uitstapje van
een man, die vergetelheid en ver
strooiing zocht, een nieuwe ontwik
keling in een vastgelopen zaak op
gang heeft gebracht.
Johannes de Fretes
door Hans Schmit
ROTTERDAM Na meer dan drie jaar touwtrekkerij zal de rechtbank in Rotterdam maandag
eindelijk kunnen beginnen aan het proces dat drie Nederlandse tuinders en de stichting Reinwater
hebben aangespannen tegen de Franse kalimijnen. De Rotterdamse rechtbank zal moeten
bepalen of het lozen van grote hoeveelheden zout door de kalimijnen op de Rijn een onrechtmati
ge daad is en of de schade die door deze lozingen wordt geleden op de kalimijnen kan worden
verhaald.
De kalimijnen zijn verantwoordelijk
voor ongeveer veertig procent van de
zoutlast die de Rijn draagt bij bin
nenkomst in Nederland. Dit aandeel
van de kalimijnen kan worden vast
gesteld uit metingen, die regelmatig
worden verricht door de internatio
nale Rijncommissie even ten zuiden
en even ten noorden van de kalimij
nen. Aan de hand van het verschil
tussen beide metingen kan worden
vastgelegd hoeveel zout door de kali
mijnen in de Rijn wordt geloosd.
Omdat het aandeel van de kalimij
nen kan worden vastgelegd en om
dat de kalimijnen de grootste (zout-
)vervuilers in het stroomgebied van
de Rijn zijn. riepen de drie Zuidhol
landse tuinders Bier, Strik en Val-
star en de Stichting Reinwater het
Franse staatsbedrijf in oktober voor
de Rotterdamse rechter. Deze ver
klaarde zich in mei 1975 onbevoegd.
De eisers stapten daarop naar het
Haagse gerechtshof, dat de zaak
voorlegde aan het hof van justitie
van de Europese gemeenschap.
Nadat eerst de Europese Commissie
(het dagelijks bestuur van de EG)
een voor de eisers gunstig standpunt
had ingenomen, hakte november vo
rig jaar het Europese Hof de knoop
door: zowel in het land waar de scha
de wordt geleden als in het land waar
de schade wordt veroorzaakt, is de
rechter bevoegd zich uit te spreken.
De eisers mogen zelf bepalen in welk
land zij zich tot de rechter wenden.
Frankrijk had het verdrag van Brus
sel uit 1968 altijd zo uitgelegd dat
alleen de Franse rechter in deze zaak
kon beslissen.
Hoewel hiermee een forse streep
door de rekening van de kalimijnen
werd gehaald, belette dit de Fransen
niet wederom te proberen de zaak te
vertragen. De kalimijnen verzoch
ten nog achttien andere vervuilers
van de Rijn op te roepen, omdat zij
Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan. Trouw, jury politieke prent. Postbus 859,
Naam en adres aan achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon.
ZO, SONMCR Oil AOOIC VCtL AAAKKIL'JKSg
HET WEER door Hans de Jong
Sattelietopnamen van vrijdag
morgen gaven een zonnige ver
rassing. Het betrof een betrek
kelijk klein gebied over noord-
oost-België. zuidoost-Nederland
en het Rijnland, van bovenaf
bekeken een beetje gelijkend op
de binnenkant van een rechter
hand met de duim gericht op de
Bilt en de vingers op Vlaanderen
en Zeeland. In de loop van de
dag breidde dit zonnige eilandje
te midden van een groot C-ge-
bied (covered more than 80 per
cent) zich met de zuidoostelijke
stroming over Nederland uit.
Gevolg; eindelijk eens een door
braak van de sombere triestheid
voor Kerstmis. Of het dit wee
keinde telkens zo blijft is de
vraag: er zal wel weer opnieuw
lage bewolking en mist opko
men nu de wind later wat meer
naar zuid tot zuidwest ruimt,
maar vandaag toch nog maar
wat profiteren van zonnige peri
oden en morgen zien we wel
weer. Met de regen zal het zon
dag ook best meevallen, voorna
melijk op het westelijk en noor
delijk deel van de Britse Eilan
den is er wat nattigheid op
komst. Nu even wat meer tech
nisch.
Al enige tijd zijn er in de algeme
ne hoogtestromingen boven het
noordelijk halfrond ondermeer
drie duidelijke meanders met
een amplitudo en golflengte tus
sen 3000 tot 6000 kilometer ik
heb het niet precies nagemeten
één dal op de gebruikelijke
plaats aan de lijzijde van het
Amerikaanse rotsgebergte, één
boven het westelijk deel van de
oceaan en één via noord-Scandi-
navlë, terugbuigend over noord
west-Rusland naar de Balkan
tot over Tunesië, Libië en Egyp
te, om vervolgens als een min of
meer langgerekte west-zuidwest
tpt zuidwestelijke stroming
naar Siberië door te lopen. Ook
boven de Atlantische oceaan
tussen het dal ten oosten van
New Foundland en Labrador en
het Oosteuropese dal, waaien de
winden over een uitgestrekt ge
bied veelal uit zuidwest tot west
en dat is ook de reden, dat er in
de eerste helft van volgende
week geen kou-inval van beteke
nis zal komen. Het blijft veeleer
aan de zachte kant bij wind uit
zuid tot zuidwest.
Dit ondanks sterke hogedrukge-
bieden van 1044 tot 1048 mb
boven het oostelijk deel van de
Verenigde Staten en Groenland
en een uitdiepende depressie
van de Denemarken Straat naar
het zeegebied ten zuiden van
IJsland (995 tot 985 mb), gefigu
reerd op Amerikaanse prognose-
kaarten voor dinsdag en woens
dag volgende week. Zou er later
wel een wat frisser windje bij
ons gaan waaien dan voert die
lucht aan welke op een lange
reis over oceaanwater is aange-
warmd. Wat er in de tweede
helft van volgende week staat te
gebeuren ls nog volkomen on
duidelijk.
De „eeuwig durende natuurka-
lender" bracht mij op het spoor
van de strenge winter van 1464-
'65, die Philips de Goede nog
juist meemaakte, drie jaar voor
zijn dood. Die winter was zo
streng dat men een maand lang
over de Schelde kon lopen. Die
bewuste winter, beginnend op
10 december en eindigend hal
verwege fabruari, werd in Vlaan
deren als de scherpste sedert
1408 beschouwd
Die van 1408 was weer de ergste
winter sedert vijf eeuwen en ver
gelijkbaar met de later nog vol
gende grote winters van 1608,
1709 en 1830. De Maas. toegevro-
ren, bleef twee maanden lang
dicht liggen en de Luikenaars,
terugkerende van het beleg van
Maastricht, trokken met hun
wagens over het ijs. De Noord
zee tussen Denemarken en
Noorwegen was bevroren. De
wolven liepen van het ene ko
ninkrijk naar het andere. De ge
hele Donau zat dicht van het ijs.
Men vreesde dat de intense kou
alle vruchten en zaden had ka
pot gevroren, maar er volgde
juist een zeer vruchtbaar jaar.
De erop volgende winter (1409)
was juist zeer zacht en bijna
zonder ijs. De uitersten liggen
gewoonlijk ook dicht bij elkaar
als er een meridionale circulatie
is: van noord naar zuid of van
zuid naar noord. De boeren be
gonnen destijds in Januari al het
land te bewerken
HOOOWATER *ond«f 18 december. VU*
sineen 7 42-20.30. HanngvllrUluizen 7 01-
18 29. Rotterdam 9 43-22 38. Bchevenlngen
8 57-21 31. IJ muiden 9 46-22 20, Den Hel
der 0 34-12 34, Harllngen 2 57-15 16. Delf
zijl 5.17-1810
HOOOWATER maandag 19 december.
Vlisslngen 8 55-2138. HartngvlleUJulzen
8 04-21 43. Rotterdam 10 47-23 46. 8cheve-
ningen 10 05-22 43. Umuiden 10 54-23 32.
Den Helder 1 28-13 48. HarUngen
3 55-18 31. Delfzijl 8 17-18 11.
niet alleen verantwoordelijk kunnen
worden gesteld voor de zoutlast van
de Rijn. Deze stap had tot aanzien
lijke vertraging kunnen leiden,
maar dat gebeurde niet omdat bleek
dat de kalimijnen de dagvaarding
verkeerd hadden begrepen. In de
dagvaarding worden de kalimijnen
uitsluitend aansprakelijk gesteld
voor hun aandeel van de vervuiling
en de door dat aandeel veroorzaakte
schade.
Mr D. J M. Lasonder van de stich
ting Reinwater zegt. nu maandag
het eigenlijke proces kan beginnen
de toekomst met vertrouwen tege
moet te zien. De kalimijnen zouden
maandag, wanneer zij hun schrifte
lijke verweer op de dagvaarding
moeten overhandigen, mogelijk nog
om uitstel kunnen verzoeken, maar
de heer Lasonder verwacht dat niet
Wanneer de schriftelijke behande
ling voltooid is, kunnen mogelijk in
de loop van het jaar de mondelinge
pleidooien worden gehouden.
Schadevergoeding
De uitspraak in het proces, die tot
ver over de grenzen met belangstel
ling tegemoet wordt gezien, kan ver
gaande gevolgen hebben. Want wan
neer de kalimijnen worden veroor
deeld, kunnen ook andere personen
eisen tot schadevergoeding indie
nen. Te denken valt aan de waterlei
dingbedrijven die het drinkwater uit
de Rijn halen en kostbare ontzil-
tingsinstallaties hebben moeten
bouwen en moeten onderhouden.
Ook bierbrouwerijen leiden duidelij
ke schade. Tot nu toe echter heeft
het initiatief van de drie tuinders en
de stichting Reinwater nog geen na
volging gevonden.
Dat de Rotterdamse rechtbank zich
nu kan uitspreken over de lozingen
door het Franse staatsbedrijf, wordt
door de Franse regering niet in dank
afgenomen. Evenmin als het feit dat
de Nederlandse regering het stand
punt van de Europese commissie en
het Europese Hof deelt dat ook de
Rotterdamse rechter bevoegd is
zich uit te spreken Het Rijnproces
heeft echter nog geen merkbare in
vloed gehad op de onderhandelin
gen op regeringsniveau tussen de
Rijnoeverstaten. Dit komt mede
omdat de Nederlandse regering
Frankrijk heeft duidelijk gemaakt
geen bemoeienis met het proces te
hebben, maar dat het duidelijk een
initiatief van een aantal Nederland
se burgers ls.
Tussen 1400 en 1800 voedden de
meeste Europeanen zich met gra
nen. Ze aten ze bij elke maaltijd,
soms in de vorm van pap of grut
ten. maar het konden ook panne
koeken of brood zijn. Vlees was erg
duur daar kwam Je als gewoon
mens niet eens aan toe en groen
ten en melk vonden ze toen nog
niet belangrijk. Vlees was dus rijke-
luiseten, en als de mensen die min
der goed in de slappe was zaten,
ooit een feest gaven, wilden ze
daarom óók wel eens vlees op tafel.
Alle gangen waren dan uit vleesge
rechten samengesteld, maar dat
bleef wel een grote uitzondering
voor de kleine luyden, want zoveel
feestjes vierden die ook weer niet in
hun leven. Pas na 1750 werd de
aardappel een vertrouwd ver
schijnsel op de tafel van de gewone
man, maar die aardappel, hoe be
langrijk toen ook. heeft het brood
nooit echt van tafel kunnen vegen.
Drie soorten brood kenden ze in het
begin van de zestiende eeuw: fijn
en grof roggebrood en het weyte-
brood (van tarwe), dat het fijnste,
kleinste en duurste was. Het goed
koopst was het grove roggebrood,
dat dus het meest gegeten werd en
behoorlijk groot en zwaar was. Het
werd geleverd in broden van vier,
acht en zelfs twaalf pond. Wit tar
webrood „schoonbroot" noem
den ze dat werd alleen voor heel
feestelijke gelegenheden gebak
ken. Omdat er zoveel rogge gegeten
werd, moest er ook heel wat ver
bouwd worden. En nog hadden de
steden Deventer, Kampen en Zwol
le niet genoeg aan wat er in het
Sailand van de akkers kwam. en
moesten ze rogge importeren uit de
Oostzeestaten en Westfalen.
We noemen Deventer, omdat in die
stad in het museum De Waag
tot 2 april een tentoonstelling te
zien is over brood, koek, koekplan-
ken, en wat er verder aan het
broodbakken te pas kwam. Ook
het bakkersgilde. dat vanaf de vijf
tiende eeuw aardig wat in de melk
te brokkelen had, komt daar ter
sprake. De bakker mocht bijvoor
beeld niet zelf de ingrediënten voor
de beroemde Deventer peperkoek
mengen. Het recept was geheim,
een paar beëdigde glldeleden wa
ren de enigen die het mengsel
mochten bereiden en de bakker
mocht het alleen in de vorm gieten
en bakken.
Van de koekplanken, taaivormen,
speculaasvormen en „prenten" die
tot de normale uitrusting van de
bakker hoorden, zijn er nog heel
wat uit de zeventiende en achttien
de eeuw over. Op de speculaasplan
ken was plaats voor veel speculaas
jes onder elkaar; speculaaskoek
werd vaak in de vorm van hanen of
heiligen gebakken. De taaiplanken
waren groter, omdat er een hele
„vrijer" op moest. Op de tentoon
stelling zijn ook daar voorbeelden
van te zien. Het oudste in de De
venter Waag te bezichtigen exem
plaar dateert van 1748.
„In het tweede Jaar, tweede maand
van de regering van Ch'ien p'lng,
verscheen een hoel-hsing zeventig
dagen lang boven Ch'ien-Nloe".
Die hoel-hsing. aldus een groep
sterrekundigen uit Groot-Brittan-
nië en Nieuw-Zeeland in het tijd
schrift van het Britse koninklijk
astronomisch genootschap, moet
de ster van Bethlehem geweest
zijn. De bevestiging daarvoor von
den de sterrekundigen In oude
astronomische verhandelingen in
China en Korea. De hoei-hsing von
den ze terug in de geschiedenis van
de Han-dynastie, en ook in de be
schreven historie van de drie ko
ninkrijken (Samgoek Soegi); uit de
begintijd van Korea ontdekten ze
een passage, waaruit ze dezelfde
conclusie hebben getrokken: „In
het vierenvijftigste jaar. tweede
maand van de Hyokkose Wang,
verscheen een po-hsing boven Hoe
koe".
Zowel met de hoei-hsing als met de
po-hsing moet één en hetzelfde be
doeld zijn, zeggen de geleerden: een
ster aan de oostelijke hemel, de
ster van Bethlehem. Het moet een
nova geweest zijn, een ster die voor
het eerst zichtbaar wordt en plotse
ling fel oplicht. Geen bewijs heb
ben de Nleuwzeelandse en Britse
astronomen gevonden, dat er ver
band zou zijn tussen de nova en de
geboorte van Christus. Hoewel ze
toegeven dat tweeduizend jaar ge
leden de Chinese en Koreaanse
sterrekundigen zonder twijfel de
besten ter wereld op dat vakgebied
waren, menen ze met zekerheid te
kunnen vaststellen, dat zowel de
passage in de Chinese als die in de
Koreaanse geschriften vijf jaar
vóór Christus' geboorte geschreven
zijn.
Het xiet er vreselijk ingewikkeld uit, die oversteekplaats in het centrum van
Polens hoofdstad Warschau. Maar ondanks al die strepen en lijnen mag je er
niet eens diagonaal oversteken, zoals in Vlaardingen. De meeste strepen zijn
voor het gemotoriseerd verkeer bedoeld en voetgangers mogen alleen op de
„gewone" zebra. Omdat die toch niet meer zo makkelijk te vinden is, heeft
de politie nog een extra witte streep getrokken van de ene kant van de zebra
naar de andere.
Vandaag aandacht voor Albanië,
waar drie rooms-katholieke bis
schoppen verdwenen zijn, omdat
zij zich, naar verluidt, ondanks een
verbod van de regering toch aan
hun godsdienstige plichten gewijd
hadden.
Officieel is Albanië een ongods
dienstig land. Er ls een nieuwe
grondwet, waarin het land volgens
artikel 37 „geen godsdienst erkent
en atheïstische propaganda bevor
dert" Hoewel de christelijke en Is
lamitische leiders al tientallen Ja
ren van wrede onderdrukking te
lijden hebben, mochten de drie ver
dwenen bisschoppen in een aantal
centra op beperkte schaal nog wat
godsdienstoefeningen lelden Tot
begin van dit Jaar. Toen begonnen
de Albanese autoriteiten te verhin
deren dat de bisschoppen hun werk
konden doen. Het gaat om Ernesto
Coba (65 jaar), titulair bisschop van
Mideo en apostolisch bestuurder
van Shkorè; Nicola Troshani (62).
titulair bisschop van Cisamo en
apostolisch bestuurder van Durrës
en Lézhe; Antonln Fishta (75), titu
lair bisschop van Amizone en apos
tolisch bestuurder van Puit. Am
nesty International vreest dat de
bisschoppen door de veiligheidspo
litie gevangen worden gehouden en
gemarteld.
De brieven met het verzoek tot
onmiddellijke Invrijheidstelling
van de drie bisschoppen moeten op
advies van Amnesty ditmaal niet
alleen in beleefde, maar zelfs in
hoffelijke termen gesteld worden.
ZE kunnen gericht worden aan: Mr
Enver Hoxha, First Secretary of
the Central Committee of the Alba
nian Workers' Party - Tirana, Alba
nia. De beste taal is in dit geval
Engels.
