Britse brandweerstaking is
slechts topje van ijsberg
'Rekensom Duisenberg
een slag in de lucht'
Bal door de
ruif?
'Een positie', satire
op Haagse kringen
Rij 25 km méér per volle tank.
1| M@bilQ de olie
die benzine bespaart.
'Israëlisch beleid maakt
sympathie soms moeilijk'
Leonard Slatkin gast
Concertgebouworkest
Regering moet hoofd bieden aan stapels looneisen
CDA-fractie over bezuinigingen in regeerakkoord:
Van der Stoel noemt Zuid-Afrika
Royal Nederland |jg
Centrum speelt Emants
Een sportieve man
die goed gekleed
i\\ gaan let op het
Sturka-etiket. Hij
vindt het in blazers,
kolberts en vlotte
kostuums. Inder
daad: sportieve
mannenmode met
allure.
Koolhaas voorzitter
productiefonds
Nederlandse films
Dirigent Katlewicz
volgt Vandernoot
op in Haarlem
HIJDAG 2 DECEMBER 1977
BINNENLAND
T rouw/Kwartet11
oor Bert van Panhuis
Ier jaar geleden, onder de Conservatieve regering van Edward Heath, gingen in de Schotse stad
sgow de brandweerlieden in staking. Ze hadden 19 procent loonsverhoging geëist maar de
ering was slechts bereid 7 procent te geven. Heaths regering schakelde het leger in bij de
ndbestrijding. De staking duurde tien dagen en toen ging Heath door de knieën. Binnen een
i van tijd stonden alle mogelijke bonden bij de regering op de stoep om ook hun eisen in te
lenen. Het waren de mijnwerkers, die de Conservatieven tenslotte ook politiek ten val brachten.
r doen zich momenteel in Groot-
irittannië een aantal vergelijkbare
uaties voor. Daarom zal de han-
rijze van de Labourpremier Ja-
s Callaghan in de komende maan-
i eveneens van groot, misschien
l van doorslaggevend, belang zijn
K>r zijn nabije politieke toekomst
i voor die van zijn socialistische
Want ook nu worden binnen
iienbare tijd verkiezingen gehou-
De verwachting is echter dat
aghan de crisis beter in de hand
I houden dan Heath het destijds
sociale onrust in Groot-Brittan-
kè vindt zijn ooizaak in het stellige
voornemen van de regering om tot
het komend najaar de lonen met niet
meer dan ongeveer tien procent te
laten stijgen. De regering heeft zich
daartoe wat de overheidsdiensten
betreft verplicht. Het particuliere
bedrijfsleven is. en wordt nog steeds,
onder druk gezet om ook niet toe te
geven aan hogere looneisen. De rege
ring houdt hierbij als stok achter de
deur het dreigement dat overheids
contracten met en subsidies aan in
overtreding zijnde bedrijven zullen
worden ingetrokken. Toch wordt de
richtlijn al op grote schaal ontdo
ken: Ford geeft 12 procent en een
aantal „vergoedingen", British Oxy
gen geeft 19 procent en Vauxhall is
momenteel akkoord met minimaal
15 procent. Hoe groter de groep
wordt hoe minder de regering doel
matig kan straffen.
Veel moeilijker ligt het evenwel in de
sector van de overheidsdiensten. Na
dat zich vorige maand al wat kleine
prikacties voordeden heeft Callag
han halverwege november te maken
gekregen met de eerste echt ernstige
staking, die van de 35.000 beroeps
brandweerlieden. Deze groep, die in
derdaad niet best wordt betaald, eist
30 procent loonsverhoging. De rege
ring is bereid tien procent te geven
maar daarnaast het aantal werkuren
terug te brengen van 48 naar 42 per
ADVERTENTIE
Van onze sociaal economische redactie
l >EN HAAG „Een slag in de lucht". Dat is volgens de CDA-
iractie de rekensom van PvdA-minister Duisenberg (Financiën),
dat het regeerakkoord van CDA en WD dwingt tot bezuinigin-
en van wel 13 èt 14 miljard gulden. Als de rekenmethodes van
luisenberg worden gevolgd, noopt het oude akkoord met PvdA
ot minstens even hoge bezuinigingen, aldus een schriftelijk stuk
■raarin het CDA de bewering van Duisenberg weerlegt. Die
ewering wordt „volstrekt onjuist" genoemd.
duisenberg had onder meer gewezen
lp de afspraak van CDA en WD om
U bekijken of onderhoudskosten
.«ande eigen woning weer aftrekbaar
dunnen worden gemaakt voor de in-
Axnstenbelasting. Dat kost volgens
duisenberg ruim een miljard gulden.
get CDA zegt nu dat dit plan hele
maal niets zal kosten. Tegenover de
ftrekbaarheid zal namelijk moeten
laan, dat de eigenaar-bewoners dan
ok weer een hogere theoretische
uurwaarde bij hun inkomen zullen
loeten optellen.
herigens vermeldt de tekst van het
kkoord van CDA en WD over deze
latste CDA-uitleg niets. De letterlij-
e tekst luidt uitsluitend: „Bestu-
eerd zal worden of de onderhouds-
osten van de eigen woning weer
(trekbaar voor de loon- en Inkom-
i tenbelasting zullen worden ge
kt".
den. Het akkoord met de PvdA mikt
op een post incidenteel van slechts
0,75 procent. De commissie wordt
ingesteld om deze doelstelling te
doen bereiken. Het akkoord van
CDA en WD mikt echter op een
post incidenteel van 1 1,5 procent.
CDA-deskundigen zeggen hierbij als
toelichting dat zij het plan van Den
Uyl nooit als haalbaar hebben be
schouwd.
Maar ook noemt het akkoord met de
WD voorwaarden die bij een be
heersing van de post incidenteel in
acht genomen moeten worden. Ge
sproken wordt over „het functionele
karakter van een aantal ooizaken
van loonstijging en over het inzetten
van deze post, met het oog op een
betere arbeidsverdeling". In de ver
kiezingscampagne heeft onder meer
CDA-minister Lubbers (Economi
sche Zaken) er al voor gepleit de post
incidenteel niet geforceerd te willen
intomen, maar te proberen er meer
dingen mee te doen, zoals verkorting
van werktijden om aldus werklozen
weer „aan de bak" te brengen.
Tenslotte erkent het weerwoord van
de CDA-fractie aan Duisenberg, dat
er meer bezuinigingen nodig zijn
naarmate er in de maatschappij
minder bereidheid is om de inko
mens te matigen. Dat geldt zowel
voor een kabinet met de PvdA als
voor een kabinet met de WD. Het
CDA-stuk voegt er nog aan toe dat
de inkomensmatiging „een eerste
verantwoordelijkheid van de sociale
partners is en blijft".
i en loze opmerking van Duisenberg
Iin CDA-ogen voorts, dat het ak-
oord met de WD extra uitgaven
an zeker twee miljard gulden bete-
k 1 snt. Ook in het akkoord met de
fvdA stonden vergelijkbare, „soms
ïfl tal geld vragende verlangens opge-
31 >md", zonder dat al een precieze
J' ecijfering van de kosten viel te ma-
en, aldus het CDA-stuk.
uisenberg had het CDA verder
I x>rgehouden dat zeker ruim 3 mil-
gulden extra bezuinigingen no-
zijn doordat in het akkoord met
WD wordt uitgegaan van een
iale incidentele loonstijging
•iend aantal promoties, perio-
eken. en andere loonbewegingen).
- et akkoord met de PvdA wilde deze
inpost terugdringen met de helft.
et CDA wijst er nu op dat in het
;oord met de PvdA al door forma-
r Den Uyl was neergeschreven
fct er bij dit plan ruimte is voor
[fjjfel". Zowel het akkoord met de
als dat met de PvdA voorziet in
instelling van een commissie die
kwestie van het incidentele loon
t ondeizoeken.
Tschillen
►wel het CDA-weerwoord niet zo-
in details treedt, zijn er Inzake de
;tie van de post incidenteel wel
:hillen tussen de beide akkoor-
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Het Israëlische beleid „maakt het Nederland
niet altijd makkelijk om sympathie voor het optreden van de
Israëlische regering uit te spreken". Dit heeft minister Van der
Stoel verklaard in een vraaggesprek met het Nieuw-Israëlltische
Weekblad.
Met zijn opmerking doelt de
bewindsman met name op de Israëli
sche vriendschap met Zuid-Afrika
en op uitspraken van Israëlische lei
ders ten aanzien van de toekomst
van de in 1967 bezette gebieden. „WIJ
zijn ongelukkig over de beklemto
ning van de Israëlische vriend
schapsbanden met Zuid-Afrika" zegt
Van der Stoel, die het argument dat
Israël bij Zuid-Afrika vriendschap
zoekt omdat andere landen zich van
Israël afkeren niet steekhoudend
vindt. „Ik kan alleen maar zeggen
dat men een land dat zich aan een
dergelijk optreden als Zuid-Afrika
schuldig maakt beter niet tot vriend
kan rekenen. Het lijkt me dat deze
vriendschap de Israëlische reputatie
en standing in de wereld niet ten
goede komt."
Bedenkingen
De bewindsman wijst erop dat er
elementen in de Israëlische visie op
een oplossing van het conflict in het
Midden-Oosten zijn „die wij niet
kunnen onderschrijven. Vooral de
herhaalde uitspraken over met name
de westelijke Jordaanoever, Judea
en Samaria, hebben bij ons toch
Geluk bij een ongeluk dat Royal Nederland
dit soort schades telefonisch even regelt
verzekering maatschappij nv
sterk de indruk gewekt, alsof het
hier gold als een in feite toch aan
Israël toebehorend gebied. Dat is
niet een opvatting die er een is van
de Nederlandse regering. Er is ook
een beslissing geweest over de toe
passing van het Israëlische recht in
dat gebied. Daar hebben wij even
eens onze bedenkingen over. Kor
tom, enigerlei politiek van vasthou
den aan Joodse vestigingen in bezet
gebied op de westelijke Jordaanoe
ver, daar staan we negatief tegeno
ver. Wij vrezen dat het een obstakel
is voor het tot stand komen van de
vrede.
Drie elementen moet een oplossing
van het conflict In het Midden-Oos
ten volgens Van der Stoel bevatten.
Ontruiming van bezette gebieden,
regeling van veilige en erkende gren
zen van Israël en een regeling van
het Palestijnse vraagstuk. Resolutie
242 van de Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties kan daarbij uit
gangspunt zijn, maar wel moet wor
den vastgesteld dat het Palestijnse
vraagstuk niet, zoals men bij het
aannemen van resolutie 242 in 1967
nog dacht, louter een humanitair
probleem is, maar een politiek
vraagstuk.
Vrees
Van der Stoel hoopt dat Israël, nu
Egypte de hand heeft uitgestoken,
met een gebaar zal antwoorden en
dat „Israël ook zijnerzijds bereid zal
zijn hard naar een oplossing te zoe
ken. Ik spreek mijn vrees uit dat
Israël te weinig oog houdt op de
situatie die zich zou ontwikkelen als
het vredesoverleg weer de mist in
zou gaan. Dei vrees spreek ik onom
wonden uit. Ik verbind daaraan de
vraag: zal de situatie over tien jaar
voor Israël gunstiger zijn? Dat is
mijn diepe zorg."
week. Voor overwerk zou een flink
bedrag worden uitgekeerd.
De brandweerlieden zijn niet bereid
geweest hiermee genoegen te nemen
en zijn daarom al 18 dagen ln sta
king. Ook nu is het leger ingescha
keld maar de over het algemeen met
dit type werk onervaren jonge solda
ten hebben het zeer moeilijk. Het
materiaal waarmee ze moeten wer
ken is niet toereikend moderne
apparatuur mag niet worden aange
raakt en de omstandigheden,
waaronder gewerkt en geleefd wordt
zijn bar. En ook al zijn er bij branden
reeds 35 doden gevallen, beidé par
tijen wijken nauwelijks af van hun
standpunten.
Buiten de regels
Callaghan heeft al gezegd bereid te
zijn levens op het spel te zetten en
hij weet zich gesteund door het over
grote deel van het kabinet. Niette
min heeft de regering deze week een
opvallende „olijftak" uitgestoken.
De brandweer ls namelijk aangebo
den dat haar bond in het vervolg
buiten de gewone regels voor de
loononderhandelingen zullen, wor
den gehouden. Dat betekent: buiten
de loonmatiging vallen. Maar voor
waarde is dat ook de brandweer nü
de tienprocentsnorm aanvaardt. En
daartoe zijn ze (nog) niet bereid.
Het is wel de vraag hoe lang de
brandweer nog kan blijven staken.
De bond heeft geen stakingskas en
op een verzoek van de overkoepelen
de vakcentrale TUC om financieel
bij te springen is nog geen antwoord
gekomen. Ook de regering staat on
der druk. Niet alleen is er de moge
lijkheid dat er vandaag of morgen
een enorme ramp gebeurt een
hotelbrand met 50 tot 100 doden als
gevolg van ontoereikende brandbe
strijding waama de publieke opi
nie zich tegen de regering zou kun
nen keren. Callaghan zit al met het
gegeven dat een meerderheid van
het Britse publiek meent dat de
brandweerlieden bulten de loonma
tiging zou moeten vallen. Daarnaast
put hij wel weer moed dat diezelfde
meerderheid vindt dat Callaghan
niet moet toegeven. Een geval dus
van „ln beginsel ja, ln praktijk nee."
Benn uit de pas
Ook Westminster staat niet als één
man achter de premier. Zo heeft
overigens tot groot ongenoegen var
haar plaatsvervanger Willie White-
law en een deel van de fractie, d€
Conservatieve oppositieleider Mar
garet Thatcher verklaard het met de
brandweer eens te zijn. Geschrok
ken door de reacties heeft ze daarna
haastig meegedeeld dat dit niet in
hield dat ze ook achter het staken
stond.
Meer steekt echter de houding van
Tony Benn, de minister van energie
en kampioen van de linkervleugel
van Labour. Benn is het niet eens
met het kabinetsbeleid en laat dat
weten, overigens zonder Callaghan
ook openlijk voor de voeten te lo
pen. Het is dan ook bekend dat
Benn maar één verkeerde stap hoeft
te doen om zijn ontslag te krijgen.
Hoe er over het algemeen over zijn
gedrag wordt gedacht laat zich ge
makkelijk illustreren met een ge
sprek tussen Benn en zijn staatsse
cretaris Dickson Mabon. De minis
ter klaagde onlangs over het feit dat
honderd Conservatieven hun hand
tekening hadden gezet onder een
verzoek om het aftreden van Benn.
Dickson Mabon moet toen scham
perend tegen Benn hebben gezegd:
„Je mag nog Je handen dichtknijpen
dat het geen honderd handtekenin
gen van Labour zijn."
Tot op heden weet de premier niet
van wijken en zelfs ln zeer Conserva
tieve kring wordt gezegd dat hij
hiermee als alles goed loopt groot
voordeel kan doen bij de verkiezin
gen. Callaghan wordt nu al vergele
ken met een Baldwin en een Chur
chill.
Een staking van één bond ls nog wel
op te vangen, al zal het uitvallen van
de elektriciteit veel ongemak en
schade met zich meebrengen. Maar
als én de mijnen stil liggen, én de
krachtcentrales, de spoorwegen én
nog andere terreinen komt er een
chaos, waarvan men zich af kan
vragen of zelfs Callaghan, die nog
aan kan. Het kon voor de Britten
weieens een nare winter worden als
de regering geen stalen zenuwen zou
blijken hebben.
Ingeborg Elzevier eri Jules Hamel in „Een positie" bij Centrum.
door André Rutten
AMSTERDAM De toneelgroep Centrum speelt nu ln haar lunchpauze-theater Cs woensdags
Toneelschuur Haarlem, donderdag en vrijdag in Centrum Bellevue) de eenakter „Een positie" van
MarceUus Emants (1848-1923) een tijdgenoot van de Tachtigers, maar eigenlijk niet bij die
stroming te rekenen.
Pierre Dubois noemde het in zijn
studie „Marcellus Emants, een
schrijversleven", „een knap. ironi
sche en eigenlijk briljant stukje to
neel", dat niet werd uitgegeven en
waarschijnlijk evenmin gespeeld.
Ton Vorstenbos vond het ln het let
terkundig museum, Centrum had er
wel oren naar en Jacques Comman
deur ging als regisseur met Jules
Hamel, Ingeborg Elzevier en Hen-
riëtte Tol aan het werk om een speel
stijl te ontwikkelen, waarin het niet-
naturalistische werkje het nu zou
doen.
dat zij zal voelen dat hij de meester
ls. Zij geeft hem krachtig partij door
hem voor te houden, dat hij haar bij
hun huwelijk geluk en een prettig
leven heeft toegezegd, maar dat hij 's
morgens op het ministerie is, 's mid
dags in de soos, en 's avonds op z'n
werkkamer. Zij wil daarom haar el-
gen genoegens, haar eigen geluk,
haar eigen vrijheid.
Een voorloper van maatschappij-kri
tisch toneel? Eerder een satirisch
scherp beeld van de man-vrouw-ver
houding in het keurige negentiende-
eeuwse of vroeg twintigste-eeuwse
Den Haag. Knap spel van Inge
borg Elzevier en Jules Hamel, met
daar tussen in een geheel in de stijl
passende juffrouw Spreeuw van
Henrlëtte Tol van wat lagere
stand, in keurig zwart, en uiterst
fatsoenlijk in haar manieren en pra
ten, maar ondertussen Dat de amb
tenaar een intelligent man is blijkt
uit de doortastende manier, waarop
hij Juffrouw Spreeuw met haar hand
tekening op een kwitantie klem zet.
Machtsstrijd
En dat ls heel goed gelukt: het ls een
verrassend-grappige ervaring gewor
den. Het is een soort machtsstrijd
tussen een hoge Haagse ambtenaar,
die bij alles aan zijn carrière denkt,
en zijn vrouw, die haar recht op een
eigen leven erkend wil zien.
Het Haagse milieu wordt in het to
neelbeeld van Judith Lanslnk sug
gestief opgeroepen door enkele stijl
meubelen, een wandspiegel en een
portret van de heel Jonge koningin
Wilhelmina. En een fraai beschilderd
kamerscherm, maar met als achter
wand een zwart gordijn, dat ruimte
suggereert. De ietwat aangezette
stijlkostuums vullen dat uitstekend
aan, en maken er ook een soort pop
penspel van, maken poppen van de
mensen, die binnen hun keurige ma
nieren en hun keurige manier van
praten blijven, zelfs als ze uit hun
slof schieten, wat zij hier uiteindelijk
en niet mals doen, omdat zij elkaar
precies de waarheid zeggen. De keu
rige, vormelijke ambtenaar, die al
tijd denkt aan de positie die hij heeft
hoog te houden, ontdekt dat zijn
vrouw liaisons onderhoudt, leest
haar daarvoor de les en kondigt aan
Willem Breuker maakt
tournee door Amerika
AMSTERDAM (ANP) - Het WiUem
Breuker Collectief maakt van 4 tot
24 december een tournee door Ame
rika. Het ls voor het eerst dat dit
gezelschap de V.S. bezoekt. De tour
nee is mogelijk gemaakt door subsi
die van het ministerie van CRM. Er
zullen tien concerten worden gege
ven waarvan vier in New York. De
andere hebben plaats In Philadelp
hia, Buffalo en San Antonio in
Texas.
ADVERTENTIE
Informeer tel. 020-176540
sportieve
mode
door Jac. Kort
AMSTERDAM De concerten die het Concertgebouworkest
woensdag- en donderdagavond in het Amsterdamse Concertge
bouw gaf, stonden onder leiding van de 32-jarige dirigent Leo
nard Slatkin.
Hij is een Amerikaan van Russische
afkomst. Vandaar dat hij zich zowel
beijvert voor het doen uitvoeren van
minder bekende werken uit de Nieu
we Wereld (zoals van Ives, Harris en
Griffes) als voor het werk van Russi
sche meesters. Van deze laatste cate
gorie dirigeerde Slatkin tijdens zijn
Amsterdamse debuut, woensdag
avond, de Symfonie nr. 10 van Dimi-
tri SJostakowitsJ, gecomponeerd in
1953. Anders dan veel van de overige
symfonieën van deze Sovjet-compo
nist, heeft dit werk geen uitgespro
ken (met de pollUeke gebeurtenissen
ln zijn land ln verband te brengen)
programma. Eerder wijst het feit dat
ln deze compositie de noten die over
eenstemmen met de Initialen van
zijn naam (ln de Duitse spelling D.
Sch.) in verschillende volgorde voor
komen, op een biografische inhoud.
Een soort van innerlijke strijd die
met een overwinning eindigt; een
procédé zoals bijvoorbeeld ook bij
Gustav Mahler in zijn symfonische
scheppingen gevonden wordt. Zoals
veel van SjostakowitsJ' partituren is
ook deze niet zo bijzonder indruk
wekkend door haar inhoud, al kan
men niet ontkennen dat zij het werk
ls van een buitengewoon knap vak
man. Wat men mist aan persoonlijke
thematiek en harmoniek, wordt ge
deeltelijk vergoed door vondsten op
het gebied van de instrumentatie,
zodat het geheel toch de aandacht
blijft houden van de hoorder. Leo
nard Slatkin dirigeerde het werk met
zeer groot enthousiasme. Hij gaf
blijk de partituur voortreffelijk te
kennen, waardoor hij aan alle kleine
details de nodige aandacht kon
DEN HAAG (ANP) - Anton Kool
haas is de nieuwe voorzitter van het
produktlefonds voor Nederlandse
films HIJ werd door het bestuur van
de gelijknamige stichting benoemd.
Koolhaas volgt ln deze functie dr.
Jan Hulsker op. De heer Koolhaas is
drecteur van de Nederlandse Filma
cademie en auteur van vele romans
en filmscenario's. Dr. Hulsker heeft
het voorzitterschap onlangs beëin
digd nadat hij het tien Jaar had
vervuld. Daarvoor zat hij al elf Jaar
in het bestuur van het fonds Naast
Koolhaas zitten thans in het be
stuur van het fonds J. Th van Taal
ingen. dr. A. G. van Deelen, M. Ger-
schtanowitz, J. Nijland en J. Wiegel.
Leonard Slatkin
schenken. Het orkest had aan deze
dirigent een uitstekend leider. Ook
voor de pauze toonde Slatkin zijn
goede eigenschappen ln een mooi
uitgevoerde Symfonie nr. 97 van Jo
seph Haydn en in de Dansen voor
harp en strijkorkest van Claude De
bussy. die subtiel begeleid werden.
Vera Badings was in dit laatste werk
de harpsoliste die met haar verzorg
de solo veel succes ogstte. Vanavond
(vrijdag) wordt dit programma nog
maals in het Concertgebouw gege
ven en vandaar rechtstreeks uitge
zonden door de NOS radio. Zater
dagavond gaat het in het Congresge
bouw in Den Haag.
HAARLME (ANP) - De Poolse diri
gent Jtrzy Katlewicz heeft ln princi
pe toegezegd André Vandernoot als
artistiek leider van het Noordhol
lands Philharmonisch Orkest op te
volgen voor de periode van 1 sep
tember 1979 tot 1 september 1982.
Zoals bekend gaat Vandernoot de
zelfde functie verullen bij het Bra
bants Orkest. Jerzy Katlewicz heeft
«1 talloze malen als gastdirigent
voor het Noordhollands Philharmo
nisch Orkest gestaan Hij is 50 Jaar
en heeft gestudeerd aan de Poolse
Staatsacademle voor muziek. In
Krakau was hij dirigent van het
Philharmonisch orkest aldaar en
ook van de opera Hij was ln 1955
winnaar van het internationale diri
gentenconcours in Besaijcon. werd
leider van het Symfonieorkest van
Poznan en was artistiek directeur
van de opera in Danzig Sinds 1968 ls
hij vast verbonden aan het Philhar
monisch Orkest van Krakau.
