Stelling schildert
tembrandt na
De nieuwe
James Bond
Stripverhaal in de ruimte
Kinderfilms
voor de kerst
Vreemdelingenlegioen van het jaar nul
LEWENSfEli
embrandt fecit 1669
Star Wars
'rolongaties en reprises
Paradiso op
monumentenlijst
March or die
rca, the killer whale
Wraakzuchtige walvis
Spa Orange
naaimachines
Compact* 601
Verbazend goed,verbluffend voordelig.
FILM
Trouw/Kwartet 15
pr W. Wielek-Berg
Utrechtse filmer Jos Stelling, die drie jaar geleden meteoorsgewijs in de aandacht schoot met
„Mariken van Nieumeghen" en een jaar later velen teleurstelde met zijn van onverteerde
iboliek uit de naden barstende „Elckerlyc", heeft met zijn derde film „afscheid genomen van de
deleeuwen", om hemzelf te citeren.
derde film, „Rembrandt", is
gis de twee vorige gemaakt met
eurs: Stelling heeft daarvan
schier onuitputtelijke voorraad
ïjn beschikking.
s niet alleen van tijdsgewricht,
ook van uitgangspunt veran-
Vulde hij in „Mariken" en „Elc-
c" het doek met schokkend pic-
al geweld, in „Rembrandt" laat
lies wat overdondert achterwege
oogt geheel en al in zijn hoofd-
m te kruipen. Maar als een
averte persoon (en dat is Stelling
Ier enige twijfel) probeert een
■introverte methode toe te pas-
ivat is dan het gevolg? Helaas
g meer dan gapende leegte en
ellende, kitscherige oppervlak-
id. Afleiding wordt niet meer
ien, lekker kijken naar een tot
e hoeken en gaten met vreem-
Itzinnige mensen gevuld doek is
it meer bij, je wordt met je neus
t essentie gedrukt en die blijkt
et te zijn omdat innerlijke span
en intensiteit ontbreken.
sastreuze gebreken
ng heeft geen gevoel voor rit-
voor dramatische opbouw en
dialoog, gebreken die zich in
ihrandt" op desastreuze wijze
»n. Hij weet nu zo langzamer-
wel dat hij een miserabel tekst
rijver is, daarom heeft hij de
it in „Rembrandt" tot het mini-
n beperkt (de meester schijnt in
laatst van zijn leven stom te zijn
orden, er komt geen woord meer
zijn lippen). Hij verkeerde waar-
nlijk in de veronderstelling dat
>eelden zouden spreken, doch
die blijven stom.
gehele film is een aaneenschake-
van fraaie plaatjes, doorkijkjes
ide stijl van Rembrandt en Ver-
bt, waarbij vernuftig wordt ge-
cheld met licht en schaduw. Om
schilderij-effect te bereiken en
er tegelijk goed van te doordrin-
dat Rembrandt het zo heeft ge-
J moet de schilder voortdurend
r gordijnen en deurkieren loeren,
it hij een gluurder is. De indruk
£dt nog versterkt door de vette
Hhjkheid die hij, gezien door
■Hhg's camera-oog, uitstraalt, een
IHijkheid die overigens in het
Ifeel niet past bij zijn (moeizaam
llmduidelijk) geschetste karakter,
lura blijft hinderlijk aanwezig en
ikt het nog moeilijker om van
l Rembrandt hoogte te krijgen.
wordt niet geplaatst in zijn tijd,
wordt niet gepeild in zijn hart en
zijn relaties met vrouwen en
ieren (Saskia, Geertje Dlrkx,
idrickje Stoffels, Titus, Cornelia)
ven letterlijk in de filmverf ste
ken. hij wordt alleen maar geïmi
teerd. En wat heeft dat voor zin? Als
je zijn schilderijen wilt zien kun je
beter naar een museum gaan of een
boek met goede reprodukties kopen.
Zo'n opeenstapeling van minutieus
geknutselde, onderling niet of nau
welijks samenhang vertonen de beel
den, is even vervelend als een dia
avondje bij de buren, die zonsonder
gangen hebben opgenomen in stre
ken waar je geen boodschap aan
hebt. Alleen zijn in de film zonson
dergangen vervangen door gezich
ten, zo goed nagemaakt dat ze niets
te zeggen hebben, en is een burenbe-
zoek minder loodzwaar en preten
tieus. Zelfs bij Saskia, die ik mij toch
altijd heb voorgesteld als een mon
ter en pront wijfje, kan er geen lach
je af, de affaire Geertje Dirkx (waar
bij Rembrandt zich van een slechte
kant liet kennen) wordt met verwis
selbare gezichtsuitdrukkingen en
onpersoonlijke hysterie afgedaan,
reeds vóör de rampen van het latere
leven toeslaan is het al kommer en
kwel. De meester loert en schildert
voort, zich terdege bewust van het
feit dat hij moet lijden om te schep
pen. Hij lijkt vaak frappant op zijn
zelfportretten, goed grimeerwerk,
maar toch waarlijk niet „authen
tiek" zoals Stelling in een interview
beweerde. „De beelden zijn authen
tiek", wat houdt dat in? Dat Stelling
ze zelf heeft gemaakt? Ik wil het niet
bestrijden, maar hij had daarbij toch
wel het hoofd barstens vol voorbeel
den. En wat moet een kunstenaar
daarmee beginnen? Ze zijn ballast,
ze moeten snel overboord worden
gezet voor het werk begint.
Amsterdam-Tuschinski 2 en Alham-
bra 2; Den Haag-Metropole 3 en ver
der in zeven andere theaters, 16 jr.
THE SPY WHO LOVED ME
Het geweld In James Bond-films ls in zachtmoediger perioden
dan het huidige tijdsgewricht altijd verontschuldigd met de
eveneens aanwezige ironie, die het een speels en karikaturaal
Too de Koff (als de oude Bembrandt) en Aya Gil (als Hendrickje Stoffels) 1
„Rembrandt fecit 1669".
karakter zou geven.
Misschien zijn we intussen immuun
geworden door toenemend zwaar ge
schut. misschien zijn de gruwelen
afgezwakt, hoe het ook zij: het ge
weld in de nieuwste James Bond
film „The spy who loved me" („De
spion die van me hield") van regis
seur Lewis Gilbert lijkt nu inder
daad niet iets waarover naar huis
moet worden geschreven, om van
slapeloze nachten maar te zwijgen.
Verontschuldigingen zijn dus over
bodig. De mooiste scène komt nog
vóór de titels op het doek verschij
nen: Bond (al een tijd lang niet meer
gespeeld door Sean Connery, maar
door James Moore) raakt al sklënd
voor de machinepistolen van bloed
dorstige Russische spionnen. Twee
sneuvelen (één door kogels uit
Bond's ski-stok), de twee anderen
schudt hij af door in een duizeling
wekkende afgrond te springen. Hij
valt en valt, de dood lijkt gewis, doch
op het allerlaatste ogenblik ont
vouwt zich een parachute in de kleu
ren van de Union Jack, die James
Moore (of liever stuntman Rick Sil
vester) veilig doet landen.
De rest is in miniem gewijzigde vorm
al eens eerder vertoond: de super
schurk (Curd Jürgens), die de wereld
wil verbeteren door haar te verwoes-
De film „Star Wars" van de Amerikaan George Lucas is niet alleen een publiektrekker van
jewelste (alle kasrecords zijn reeds lang gebroken), maar werd ook door vele critici geloofd en
geprezen. Vooral dat laatste begrijp ik niet goed: een film die het alleen moet hebben van zijn
„speciale effecten" en voor de rest voornamelijk uitmunt door schreeuwende infantiliteit, waartoe
ook het knipogend gappen van andermans filmwerk behoort, is zoveel eer dunkt me niet waard.
„Star Wars" (hij heeft, tussen haak- „ster des doods" bezet, een ruimte-
jes, tien miljoen dollar gekost), over- station dat een hele planeet kan ver
duidelijk gebaseerd op de „Flash woesten. Bovendien houden ze prin-
Gordon"-series uit de jaren dertig, is ses Lela gevangen, de leidster van de
een zogenaamde space-opera", een .rebellen, dus dat ziet er lelijk uit.
„ruimte-opera", hetgeen niet wil zeg- Doch gelukkig woont er op een verre
gen dat erin wordt gezongen, maar
wel dat er meer wordt gewerkt met
schokken dan met logica, de ridder
lijkheid hoogtij viert en de roman
tiek ongebreideld wordt uigeleefd.
Een soort mengeling van Arthurro-
man, sprookje en stripverhaal, met
flinke scheuten van andere genres,
gesitueerd buiten de aarde.
Goeden en schurken
In „Star Wars" zijn alle goeden en
rechtschapenen in het wit gekleed,
de schurken in het zwart dat
maakt het gemakkelijk om bij ge
vechten de boel uit elkaar te houden.
De „witten" worden gesterkt door
een mystieke, mysterieuze kracht
waarover ze alleen maar kunnen ba
zelen („Moge de kracht met u zijn" is
hun motto, sindsdien verspreid op
stickers en T-shirts), maar de zwar
ten hebben, grimmig lachend, de
Evidence Magistrale film van
lain Resnais over creatieve ca-
riolen van een zieke, oude schrij-
er en de verwisselbaarheid van
Benselijke relaties. De gehele
eek in Tuschinski 5, Amsterdam
Metropole 4, Den Haag.
ad re Padrone Prachtige film van
e Italiaanse gebroeders Taviani
iver de macht van de taal die een
ingeletterde Sardijnse herder
jongen uit zijn isolement verlost,
gehele week in Cinetol 2, Am-
xdam.
iffiche Rouge Briljante film van
nk Cassenti over een verzets-
>ep in de oorlog, waarin heden
verleden vloeiend in elkaar
rerlopen. 16 en 17 dec. De Krab-
tdans, Eindhoven; 16 dec. Zuid-
ind Podium Theater. Terneuzen;
dec. Filmhuis Axel.
tgek om los te lopen Ontroeren-
documentaire van een Itali-
s collectief over nieuwe wegen
krankzinnigen te integreren
i de maatschappij. De gehele
sek in Filmhuis Delft.
|ue la Fête commence Voorbeel-
Ige historische film met dubbele
idem van de Franse regisseur
rtrand Tavenier. De gehele
iek in De Uitkijk, Amsterdam.
La Dentellière Tedere liefdesge
schiedenis van de Zwitserse regis
seur Claude Goretta over twee
mensen die niet tezamen kunnen
komen omdat de woorden hen
scheiden. De gehele week in Tu
schinski 4, Amsterdam; Studio,
Utrecht; Studio '62, Rotterdam
en Studio F, Leeuwarden.
Les Enfants du Paradis Romanti
sche Franse „evergreen" uit 1944
van Marcel Carné met Arletty,
Jean-Louis Barrault en Pierre
Brasseur in de hoofdrollen. De
gehele week in The Movies, Am
sterdam.
Annie Hall De laatste en beste
film van de geniale Amerikaanse
komiek Woody Allen, vol humor
en droefenis. De gehele week in
Alhambra I, Amsterdam en Me
tropole 3, Den Haag.
Casanova Fellini plaatst in zijn
nieuwste film de legendarische
vrouwenheld als een soort sexma-
chine tegen een achtergrond van
bizarre, barbaarse fantasie. De ge
hele week in H5, Heerlen.
Nosferatu en Das Kabinett des Dr.
Caligari Twee klassieke Duitse
griezelfilms uit de stomme tijd
(1921 en 1919), gemaakt door F. W.
Murnau en Robert Wiene. 16, 17
en 18 dec. Filmhuis Haarlem.
planeet een eenvoudige, dappere,
eerlijke boerenjongen die het uitein
delijk allemaal zal klaren, geholpen
door een wijze, oude leermeester;
een cynische ruimtepiloot die ten
slotte toch de goede kant kiest; een
aapachtig wezen met grote blauwe
ogen dat verschrikkelijk foetert als
het boos wordt en, niet te vergeten,
een computer en een robot, een korte
dikke en een lange magere. De lange
praat zo truttig als een Engelse but
ler, de korte stoot pruttelende gelui
den uit en ze zijn best amusant,
hoewel natuurlijk niet origineel (die
Lucas weet zoveel van oude films dat
hij er niet toe komt wat nieuws te
verzinnen).
Of de regisseur zijn held en heldin
(Mark Hamill als de jongen, Carrie
Fisher als het meisje) expres zo on
gelukkig heeft gekozen weet ik niet
(hij doet veel om van alles een farce
te maken voor snobistische ingewij
den en simpelen van geest) maar een
feit is, dat ze zelfs lichamelijk onge
schikt zijn voor hun romantische rol:
de Jongen te klein en te miezerig, het
meisje te grof en te dikkig.
Effecten
Blijven de speciale effecten. Behalve
de aap en de electronische monster
tjes zijn ons bijgebleven de Jawa's,
hebzuchtige wezentjes van één me
ter hoog die, gehuld in vuile pijen,
sissend en grommend oud metaal
inzamelen op een verre planeet; en
vooral alle mensdieren en diermen-
sen die de Mos Eisely-bar bevolken.
Die rommelen daar zo leuk, dat het
net echt lijkt, ze hadden, wat ons
betreft, wat langer in beeld kunnen
blijven. Rest de vermelding dat het
grote luchtgevecht waardoor de
„Ster des Doods" wordt vernietigd is
afgekeken van een compilatie van
luchtgevechten in vijftig oorlogs
films en dat zelfs Leni Riefenstahl's
nazi-film „Triumph des Willens" een
veer heeft moeten laten om Lucas'
kroon te sieren. Die man lijkt wa
rempel zelf wel een Jawa.
Amsterdam-Bellevue Cinerama;
Den Haag-Asta; Rotterdam-Cinera
ma, a.l.
Scène uit „Star Wars"
ten; de schone spionne (Barbara
Bach) wier gevoelsleven ontleend
lijkt aan dat van een klerenhanger,
hetgeen haar niet belet werk en spel
uitnemend te mixen; de trawanten
van de vernietiger die het vuile werk
zeer vuil voor hem opknappen; de
wankele coöperatie van de Sovjet-
Unie en het Westen die sappig ge-
schermutsel niet in de weg staat en.
zeker niet in de laatste plaats, de
„gimmicks", de requlsieten en cou
lissen, ditmaal verzorgd door zet
baas Ken Adam. Hij maakte onder
andere een supertanker die atoom-
onderzeeërs opslokt; een bolvormig
onderwaterpaleis waar Curd Jürgens
borden vol oesters en kreeft ver
slindt en een curieuze waterfiets
voorzien van een formidabele ge
vechtsuitrusting.
Roger Moore kwijt zich redelijk van
zijn taak om Agent 007 tot boven
menselijk leven te brengen: hij be
gint al aardig te rimpelen en het is
hem aan te zien dat hij lichamelijk
krachtsvertoon liever aan de stunt
man overlaat, maar deze handicaps
versterken de karikaturale sfeer,
zonder welke de zoveelste spion ge
heel onverteerbaar zou zijn. Doch de
show wordt gestolen door „Jaws"
(„Kaken", een grapje ten koste van
een der grootste succesfilms aller
tijden), een monster van twee meter
twintig met stalen tanden die in
dienst van Curd Jürgens door deu
ren en halzen bijten. Hij heet Ri
chard Kiel en hij wordt uit een rij
dende trein gegooid, onder tonnen
puin bedolven, in een tank vol haai
en gesmeten zonder dat hij schade
oploopt. Wat gegrom en hij is weer
als nieuw. Hij wekt dezelfde vertede
ring als het monster van Franken
stein en King Kong kortom, hij is
uit het klassieke hout gesneden.
Amsterdam- Tuschinski; Den Haag-
Metropole 2 en Passage en verder in
twintig andere theaters door het ge
hele land, 12 jr.
AMSTERDAM Paradiso. de
„tempel voor popmuziek" aan de
Amsterdamse Weteringschans is op
de monumentenlijst gezet. De de
missionaire minister van CRM, Van
Doom voorkomt met deze plaatsing
dat het gebouw wordt gesloopt. Het
gebouw wordt omschreven als een
„combinatie van neo-romaanse en
vroeg-christelljke architectuurop
vattingen, die als zodanig aanslui
ten op stromingen in de bouwkunst
uit de Jaren 1850 tot 1860. Het kerk
gebouw, dat eens de Vrije Gemeente
toebehoorde wordt vooral gebruikt
als ontmoetinscentrum voor jonge
ren.
Er schijnen tegenwoordig nogal wat
mensen te zijn, die zich verslingeren
aan echte, ouderwetse films, nieuw
gemaakt in een soord old finish-stijl.
Een van die films is „March or die
(„Marcheer of sterf") waarvoor regis
seur Dick Richard een keur van ster
ren heeft weten te werven: Gene
Hackman, Terence Hill, Catherine
Deneuve, Max von Sydow, ga maar
na.
Die vinden elkaar in het vreem
delingenlegioen anno 1918.
Alle nieuwerwetse kritiek is over
boord geworpen als defaitistische
ballast. Weliswaar worden de legio
nairs onderworpen aan een meedo
genloos regime en zijn er sommigen
die zich liever verhangen dan voort
te marcheren, maar de overlevenden
zijn dan ook met hart en ziel vastges-
meed aan het legioen en staan te
trappelen om op hun beurt, tussen
het vechten tegen de Marokkanen
door, de discipline erin te rammen
zoals de wet het beveelt
Catherine Deneuve. een oorlogswe
duwe die door de dood van man en
vader tot een fraai beeld ls versteend
en daarom zonder schaamte of gewe
tenswroeging haar lichaam voor
duur geld kan verkopen, scharrelt
daar maar vreemd rond, in die woes
tijn. Ze mag blijkbaar de kazerne in
als ze zich daartoe geroepen voelt,
want steeds duikt ze op bij de meest
ingrijpende gebeurtenissen. Bijvoor
beeld als een legionair, die het heeft
gewaagd een vriend te helpen, gru
welijk wordt gestraft. Merkwaardig.
Amsterdam-Rembrandtpleinthea-
ter; Den Haag-Cineac Buitenhof;
Rotterdam-Cineac A.D., 16 jr.
Geen kerstvakantie is compleet zonder een Disney-film, dat is
ook na de dood van meester Walt het devies gebleven. Ditmaal
wordt „De Reddertjes" gelanceerd, gebaseerd op de boeken van
Margery Sharp en voorzien van maar liefst drie regisaeurs:
Wolfgang Reitherman, John Lounsbery en Art Stevens.
I maar duiken en maar zeemon-
i tegenkomen, in die rampen-
„Orca, the killer whale"
jlrka, de zwaardwalvis") is in zo-
anders, dat er een droevige
is ingebouwd door scenarlo-
IJvers Luciano Vincenzoni en
Donati, plus regisseur Mi-
1 Anderson.
zwaardwalvis in kwestie is een
averechtse Moby Dick. Hij
fdt niet gejaagd door kapitein
tab, hij jaagt zelf, op een andere
pitein van Ierse afkomst, Nolan
talen (Richard Harris), doch ook
neemt mystieke en mythologi-
n6 vormen aan, reken maar. Rede-
li voor zijn wraakoefening heeft
R genoeg, want zijn vijand heeft.
meer uit win- dan uit moordzucht,
zijn vrouw en ongeboren kind ge
dood. En zwaard walvissen zijn mo
nogaam en intelligent. Zodoende.
Nadat hij zo ongeveer een heel vis
sersdorp heeft vernield lokt hij No
lan, die wordt gehinderd bij het har
poeneren en schieten omdat hij zich
opperbest in de vissengevoelens kan
verplaatsen (zijn vrouw en kind wer
den door een dronken automobilist
doodgereden) naar de ijszee. Daar
volgt het tweegevecht en de ontkno
ping.
Amsterdam-Cineac Damrak 1 en
Nöggerath; Den Haag-Metropole 1;
Rotterdam-Corso en verder 14 thea
ters in het land, 12 jr.
Het oude recept doet het nog steeds:
een vlot verhaal, griezelige avontu
ren, zoete liedjes en sprookjesachti
ge kleuren. Dit alles is gegroepeerd
rond twee edele muizen: de kokette
Bianca, een dame van goeden huize
doch met een gouden hart en de
dikkige, verlegen Bernard, concierge
van de Internationale Hulporganisa
tie, welks knagende leden vergade
ren in de kelder van de Verenigde
Naties. Gealarmeerd door de nood
kreet die een arme wees in een fles
deponeert trekken zij erop uit om
het kind te redden uit de klauwen
van de boze Medusa, die het meisje
gebruikt om een grote diamant te
vinden in het Duivelsmoeras, haar
achter de vodden zit met de moeras
mobiel die wolken vuil uitbraakt en
twee waakkrokodillen in dienst
heeft.
Natuurlijk hebben de reddertjes hel
pers: een oude. wijze kater; een
amechtige albatros die een lucht-
chartermaatschappij drijft en be
rucht is om zijn helse buiklandingen;
een stelletje drankzuchtige doch
goedgezinde boeren. De libelle die
zich als buitenboordmotor van een
bladschip zo inspant dat hij niet kan
praten van het hijgen. De Neder
landse na-synchonisatie met onder
anderen Aart Staartjes, Trudy Libo-
san, Annet Nieuwenhuijzen en Fon-
cesca Haverslag is redelijk goed ge
lukt, het geheel biedt gezellig ver
maak, ook voor volwassenen.
met de zes De Albatros en de reddertjes in „De Reddertjes"
De fluit
smurfen
Wat vakmanschap betreft kan „De
fluit met de zes smurfen", afkomstig
uit de Belvision-studio's en gemaakt
onder supervisie van de tekenaar
Peyo, wiens beroemde strip-verhaal
aan deze Frans-Belgische (natuur
lijk Nederlands nagesynchroniseer
de) tekenfilm ten grondslag ligt, niet
aan de erven Disney tippen. De figu-
ADVERTENTlE
met Spa bronwater bereid
Drink de natuur
ren (met ridder Johan en zijn schild
knaap Pittewiet aan het hoofd) zijn
grof en houterig, de intrige is romme
lig en samengesteld uit onderdelen
van sprookjes en andermans verha
len, de blauwe, gepuntmutste ka
bouterachtige Smurfen hebben niet,
zoals Disney's dwergen, een duideljk
omlijnd karakter. Kortom, het is
ADVERTENTIE
Met vrije arm \üSr\
Alle nuttige steken
KEMA-keur. £KA
Geheel komploot f Oj7|"
maar behelpen, doch de Smurfen
liederen zijn bij het jonge volkje zeer
geliefd en daarom zullen ze ook aan
de film waarschijnlijk plezier bele
ven. Bij de premières werd hun dat
misschien éen beetje vergald door de
met reclameboodschappen door
spekte inleiding van platina-8mur-
fen-platenwinnaar vader Abraham,
wiens korzeligheid en verveeldheid
waarschijnlijk te wijten waren aan
ochtendziekte en/of een zware aan
val van over-het-paard-getild-zijn.
Dc Reddertjes: Amsterdam-City I,
Flora en Rialto; Den Haag - Apollo 2,
Odeon I en Studio 2000; Rotterdam -
Lumière I en Lijnbaan en verder in
dertien andere theaters overal in het
land, a.l.
De fluit met de zes Smurfen: Amster
dam - City 7; Rotterdam - Lumière 2;
Den Haag Odeon 2 en verder in vijl
theaters verspreid door het land, a.L
